Arbocatalogus Handel in granen, zaden en peulvruchten

Arbocatalogus Handel in granen, zaden en peulvruchten

Versie 1.0

9 juni 2009

Arbocatalogus Handel in granen, zaden en peulvruchten Versie 1.0

Colofon De arbocatalogus is ontwikkeld door het Productschap Diervoeder op initiatief van sociale partners: • • • •

FNV Bondgenoten CNV Bedrijvenbond De Unie Koninklijke Vereniging Het Comité van Graanhandelaren (Het Comité)

Bezoekadres Stadhoudersplantsoen 12 2517 JL Den Haag Postadres Postbus 29 739 2502 LS Den Haag Tel: 070 - 3 708 503 Fax: 070 - 3 708 290 Email: http://www.formdesk.nl/pdv/contact Versie: 1.0 Datum: juni 2009 Proclaimer Het Productschap Diervoeder is verantwoordelijk voor de inhoud van dit document, en doet er alles aan deze actueel en juist te houden. Komt u desondanks toch iets tegen dat niet correct is of verouderd, dan stellen wij uw reactie bijzonder op prijs. U kunt zelf kiezen op welke wijze u ons dit wilt laten weten. Alle benodigde gegevens staan hierboven. Alle informatie die u ons verstrekt, wordt vertrouwelijk behandeld. Persoons- of adresgegevens worden uitsluitend gebruikt waarvoor u ze heeft verstrekt.

Ondersteuning: De samenwerkingspartners van De Goede Praktijk (www.degoedepraktijk.nl) TrajectPlus IVAM BV vhp ergonomie in samenwerking met: EurAtex BV


Inhoud 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8

Inleiding Wat is een arbocatalogus? De Arbocatalogus en de Arbeidsinspectie Wie gebruikt de arbocatalogus? Arbeidsrisico's handel Aanvullingen en actuele ontwikkelingen Arbeidshygiënische strategie Arbocatalogus en RI&E Deskundigen in uw organisatie

1 1 1 1 1 2 2 2 3

2. 2.1 2.2 2.3 2.4

Explosieveiligheid Wat is explosieveiligheid? Wet en regelgeving Normen en grenswaarden Oplossingenboek

4 4 5 5 6

3. 3.1 3.2 3.3 3.4

Stof Wat is stof? Wet en regelgeving Normen en grenswaarden Oplossingenboek

7 7 7 7 8

4. 4.1 4.2 4.3 4.4

Gevaarlijke Stoffen Wat zijn gevaarlijke stoffen? Wet en regelgeving Normen en grenswaarden Oplossingenboek

Bijlage 1: Oplossingenboek

10 10 10 10 11 13


1.

Pagina 1

Inleiding De arbocatalogus handel in graan, zaden en peulvruchten is ontwikkeld door de het Productschap Diervoeder op initiatief van sociale partners: • • • •

FNV Bondgenoten CNV Bedrijvenbond De Unie Koninklijke Vereniging Het Comité van Graanhandelaren (Het Comité)

Met de handel in graan, zaden en peulvruchten doelen we op alle bedrijven die vallen onder de BIK-code 51211 t/m 51212. In de arbocatalogus duiden we de sector aan met ‘handel’.

1.1

Wat is een arbocatalogus? De arbocatalogus is een (digitaal) document met daarin de maatregelen die werkgevers en werknemers op brancheniveau hebben afgesproken. Daarmee kunnen organisaties voldoen aan de voorschriften van de Arbowet. Werkgevers en werknemers zijn samen verantwoordelijk voor goede arbeidsomstandigheden. Daarom is de arbocatalogus er voor alle werkgevers en werknemers in de branche. De arbocatalogus biedt een overzicht van bruikbare en effectieve oplossingen voor preventie van de belangrijkste arbeidsrisico’s in uw branche

1.2

De arbocatalogus en de Arbeidsinspectie De arbocatalogus is voorgelegd aan de Arbeidsinspectie. Deze toetst het document op hoofdlijnen. Na de toetsing zal de Arbeidsinspectie de arbocatalogus gebruiken als uitgangspunt bij inspectiebezoeken aan bedrijven.

1.3

Wie gebruikt de arbocatalogus? De arbocatalogus is opgezet om binnen de bedrijven samen te werken aan goede arbeidsomstandigheden. Daarom is de arbocatalogus bestemd voor: • medewerkers; • preventiemedewerkers en arbocoördinatoren; • or-leden; • leidinggevenden en directie.

1.4

Arbeidsrisico's handel In de arbocatalogus voor de handel vindt u op dit moment de volgende arbeidsrisico’s: • gevaarlijke stoffen; • stof; • explosiegevaar. Voor elk arbeidsrisico’s vindt u de volgende onderdelen: • Relevante weten regelgeving inclusief de doelvoorschriften uit de Arbowet • Normen en grenswaarden • Oplossingen.


1.5

Aanvullingen en actuele ontwikkelingen Sociale partners hebben afgesproken dat de arbocatalogus verder ontwikkeld zal worden. In de periode tot medio 2010 zullen andere arborisico’s worden toegevoegd en zal een gebruikersvriendelijke webapplicatie worden gemaakt. Tegelijkertijd zal de arbocatalogus worden beheerd. Dat wil zeggen dat nieuwe oplossingen worden toegevoegd en bestaande oplossingen worden geactualiseerd of verwijderd. De intentie is dat de arbocatalogus actuele informatie en geschikte oplossingen biedt.

1.6

Arbeidshygiënische strategie We gaan ervan uit dat bedrijven de arbeidshygiënische strategie toepassen: • is het mogelijk de bron van het arbeidsrisico weg te nemen? • zo niet: is het mogelijk de omgeving zodanig aan te passen dat veilig, gezond en verantwoord kan worden gewerkt (collectieve en individuele maatregelen)? • is ook dit niet mogelijk, dan kunt u kiezen voor persoonlijke beschermingsmiddelen.

1.7

Arbocatalogus en RI&E Wat is de relatie tussen de arbocatalogus en de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E)? Een korte samenvatting: 1. Doelen van het arbobeleid Als instelling stelt u eerst de doelen van het arbobeleid vast. 2. Risico’s in kaart brengen Vervolgens inventariseert u de risico’s in de instelling met een RI&E-instrument (vragenlijsten): o Iedere werkgever is verplicht om de arbeidsrisico’s op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn in kaart te brengen. Zo maakt u alle knelpunten van de instelling inzichtelijk. o De werkgever bepaalt samen met de ondernemingsraad wie de risico’s inventariseert en welke methode daarvoor wordt gebruikt. 3. Prioriteiten Nadat de risico’s en mogelijke gevaren zijn samengevoegd en geordend, worden prioriteiten aangegeven. 4. Plan van aanpak Als de Risico-Inventarisatie en Evaluatie klaar is, wordt een plan van aanpak opgesteld, een uitwerking van: o de te nemen maatregelen; o de daaraan verbonden kosten. Bij de keuze van de maatregelen omvat de afweging aspecten als: • de ernst van het risico; • de wettelijk verplichte maatregelen; • de technische, organisatorische en financiële haalbaarheid; • de doeltreffendheid van de maatregelen. In dit stadium kan de arbocatalogus worden geraadpleegd om op te zoeken: o welke maatregelen er zijn om een bepaald arbeidsrisico te voorkomen of te verminderen; o welke branchenormen hiervoor gelden; o welke instrumenten en methoden zijn beschikbaar om een bepaald risico nader te inventariseren.


5. Uitvoering De volgende stap is het uitvoeren van de plannen en afgesproken acties. De ondernemingsraad houdt zicht op de stand van zaken. 6. Jaarlijkse evaluatie De werkgever is verplicht om een jaarlijkse voortgangsrapportage te maken en daarin de uitgevoerde plannen te evalueren.

1.8

Deskundigen in uw organisatie Veel organisaties beschikken over deskundige medewerkers met veel kennis van veilig en gezond werken: arbocoördinatoren en/of preventiemedewerkers. Zij kunnen u verder helpen met vragen over: • arbeidsomstandigheden; • het arbobeleid in uw bedrijf; • het gebruik van de arbocatalogus; • specifieke beschermingsmaatregelen. Wij adviseren u om, behalve de arbocatalogus, ook de deskundigen in uw organisatie te raadplegen.


2.

Explosieveiligheid

2.1

Wat is explosieveiligheid? Explosiegevaar is aanwezig zodra een mengsel van lucht en een brandbare stof (in de vorm van gassen, dampen, nevels of stof) onder atmosferische omstandigheden wordt ontstoken en na ontsteking uitbreidt totdat alle brandbare stof verbrand is. Het explosiegevaar kan zich voordoen in drie vormen: gas, nevel of stof. Voor de handel is vooral het risico op stofexplosie van belang. Stofexplosiegevaar Voor het optreden van een stofontploffing is het nodig dat een brandbare vaste stof in fijn verdeelde vorm (denk hierbij aan poeder) wordt opgewerveld en intensief met lucht (of een ander zuurstofhoudend gas) wordt gemengd alvorens te worden ontstoken. Bij explosieveiligheid hanteert men vier uitgangspunten: 1.Voorkomen van brandbare stoffen. Om te beoordelen hoe groot het risico voor een explosie is, moeten we weten of de stof kán exploderen. De stof moet namelijk brandbaar zijn om te kunnen exploderen. De explosiegevoeligheid van stoffen kan onderling sterk verschillen. Er zijn stoffen die explosiegevoelig zijn. Dat houdt in dat ze snel ontsteken. Er zijn ook stoffen die minder explosiegevoelig zijn. Er zijn omstandigheden waarin een stof extra gevoelig is voor ontsteking. Er zijn ook omstandigheden waarbij een stof extra fel explodeert. Deze omstandigheden liggen vast in de stofexplosie-eigenschappen van de stof. 2.Voorkomen van een explosief stof-/ luchtmengsel Om te beoordelen hoe groot het risico voor een explosie is, moeten we ook weten waar en waarom het stof voorkomt. Dat kan binnen de installatie zijn, maar ook daarbuiten. Bijvoorbeeld op de werkvloer, silodekken ed. Het gevaarlijkst is de situatie waarbij er een explosief stof-/ luchtmengsel voorkomt. We onderscheiden een niet-gevaarlijk gebied (geen risico voor stofexplosie] en een gevaarlijk gebied [wél een risico voor stofexplosie). De hoeveelheid stof of de vorm waarin het voorkomt kan in een gevaarlijk gebied verschillen. Daarom worden er drie zones gehanteerd. 3.Voorkomen van ontsteking Een explosie kan pas plaatsvinden, wanneer een explosief stof-/ luchtmengsel wordt ontstoken. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Lassen of defecte elektrische apparatuur zijn daar twee voorbeelden van. 4.Beperken van schade als gevolg van een explosie. Als er, ondanks preventieve maatregelen, tóch een explosie wordt ingeleid of brand ontstaat bestaan er mogelijkheden om de gevolgen daarvan te beperken. Dit kan door een begin van een explosie tijdig te detecteren en te smoren. Of door de drukgolf en


vlammen naar een plaats af te voeren waar zij veiliger kunnen worden opgevangen. Bijvoorbeeld: via een breekplaat met explosiekanaal naar de buitenlucht. Bovenstaande uitgangspunten zijn nader uitgewerkt in het oplossingenboek.

2.2

Wet en regelgeving De volgende wettelijke bepalingen zijn van toepassing. Wet- en regelgeving Arbowet Arbowet Arbowet Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit

Artikel Artikel 3: Arbobeleid Artikel 5 risico inventarisatie Artikel 14. Deskundige bijstand op het gebied van preventie en bescherming Artikel 19. verschillende werkgevers Artikel 3.1 begrippen Artikel 3.5 toepasselijkheid Artikel 3.5 b samenwerking en coördinatie Artikel 3.5.c nader voorschriften risico inventarisatie en –evaluatie; Explosieveiligheidsdocument Artikel 3.5 d algemene preventieve maatregelen Artikel 3.5.e maatregelen en gevarenzones Artikel 3.5.f bijzondere maatregelen Artikel 9.37 explosieve atmosferen

Artikel 3.5 van het Arbobesluit verwijst naar de Europse ATEX-137 richtlijn.

2.3

Normen en grenswaarden Normen en grenswaarden leggen vast wat toelaatbare situaties zijn. Werkplekbeoordelingen, meetresultaten, audits e.d. worden getoetst aan normen en grenswaarden. In de arbocatalogus onderscheiden we de volgende niveaus: •

Wettelijke basis: verankerd in weten regelgeving Alle bedrijven moeten minimaal voldoen aan weten regelgeving (zie paragraaf 2.2.). Voor explosieveiligheid zijn geen grenswaarden in de wetgeving opgenomen. Wel zijn algemene doelvoorschriften opgenomen die de werkgever verplichten een beschermingsniveau voor werknemers te realiseren. Een voorbeeld van een doelvoorschrift is art. 3.5 Arbobesluit: algemene preventieve maatregelen.

•

Brancheafspraak: afspraak al dan niet bekrachtigd door sociale partners Branches kunnen er voor kiezen grenswaarden af te spreken, als aanvulling op weten regelgeving. Deze worden vastgelegd in brancheafspraken en bekrachtigd door sociale partners (werkgeversvereniging en vakbonden). Door de handel wordt nagedacht over de brancheafspraken.

•

Normalisatienormen: vastgesteld door normalisatie-instituten (NEN, ISO en dergelijke). Een manier om invulling te geven aan de algemene doelvoorschriften uit de wetgeving is voldoen aan NEN normen. In principe is men vrij een norm al dan niet toe te passen. Normen zijn vaak zeer gedetailleerd en omvangrijk en veelal niet gratis beschikbaar.


•

Overige normen en grenswaarden: praktijkregels of in wetenschappelijke literatuur gebruikte uitgangspunten.

Hieronder vindt u een overzicht van alle relevante normen en grenswaarden: Norm/grenswaarde NEN-EN 1127-1:2007 Ontplofbare atmosferen — Voorkoming van en bescherming tegen ontploffingen — Deel 1: Grondbeginselen en methodologie NEN-EN-IEC 61241-10 NEN-EN-IEC 61241-14 NEN-EN-IEC 61241-17 NEN-EN 13463-1 NPR-CLC/TR 50404 NPR 7910-1-2008"Gevarenzone-indeling met betrekking tot explosiegevaar - Deel 1, Gasexplosiegevaar"; NPR 7910-2-2008 "Gevarenzone-indeling met betrekking tot explosiegevaar - Deel 2, Stofexplosiegevaar"

2.4

Omschrijving Normalisatienorm Normalisatienorm Normalisatienorm Normalisatienorm Normalisatienorm Normalisatienorm Normalisatienorm Normalisatienorm

Oplossingenboek Hieronder vindt u een overzicht van de oplossingen. In bijlage 1 is de volledige beschrijving opgenomen. Code

Titel

Maatregelenniveau Bron

EX-a-01 EX-a-02

Voorkomen van brandbare stof: informatie over x stoffen Voorkomen van brandbare stof: veilige behandeling x

EX-a-03

Voorkomen van brandbare stof: brandgetal

x

EX-a-04

Voorkomen van brandbare stof: geleidbaarheid

x

EX-a-05

Voorkomen van brandbare stof: stofexplosiekonstante

x

1

PBM=persoonlijke beschermingsmiddelen

Collectief

Individueel

PBM1


3.

Stof

3.1

Wat is stof? Stof is een verzameling van vaste of vloeibare deeltjes, die in de lucht aanwezig zijn. Soms is stof zichtbaar en soms onzichtbaar. Stofdeeltjes kunnen een verschillende samenstelling en oorsprong hebben. De verzamelnaam voor alle soorten deeltjes is ‘stof’. Stof kan schadelijke bestanddelen bevatten, zoals allergie veroorzakende bestanddelen van natuurlijke oorsprong. Na herhaalde blootstelling bestaat de kans op het ontwikkelen van een allergie (bijvoorbeeld astma). Ook in de landbouwsector en verwerkende industrie is dit het geval. Niet alleen droge stof, maar ook waternevel kan schadelijke deeltjes bevatten.

3.2

Wet en regelgeving De volgende wettelijke bepalingen zijn van toepassing. Wet- en regelgeving Arbowet Arbowet Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit

3.3

Artikel Artikel 3: Arbobeleid Artikel 16: Nadere regels met betrekking tot arbeidsomstandigheden alsmede uitzonderingen op en uitbreidingen van toepassingsgebied Artikel 4.1 B Zorgplicht van de werkgever Artikel 4.1 C Beperken van de blootstelling Artikel 4.2 Nadere voorschriften risico-inventarisatie en –evaluatie, aanvullende registratie Artikel 4.3 Grenswaarden Artikel 4.4 Arbeidshygiënische strategie Artikel 4.5 Ventilatie Artikel 4.6 Voorkomen van ongewilde gebeurtenissen Artikel 4.7 Maatregelen bij ongewilde gebeurtenissen Artikel 4.10 Arbeidsgezondheidkundig onderzoek Artikel 4.11 – 4.23 Aanvullende voorschriften kankerverwekkende of mutagene stoffen en kankerverwekkende processen

Normen en grenswaarden Normen en grenswaarden leggen vast wat toelaatbare situaties zijn. Werkplekbeoordelingen, meetresultaten, audits e.d. worden getoetst aan normen en grenswaarden. Niet alle normen en grenswaarden zijn gelijkwaardig. In de arbocatalogus onderscheiden we de volgende niveaus: •

Wettelijke basis: verankerd in weten regelgeving Alle bedrijven moeten minimaal voldoen aan weten regelgeving (zie paragraaf 3.2.). Voor stofdeeltjes zijn geen grenswaarden in de wetgeving opgenomen. Wel zijn algemene doelvoorschriften opgenomen die de werkgever verplichten een beschermingsniveau voor werknemers te realiseren. Een voorbeeld van een doelvoorschrift is art. 4.1C Arbobesluit: beperken van de blootstelling.

•

Brancheafspraak: afspraak al dan niet bekrachtigd door sociale partners Branches kunnen er voor kiezen grenswaarden af te spreken, als aanvulling op weten regelgeving. Deze worden vastgelegd in brancheafspraken en bekrachtigd door sociale partners (werkgeversvereniging en vakbonden). Door de handelsector wordt nagedacht over de brancheafspraken.


•


•


Hieronder vindt u een overzicht van alle relevante normen en grenswaarden: Norm/grenswaarde Toelichting NEN-EN 689: Werkplekatmosfeer - Leidraad voor de beoordeling van Normalisatienorm de blootstelling bij inademing van chemische stoffen voor de vergelijking met de grenswaarden en de meetstrategie NEN-EN 482: Werkplekatmosfeer - Algemene eisen voor de Normalisatienorm uitvoering van de procedures voor het meten van chemische stoffen NEN-EN 481: Werkplekatmosfeer - Definitie van de Normalisatienorm deeltjesgrootteverdeling voor het meten van de in de lucht zwevende deeltjes NVvA-richtlijn “ Vastleggen van gegevens van afzonderlijke Normalisatienorm blootstellingsmetingen van de werkplekatmosfeer. Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne. Werkgroep Vastleggen Meetgegevens. April 2002 DOHsbase: grenswaarden voor hinderlijk stof: Overige normen en grenswaarden Inhaleebaar stof (*): 10 milligram per kubiek meter (wetenschappelijk) Respirabel stof (*): 5 milligram per kubiek meter Toelichting: (*) = inhaleerbaar en respirabel zijn termen die iets zeggen over de grootte van de stofdeeltjes.

Toelichting wettelijke normen Per 1 januari 2007 is, op basis van een unaniem SER-advies, in het stelsel van luchtgrenswaarden voor gevaarlijke stoffen een aantal wijzigingen doorgevoerd. Sindsdien hebben de vroeger gehanteerde grenswaarden van de meeste stoffen geen wettelijke status meer. De in de Nederlandse wetgeving gehanteerde definitie van grenswaarde luidt: Grenswaarde: 1°. de limiet van de concentratie of van het tijdgewogen gemiddelde van de concentratie voor een gevaarlijke stof in de individuele ademhalingszone van een werknemer gedurende een gespecificeerde referentieperiode; 2°. de limiet van de concentratie in het passende biologische medium van een gevaarlijke stof, de metabolieten daarvan of een indicator van het effect van de betreffende stof gedurende een gespecificeerde referentieperiode.

3.4

Oplossingenboek Hieronder vindt u een overzicht van de oplossingen. In bijlage 1 is de volledige beschrijving opgenomen. Code

Titel


ST002

2

Bronmaatregel: beperken stofvorming - regelmatig reinigen


x

Collectief Individueel PBM2


Code

Titel


Collectief Individueel PBM2

ST003

Ventilatie en afzuiging - ruimteventilatie

x

ST004

x

ST005

Ventilatie en afzuiging - lokale afzuiging einde transportband Scheiding mens en bron - taakroulatie

ST006

Scheiding mens en bron - bovenwinds werken

x

ST007

Beschermingsmiddelen - stofkapjes en mondmaskers

x

ST008

Beschermingsmiddelen - gebruik van aangeblazen filters

x

x


4.

Gevaarlijke Stoffen

4.1

Wat zijn gevaarlijke stoffen? Gevaarlijke stoffen zijn stoffen, of mengsels van stoffen, die door hun eigenschappen gevaar voor de veiligheid, gezondheid of hinder kunnen opleveren. In de praktijk zijn dit stoffen die ingedeeld zijn in één van de gevaarscategorieën uit de stoffenwetgeving (Wet Milieubeheer/ REACH). Gezondheidseffecten die gevaarlijke stoffen kunnen veroorzaken zijn o.a. giftig voor de mens, de huid of de luchtwegen aantasten, ze kunnen een allergie veroorzaken en in het ergste geval onvruchtbaarheid of kanker veroorzaken. Met moet hierbij denken aan voedingsadditieven, schoonmaakmiddelen en aan de schadelijke effecten van het natuurlijke product. Gevaarlijke stoffen kunnen gevaarlijk zijn voor de gezondheid.

4.2

Wet en regelgeving De volgende wettelijke bepalingen zijn van toepassing. Wet- en regelgeving Arbowet Arbowet Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arbobesluit Arboregeling Wet Milieubeheer Wet Milieubeheer Wet Milieu Gevaarlijke Stoffen Tabakswet

4.3

Artikel Artikel 3: Arbobeleid Artikel 16: Nadere regels met betrekking tot arbeidsomstandigheden alsmede uitzonderingen op en uitbreidingen van toepassingsgebied Artikel 4.1 B Zorgplicht van de werkgever Artikel 4.1 C Beperken van de blootstelling Artikel 4.2 Nadere voorschriften risico-inventarisatie en –evaluatie, aanvullende registratie Artikel 4.3 Grenswaarden Artikel 4.4 Arbeidshygiënische strategie Artikel 4.5 Ventilatie Artikel 4.6 Voorkomen van ongewilde gebeurtenissen Artikel 4.7 Maatregelen bij ongewilde gebeurtenissen Artikel 4.10 Arbeidsgezondheidkundig onderzoek Artikel 4.11 – 4.23 Aanvullende voorschriften kankerverwekkende of mutagene stoffen en kankerverwekkende processen Artikel 4.20CHet aanwijzen van kankerverwekkende processen, waaronder Dieselmotoremissies Opslag van gevaarlijke stoffen (PGS-reeksen, o.a. PGS 15) REACH Etikettering van (gebruiks)verpakkingen

Normen en grenswaarden Normen en grenswaarden leggen vast wat toelaatbare situaties zijn. Werkplekbeoordelingen, meetresultaten, audits e.d. worden getoetst aan normen en grenswaarden. Niet alle normen en grenswaarden zijn gelijkwaardig. In de arbocatalogus onderscheiden we de volgende niveaus: •

Wettelijke basis: verankerd in weten regelgeving Alle bedrijven moeten minimaal voldoen aan weten regelgeving (zie paragraaf 4.2.). Voor een beperkt aantal gevaarlijke stoffen grenswaarden in de wetgeving opgenomen.


Wel zijn algemene doelvoorschriften opgenomen die de werkgever verplichten een beschermingsniveau voor werknemers te realiseren. Een voorbeeld van een doelvoorschrift is art. 4.1C Arbobesluit: beperken van de blootstelling. •

Brancheafspraak: afspraak al dan niet bekrachtigd door sociale partners Branches kunnen er voor kiezen grenswaarden af te spreken, als aanvulling op weten regelgeving. Deze worden vastgelegd in brancheafspraken en bekrachtigd door sociale partners (werkgeversvereniging en vakbonden). Door de handelsector wordt nagedacht over de brancheafspraken.

•


•


Hieronder vindt u een overzicht van alle relevante normen en grenswaarden: Norm/grenswaarde NEN-EN 689: Werkplekatmosfeer - Leidraad voor de beoordeling van de blootstelling bij inademing van chemische stoffen voor de vergelijking met de grenswaarden en de meetstrategie NEN-EN 482: Werkplekatmosfeer - Algemene eisen voor de uitvoering van de procedures voor het meten van chemische stoffen NEN-EN 481: Werkplekatmosfeer - Definitie van de deeltjesgrootteverdeling voor het meten van de in de lucht zwevende deeltjes NVvA-richtlijn “ Vastleggen van gegevens van afzonderlijke blootstellingsmetingen van de werkplekatmosfeer. Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne. Werkgroep Vastleggen Meetgegevens. April 2002 DOHSbase: informatie over grenswaarden van groot aantal stoffen inclusief endotoxinen (bacterieel inhaleerbaar stof).

Type Normalisatienorm Normalisatienorm Normalisatienorm Normalisatienorm Overige normen en grenswaarden (wetenschappelijk)

Toelichting wettelijke normen Per 1 januari 2007 is, op basis van een unaniem SER-advies, in het stelsel van luchtgrenswaarden voor gevaarlijke stoffen een aantal wijzigingen doorgevoerd. Sindsdien hebben de vroeger gehanteerde grenswaarden van de meeste stoffen geen wettelijke status meer. De in de Nederlandse wetgeving gehanteerde definitie van grenswaarde luidt: Grenswaarde: 1°. de limiet van de concentratie of van het tijdgewogen gemiddelde van de concentratie voor een gevaarlijke stof in de individuele ademhalingszone van een werknemer gedurende een gespecificeerde referentieperiode; 2°. de limiet van de concentratie in het passende biologische medium van een gevaarlijke stof, de metabolieten daarvan of een indicator van het effect van de betreffende stof gedurende een gespecificeerde referentieperiode

4.4

Oplossingenboek Hieronder vindt u een overzicht van de oplossingen. In bijlage 1 is de volledige beschrijving opgenomen.


Code

Titel


Collectief

Individueel

PBM3

GS002

Gevaarlijke stoffen algemeen

x

x

x

x

GS003

Gevaarlijke stoffen -gegaste ladingen

x

x

x

x

GS004

Wat te doen als de risico’s van gevaarlijke stoffen onbekend zijn?

x

x

x

3



Pagina 13

Bijlage 1: Oplossingenboek Code Ex-a-01 EX-a-02 EX-a-03 EX-a-04 EX-a-05 ST002 ST003 ST004 ST005 ST006 ST007 ST008 GS002 GS003 GS004

Titel Voorkomen van brandbare stoffen: informatie over stoffen Voorkomen van brandbare stoffen: veilige behandeling Voorkomen van brandbare stoffen: brandgetal Voorkomen van brandbare stoffen: geleidbaarheid Voorkomen van brandbare stoffen: stofexplosiekonstante Bronmaatregel: beperken stofvorming - regelmatig reinigen Ventilatie en afzuiging - ruimteventilatie Ventilatie en afzuiging - lokale afzuiging einde transportband Scheiding mens en bron - taakroulatie Scheiding mens en bron - bovenwinds werken Beschermingsmiddelen - stofkapjes en mondmaskers Beschermingsmiddelen - gebruik van aangeblazen filters Gevaarlijke stoffen algemeen Gevaarlijke stoffen -gegaste ladingen Wat te doen als de risico's van gevaarlijke stoffen onbekend zijn?


Code: Ex-a-01 Titel: Beschrijving

Pagina 14

Voorkomen van brandbare stoffen: informatie over stoffen Relevante grondstoffen over stofexplosie-eigenschappen van de grondstof dienen bij inkoop bekend ts zijn. Hiervoor dient men gegevens op te vragen bij de leverancier en de stoffendatakbank (zie bronnen) te raaplegen.

Illustratie

Type risico

Explosieveiligheid

Werkzaamheden: Lossen van grondstoffen Productie Laden grondstoffen en goederen Technische werkzaamheden Schoonmaken Kantoorwerk Buitendienst Technische dienst Handmatig bijstorten van (grond)stoffen

:x :x :x :x ::::x :x

Werkplekken: Losserij Opslag (grondstoffen, hulpstoffen) Melangeren Bewerken Perserij Verlading (bulk / zakgoed) Magazijn (gereed product, halffabricaat) Terrein Dienstruimten Intern transport

Maatregelenniveau Bronaanpak Collectieve maatregelen Individuele maatregelen Persoonlijk beschermingsmiddelen Indicatie kosten Indicatie baten Bron(nen)

:x :x ::-

Grondstoffen Databank PDV BIA

:x :x :x :x ::::::-


Code: EX-a-02 Titel: Beschrijving

Pagina 15

Voorkomen van brandbare stoffen: veilige behandeling Kritische /ontstekingsgevoelige grondstoffen dienen vanaf het begin van de productiecyclus veilig te worden behandeld.

Illustratie

Type risico

Explosieveiligheid


:x :x :x :x :x ::x :x :x



:x :x ::-


:x :x :x :x ::::::-



Pagina 16

Voorkomen van brandbare stoffen: brandgetal Brandgetal: Het brandgetal geeft aan in welke mate de stof bijdraagt tot het uitbreiden van een [reeds aanwezige] brand. In het algemeen kan binnen de dier- en graanverwerkende industrie gerekend worden met een branduitbreiding in de vorm van open vuur: brandgetal 1-5. Uitleg brandgetal: Met een gloeiende platina draad, waarvan de temperatuur ± 1.000 °C bedraagt, wordt geprobeerd om een stoflaag van 2 cm breed en 4 cm lang aan een kant te ontsteken. Daarbij wordt de draad gedurende korte tijd in de stoflaag gehouden, zodat deze niet onnodig/ bijzonder verhit wordt. Als ondergrond wordt een 5 – 20 mm keramische plaat gebruikt. Betekenis van het brandgetal: Geen doorbranden: 1 Kort doorbranden en snel doven: 2 Plaatselijk branden of glimmen/ gloeien zonder verdere uitbreiding: 3 Uitbreiden in de vorm van gloeibrand: 4 Uitbreiden in de vorm van een open vuur: 5 Explosieachtige voortzetting van de brand: 6

Illustratie

Type risico

Explosieveiligheid



:x :x :x :x :x :::x :x

:x :x ::-


Werkplekken: Losserij Opslag (grondstoffen, hulpstoffen) Melangeren Bewerken Perserij Verlading (bulk / zakgoed) Magazijn (gereed product, halffabricaat) Terrein Dienstruimten

:x :x

Intern transport

:-

:x :x :x :x :x :x :x



Pagina 17

Voorkomen van brandbare stoffen: geleidbaarheid Geleidend/ - niet geleidend poeder: Voor niet-geleidend poeder wordt in de Atex richtlijnen [NPR 7910- 2, H. 3.18] (10)] een grens voor de soortelijke weerstand gesteld van 1000 Ohm.m Stof met een soortelijke weerstand < 1000 Ohm.m kan lekstromen geleiden die een ontsteking kunnen veroorzaken. Deze categorie stoffen valt onder de halfgeleiders. De stoffen die voorkomen in de dier- en mengvoederindustrie zijn in het algemeen niet geleidend. Niet geleiders worden ingedeeld in de categorie: 10^16 tot 10^6. De “ Atex – grens” voor geleiders is 10 exp +3 Ohm.m Neergeslagen stof is een droog organisch stof. Stoflagen in de dier- en mengvoederindustrie kunnen worden geplaatst onder de isolerende stoffen/ materialen. Tenzij ze vochtig zijn. In dat geval dient een hogere beschermingsgraad van de elektrotechnische apparatuur te worden toegepast en moet worden voldaan aan categorie 1 of 2 .

Illustratie

Type risico

Explosieveiligheid


:x :x :x ::x :::x :x


:x :-

Intern transport

:-

:x :x :x :x :x :x :x


Code: EX-a-04 Titel:

Voorkomen van brandbare stoffen: geleidbaarheid

Maatregelenniveau Bronaanpak Collectieve maatregelen Individuele maatregelen Persoonlijk beschermingsmiddelen

:x :x :x :-

Indicatie kosten

Indicatie baten Bron(nen)

Grondstoffen Databank PDV BIA Uitgegeven door Nevedi: • Handleiding 2005, Atex-Richtlijn 137 • Risico-analyses stofexplosie 1998 Stofontploffingen: • CV 15 ISBN 90-5307-040-0

Pagina 18



Pagina 19

Voorkomen van brandbare stoffen: stofexplosiekonstante In het algemeen kan binnen de dier- en graanverwerkende industrie gerekend worden met een Kst-waarde die varieert van 0 tot < 200 bar. m/s. [= Stofontploffingsklasse (St) 1] Uitleg Kst – waarde: Stofexplosiekonstante De Kst – waarde wordt in bar- overdruk [Baro] gegeven. De Kst – waarde is de belangrijkste parameter voor het explosiegevaar van een stof. In de Kst – waarde komen (namelijk) zowel de stofspecifieke voorwaarden van de stof tot uiting als de kracht waarmee de explosie gepaard gaat. De Kst – waarde is stofspecifiek. De Kst - waarde kan enkel op daarvoor ingerichte laboratoria middels voorgeschreven testen worden bepaald. [IEC 60079-4] De Kst – waarde bepaalt de indeling van de stof naar: Stofontploffingsklasse. De Kst – waarde wordt bepaald door middel van de ‘kubische wet’ berekend. Het getal geeft de waarde aan van de maximale tijdelijke drukstijging in een 1 m ³ vat bij de in de richtlijn VDI 3673, blad 1 en VDI 2263 bald 1, en ISO 6184/1 vastgelegde proefopstelling en onderzoeksmethode. Daarbij geldt de volgende indeling: Kst –waarde [bar m/s] Stofontploffingsklasse [St-klasse] Ontploffingssnelheid van de stof 0 St 0 Niet ontplofbaar 1 – 200 St 1 Laag tot matig 201 – 300 St 2 Hoog > 300 St 3 Zeer hoog

Illustratie

Type risico

Explosieveiligheid


Code: EX-a-05 Titel:

Voorkomen van brandbare stoffen: stofexplosiekonstante



Pagina 20

:x :x :x :x :x :::x :x


:x :x

Intern transport

:x

:x :x ::-

Grondstoffen Databank PDV BIA Uitgegeven door Nevedi: • Handleiding 2005, Atex-Richtlijn 137 • Risico-analyses stofexplosie 1998 Stofontploffingen: • CV 15 ISBN 90-5307-040-0

:x :x :x :x :x :x :x


Code: ST002 Titel: Beschrijving

Pagina 21

Bronmaatregel: beperken stofvorming - regelmatig reinigen Door vloeren, materialen en andere oppervlakken regelmatig te reinigen, voorkomt u het opnieuw opwervelen van stof dat is neergeslagen. Stofarme reinigingstechnieken hebben daarbij de voorkeur: 1. Stofzuigen met een industriële stofzuiger met fijnstoffilter. 2. Nat reinigen met een natte doek of mop. Voor een voldoende effect op stofconcentraties minimaal 1x per week reinigen. Gemorste stoffige grondstoffen of producten dagelijks opruimen. Het effect op endotoxinen is vergelijkbaar. Maak afspraken over het schoonmaken. Leg dit vast in een reinigingsschema. Gebruik alleen industriële stofzuigers met een zgn. HEPA-filter (EU type 12 of 13) voor zeer kleine stofdeeltjes. Reinig niet door middel van vegen of blazen met perslucht. Hiermee wordt de inademing van stof sterk verhoogd. Controleer filters en zakken van stofzuigers regelmatig en vervang ze zonodig.

Illustratie

Type risico

Stof


:x :x :x ::x ::::x


Maatregelenniveau Bronaanpak Collectieve maatregelen Individuele maatregelen Persoonlijk beschermingsmiddelen Indicatie kosten

:x :x :x :x :x :x :x :::x

:x :::-

Industriële stofzuigers zijn er reeds verkrijgbaar vanaf een paar duizend euro. De prijs is mede afhankelijk van de gewenste capaciteit. Eventueel arbeidskosten als vaker dan voorheen wordt gereinigd. Eventueel arbeidskosten als vaker dan voorheen wordt g


Code: ST002 Titel:

Bronmaatregel: beperken stofvorming - regelmatig reinigen

Indicatie baten

Meer fysieke arbeid bij regelmatiger reinigen. Betere kwaliteit van het product door minder vervuiling. Mogelijk verbetering voedselhygiëne en dierenwelzijn.

Bron(nen)

Maatregelblad 1.10 - Stof? Pak het aan.

Pagina 22



Pagina 23

Ventilatie en afzuiging - ruimteventilatie Door lucht in stoffige werkruimte vaker te verversen met schone buitenlucht wordt de stofconcentratie in de ruimte verlaagd. -Laat een installatiebedrijf het benodigde ventilatievoud bepalen (= het aantal luchtverversingen per uur). - Medewerkers bewust maken van de mogelijkheid om de luchtkwaliteit te verbeteren door de ventilatie (tijdelijk) te verhogen. Dit zou geautomatiseerd kunnen worden door de ventilatie te verhogen op de momenten dat de deur van een ruimte wordt geopend. -Zorg voor een goed stromingspatroon zodat alle delen van de ruimte gelijkmatig geventileerd worden (vermijd ‘dode hoeken’ of tocht). -Ook bij een voldoende ventilatievoud kan een verkeerd stromingspatroon ontstaan dat de stofconcentraties op werkniveau negatief beïnvloedt. -Veranderingen van de ventilatie (sterkere afzuiging) kan neergedwarreld stof weer in de lucht brengen, het ventilatiepatroon is van groot belang. -Houdt rekening met verlies van warmte bij afzuiging van warme lucht (deels te ondervangen met warmtewisselaars). -Houdt rekening met (verhoogde) uitstoot van stof naar het buitenmilieu door (verhoogde) ventilatie. -Houdt rekening met klimaateisen voor de gezondheid van staldieren. Stofafname 40% - 60% LET OP: dit resultaat hangt sterk af van de plaats van de aan en afvoerkanalen van lucht en de hoeveelheid afgezogen lucht per uur. Bij een goede uitvoering zal de stofconcentratie met ca. 50% afnemen bij een verdubbeling van de ventilatie. Het effect op endotoxinen is vergelijkbaar.

Illustratie

Type risico

Stof


Code: ST003 Titel:

Pagina 24

Ventilatie en afzuiging - ruimteventilatie


:x :x :x ::x ::::x




:x :x :x :x :x :x :x :::x

::x ::-

Totale investering vanaf enkele 1000’en euro’s. Energieverbruik sterk afhankelijk van o.a. het al dan niet verwarmen van de ventilatielucht




Pagina 25

Ventilatie en afzuiging - lokale afzuiging einde transportband Door te omkasten en lucht af te zuigen bij het overstortpunt van een stoffig product, wordt het stof verwijderd vóórdat het in de werkruimte terecht kan komen. Stofafname 60% - 80% (vergelijkbaar effect voor endotoxinen). LET OP: dit resultaat hangt sterk af van de plaats van de aan en afvoerkanalen van lucht en de hoeveelheid afgezogen lucht per uur. Omkasten van de bron vergroot het effect Transportbanden voor bijvoorbeeld dierenvoeder, gewassen met aanhangend zand of klei, gedroogd gras etc. In te voeren door: - Via voorlichting op maat, door een leverancier - Instructie van het personeel omtrent de juiste toepassing. Klachten over geluidsoverlast kunnen optreden. Omkasting zo veel mogelijk gesloten houden, en regelmatig controleren op lekkages.

Illustratie

Type risico

Stof


:x ::x ::::::-


:::x :x ::x ::::-


Code: ST004 Titel:

Ventilatie en afzuiging - lokale afzuiging einde transportband



Pagina 26

::x ::-

Investeringskosten sterk afhankelijk van uitvoering, Enkele duizenden euro's tot meer dan tienduizend euro per afzuigpunt. Energieverbruik per afzuigpunt varieert van 0,5 1,5 kWh.




Pagina 27

Scheiding mens en bron - taakroulatie Taakroulatie om langdurige stofblootstelling te voorkomen en het beperken van werkzaamheden tijdens ongunstige omstandigheden Dit is afhankelijk van situatie. De tijdsduur van ‘stoffige’ werkzaamheden per persoon wordt korter. Echter, bij taakroulatie worden wel meerdere personen hieraan blootgesteld. Sommige werkzaamheden moeten onder droge omstandigheden plaatsvinden, vanwege de productkwaliteit of de aard van de werkzaamheid (graanoogst, drogen van producten). Taakroulatie is eenvoudiger wanneer meerdere mensen op het bedrijf werkzaam zijn en er meerdere werkzaamheden tegelijkertijd kunnen worden uitgevoerd. Hoe in te voeren: -Opstellen van een taakroulatieschema en/of werkplanning. -Eventueel extra trainingen/instructie voor nieuw uit te voeren taken. Vaak moeten weerstanden bij het personeel worden overwonnen, omdat men bang is niet geschoold te zijn voor nieuwe taken, hangt aan routinematig werk, bepaalde voorkeuren voor taken heeft etc. Bij buitenwerkzaamheden is uitstel vanwege droge omstandigheden (en daardoor veel stof bij grondbewerking) risicovol.

Illustratie

Type risico

Stof


:x :x :x ::x ::::x


:x :x :x :x :x :x ::::-


Code: ST005 Titel:

Scheiding mens en bron - taakroulatie


::x ::-


Pagina 28



Pagina 29

Scheiding mens en bron - bovenwinds werken Bij buitenwerkzaamheden met landbouwwerktuigen wordt de rijrichting aangepast aan de windrichting, om blootstelling aan stof te verminderen/voorkomen. Stof- en endotoxineblootstelling kan tot 90% afnemen. Deze afname is afhankelijk van de windssterkte en de vrijheid om de werkrichting te kiezen. In principe toepasbaar bij buitenwerkzaamheden waarbij de werkrichting kan worden aangepast, zoals maaien of handmatig oogsten. Bij een vastliggende perceelsindeling (rijen, ruggen) minder goed of niet toepasbaar. In ieder geval moet er voldoende wind zijn.

Illustratie

Type risico

Stof


:x ::x ::::::x



::x ::-

Indicatie kosten

Geen



:x :x ::::x ::::-



Pagina 30

Beschermingsmiddelen - stofkapjes en mondmaskers Er wordt een stofkapje gedragen om inademing van stof te beperken. Type: wegwerp stofmasker of halfgelaatmaskers (minimaal P2) Toe te passen wanneer maatregelen aan de bron, ventilatie & afzuiging en afscherming niet mogelijk zijn of niet voldoende effectief zijn. In principe voor vele uiteenlopende werkhandelingen en bedrijfssituaties. Alléén toe te passen voor werkzaamheden die korter duren dan 2 uur. Niet toe te passen door personen met snor en/of baard vanwege lekkage langs de rand. Instrueer de medewerkers omtrent een correct gebruik, éénmalige toepassing, en het juist opbergen van de maskers. Overtuig en instrueer de medewerkers t.a.v. het nut van de maatregel voor de gezondheid, t.o.v. het ongemak tijdens het werk. Het dragen van stofkapjes bemoeilijkt de ademhaling en geeft een warm/ zweterig gevoel. Het werk wordt hierdoor zwaarder. Stofkapjes bemoeilijken de communicatie. Tips: - Het stofkapje dient goed opgezet te worden om lekkage te voorkomen. Een instructie voor medewerkers is daarom aan te bevelen. Sommige firma's geven gratis instructie. -Bij langdurig gebruik en bij personen met baard of snor, worden ‘aangeblazen’ maskers aanbevolen. Maskers altijd opbergen op een schone, afgesloten plek. Stof-en endotoxine-afname: maximaal 90% LET OP: Bij een onjuist gebruik kan de inademing van stof aanmerkelijk toenemen. Er zijn grote verschillen in kwaliteit van stofkapjes. Gebruik minimaal P2 stofkapjes en stofmaskers en let op een goede aansluiting.

Illustratie

Type risico

Stof


Code: ST007 Titel:

Beschermingsmiddelen - stofkapjes en mondmaskers




Pagina 31

:x :x :::x ::x ::x


::-

Intern transport

:-

:::::::-

::::x

Eénmalig gebruik aanbevolen voor stofkapjes. Stofkapjes zijn goedkoper dan halfgelaatsmaskers Filters regelmatig vervangen. Efficiëntie van de werkzaamheden kan nadelig worden beïnvloed




Pagina 32

Beschermingsmiddelen - gebruik van aangeblazen filters Stofmasker met een aanblaasunit die lucht door een fijnstoffilter blaast. Een eenvoudige instructie is voldoende voor juist gebruik. Let op tijdige vervanging van de filters. Pas alleen fijnstoffilters toe. Het nadeel van stofmaskers is dat dit door personeel vaak wordt ervaren als vervelend: warm/zweterig en beperkend voor een ongestoorde ademhaling (verstikkend/opgesloten gevoel). Stofmaskers bemoeilijken de communicatie. Persoonlijke beschermingsmaatregelen kunnen in principe in alle situaties worden toegepast waar blootstelling aan stof plaatsvindt. Het aangeblazen filter is in het bijzonder bedoeld voor langdurige werkzaamheden (> 2 uur) en voor baard- en snordragers die hierdoor geen wegwerp stofmasker kunnen dragen. Maskers altijd opbergen op een schone, afgesloten plek. Afname blootstelling aan stof en endotoxinen tot meer dan 99% De stofblootstelling wordt door het dragen van een aangeblazen filter drastisch gereduceerd (> 99%).

Illustratie

Type risico

Stof


:x :x :x :x :x ::::x



::::x

Indicatie kosten

Kosten voor regelmatige vervanging van het filter



:x :x :x :x :x :x :x :::x


Code: GS002 Titel: Beschrijving

Pagina 33

Gevaarlijke stoffen algemeen Tijdens het werk kunnen werknemers blootgesteld worden aan gevaarlijke stoffen. Gevaarlijke stoffen zijn stoffen, of mengsels van stoffen, die door hun eigenschappen gevaar voor de veiligheid, gezondheid of hinder kunnen opleveren. In de praktijk: stoffen die ingedeeld zijn in één van de gevaarscategorieën uit de stoffenwetgeving. Wanneer gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen moet de werkgever een beoordeling maken van de aard, mate en duur van de blootstelling waaraan de werknemers tijdens het werk blootgesteld kunnen worden. In principe moet voor alle stoffen een beoordeling gemaakt worden. Om te komen tot een dergelijke risicobeoordeling kan het onderstaande stappenplan gevolgd worden. - Stap 1 Maak een inventarisatie van alle gevaarlijke stoffen die tijdens het werk gebruikt worden of tijdens de werkzaamheden gevormd kunnen worden (houtstof, dieselroet, rook etc.). - Stap 2 Maak een overzicht/inschatting van de hoeveelheden die van de betreffende stoffen gebruikt worden (in kilogrammen/ liters per week/maand/jaar). Maak dit overzicht bij voorkeur per afgebakende groep medewerkers (bijv. laden en lossen, schoonmaken, technische dienst) en geef aan hoeveel medewerkers potentieel blootgesteld kunnen worden aan de betreffende stof. - Stap 3 Verzamel informatie over de eigenschappen van de betreffende stoffen. Hierbij kan gedacht worden aan de informatie over de giftigheid, de grenswaarden, dampspanning etc. Informatie kan verkregen worden door gebruik te maken van onder andere de productveiligheidsinformatiebladen (VIB), de etiketten, databanken, literatuur en bronnen op het internet. - Stap 4 Maak op basis van de verkregen informatie over de schadelijkheid van de gevaarlijke stoffen en de mate waarmee met de stoffen gewerkt wordt een inschatting welke stoffen het grootste risico voor de medewerkers kunnen vormen. Onderstaand schema kan helpen bij het maken van een prioriteitenlijst van stoffen die het eerst nader beoordeeld moeten worden. Door de aard en de mate/duur van blootstelling in een matrix weer te geven kan een prioriteitenlijst gemaakt worden, waarbij de stoffen in de groene cellen een lagere prioriteit hebben dan de stoffen in de rode cellen. Stoffen met een hoog risico zijn bijvoorbeeld kankerverwekkende, mutagene en reproductietoxische stoffen. De blootstelling kan ingeschat worden door na te gaan hoe vaak en langde blootstelling duurt, of hoeveel medewerkers blootgesteld kunnen worden aan een stof. Hoe langer (of hoe meer personen) blootgesteld, hoger de categorie in de matrix. Er zijn diverse methodieken beschikbaar voor het rangordenen van de risico’s van gevaarlijke stoffen (bijv. COSHH, TRGS). Dit gebeurd bijvoorbeeld door middel van indelen in een categorie op basis van R-zinnen. - Stap 5 Wanneer een prioriteit vastgesteld is voor het beoordelen van de persoonlijke blootstelling aan gevaarlijke stoffen, wordt de daadwerkelijke blootstellingsbeoordeling uitgevoerd. Het toetsen van de blootstelling aan een gevaarlijke stof aan de daarvoor geldende grenswaarde. Het beoordelen van de blootstelling kan door middel van het uitvoeren van metingen, of door het berekenen van de blootstelling door middel van rekenmodellen (bijv. Stoffenmanager, EASE) - Stap 6 Wanneer de mogelijke risico’s beoordeeld zijn, dient de Arbeidshygiënische strategie toegepast te worden voor het selecteren van maatregelen om de risico’s goed te beheersen. Vaak maakt het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) deel uit van het pakket aan maatregelen om de blootstelling aan gevaarlijke stoffen te beperken. De PBM dienen afgestemd te zijn op het risico van het werk en de eigenschappen van de gevaarijke stoffen. Vaak geeft het VIB concrete informatie over het type PBM dat geschikt is om de medewerkers te beschermen tegen de risico’s van de gevaarlijke stoffen. Producenten/leveranciers van gevaarlijke stoffen zijn verplicht om deze informatie op te nemen in het VIB. Wanneer het gebruik van gevaarlijke stoffen binnen de organisatie en de beoordeling van de risico’s in kaart gebracht is zullen beschermingsniveaus en indien nodig


Code: GS002 Titel:

Pagina 34

Gevaarlijke stoffen algemeen private grenswaarden opgesteld moeten worden evenals veilige werkwijzen (volgens stand der wetenschap en techniek). De SER leidraad Grenswaarden bevat een stappenplan om een grenswaarde vast te stellen. Het is verstandig om binnen de branche afspraken te maken of men kiest voor het vast stellen van private grenswaarden binnen de branche, of dat men kiest voor het ontwikkelen van veilige werkwijzen. Veilige werkwijzen evenals private grenswaarden kunnen opgenomen worden in de arbocatalogus. Probeer afspraken te maken met de afdeling inkoop dat zij samen met een deskundige nagaan of er risico’s verbonden zijn aan de producten die ingekocht gaan worden. Dit kan onder andere door voor de aanschaf van het product een VIB op te vragen. Wanneer er risico’s voor de werknemers aan het product verbonden zijn, probeer dan een veilig(er) alternatief te vinden.

Illustratie

Type risico

Gevaarlijke stoffen-algemeen



:x :x :x :x :x ::x :x :x

:x :x :x :x


::-

Intern transport

:-

:::::::-


Code: GS002 Titel:

Pagina 35

Gevaarlijke stoffen algemeen

Indicatie kosten

Geen. In eerste instantie is dit een papieren exercitie die vooral een tijdsinvestering van de betrokken bedrijven vraagt

Indicatie baten

Er zijn indirecte baten wanneer er gekozen wordt om op een gestructureerde wijze de beoordeling van de risico’s van gevaarlijke stoffen uit te voeren. Dit voorkomt dat onnodig dure blootstellingsmetingen worden uitgevoerd voor situaties waarin dit waarschijnlijk niet nodig is.

Bron(nen)

Leidraad van de Sociaal Economische Raad om private grenswaarden vast te stellen http://www.veiligwerkenmetchemischestoffen.nl Digitaal instrument voor het opstellen van een RI&E en plan van aanpak gevaarlijke stoffen. http://www.stoffenmanager.nl COSHH



Pagina 36

Gevaarlijke stoffen -gegaste ladingen Tijdens het laden, lossen en overslaan van grondstoffen kunnen werknemers blootgesteld worden aan (resten) bestrijdingsmiddelen die toegevoegd zijn aan de lading, om de lading te beschermen tegen ongedierte. Werknemers lopen hierbij met name risico door blootstelling aan gassen. Hierbij gaat het vooral om gegaste ladingen. Veel gebruikte stoffen bij het gassen van ladingen zijn: fosfine (CAS-nr: 7803-51-2), chloorpikrine (CAS-nr: 76-06-2), 1,2-dichloorethaan (CAS-nr: 107-06-2) en methylbromide (CAS nr: 74-83-9). De luchtgrenswaarde (bij een 8 uurs blootstelling) van deze gassen zijn erg laag, bijv. 0,14 mg/m3 (0,1 ppm) voor fosfine (publieke grenswaarde) en 1 mg/m3 (0,3 ppm) voor methylbromide (private grenswaarde). De meeste stoffen hebben een negatief effect op het centrale zenuwstelsel. Wanneer medewerkers deze gassen inademen bestaat het gevaar voor verstikking, bedwelming, of vergiftiging. Klachten die kunnen optreden na blootstelling aan deze stoffen zijn o.a. duizeligheid, misselijkheid en hoofdpijn. Fosfine heeft een knoflookachtige geur en de reukgrens van deze stof ligt bij ongeveer 0,5 ppm. Om veilig met deze ladingen te werken zullen er procedures opgesteld moeten worden voor het veilig betreden van de ruimen met gegaste lading en voor het werken tijdens het lossen van gegaste ladingen. De risico’s en de eventueel te nemen maatregelen om de risico’s van gegaste bulkladingen en/of containers tegen te gaan moeten opgenomen zijn in de risico-inventarisatie en –evaluatie (met onderscheid naar stoffen met publieke grenswaarden en stoffen met een private grenswaarde). Het probleem zou nog te overzien zijn als het risico duidelijk is aangegeven in de transportdocumenten en als een waarschuwingssticker op de buitenkant van de ruimen of containers zou zijn aangebracht. Maar bij veel ladingen ontbreken die stickers en staat er meestal in de transportdocumenten niets vermeld. Voor importcontainers zijn producenten en verladers verplicht ze te voorzien van passende stickers en ladingpapieren waarin vermeld wordt dat ze gegast zijn. Omdat dit het transport duurder maakt, worden deze regels slechts in enkele procenten van de gevallen goed nageleefd, en meestal dus overtreden! Voor de bescherming van werknemers is vooral de Arbowet van belang. De Arbowet verplicht werkgevers tot: • het vooraf inventariseren van de risico's en gevaren (onderzoeksplicht!) • het informeren en voorlichten van betrokken werknemers over de mogelijke risico’s • het treffen van maatregelen om blootstelling aan gevaarlijke stoffen te voorkomen Stel voor uw bedrijf een stappenplan op over wat te doen bij gegaste ladingen. Het stappenplan kan de volgende onderwerpen bevatten: 1. Vraag bij de havenautoriteiten na of de kapitein gemeld heeft dat hij met gegaste lading vaart. Hij zal de lading moeten ontgasen alvorens een ligplaats aan te nemen; 2. Bestaat er een mogelijkheid dat de lading gegast is, betreed dan niet de lading zonder het nemen van adequate voorzorgsmaatregelen (ademhalingsbescherming en gasmeters). Markeer eventueel de toegangsruimten tot de lading met waarschuwingstickers. Ventileer de lading net zo lang totdat de gasmeetdeskundige aangeeft dat de concentratie aan gassen beneden de gestelde grenswaarde ligt. Betreedt de lading niet tijdens het beluchten; 3. Laat metingen aan de lading verrichten door een erkende gasdeskundige en laat deze de lading vrij geven indien de lading veilig betreden kan worden. Leg deze resultaten vast; 4. Leg procedureel vast bij welke concentratie het toegestaan is de lading te betreden en met welke voorzorgsmaatregelen (halfgelaatsmasker of overdrukmasker etc.); 5. Laat medewerkers tijdens het werken met de lading een gasmeter bij zich dragen die voldoende nauwkeurig is en meet in het bereik tussen nul en de luchtgrenswaarde voor de betreffende stof; 6. Geef aan bij welke concentratie de werknemers het ruim moeten verlaten;


Code: GS003 Titel:

Pagina 37

Gevaarlijke stoffen -gegaste ladingen 7. Stel een procedure op over wat te doen in geval van een calamiteit en hoe de gezondheidstoestand van de medewerkers te monitoren naar aanleiding van een calamiteit; 8. Maak afspraken met alle partijen die werken met de lading en maak concrete afspraken wie in welk deel van het proces waarvoor verantwoordelijk is en leg deze afspraken schriftelijk vast. Om schade aan het milieu te voorkomen dient er een werkvoorschrift opgesteld te worden over hoe eventuele resten van de bestrijdingsmiddelen en de gebruikte verpakking op veilige wijze af te voeren. Draag beschermende kleding (handschoenen en ademhalingsbescherming) bij het verwijderen van de verpakkingen uit de lading. Het Productschap Akkerbouw (Graan, zaden en peulvruchten) heeft een werkgroep opgericht die bezig is met het ontwikkelen van een branche protocol over hoe om te gaan met gegaste containers. Dit protocol is gebaseerd op het protocol van BGZwegvervoer en wordt omgeschreven naar de situatie bij het Productschap. Momenteel is het protocol alleen beschikbaar en bruikbaar voor gegaste containers en niet voor gegaste bulklading.

Illustratie

Type risico



:x ::x ::::::x



:x :x ::::::::-

:x :x :x :x

Ministerie van VROM – dossier gassingen PROJECTVERSLAG – A520. Gassingen en gegaste lading 2002. Arbeidsinspectie FNV Bondgenoten – themakaart gegaste containers BGZ wegvervoer à actuele thema’s à gegaste zeecontainers Rae gasmeters: www.rae.nl



Pagina 38

Wat te doen als de risico's van gevaarlijke stoffen onbekend zijn? Tijdens de arbeid kunnen werknemers blootgesteld worden aan gevaarlijke stoffen zonder dat daarvan de risico's bekend zijn en zonder dat er een goede beschrijving van de werkzaamheden voorhanden is. Voordat aan de betreffende klus begonnen wordt kan de werknemer een vragenlijstje doorlopen om de benodigde informatie boven tafel te krijgen. Als één van de onderstaande vragen met ‘nee’ beantwoord worden moet u extra informatie vragen bij de leidinggevende. • Zijn de werkzaamheden duidelijk? • Weet je met stoffen je te maken hebt? • Zijn de gezondheidsrisico’s bekend? • Zijn de beschermingsmaatregelen goed/schoon/aanwezig?

Illustratie

Type risico




:x :x :x :x :x ::x :x :x

::x :x :x


:x :x

Intern transport

:x

:x :x :x :x :x :x :x


Code: GS004 Titel: Indicatie kosten

Indicatie baten

Bron(nen)

Pagina 39

Wat te doen als de risico's van gevaarlijke stoffen onbekend zijn? Bij gebruik maken van een beslisschema zijn geen directe kosten verbonden. Er kunnen indirecte kosten voorkomen worden doordat werknemers niet zonder informatie aan een klus beginnen, waardoor ze eventuele gezondheidschade als gevolg van blootstelling aan gevaarlijke stoffen kunnen voorkomen. Eventuele kosten die de werkgever loopt is inkomstenderving als gevolg van het niet, of vertraagd, uit voeren van de werkzaamheden. Blootstelling aan gevaarlijke stoffen zonder voorbereid te zijn op eventuele risico’s kan voorkomen worden. Eventuele ongevallen en gezondheidsschade kan voorkomen worden door de werknemers voor te lichten over de eventuele gevaren van het werken met gevaarlijke stoffen en ze tegen de potentiële gezondheidsschade te beschermen. Raadpleeg een deskundige

Arbocatalogus Handel in granen, zaden en peulvruchten

Recommend Documents