Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten VERGADERING DATUM AGENDAPUNT BIJLAGE
Tilnorm onder vuur
: Bestuur : 1 november 2007 :6 : 12
Hoofdproductschap Akkerbouw Afdeling Arbeid
Tilnorm onder vuur De Hoge Raad der Nederlanden (HR) deed enkele maanden geleden uitspraak in een arbeidsongeschiktheidsdagvaarding. Zij kwam tot een oordeel waarbij zij gebruik maakte van een berekend tilgewicht van 23 kg. Vervolgens zocht de FNV de publiciteit met dit gegeven. Dit zorgt ervoor dat de werknemers en werkgevers dit onderwerp meer bespreken. Brancheorganisaties hebben bij de Productschappen Diervoeder en Granen, Zaden en Peulvruchten om informatie gevraagd. In het kader daarvan wil de afdeling Arbeid van de Productschappen u middels deze informatienotitie meer achtergrondinformatie geven in de problematiek die rondom dit thema speelt.
Achtergrond Op 27 april 2007 deed de Hoge Raad der Nederlanden (HR) uitspraak in een bijna 10 jaar slepende zaak. Een werknemer treedt in juli 1991 in dienst van het restaurant in het AMC in Amsterdam. Eind maart 1998 wordt in dit restaurant een oven geïnstalleerd. De oven staat op een houten pallet en moet enkele centimeters worden opgetild zodat de pallet verwijderd kan worden om vervolgens de oven op zijn eigen wieltjes verder te transporteren. Op verzoek van zijn cheffin helpt de werknemer met tenminste drie anderen de oven op te tillen. Dit tillen gebeurt rechtstandig en de betrokkenen gaan door de knieën. Ondanks deze goede tilhouding voelt de werknemer plotseling pijn in zijn rug en twee maanden later meldt hij zich ziek met rugklachten. Een jaar later is hij geopereerd aan een hernia in zijn onderrug. Vanaf januari 2000 ontvangt hij een WAO uitkering op grond van een arbeidsongeschiktheidspercentage van 80-100%. In de tussentijd daagt de werknemer zijn werkgever voor de kantonrechter rondom de centrale vragen “voldeed de werkgever aan zijn zorgplicht tegenover zijn werknemer” en “welke maximale belasting bij handmatig tillen gold ten tijde van het incident”. Via de kantonrechter en hoger beroep komt de zaak uit bij de HR. Deze bepaalt dat de werkgever de verplichting had om redelijkerwijs zorg te dragen voor mechanische hulpmiddelen en/of persoonlijke beschermingsmiddelen. Aanvullend merkt de hoogste rechterlijke macht op dat het maximale tilgewicht 23 kg is, maar het hanteert dit niet als absolute norm.
NIOSH formule De 23 kg, die de HR hanteert, is gebaseerd op de Amerikaanse NIOSH formule (National Institute for Occupational Safety and Health, 1981). Deze formule berekent het maximale aanbevolen gewicht dat met twee handen kan worden getild in een bepaalde tilsituatie zonder verhoogd gezondheidsrisico voor 90% van de werkende bevolking (bestaande uit 75% vrouw en 90% man). De norm van 23 kg wordt nog wel vermenigvuldigd met reductiefactoren. Deze factoren representeren de tilomstandigheden die het risco bij tillen verhogen zoals frequentie, duur, draaien tijdens het tillen, tilhoogte en tilafstand. Zodra de omstandigheden minder optimaal zijn, zal het aanbevolen maximale tilgewicht dalen. Als het aanbevolen gewicht kleiner is dan het gewicht dat daadwerkelijk wordt getild bestaat een risico op gezondheidsschade. De Nederlandse arbeidsinspectie hanteert de NIOSHmethode bij haar inspecties op het gebied van fysieke belasting.
Tilnorm onder vuur
Pagina 1 van 3
(Inter)nationale normen op het gebied van tillen Op Europees niveau zijn verschillende normen en richtlijnen gepubliceerd die direct of indirect verband houden met aandoeningen aan het bewegingsapparaat. De Europese norm EU-1005-2 geeft aanbevelingen bij het handmatig verplaatsen van machines en onderdelen daarvan. Aanvullend bevat het document adviezen over hoe voorwerpen van drie kg of meer over afstanden van minder dan twee meter verplaatst kunnen worden. De Europese richtlijn 90/269/EEG beschrijft de minimum veiligheidsen gezondheidsvoorschriften voor het handmatig hanteren van lasten met gevaar voor met name rugletsel bij werknemers. Deze richtlijn heeft als basis gediend bij het opstellen van het Arbeidsomstandighedenbesluit 1997. Het huidige Nederlandse Arbobesluit bevat ‘open normen’ dat wil zeggen dat er op het gebied van tillen geen wettelijke grenswaarden zijn gegeven. Beleidsregels zijn alleen ontwikkeld voor werknemers bij kinderdagverblijven, op bouwplaatsen en bij het werken met trekkenwanden in een schouwburg.
Vakbond(en), ondernemingsorganisaties en werknemers Zowel de vakbond(en) als ondernemingsorganisaties zijn van mening dat werknemers beschermd moeten worden tegen rugklachten door te zwaar tillen. Diverse arboconvenanten besteden al aandacht aan dit onderwerp. De FNV is blij met het arrest van de HR. Zij roept op om de tilnorm van 23 kg in de wet vast te leggen zodat een hoop onduidelijkheid weggenomen kan worden. Het zou ook kunnen voorkomen dat meer personen individueel naar de rechter stappen. Het bureau beroepsziekten ziet de uitspraak als een gezonde stap in de goede richting. De FNV schat dat in Nederland zo’n 2,6 miljoen werknemers regelmatig zonder hulpstukken meer dan 23 kg tillen. Aandoeningen van het bewegingsapparaat, waaronder rugklachten door zwaar tillen, zorgen voor 39% van de kosten van arbeidsuitval in de werkgerelateerde gezondheidszorg. De VNO-NCW vindt de absolute 23 kg tilnorm niet terug in de uitspraak van de HR. Zij geeft dan ook een gematigde reactie in vergelijking met de FNV. Het MKB Nederland vindt de uitspraak van de HR te specifiek en dus niet representatief voor alle beroepen en situaties waarin werknemers tillen. Zij pleit ervoor dat in iedere sector per beroep en situatie de maximale aanbevolen tilgrens wordt bepaald. Hierbij moet wel meegenomen worden hoe vaak een werknemer tilt en of er alternatieven zijn voor het handmatig tillen. De afspraken kunnen worden vastgelegd in de arbocatalogus. Ondanks dat het arrest van de HR niet als absolute norm kan gelden, kunnen werknemers nu wel meer zorgverplichting van werkgevers verlangen in de diverse branches waar veel tilwerkzaamheden plaatsvinden. De werkgevers dragen de zorg voor een veilige werkplek waarin de werknemer zo optimaal mogelijk functioneert. In de diervoederindustrie of akkerbouw (granen, zaden, peulvruchten) hanteren werknemers veel 25 kg verpakkingen. De uitspraak van de HR heeft geen invloed op het gebruik van deze zakken. Zij heeft hierop geen verbod gelegd. De norm is tenslotte niet absoluut. Wel zullen de werkgevers meer moeten nadenken over de mogelijke inzet van mechanische hulpmiddelen en/of persoonlijke beschermingsmiddelen. Voorlichting aan het personeel over het gebruik van die persoonlijke beschermingsmiddelen en/of de wijze van tillen op de werkplek is heel belangrijk. In Nederland zijn bedrijven die zich specialiseren in het ontwerpen van tilhulpmiddelen. Waar dit echt niet mogelijk is, kan wel worden bekeken of een optimalere tilsituatie kan ontstaan. Te denken valt aan het op heuphoogte aanbieden van de tillast binnen circa 60 centimeter van het lichaam. Hierdoor hoeven de werknemers niet meer door de knieën te gaan om bijvoorbeeld verpakkingen van een pallet af te halen.
Tilnorm onder vuur
Pagina 2 van 3
Voorlichting De afdeling Arbeid van de Productschappen kan zorgen voor voorlichting aan werkgevers en werknemers aangaande het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen en/of de wijze van tillen op de werkplek. Uit onderzoek is gebleken dat effectieve voorlichting bijdraagt aan de bewustheidvorming en gedragverandering van personeelsleden. De afdeling Arbeid kan ook een ondersteunende bijdrage leveren bij het inventariseren van de beroepen en situaties waarin werknemers tillen. Hierbij kijkend naar het gewicht, begin- en eindpositie, bewegingshoek (in °) en frequentie per uur. Deze gegevens zijn nodig om de NIOSH-formule in te vullen. Uit de dan berekende waarden kunnen de bedrijven in eigen beheer de maximale aanbevolen tilgrenzen bepalen. Aanvullend is het aan te bevelen om het thema ‘tillen’ op te nemen in de arbo catalogus.
Figuur 1: Juiste tiltechnieken
De afdeling Arbeid van de Productschappen beschikt over twee vormen van concrete voorlichting: 1. Til Wijzer De Til Wijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Til Wijzer is ontworpen voor een project van de Productschappen Wijn en Dranken. Met de Til Wijzer wilden de productschappen de werkgevers én medewerkers in de verschillende drankensectoren nog eens wijzen op het belang van goed tillen. De kern van de Til Wijzer bestaat uit twaalf voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een korte tekst opgenomen. De Til Wijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden opgehangen, om de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van het gebruik van tilhulpmiddelen en goed tillen. Deze Til Wijzer kan als uitgangspunt dienen en is daarom als bijlage toegevoegd. Aanvullend kan de folder voor de diervoeder en akkerbouwsectoren een overzicht van diverse tilhulpmiddelen bevatten. 2. Cursussen Bedrijven zouden ook mee kunnen doen aan een cursus georganiseerd door de afdeling Arbeid. In een klein-middelgroot bedrijf kan deze cursus terplekke worden gehouden. Door middel van concrete voorbeelden en oefeningen worden deelnemers gewezen op een juiste tilhouding. Een professionele tiladviseur geeft persoonlijke aanbevelingen en gaat concreet met de deelnemers aan de slag. Een andere workshop is afgestemd op grotere bedrijven. Deze workshop leidt deelnemers op tot tilcoach. De tilcoach is een medewerker binnen de organisatie die wordt opgeleid om naar zijn collega’s te kijken hoe ze werken. Hij kan op gestructureerde en professionele wijze adviezen geven waardoor het ziekteverzuim kan verminderen. Het pluspunt van deze workshop is dat één tilcoach vele anderen binnen een grote organisatie arbotechnisch en ergonomisch bij kan staan. Ook hierbij leert de werknemer de juiste tiltechnieken aan de hand van voorbeelden en dat het essentieel is dat iedereen zich goed voorbereid alvorens hij gaat tillen.
Bijlage: Til Wijzer
Tilnorm onder vuur
Pagina 3 van 3
In opdracht van:
il wijzer met de tilwijzer
Veel medewerkers in de drankensector zijn dagelijks bezig met werk dat hun lichaam belast. Te grote of te langdurige lichamelijke belasting kan slecht zijn voor je gezondheid. Het kan zelfs tot arbeidsongeschiktheid leiden. Met het verplaatsen van lasten moet je dus oppassen. Er kan een te grote belasting van je rug optreden, met name van je ruggenwervels en spieren. Om klachtenvrij te blijven, moet je altijd op de juiste manier lasten verplaatsen. Deze folder gaat over hoe je in je werk beter kunt tillen. Als verplaatsen van lasten een dagelijks onderdeel van je werk is In het Arbobesluit, artikel 5.2, staat dat je je werk zo moeten kunnen doen dat lichamelijke belasting geen gevaar voor je gezondheid en veiligheid oplevert. Dat wil zeggen dat je werkplek goed is ingericht, je een goede manier van werken kunt toepassen en dat je waar nodig hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen kunt gebruiken. Je werkgever zorgt ervoor dat je veilig kunt werken. Voor jou en je werkgever is het belangrijk dat je geen klachten krijgt door je werk. Daarnaast zijn ziekte en het vervangen van arbeidsongeschikte werknemers kostenposten die iedereen graag vermijdt.
Vaak sluipen verkeerde gewoonten erin. Bedenk dat je het niet gelijk hoeft te merken als je lasten op een verkeerde manier verplaatst. Maar beginnende klachten kunnen snel erger worden. En dan kan het te laat zijn om er nog iets aan te doen. Zorg er dus voor dat het niet zover komt! Luister naar je lichaam: neem signalen serieus. Je voelt zelf het beste wat je rug wel en niet kan hebben. Ga bij klachten naar je leidinggevende of de arbo-arts. • Buk en til niet onnodig, gebruik waar mogelijk hulpmiddelen. • Bepaal vooraf het gewicht van de last; til niet te veel ineens. Vraag je collega’s om hulp bij zware en grote voorwerpen. • Zorg dat de weg vrij is van obstakels als je moet lopen met de last. • Bedenk vooraf hoe en waarheen je de last gaat verplaatsen. Hou rekening met eventuele moeilijkheden, zoals traplopen. • Bepaal het zwaartepunt van de last en zoek een goede balans alvorens met het echte tillen te beginnen. • Sta steeds recht voor de last, til nooit met gedraaide rug. • Buig door de knieën. • Houd de rug zoveel mogelijk recht, beweeg langzaam. • Verplaats je voeten als je moet draaien. • Til met twee handen. • Houd de last zo dicht mogelijk bij het lichaam, voorkom dat je moet reiken. • Til niet hoger dan schouderhoogte. Gebruik zonodig hulpmiddelen. • Luister naar je lichaam: neem signalen serieus. Beginnende klachten kunnen snel erger worden. Je voelt zelf het beste wat je rug wel en niet kan hebben.
Algemene zaken • Zorg dat er voldoende hulpmiddelen beschikbaar zijn en gebruik ze ook. Vraag om instructie over de bediening ervan. • Pas op met gladde vloeren, drempels en stoepranden. • Houd de afstand waarover je moet tillen zo klein mogelijk. Moet je vaak tillen? Kijk dan of er een andere oplossing mogelijk is. • Werken onder te hoge tijdsdruk leidt vaak tot ongelukken.
Meer informatie: • Productschap Dranken Postbus 26155 3002 ED Rotterdam Tel: 010 - 477 9001 www.productschapdranken.nl • Productschap Wijn Postbus 29739 2502 LS Den Haag Tel: 070 - 370 83 47 www.wijninfo.nl Deze publicatie heeft slechts een adviserende functie. Er kunnen geen rechten aan ontleend worden.
1. 2. 3. 4. 5. 6.
7. 8. 9. 10. 11. 12.
Buk en til niet onnodig, gebruik waar mogelijk hulpmiddelen. Bepaal vooraf het gewicht van de last; til niet te veel ineens. Vraag je collega’s om hulp bij zware en grote voorwerpen. Zorg dat de weg vrij is van obstakels als je moet lopen met de last. Bedenk vooraf hoe en waarheen je de last gaat verplaatsen. Houd rekening met eventuele moeilijkheden, zoals traplopen. Sta steeds recht voor de last, til nooit met gedraaide rug. Buig door de knieën.
1
7
2
8
3
9
4
10
5
11
6
12
Houd de rug zoveel mogelijk recht, beweeg langzaam. Verplaats je voeten als je moet draaien. Til met twee handen. Houd de last zo dicht mogelijk bij het lichaam, voorkom dat je moet reiken. Til niet hoger dan schouderhoogte. Gebruik zonodig hulpmiddelen. Luister naar je lichaam: neem signalen serieus. Beginnende klachten kunnen snel erger worden. Je voelt zelf het beste wat je rug wel en niet kan hebben.
