Aquapunctuur €
€
N
U
C
A
P
HAARLEM
T
P
P
i
N
Q U
U
@
AMSTERDAM
P
@
P
U
H2O
A
P
P
R
i
N
HRC WW EC FL
HRC WW EC FL
€ Ringvaart
€
Westeinderplassen
Kagerplassen
H 2O
Braassemermeer
LEIDEN
Oude Rijn
Vliet
DEN HAAG
DELFT
Schie
Kralingse Plas
ROTTERDAM
Contactgegevens: Jaap Brouwer Murb
[email protected] 06-24640790
www.aquapunctuur.nl
Waterbouwtraditie Waterhistorie Vanaf het begin van de ontginning van Nederland zijn de vaarwegen in sterke mate bepalend geweest voor de ontwikkeling van nederzettingen en economische activiteiten. De multifunctionaliteit van de vaarwegen werd ten volste benut voor o.a.: afwatering, het transport van goederen en personen, verdediging, drinkwatervoorziening en
Vaarwegen waren bepalend voor de stedelijke en landschappelijke ontwikkeling
open riool. Het economisch gebruik van de vaarwegen heeft Nederland grote economische voorspoed gebracht. Om het netwerk van zeeroutes, havensteden en achterlandverbindingen in stand te houden was de bevaarbaarheid van het water een vanzelfsprekend en noodzakelijkheid. Ons gevecht tegen het water resulteerde uiteindelijk in een ingenieus systeem van polders, boezems, sluizen, dynamische waterkeringen, landaanwinningen, harde en zachte kustversterkingen.
Netwerk van zeeroutes en achterlandverbindingen
Grote waterwerken
De kennis en kunde die onderwel werd opgedaan heeft ons wereldberoemd gemaakt en is momenteel een belangrijk exportproduct. Waterbouwkennis als exportproduct
Verwaarlozing en waterverzuiling
Opgaven voor Nederland-Waterland
Alle binnenlandse vaarwegen vormden tezamen een goed functione-
Los van de economische crises staat Nederland voor een aantal grote
rend waternetwerk dat alle historische steden met elkaar verbond. Dit
opgaven, deze zijn ruimtelijk, sociaal, economisch, ecologisch, civiel-
veranderende met de komst van het snellere spoorwegennetwerk en
technisch en waterstaatkundig van aard. We moeten ons watersysteem
later het snelwegennet rond de steden. De van oudsher sterke ruim-
klimaatbestendig maken tegen de zeespiegelstijging, de afvoercapaciteit
telijke functionele relatie tussen het water en de stad nam hierdoor
van onze rivieren vergroten en bestand maken tegen perioden van
af. Vaarwegen werden verwaarloosd, grachten werden gedempt en
droogte en extreme neerslag. Onze steden moeten aantrekkelijker
sluizen werden dichtgegooid. De steden keerden hun rug naar het
worden voor bewoners, ondernemers en bezoekers. Daarom moet er
water toe.
ruimte gemaakt worden voor nieuwe woningen en economische activi-
Momenteel is er sprake van een sterke specialisatie in de ruimtelijke
teiten. Investeringen in onze natte en droge infrastructuur moeten onze
ordening van Nederland waardoor de samenwerking tussen ruimte-
bereikbaarheid garanderen. In het landelijk gebied moet plaats zijn voor
lijke disciplines (civiele techniek, weg-en waterbouw, stedenbouw en
agrarische ondernemers en natuurontwikkeling zonder dat dit ten koste
landschapsarchitectuur) door regelgeving en taakstellingen alsmaar
gaat van de unieke cultuurhistorische landschapstypen van Nederland.
ingewikkelder is geworden. De centrale overheid delegeert steeds meer taken aan lagere overheden. Die lagere overheden beperken zich
Het alomvattende karakter van het water kan bijdragen aan deze opga-
tot hun opgelegde kerntaken. Zoals de waterschappen alleen watervei-
ven. Dat vraagt echter wel om een integrale visie waarbij de multifuncti-
ligheid en waterkwaliteit prioriteit geven. Door deze verzuiling neemt
onaliteit van het water weer voorop staat en de unieke relatie tussen de
het multifunctioneel gebruik van het water af. Het vaarwegennetwerk
binnenlandse vaarwegen en de aangrenzende stedelijke en cultuurhis-
delft hierbij het onderspit. Gebruikswater degradeert steeds meer tot
torische landschappen weer in ere wordt hersteld.
kijkwater.
Amsterdam
Amsterdam
Schiphol
Schiphol
Financiële strategie Op financieel gebied bestaat de strategie uit drie onderdelen:
Hoofddorp
1. De benodigde financiële middelen komen primair
Hoofddorp
toe te 'ontschotten'. Doelstellingen in de Amstel-
investeerders en ondernemers. Door publiekprivate
scheg dienen immers vaak niet alleen hun eigen
samenwerking kan de financiële armslag van een
sectorale belang, maar hebben ook een econo-
initiatief enorm toenemen.
mische, ecologische of sociaal-culturele spin-off;
van de gebiedspartners die zitting hebben in het Aalsmeer
Aalsmeer
Bestuurlijk Overleg Zuidwaarts (BOZ). Het gaat immers vooral om publieke belangen;
3. Het is daarnaast ook mogelijk dat private partijen ontwikkelingspartner worden, bijvoorbeeld omdat zij direct belanghebbend worden en finan-
Leiden
Den Haag
2. Bij die gebiedspartners worden dergelijke
cieel willen bijdragen aan concrete ontwikkelingen.
middelen niet uitsluitend sectoraal geworven of
Bij private partners kan gedacht worden aan grote
besteed. Bestuurders proberen de middelen daar-
institutionele organisaties, maar ook aan kleinere
Leiden
Den Haag
Delft
Delft
Rotterdam Schiedam
Langzame laag van vaarwegen
Rotterdam Schiedam
Snelle laag van snelwegen
33 | S T R AT E G I E
www.aquapunctuur.nl
Aquapunctuur Wat is Aquapunctuur?
Hoe werkt Aquapunctuur ?
Aquapunctuur is een methode voor aanpassing en verbetering van
Aquapunctuur is een integrale visie die door zijn netwerkbenade-
de binnenlandse vaarwegen en hun waterfronten om een duurzaam
ring een raamwerk biedt voor zowel kleinschalige als grootschalige
economisch en ecologisch gebruik ervan te bewerkstelligen.
interventies en maatregelen. Cruciaal daarbij is de interactie tussen
€ €
€ €
UU NN CC PP
Q Q UU AA
Werkgebieden
schaalniveaus. Zeer lokale en zorgvuldig doordachte ingrepen, zoals het P
effecten op regionale schaal. Andersom kunnen grootschalige projec-
TT
ten, zoals het realiseren van een waterbergingsplas, van enorme invloed P
UU
P
N
H 2H O2O Watersystemen tussen Amstelscheg en Haarlemmermeer P P
A
P P
N
P
C P
P
-0,4 NAP Amsterdamse Boezem
P Amsterdamse Bos -5,5 NAP
P
-5,2 NAP Middelpolder
-2,0 NAP Binnedijkse Buitenvelderse polder
HRH C RWC WW EWC EFCL F L
R
R
U
A
ii
PP
-4,5 NAP Bosbaan
-1,8 NAP Buitendijkse Buitenvelderse polder
HRC WW EC FL
@
PP
PP -2,1 NAP Sloterbinnen (Sloterplas)
P
NN
N
P Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vechtstreek
H2O
i
: 1,6 meter. : 1,4 meter. : 0,2 meter.
i
T
U
U
P
HRH C RWC WW EWC EFCL F L
Buitenveldert vs. Amstel Buitenveldert vs. Nieuwe Meer Buitenveldert vs. De Poel
P
U
U TT
Q U
Hoogteverschillen
@
der delen.
RR
A
UU
T
U
P
watergerelateerde projecten, waarbij het geheel meer is dan de som
€
levert een bijdrage voor het gehele vaarwegennetwerk.
P
heid wordt gedacht. Aquapunctuur is een kader voor alle denkbare
ook internationale binnenlandse vaarwegen inclusief de uiteindelijke verbinden met de zee.PElkP schaalniveau heeft zijn € eigen betekenis en
P
zijn op de verbetering van lokale vaarwegen, mits aan de bevaarbaar-
Aquapunctuur heeft betrekking opN de Nlokale, regionale, nationale en
C
P
verhogen van een brug, kunnen al uitmonden in opmerkelijke postieve
N
N
U
@ @
HRC WW EC FL
Hoogheemraadschap Rijnland
-0,60 NAP Rijnlandse Boezem
O2O H2H
Bestaande sluis
R
HRC WW EC FL
Lokale vaarwegen (Amsterdam)
Regionale vaarwegen (Randstad)
NN
Internationale vaarwegen (Europa)
€
€
EE C CF L FL
Voor wie is het? Aquapunctuur staat ten dienste van de zes gebruikersgroepen van de vaarwegen. Het verenigt het HH RR C CW W W WE E C CF L FL H2O belang van alle gebruikers en actoren die de vaarwegen benutten, beheren en aanpassen.
€€
1
3
5
2
4
6
€€
De volgende gebruikersgroepen worden onderscheiden: 1.
Beroepsvaart voor het transport van personen en goederen.
2.
Toeristische en recreatieve vaart
3.
Water gerelateerde sporten: kanoën, rafting, hengelsport, 2O 2O HHroeien,
zwemmen, surfen, en zeilen
4.
Evenementen zoals varend erfgoed, varend corso, concerten op water, shanty festivals,
SAIL en speciale cruises met muziek en catering aan boord.
5.
Waterfrontontwikkeling voor ondernemers en gebruikers, inclusief oeverrecreatie,
cultuurhistorie, horecavoorzieningen, wandel- en fietspaden, parkeervoorzieningen,
openbaar vervoer, aanmeerfaciliteiten, laad- en losplatforms,
binnenvaart containerterminals en stedelijke ontwikkeling met doorgaand vaarwater.
6.
Aquatische en terrestrische flora, fauna en micro-organismen in de waterkolom,
de waterbodem en de oevers.
www.aquapunctuur.nl
Spakenburg
APELDOORN
e r po l
aarle m
aa rt H
el
Loosdrechtse Plassen AMERSFOORT
Maarssen
UTRECHT
Ring v
l aa
la
AT E
lse
Hoogvliet
D
EE
R
lla n
d s Diep
Zij
ren
ER
he
ST
. do
Kan
W
bepalingen wat betreft doorvaarthoogte en diepgang. Dit bepaald dus ook
LD
Steenbergen
AS
Wijchen
Lith
St. Andries
Waalwijk
l inte
BREDA
MarkVlietkanaal
Oosterhout Wil helm ina
ka
na
al
Zu
id
-W
illem sva
Box Veghel
Roosendaal
Tholen
Best
Oirschot
Wilhelminak
Bergen op Zoom
anaal
HELMOND
Markiezaatsmeer
ES
TE
Amsterdam
Veldhoven
EINDHOVEN
Asten
RS
CH
D
E
Eersel
K AN
vaart Zuid- Willems
EL
Bladel Valkenswaard Leende
Terneuzen
NT
Schiphol
Zu
id-W
ille
msv
aa
ed al na m-N Ka esse W
RNEUZEN . TE GE
van de belangrijkste vaarwegen is daarmee geborgd. Het overgrote deel
rt
Weert
erw
Beegd
ee
erg kwetsbaar. Het is aan de lokale overheden of ze zich willen inzetten
rt
voor het behoud en ontwikkeling van deze lokale vaarwegen.
Groe
TILBURG
voor welk type boten de vaarwegen toegankelijk zijn. De bevaarbaarheid van de lokale vaarwegen heeft geen beleidsmatige status en zijn daarmee
NIJME
Cuijk
MAAS
E
RIJNKANAAL
Vlissingen
HE
Kanaal door
Goes
Zuid Beveland
tussen verbindingswater en ontsluitingswater. Voor elk type water gelden
SC
D
MA
Zaltbommel
t
Meer
en
MA A
ar
OO
land, Holland met Friesland. Daarnaast wordt een onderscheid gemaakt
LDE HE SC
Stavenisse
et
e r g se
AF
Geertruidenberg
Zevenbergen
k
Colijnsplaat
enb
Tiel
Geldermalsen
‘s-HERTOGENBOSCH
ar
Staande Mast Route als belangrijkste doorgaande corridor verbindt Zee-
Vli
ge
AL
Mo BERGSE
Amer
M
pe
Volk
St e
WA
D.
Willemstad
Bruinisse
Huiss WAAL
Leerdam
Gorinchem Werkendam
Uitsnede Basistoervaartnet (SRN) erak
Zierikzee
Culemborg
E
L AA AN
NM
Numansdorp
Ho
Rhenen
LK WAA
Sliedrecht MERWEDE
Biesbosch
ARNHEM Wageningen RIJN NED E R
L
S
Middelharnis
Volkeraksluizen
ED
GE
t
AA
MAAS
OUDE MA Oud - Beijerland
DORDTSE KIL
lie
I
AN
L
Lin
OR
gv
se
Krimpen a/d IJssel LEK
ROTTERDAM
Spijkenisse SPU
NAA
Maassluis
.K
LEK
Vianen
KA
G
VLAARDINGEN
A.R
IJsselstein
Schoonhoven
AS
GREVELIN GE
rin
a
NO
er
Holl
J se I ss e l nd
MERW
ie
Woerden n R ij Nieuwegein Dubbele Wiericke IJssel Oudewater
Steurg at
W
de
GOUDA
nd
Ou
Reeuwijkse Plassen
K
Waddinxveen
LE
an
hi
ek
Boskoop
c
E
Stellendam
M
(on AS
JULI
MA
Born
ANA
bev
aarb
Gent Hoofddorp
NA
aar)
AL
Classificaties
KA
or
Harderwijk
r
-S jn
l Ho
RW
Br
Ha
e
er
ee
E
Hellevoetsluis
rs
Huizen
HILVERSUM
e
rt
me
m
EU W
Brielle Me
lc Wa
m
t
a Va
e luw
Bodegraven
DELFT NI
van waterwegen en maken het de moeite waard deze te ervaren.
Veere
Naarden Bussum
ht
Nieuwkoopse Plassen
d e Rij n
ZOETERMEER
(waterweg-)panorama’s bepalen de ruimtelijke kwaliteit van het netwerk
MIDDELBURG
M ij d r e
met cultuurhistorie, aantrekkelijke stadsgezichten en landschappelijke
Ve e
ch
Ve c
e
Gooimeer
Weesp
Abcoude
Westeinder Uithoorn Plassen Vinkeveense Plassen Krom
DEN HAAG Ri
sche opbouw van de vaarwegen vastgelegd in het Basistoervaarnet. De
Ouderkerk
Alphen a/d Rijn Ou
type en karakter. Stedelijke en landschappelijke identiteiten in combinatie
De Stichting Recreatietoervaart Nederland (SRN) heeft de hiërarchi-
Aalsmeer
Wassenaar
g Ho
Almere-Haven
Woubrugge
trekkelijkheid van het netwerk wordt bepaald door de variatie in vorm,
Vaarweg - Classificaties
Muiden
Kagerplassen
Katwijk
Ve
Almere-Stad
Oranjesluizen
e
AMSTELVEEN
Sassenheim
ken van hun waterfronten vormen samen het vaarwegennetwerk. De aan-
rt
m
NB: Zie de desbetreffende hoofdstukken in het rapport voor nadere aanwijzingen voor toepassing van de schema’s
a Va
ge
Ee
1) als er geen reguliere bediening voor beroepsvaart is 2) continue bediening betekent minimaal 4x per uur
De vorm en classificatie van de vaarwegen en de ruimtelijke karakteristie-
La
AMSTERDAM
rm me
Dronte meer
ge
Elburg
Broek in Waterland
der
Heemstede
Roggebotsluis
Monnickendam
.
HAARLEM
Gouwe
1 juni - 15 september
Ho
Biddinghuizen
uw
09.00 - 19.00 uur
Verschijningsvormen van de vaarwegen
RD Buitenhuizen Z EEKAN
Spaarndam
t
erna
08.00 - 21.00 uur
IJmuiden
Zwar
r
Nuld
maandag t/m zondag continue bediening 2)
mee
Dronten
Lage Vaart
Volendam
ZAANSTAD
Eem
maandag t/m zondag continue bediening 2)
Lelystad Houtribsluizen
Purmerend
Amst
zomerseizoen
NO O
l
Kampen
MEER
Edam
rt
09.00 - 19.00 uur
e rnase vaa
08.00 - 20.00 uur
Vo
Kete
N au
16 september - 31 oktober
rt
MARKER
n
maandag t/m zondag continue bediening 2)
aa
Nagele
Zaa
maandag t/m zondag continue bediening 2)
rv
Oterleek
Spijkerboor
1 april - 31 mei
ke
Vaart
ALKMAAR
bediening op aanvraag1)
bediening op aanvraag1)
Ur
Urk
rt
maandag t/m zaterdag
maandag t/m zaterdag
Zwolse
Emmeloord Enkhuizen Hoorn
AL
voorseizoen- en naseizoen
BZM, BM, CM en DM-routes
KA N A
1 november - 31 maart
LLA N DS HO
Aquapunctuur winter- en bergingsseizoen
AZM en AM-routes
l
K
a Va
R
D
a n aal
va Om
NO O
Richtlijnen voor de bediening van bruggen en sluizen:
Stein
MAASTRICHT
Leuven
Waterfronten- Ruimtelijke karakteristieken en functies langs het water
N 0 €
10
20
N
U
A
C
P
P
Q U
A
@
R
P
en zeeweringen, historische en moderne binnensteden, dorps- en stadsgezichten, buitenwijken, veen- en kleipolders, land- en tuinbouw, bollenteelt, economische concentratiegebieden (bedrijventerreinen,
H2O P
P
U
P
HRC WW EC FL
Waterwegpanorama’s
i zachte en harde oeverskarakteristieken en functies. Denk hierbij aan:
T
N
i
Omdat de vaarwegen van oudsher de basis vormen voor de ruimtelijke ontwikkeling bestaan de waterfronten uit een breed palet van
U
@
30 km
€
P
Leiden
N
kantoorgebieden en mainports), natuurgebieden en bossen. Vaarwegen - Typologieën
HRC WW EC FL
€
€
Op basis van de waterstaatkundige ontstaansgeschiedenis zijn er verschillende typologieën van de vaarwegen te onderscheiden. Tezamen HO 2
vormen ze het boezemnetwerk. Het gaat hierbij onder andere om: rivieren, meren, plassen, kanalen, ringvaarten, havenbekkens, veenstromen, grachten, verdedigingsingels en stedelijke waterlopen.
Typologieën
HEE
Hasselt
Brussel
Karakteristieken en functies
www.aquapunctuur.nl
Eijsden
C
P
Aquapunctuur T
P
i
P
N
U
@
Interventies en maatregelen
U
Om het vaarwegennetwerk te verbeteren stelt Aquapunctuur een pakket aan interventies en maatregelen voor. Deze zijn gebaseerd op basis
R
van knelpunten, kansen en geformuleerd beleid van verschillende overheden. Per locatie of project wordt een selectie of combinatie gemaakt
N
van de interventies en/of maatregelen die van toepassing zijn. HRC WW EC FL
Fysieke aanpassingen aan het vaarwegennetwerk De vaarwegclassificatie is gerelateerd aan de hoogte van de bruggen boven het wateroppervlak, de waterdiepte en het type vaartuig. Deze
HRC WW EC FL
€
classificatie bepaald de bevaarbaarheid en bereikbaarheid. Verbetering van de bevaarheid betekent aanpassing van de hoogte onder de
€
Aquaducten
bruggen, vergroting van de capaciteit van sluizen, verdieping van de vaarwegen via milieuvriendelijke baggermethoden, verbreding van waterwegen, rivier- & kanaaloever aanpassingen en waterpeilregulatie. Vaarroutes kunnen ook uitgebreid worden door verschillende waterwe-
H2O
gen via sluizen en moderne overtomen met elkaar te verbinden. Ook de uiteindelijke verbinding met zee via een sluis/overtoom met zeejachthaven kan van betekenis zijn
C
N
P
T
P
Woonwijken aan bevaarbaar water
P
i
U
Verbetering ruimtelijke kwaliteit De bestaande ruimtelijke kwaliteiten moeten gekoesterd worden en dynamisch element te ontwerpen als blauwdruk voor elke nieuwe
T
stedelijke en landschappelijke ontwikkeling. Bevaarbare waterwegen
R
behoren een essentieel verbindend onderdeel te zijn in en tussen stad
N
@ i
P
U
C
nieuwe kwaliteiten moeten worden toegevoegd door met water als
en land. Daarbij moeten aanwezige cultuurhistorische waarden behou-
U
den blijven, gerestaureerd en zinvol worden gebruikt.
P
P
N
HRC WW EC FL
U
Ruimtelijke kwaliteit in stad en land
HRC WW EC FL
R
Nautische veiligheid De nautische veiligheid moet gewaarborgd worden van / tussen de verschillende gebruikersgroepen door middel van adequaat toezicht
@
N
€
€
€
€
van betrokken instanties op basis van geldende normen en regelge-
HRC WW EC FL
ving.
H2O
HRC WW EC FL
Nautische veiligheid tussen gebruikersgroepen
H2O
www.aquapunctuur.nl
Aquapunctuur Interventies en maatregelen (vervolg) Interventies en maatregelen (vervolg) Realisatie Realisatievan vanvoorzieningen voorzieningen
PP
i
Vaarwegvoorzieningen voor dede gebruikers opop hethet water moeten Waterwegvoorzieningen voor gebruikers water moeten worden wordenverbeterd verbeterddoor doorde deintroductie introductievan vanligplaatsen, ligplaatsen,jachthavens jachthavensmet met PP
PP
voorzieningen, voorzieningen,bolders, bolders,nieuwe nieuwekaden, kaden,laad-losplatforms, laad-losplatforms,binnenvaart binnenvaart
U U
containerterminals, containerterminals,brugbrug-en ensluisbediening. sluisbediening.Langs Langsde dewaterwegen waterwegen
@
wordt wordtde deeconomische economischeactiviteit activiteitgestimuleerd gestimuleerddoor doorde derealisatie realisatievan vanhohotels, tels,restaurants, restaurants,cafe’s, cafe’s,musea, musea,water watergerelateerde gerelateerdewinkels, winkels,(vakantie-) (vakantie-) parken parkenen enkwalitatieve kwalitatievehoogwaardige hoogwaardigeopenbare openbareruimte. ruimte.Alles Allesontsloten ontsloten
Jachthaven met (recreatieve) voorzieningen Jachthaven met (recreatieve) voorzieningen
door doorwandel-/ wandel-/fietspaden fietspadenen enparkeervoorzieningen. parkeervoorzieningen.
R
CC
N N
TT
PP
PP
ii
PP
N N
U U
€€
€€
Aanlegvoorzieningen binnenvaart Aanlegvoorzieningen binnenvaart
R
N N
Verbetering Verbeteringmilieukwaliteit milieukwaliteit
€€
@ @
HHRRCC WWWW EECC FFL L
Ndedeinvoering UU Door DoorN invoeringvan vande deKader KaderRichtlijn RichtlijnWater Waterwordt wordtde dewaterkwaliteit waterkwaliteit C C PP steeds steedsbeter. beter.Maatregelen Maatregelendie diedaar daaro.a. o.a.aan aanbijdragen bijdragenzijn: zijn:de deaanleg aanlegvan van T T milieuvriendelijke milieuvriendelijkeoevers oeversen enkusten, kusten,beluchting beluchtingen enmilieuvriendelijke milieuvriendelijke
PP
HHRRC C WWWW E EC C F FL L
PP
HHRRC C WWWW E EC C F FL L
€€
U U
N N baggermethoden. Ook baggermethoden. Ookde degebruikers gebruikersvan vande dewaterwegen waterwegenkunnen kunnenactief actief helpen helpenhet hetmilieu milieute teverbeteren verbeterendoor doorhet hetterugdringen terugdringenvan vanverontreiniverontreiniPP
ii
H O H22O PP
Ruimte de de Rivier Ruimtevoor voor Rivier
ging gingvan vanbestaande bestaandevaartuigen vaartuigen(innamepunten (innamepuntenvoor voorbilgewater bilgewateren envuilvuil-
€€
@ @
watertanks). watertanks).Ook Ookde deintroductie introductieen enverdere verderestimulering stimuleringvan vanelectrisch elektrisch PP varen bij varendraagt draagt bijaan aanschoner schonervaren. varen.Het Hettransport transportover overwater waterdoor doorde de
R
PP
aanleg aanlegvan vanbinnenvaartcontainerterminals binnenvaartcontainerterminalsmoet moetverder verdergestimuleerd gestimuleerd worden. worden.
HH22OO
N N
HHRRC C WWWW E EC C F FL L
Maatregelen Maatregelenmet metbetrekking betrekkingtot totklimaatverandering klimaatverandering Maatregelen Maatregelenmet metbetrekking betrekkingtot totklimaatverandering klimaatveranderingbestaan bestaanuit uithet het
HHRRC C WWWW E EC C F FL L
€€
voorkomen voorkomenvan vanoverstromingen, overstromingen,aanpassingen aanpassingenaan aanhoogwaterniveaus, hoogwaterniveaus,
€€
droogtebestrijding droogtebestrijdingen enhet hettegengaan tegengaanvan vanzoutwaterindringing. zoutwaterindringing.OverstroOverstromingen mingenkunnen kunnenvoorkomen voorkomenworden wordendoor doorBouwen Bouwenmet metde deNatuur Natuurvia via o.a. o.a.Ruimte Ruimtevoor voorde deRivier Rivieren enLevende LevendeKusten, Kusten,duinduin-strandverbreding strandverbreding
HH22OO
en enverhoging verhoginglangs langsde dezee, zee,het hetaanleggen aanleggenvan vanpiekpiek-en enseizoensbergingseizoensbergingbekkens, bekkens,adequate adequatedrainage drainagepompsystemen pompsystemenvoor voorwaterpeilregulatie waterpeilregulatieen en het hetaanleggen aanleggenvan vanstormvloedkeringen. stormvloedkeringen.Een Eenandere anderemethode methodeisisaanpasaanpassing singaan aanhet hetoptreden optredenvan vanoverstromingen overstromingendoor dooreen eenbeter beterland-water land-water gebruik, gebruik,de dereductie reductievan vanharde hardeoppervlakten, oppervlakten,ruimtelijke ruimtelijkeplanvorming planvorming en enzonering, zonering,de deontwikkeling ontwikkelingvan vanklimaatbestendige klimaatbestendigegebouwen gebouwenen en infrastructuur infrastructuuren ende deaanleg aanlegvan vanterpen. terpen.Om Omdroogte droogtete tebestrijden bestrijdenzijn zijn retentiebekkens retentiebekkensnodig. nodig. Bij Bijalaldeze dezemaatregelen maatregelenisisde debevaarbaarheid, bevaarbaarheid, voor voorzover zovermogelijk, mogelijk,als alsmedegebruik medegebruikvan vanbelang. belang.
www.aquapunctuur.nl
Aquapunctuur i Hoe komt Aquapunctuur tot stand?
@
Om het vaarwegennetwerwerk daadwerlijk integraal te verbeteren
Er zijn twee benaderingen om te komen tot succesvolle projecten. Ener-
is het noodzakelijk dat alle betrokken partijen en disciplines samen-
zijds een top-down benadering waarbij interventies en maatregelen
werken. Afhankelijk van de reikwijdte van de interventies zijn er per
voor het vaarwegennetwerk meeliften met grootschalige projecten en
schaalniveau telkens andere actoren te benoemen. Op lokaal niveau
investeringen. Een extra investering voor het (recreatief) medegebruik
i zijn dit de gemeenten, ondernemers en bewoners. Op regionaal niveau
P
levert een meerwaarde op voor het totale project. Voorbeelden hiervan
is er een belangrijke rol weggelegd voor de provincies, de waterschap-
zijn bevaarbare waterbergingsplassen en stedelijke uitbreidingswijken.
pen en de recreatieschappen. Daarnaast zijn er belangenorganisaties
Anderzijds zorgt een bottom-up benadering er voor dat (een pakket
zoals de Verenging Regio Water en het Ondernemersplatform Hollands
van) kleinschalige ingrepen met groot regionaal effect, doorgang kun-
Plassengebied, die zich actief inzetten voor het verbeteren van het
nen vinden. Voor lagere overheden of investeerders zijn benodigde
@
P
Twee benaderingen
i
€ € Actoren die op nationaal niveau opereren zijn de vaarwegennetwerk.
investeringen niet rendabel, maar op groter schaalniveau en voor
rijksoverheid, de ANWB en de Stichting Recreatietoervaart Nederland.
langere periode echter wel. Een voorbeeld hiervan is het realiseren van
Er moeten er publiek-private samenwerkingen worden aangegaan tus-
sluizen die bestaande stedelijke gebieden verbinden met het landschap.
i @disciplines. Daarsen de actoren van verschillende schaalniveaus en naast dient er kennisuitwisseling en promotie plaats te vinden.
@€
P
N
€
In beide benaderingen moet de haalbaarheid van de investeringen onderzocht worden (via een maatschappelijke kosten baten analyse).
i
P
Samenwerking
f Rijneveld
Kennisuitwisseling
d Sluizen h Spoelwijksche Dijk
@€
HRC WW EC FL
i De Biezen
€
N
Internet & Apps
Publiek - Privaat
P
P
€
€ H 2O
HRC WW EC FL
Scenario Verder brengen
Scenario Vasthouden
Promotie
MKBA
i
e Vaarsloten j De Lansing
i
i
g Goudse Rijweg
@
@
€
c Proeftuin van Holland
€
Disciplines
Schaalniveaus
a VVV- Rondje b Natuurgebied De Lansing
@N
Scenario Verdwijnen
Voorbeeld van pakket van lokale maatregelen (Boskoop)
H 2O
HRC WW EC FL WW EC FL
€
€
H 2O
€
€
€
H 2O
www.aquapunctuur.nl
WaterExploitatie Afwegingsmodel De haalbaarheid van de projecten moeten worden onderzocht via een WaterExploitatie. Dit is een afwegingsmodel, gebaseerd op een maatschappelijke kosten-baten analyse, waaraan de tijdsdimensie wordt toegevoegd. Dit model stelt ons in staat de concrete kosten van de interventies en maatregelen in verband te brengen met zowel concrete als minder concrete opbrengsten. Het betreft zowel private en publieke investeringen en opbrengsten op verschillende schaalniveaus. De factor tijd is daarbij van enorm belang. Zodoende kan inzichtelijk gemaakt worden hoe kortstondige of langdurige investeringen in het vaarwegennetwerk een duurzame bron van inkomsten opleveren. De WaterExploitatie is tot stand gekomen door en in samenwerking met Witteveen+Bos. Scenario
Proceskosten
Aanleg en uitvoeringskosten
Nieuwe kunstwerken Meerkosten kunstwerken Voorzieningen
Kosten beheer en handhaving
Bediening bruggen Bediening sluizen
Onderhoudskosten
Handhaving Vaarwegen Sluizen
Ontwikkelkosten
Verwerving Bouw- / woonrijp Fondsopslagen
€
Baten Continuering van karakter
Belevingswaarde Exploitatiewaarde
Meerwaarde bedrijven
Bekendheid, marketing & promotie Economische verbreding Toename directe en indirecte verkopen
Woongenot
Bestaande woningen Ontwikkelpotentieel
Milieubaten
+ Tijd
€
+ Behoud van identiteit
Toeristische & recreatieve waarde
€
+
Kosten
Verervingswaarde
HVb
+
Kostenniveau
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Initiële kosten
Scenario 3
Natuurvriendelijke oevers
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
M2
Opbrengstenniveau
Plan- en proceskosten
Scenario 2
Scenario 1
Netto Contante Waarde
Voorbeeld van een WaterExploitatie
Kosten en opbrengsten De kosten van bepaalde typen interventies of maatregelen zijn meestal eenvoudig te bepalen. De opbrengsten van het vaarwegennetwerk zijn lastig te definiëren. Ze zijn onder te verdelen in concrete opbrengsten (in de vorm van inkomsten) en wat minder concrete opbrengsten (in de vorm van het realiseren van beleidsdoelstellingen). Kosten
Planvorming-‐ en proceskosten Ontwikkelkosten Aanleg-‐ en uitvoeringskosten Kosten voor beheer, onderhoud en handhaving Promotiekosten
Concrete opbrengsten
Transport van goederen en personen over water Toeristische en recreatieve exploitatie Meerwaarde onroerend goed langs vaarwegen
Minder concrete opbrengsten
Verervingswaarde Belevingswaarde Woongenot Milieubaten Beter leef-‐ en vestigingsklimaat Imago waterbouwsector
Knelpuntenanalyses, masterplannen en watervisies Electrisch varen en blauwe wimpel Civieltechnische werken zoals bruggen, sluizen en retentiebekkens Vaarweg-‐ en nautisch beheer, brug-‐ en sluisregimes Websites, apps en reclame
Containervervoer over binnenwateren, watertaxi en waterbus Cruiseschepen, rivercruises, rondvaarten door grachten, bootverhuur, accomodatieverhuur, horeca-‐ en museumbezoek Hogere WOZ, OZB, hogere grondprijs bij gronduitgfite
Bereidheid om te betalen voor behoud van omgevingskwaliteiten Waarde die bezoekers en bewoners hechten aan het vaarwegennetwerk Waarde die bewoners hechten aan het wonen aan bevaarbaar water Milieudoelstellingen die bereikt worden door ontwerpen met water Versterking van de concurrentiepositie van Nederland voor buitenlandse investeringen Integraal met water ontwerpen en zodoende meerwaarde creëren
Bovenstaande lijst is niet limitatief.
www.aquapunctuur.nl
Pratijkvoorbeelden Aquapunctuur werkt in de praktijk! Hieronder staan een drietal voorbeelden die effectiviteit van de methodiek van Aquapunctuur concreet aantonen.
Boskoop De gemeente Boskoop werd geconfronteerd met het amorveren van twee bestaande sluizen in de Gouwe door het Hoogheemraadschap en de Provincie. Tegelij-
Aquapunctuurpunt Aquapunctuurkunstwerk Overige kunstwerken Attractiepunt Buitengebied Bebouwde kom Houtakker Bijzondere gebieden
kertijd speelde de vraag wat de juridische status van de
Hoofdbebouwing
vaarwegen was. Door het opstellen van een integrale
Te ontwikkelen gebied
watervisie werd het belang van het water in verleden voor Boskoop, de huidige staat van het vaarwegennetwerk en de potenties inzichtelijk gemaakt. Door een reeks van Aquapunctuur ingrepen te bundelen in drie toekomstscenario’s werd de gemeente zich bewust van de ruime mogelijkheden van de vaarwegen in het gebied en bood het een gedegen besluitvormingskader voor de gemeenteraad. De gemeente gaat zich actief inzetten om de vaarwegen in eerste instantie te behouden en vervolgens verder door te ontwikkelen.
Bijgebouwen Bb
Bb
Sluis Ophaalbrug
HVb
Draaibrug
TOP
Overige beweegbare bruggen
TOP M2
Hoge vaste brug Lage vaste brug Aanlegplek
HVb
Jachthaven Overeenkomst HVb
Ruimtelijke ontwikkeling Natuurontwikkeling
HVb
Maatregelen waterberging
M2
Maatregelen waterkwaliteit Rondvaarten HVb
Overnachtingsmogelijkheid Horeca Visgelegenheid Bootverhuur Fietsverhuur Begin wandelroute
Plankaart Watervisie Boskoop
Toekomstscenario’s
Binnenvaart containerterminals
Julianasluizen
Door de aanleg van twee binnenvaart containerterminals bij Den Bosch
De capaciteit van de Julianasluis bij Gouda was te gering en diende te
en Alphen aan de Rijn is de firma Heineken in staat grondstoffen en
worden vergoot. Voor de firma Royal Van Lent Shipyard is de Juliana-
eindproducten aan- en af te voeren over het water. Dit betekent een
sluis de grootste beperking in het produceren van nog grotere luxe
verminderen van 100.000 vrachtbewegingen over de weg op jaarbasis.
megajachten. Door cofinanciering van de firma Van Lent wordt een
Met omringende bedrijven wordt samengewerkt om de capaciteit van
tweede, grotere Julianasluis gerealiseerd. Hier profiteren diverse andere
de binnenvaartschepen zo optimaal mogelijk te benutten.
gebruikersgroepen van.
www.aquapunctuur.nl
Waterbouwtraditie Met Aquapunctuur worden we ons bewust van het historische vaarwe-
Aquapunctuur kent een brede toepassing die zich niet beperkt tot
gennetwerk. Het stelt ons in staat om de unieke relatie tussen stad, land
Nederland. Het is de basis voor commerciële export van kennis en
water weer in ere te herstellen. Het biedt een raamwerk dat zowel grote
uitvoering van werken, niet alleen gericht op wereldwijde kust- &
als kleine projecten in zich op neemt. Het stelt waterbouwers en water-
delta gebieden, maar ook in het binnenland. Waar een hoog percen-
beleidsmakers in staat om binnen hun eigen disciplines en taakstelingen,
tage van de steden en hun omgeving een relatie met water heeft, is
bij te dragen aan het toekomstperspectief en functioneren van het gehele
het mogelijk de binnenlandse vaarwegen en hun waterfronten tot
watersysteem.
ontwikkeling te brengen en te revitaliseren ten dienste van economie, werkgelegenheid en leefomgeving.
Ruimtelijke karakteristieken en functies
€
Organisatie
€
N
U
C
A
P
N
Q U
U
@
T
P
U
H2O
A
P
P
R
i
HRC WW EC FL
Interventies en maatregelen
Gebruikersgroepen
www.aquapunctuur.nl
