Aqua
werken aan zuiver water
DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN • 2010/2
VLAAMSE MILIEUTECHNOLOGIE IN DE KIJKER OP EXPO SHANGHAI
Meer vis door vrije migratie Spring mee voor zuivere rivieren
6 16
2
EEN ANDERE KIJK OP WATER VOOR EEN MOOIE TOEKOMST We leven boven onze stand als het op watergebruik aankomt.
Tijdens de Vlaamse milieuweek in het
Overheden moeten de vraag naar water naar beneden halen,
Belgische paviljoen, lieten verschillende
onttrekking van water aan banden leggen en een efficiënter
bedrijven en instellingen zien wat ze in
gebruik stimuleren, zegt het Europees Milieuagentschap (EMA).
hun mars hebben. Aquafin maakte er
Gezuiverd afvalwater als waterbron voor de industrie past volledig
indruk met zijn kennis van slibverwerking
binnen die filosofie. Bedrijven in de buurt van een zuiverings-
en moderne zuiveringstechnologieën (p. 10).
installatie van Aquafin, hebben een niet te onderschatten
Het inhaalmanoeuvre inzake waterzuivering
watervoorraad vlakbij (p. 12). Ook het stadsleven zou op termijn
dat het gewest uitgevoerd heeft, heeft
een stuk duurzamer kunnen worden aangepakt, schrijft het EMA.
immers geresulteerd in een indrukwekkende
Dat bewijzen nu al enkele koplopers in Europa (p. 8). De druk op
kennisopbouw in Vlaanderen.
l
aandachtpunt. Zo kreeg Expo 2010 in Shanghai het thema ‘betere
Luc Bossyns
steden, beter leven’ mee.
Gedelegeerd bestuurder
INHOUD
de natuur door het toenemende stadsleven, is wereldwijd een
8
4
5
Werven leggen oorlogsverleden bloot
Van stedelijke ruimten naar stedelijke ecosystemen
De wereldoorlogen hebben hun sporen
Stedelijke groei beïnvloedt de kwaliteit van leven en het
nagelaten in de Vlaamse ondergrond.
milieu als nooit tevoren. Tegelijkertijd biedt de nabijheid
Af en toe zorgen ze voor verrassingen
van zoveel mensen, diensten en bedrijven ook ontzettend
op werven.
veel mogelijkheden, zegt het Europees Milieuagentschap.
Tempo voor optimalisatie van
10 Vlaamse milieutechnologie in de kijker op EXPO Shanghai
de zuiveringsinfrastructuur blijft
De Vlaamse milieubedrijven zijn aan een opmars bezig.
aangehouden
Tijdens de Vlaamse milieuweek in het Belgische paviljoen
De Vlaamse Regering heeft het budget
op Expo 2010, wisten ze indruk te maken op de Aziatische
voor verdere investeringen in de
markt.
zuiveringsinfrastructuur opnieuw vastgesteld op 250 miljoen euro.
12
Gezuiverd afvalwater, een betrouwbare waterbron voor de industrie
6
Meer vis door vrije migratie
Niet alleen in het zuiden, maar ook in het noorden van
Een goede waterkwaliteit is een
Europa is de druk op de natuurlijke waterbronnen hoog.
basisvoorwaarde, maar vrije vismigratie
Gezuiverd huishoudelijk afvalwater kan een aanvullende
is evenzeer een noodzaak voor
bron van water zijn.
de uitbreiding en de overleving van het visbestand in een waterloop.
3
EÉN ACCREDITATIE VOOR BOUWMATERIALEN VOLSTAAT
JAARVERSLAG 2009
Op 20 jaar tijd heeft Aquafin een hele weg afgelegd. Het bedrijf is geëvolueerd van een nieuwe speler tot een veelzijdige partner voor alle actoren die betrokken zijn bij de uitvoering van het integraal waterbeleid. Een overzicht van de activiteiten van Aquafin in 2009 en een stand van zaken t.o.v. de eisen van de Europese richtlijn Stedelijk Afvalwater, kan u lezen in ons jaarverslag 2009. U kan deze publicatie downloaden via www.aquafin.be, of een exemplaar aanvragen via
[email protected].
l
De materialen die worden gebruikt voor de werken van Aquafin, moeten voldoen aan de Europese en Belgische normen.
14
16
Verrassend Damme
Soms komen daar nog specificaties bij die het bedrijf zelf vastlegt.
Natuurfotograaf Misjel Decleer fietste
Producten van buitenlandse leveranciers worden gewoonlijk nog
langs de Damse Vaart van Brugge tot
eens extra in België gekeurd, om na te gaan of ze beantwoorden
aan het Nederlandse grensstadje Sluis.
aan onze plaatselijke normen. In principe is één conformiteits-
Niet voor niets een populaire fietsroute,
verklaring echter voldoende, als zowel de Europese en de Belgische
zo blijkt.
normen en eventuele eigen vereisten mee werden afgetoetst.
Spring mee voor zuivere rivieren
De Nederlandse producent Martens beton b.v. liet zijn instort-en
op 11 juli om 15 uur
indrukmoffen in abs ineens volgens alle gelden normen keuren
Aquafin steunt de Europese ‘Big Jump’
door Kiwa Belgium, een onafhankelijk audit en controle-organisme.
met plezier in Vlaanderen en vergroot
Hierdoor moeten de huisaansluitingen van deze leverancier niet
de pret met twee fotowedstrijden.
langer per lot gekeurd worden, voordat ze mogen toegepast worden op de werven van Aquafin. “Deze stap juichen wij uiteraard toe,” verklaart directeur Infrastructuur Dirk De Waele. “Eén accreditatie is goedkoper voor ons, want de leverancier verrekent de verschillende uitgevoerde keuringen in zijn prijzen. En in dit geval brengt de accreditatie van Kiwa Belgium ook duidelijkheid voor de werftoezichters. Het Kiwa-logo is in het lichaam van de mof gegoten, waardoor het niet kan afslijten en in alle werfomstandigheden duidelijk is of het product nu wel of niet voldoet voor ons.”
l
4
De Vlaamse Regering heeft het investeringsbudget voor de uitbouw van de bovengemeentelijke zuiveringsinfrastructuur voor het programmajaar 2011 opnieuw vastgesteld op 250 miljoen euro. Daarmee zullen 192 projecten worden uitgevoerd.
TEMPO VOOR OPTIMALISATIE VAN DE ZUIVERINGSINFRASTRUCTUUR BLIJFT AANGEHOUDEN Van deze 192 projecten passen er 108 geheel of gedeeltelijk binnen het basisbudget van 100 miljoen euro. De Vlaamse
20 JAAR WERKEN AAN ZUIVER WATER
Regering besliste in 2008 om gedurende zeven jaar jaarlijks 100 miljoen euro gemeentelijke rioleringsinspanningen ten
De opdrachtenportefeuille met investeringsprojecten voor het
laste te nemen via het investeringsprogramma opgedragen
gewest bedroeg eind 2009 ruim 1,2 miljard euro voor 1006
aan Aquafin. 102 projecten passen geheel of gedeeltelijk
projecten. Aquafin leverde tot die datum 2044 investerings- en
binnen de categorieën van projecten die binnen het Lokaal
renovatieprojecten op aan het Vlaamse Gewest, voor een
Pact gedefinieerd werden. De resterende 50 miljoen euro is
totaal van 2,6 miljard euro. Van alle inwoners is 91%
bestemd om budgettaire tekorten op te vangen voor projecten
ondertussen aangesloten op de riolering, maar een deel van
die in het verleden werden opgedragen.
de riolering loopt nog niet door tot een zuiveringsinstallatie. De hoeveelheid huishoudelijk afvalwater die behandeld wordt
Het optimalisatieprogramma werd opgemaakt door de Vlaamse
op een zuiveringsinstallatie, klom de voorbije 20 jaar van 30%
Milieumaatschappij, in overleg met Aquafin, de provincies en
naar 75%. Vandaag zijn in het Vlaamse Gewest alle
de bekkenbesturen. Het programma omvat projecten gericht
zuiveringsinstallaties in de grote agglomeraties in gebruik
op de bijkomende sanering van lozingspunten, de bouw van
genomen. In de kleinere agglomeraties zal de laatste
kleinschalige zuiveringsinstallaties en de aanleg van strategische
ontbrekende zuiveringsinstallatie operationeel zijn eind 2011.
regenwaterleidingen om de bestaande infrastructuur te
Midden 2012 zullen de laatste collectoren aangelegd zijn
verbeteren. Bij de keuze van de projecten werd gelet op hun
en voldoet het gewest volledig aan de richtlijn Stedelijk
ecologisch-economische rendement.
Afvalwater.
l
5
WERVEN LEGGEN OORLOGSVERLEDEN BLOOT
s
Op risicowerven wordt gewerkt in overleg met de ontruimingsdienst
Explosievendeskundige
van DOVO en met gespecialiseerde bedrijven.
Kevin Krikilion volgt als projectleider de bouw en opstart van de
Het gebeurt wel eens dat er bij graafwerken archeologisch
zuiveringsinstallatie in Heldergem op, die op een oude stortplaats
waardevolle voorwerpen worden gevonden.
artilleriebommen op. Aangezien het puin door een percussiebreker
komt. “Bij het uitgraven en zeven van het stort merkten we vier moest gaan, mochten er absoluut geen bommen of mortieren
Veel minder frequent, gelukkig maar, worden er
meer in zitten. In overleg met de ontmijningsdienst werd beslist de werkomgeving af te bakenen met speciale doeken, gemaakt uit
ook springtuigen opgegraven. Op korte tijd gebeurde
een stof die ook gebruikt wordt om kogelvrije vesten te maken. DOVO raadde aan de werken verder te zetten met een speciale
het toch twee keer: op werven in Melle en Heldergem
graafmachine, uitgerust met veiligheidsglas, dat bij een eventuele ontploffing wegvliegende scherven zou tegenhouden. De machine
werden begin dit jaar enkele bommen uit de Eerste
moest ook een overdrukcabine hebben. De bommen waren niet zo heel groot, maar ze konden wel toxische stoffen bevatten. In onze
en de Tweede Wereldoorlog gevonden.
zoektocht kwamen we terecht bij een firma gespecialiseerd in het opsporen en verwijderen van oorlogstuigen. Zij hebben nog een
Voor projectleider David Bauwens was het de eerste keer dat
mortier gevonden, waarna we een certificaat kregen dat het puin
op één van zijn werven voor de aanleg van een collector oorlogs-
bomvrij was en dus zonder risico door de breker kon gaan.”
materiaal werd opgegraven. “De bom die we vonden, was een Engelse vliegtuigbom uit de Tweede Wereldoorlog. Ze woog 250 kilogram en
Op de werf in Melle werd eveneens beslist de rest van de werken
bevatte meer dan 100 kilogram springstof. De buurt werd uiteraard
uit te voeren onder toezicht van een explosievendeskundige.
geëvacueerd en de ontmijningsdienst van DOVO kwam ter plaatse
David Bauwens: “Op aanraden van de bomexpert hebben we onze
de bom ontmantelen. Daarmee was de kous niet af. We moesten
werkwijze aangepast: voortaan graven we de grond af in lagen van
bekijken hoe we het project konden afwerken zonder veiligheids-
30 cm. Wanneer we boringen uitvoeren, zal de deskundige eerst
risico’s te nemen. De bom was vermoedelijk gedropt in het voorjaar
een meting uitvoeren. De aannemer moet nu langer dan voorzien
van 1944, toen geallieerde troepen een Duits bevoorradingsstation in
werken en de explosievendeskundige betekent een extra kost,
de buurt bombardeerden om de landing in Normandië voor te bereiden.
maar veilig werken gaat voor alles, natuurlijk.”
De kans dat er nog bommen zouden opduiken, was dus reëel.”
l
6
MEER VIS DOOR VRIJE MIGRATIE
Bij vismigratie wordt vaak spontaan gedacht aan de honderden kilometers die zalmen of palingen afleggen naar hun voortplantingsgebieden.
Een goede waterkwaliteit en goede structuurkenmerken zijn prioriteiten voor het visbestand in een waterloop, maar vrije
In de Vlaamse grachten en beken
migratie binnen watersystemen is net zo belangrijk voor de natuurlijke herkolonisatie van de waterlopen in Vlaanderen.
is de afgelegde afstand natuurlijk
Vissen migreren niet alleen om zich voort te planten, maar ook om een beter voedselaanbod op te zoeken, een meer geschikte
minder spectaculair, maar wel even
omgeving in te nemen, of concurrenten en roofdieren te ontwijken. De afstand waarover vissen zich verplaatsen, is in
noodzakelijk voor het behoud en
de eerste plaats afhankelijk van de vissoort, maar ook binnen dezelfde soort kunnen er grote verschillen optreden.
de uitbreiding van het visbestand.
Zo zijn sommige vissen tevreden met een klein territorium, terwijl andere avontuurlijker zijn en ervan houden om nieuwe gebieden te verkennen. Menselijke activiteiten hebben het watersysteem echter sterk gewijzigd. Door stuwen, watermolens, duikers onder wegenis of spoor, sifons, sluizen, gemalen om water op te voeren, roosters en terugslagkleppen worden de waterlopen gefragmenteerd en is vrije vismigratie niet meer mogelijk. Herstelmaatregelen kunnen bestaan uit de aanleg van semi-natuurlijke doorgangen Ook technische oplossingen, zoals het hoogteverschil van een stuw verkleinen door de aanleg van een bekkentrap, kunnen vissen weer vrije doorgang geven. Een andere optie is een aangepast beheer, waarbij bijvoorbeeld terugslagkleppen in afwateringssloten tijdens lage afvoer tijdelijk worden opengezet. Vrije migratie is immers noodzakelijk voor de uitbreiding en de overleving van het visbestand in een waterloop.
t
Vistrap in een waterloop. Foto: Jan Locus
7
Uitbreiding visbestand
Begin december 2009 werd RWZI Brussel-Noord echter tijdelijk stilgelegd, waardoor de vuilvracht van
In Liedekerke leidde de afkoppeling van afvalwater en de
meer dan één miljoen inwonersequivalent opnieuw
mogelijkheid tot vrije migratie tot de terugkeer van de
ongezuiverd in de Zenne liep. Het zuurstofgehalte in
rivierdonderpad, een Europees beschermde vissoort. Zodra het
de Zenne te Mechelen zakte hierdoor dramatisch
afvalwater van 2000 inwoners niet meer in de Kruisbeek terecht-
laag tot minder dan 2mg/l. Vissen konden stroom-
kwam, steeg de waterkwaliteit significant. Het zuurstofgehalte
afwaarts van de zuiveringsinstallatie onmogelijk in
in de beek verhoogde van 2,8mg/l in 1999 naar 6,8mg/l in 2006,
de Zenne overleven. In de fuiken van het Instituut
terwijl de biologische kwaliteit evolueerde van zeer zwaar
voor Bos- en Natuuronderzoek (INBO) werd geen
verontreinigd in 1999 tot een matige kwaliteit in 2006 (bron:
enkele vis meer aangetroffen de eerste dagen na
www.vmm.be). In 2008 volgde de bekroning met de aanwezigheid
de stillegging van de zuiveringsinstallatie. Toch was
van de rivierdonderpad in de Kruisbeek. Vermoedelijk heeft een
er geen massale vissterfte. Doordat vrije migratie
restpopulatie zich opgehouden in de nabijgelegen Hollebeek, die
mogelijk was, konden de vissen vluchten van het
nooit door industrieel of huishoudelijk afvalwater vervuild was en
nagenoeg zuurstofloze water van de Zenne naar
ter hoogte van het Liedekerkebos een vrij constante temperatuur
haar zijlopen en vermoedelijk ook stroomafwaarts
en fysico-chemische samenstelling heeft.
richting Dijle, Nete en Rupel. Na de heropstart van RWZI Brussel-Noord midden december, herstelde de kwaliteit van het Zennewater gestaag. Eind april - begin mei was het visbestand in de Zenne echt hersteld, wat nog relatief snel was, dankzij de vrije vismigratie. Via de Beneluxbeschikking hebben België, Nederland en Luxemburg zich in 1996 tot een gezamenlijk beleid geëngageerd om vrije vismigratie te verzekeren. In 2009 hebben de drie landen een realistische timing opgesteld en werd een duidelijke prioritering uitgewerkt voor de op te lossen knelpunten voor vismigratie. Het wordt een hele uitdaging om de verdere uitbouw van de infrastructuur voor waterzuivering en de oplossing van knelpunten voor vismigratie zodanig op elkaar af te stemmen, dat het visbestand in de Vlaamse
s
Driedoornige stekelbaars. Foto: Misjel Decleer
waterlopen zich optimaal kan herstellen.
l
Op de Hollebeek en de Kruisbeek zijn geen vismigratieknelpunten aanwezig, waardoor de rivierdonderpad de Kruisbeek vanuit de Hollebeek kon optrekken.
Vissterfte voorkomen Bron: Coeck J., Colazzo S., Meire P. & Verheyen R.F. 2000.
Na de opstart van de RWZI Brussel-Noord in het Brusselse
Herintroductie en herstel van kopvoornpopulaties
Hoofdstedelijke Gewest, zat er eindelijk terug vis in de Zenne,
(Leuciscus cephalus) in het Vlaamse Gewest.
een rivier die lang bekend stond als open riool. Pioniers als
Wetenschappelijke opvolging van lopende projecten en
driedoornige en tiendoornige stekelbaarzen, blauwbandgrondel,
onderzoek naar de habitatbinding in laaglandrivieren.
blankvoorn en riviergrondel migreerden als eerste soorten naar
Rapport Universiteit Antwerpen – UIA, dept. Biologie &
de Zenne. Nadien werd ook paling in de fuiken aangetroffen.
Instituut voor Natuurbehoud IN.2000.15. Brussel.
8
VAN STEDELIJKE RUIMTEN NAAR STEDELIJKE ECOSYSTEMEN Bron: Europees Milieuagentschap
Voor het eerst in de menselijke geschiedenis wonen er meer
Betere stadsplanning zal door de bank
mensen in steden dan op het platteland. Tegen 2020 woont 80%
genomen leiden tot een hogere levens-
van de Europese bevolking in stedelijke gebieden. Tegen 2050 is
kwaliteit en nieuwe banen scheppen, omdat
dat voor de helft van de wereldbevolking het geval.
ze een impuls geeft aan de markt voor nieuwe technologieën en groene architectuur.
Steden en gemeenten werken als motoren voor vooruitgang en
De sleutel ligt in een stadsplanning die
sturen vaak veel van onze culturele, intellectuele, educatieve
een lager energieverbruik per hoofd van
en technologische prestaties en innovaties. Tegelijkertijd gaan de
de bevolking bevordert, bijvoorbeeld door
consumptie, energieverbruik, waterverbruik en afvalproductie
middel van duurzaam openbaar vervoer of
gelijk op met het aantal stedelijke huishoudens.
door energiezuinig wonen.
Stedelijke groei verandert landschappen en beïnvloedt de kwaliteit van leven en het milieu als nooit tevoren. Tegelijkertijd biedt de nabijheid van zoveel mensen, diensten en bedrijven ook ontzettend veel mogelijkheden.
“Waarom zouden we niet beginnen ecosystemen te scheppen in
Nieuwe technologieën voor energie-
plaats van ze te beschadigen?” zegt professor Jacqueline McGlade
efficiëntie en hernieuwbare hulpbronnen,
van EMA. “We hebben de technologie en we zijn in staat ze te
zoals zonne- of windenergie en alternatieve
ontwerpen. In heel Europa zijn voorbeelden te vinden van hoe de
brandstof, zijn ook belangrijk. Tenslotte moet
toekomst zou kunnen zijn, maar dat zijn enclaves van innovatie.
aan mensen en organisaties de kans worden
Die enclaves moeten uitgroeien tot de steden van de toekomst.”
geboden hun gedrag te veranderen.
Met een andere opzet van stedelijk ontwerp, stedelijke architectuur en stedelijk vervoer kunnen we onze steden en stedelijke landschappen omvormen in ‘stedelijke ecosystemen’ die vooroplopen in het beperken van de klimaatverandering (beter vervoer, schone energie) en in aanpassing (drijvende woningen, verticaal tuinieren).
9
Vormgeven van de toekomst
De zich ontwikkelende stad heeft ook milieuvriendelijke drijvende kassen waarin
De effecten van klimaatverandering lopen uiteen van droogte en
allerlei soorten groenten en fruit kunnen
hittegolven in Zuid-Europa naar overstromingen in het noorden.
worden verbouwd.
Steden moeten zich aanpassen. In plaats van simpelweg vloedkeringen te versterken of gebieden droog te pompen, richten
Thisted is een kleine gemeenschap in het
sommige architecten, ingenieurs en stadsplanners zich op
westen van Denemarken die op het gebied
een hele nieuwe benadering van leven in de stad en stedelijke
van energie geheel zelfvoorzienend is.
gebieden. Zij zien stedelijke landschappen als toekomstige
Soms levert ze zelfs energie aan het
stedelijke ecosystemen.
nationale netwerk. Deze gemeenschap neemt haar lot in eigen handen. “Het klinkt
“Europese steden hebben te kampen met uiteenlopende problemen,
filosofisch, maar dat is waarover we het
die om verschillende oplossingen vragen,’ aldus Ronan Uhel, hoofd
hebben: het opnieuw opeisen van onze
van het programma Natuurlijke Systemen en Kwetsbaarheid
identiteit,” aldus Ronan Uhel. “Wij hebben
bij het EMA. “Een betere uitwisseling van ervaringen en goede
samenlevingen van afhankelijke mensen
voorbeelden tussen steden zou zeer waardevol zijn.”
geschapen. Wij hebben vaak alleen maar een virtuele band met onze natuurlijke
Een uitdijende bevolking en een stijgend waterpeil hebben het
omgeving, ons in folie verpakt voedsel,
dichtbevolkte Amsterdam gedwongen tot creativiteit. En dus wordt
ons water. Wij moeten onszelf en onze
er geëxperimenteerd met nieuwe soorten architectuur op het
plaats in de natuur herontdekken.”
water zelf. De wijk IJburg is een van de meest ambitieuze projecten die de stad ooit heeft opgezet. De nieuwe huizen zijn ‘afgemeerd’ aan drijvende promenades en hebben water, stroom en riolering. Ze kunnen gemakkelijk weer worden ontkoppeld en ergens anders naartoe worden gebracht – waardoor het begrip verhuizen een nieuwe betekenis krijgt.
Meer lezen: www.eea.europa.eu
l
10
VLAAMSE MILIEUTECHNOLOGIE IN DE KIJKER OP EXPO SHANGHAI © Conix Architects
Tijdens de Vlaamse milieuweek in het Belgische paviljoen op Expo 2010 in Shanghai, wisten verschillende bedrijven beloftevolle samenwerkingsakkoorden te sluiten met Chinese partners. Ook Aquaplus, een dochterbedrijf van Aquafin, tekende een overeenkomst die belangrijke opdrachten in China kan opleveren.
Sinds 1 mei loopt het storm in Shanghai, waar tot 31 oktober de
Onderzoeksinstellingen en eco-innovatieve bedrijven promootten
Expo 2010 plaats vindt. Thema van deze editie is “Better City
de jongste ontwikkelingen inzake milieutechnologie op de Aziatische
Better Life”. Daarmee houdt de expo een pleidooi voor een beter
markt en gingen tegelijk een dialoog aan met hun Chinese
bestaan in de steden van de toekomst, door een weloverwogen
tegenhangers. En de formule werkte. Tijdens de seminarieweek
stedenbouwbeleid en duurzame ontwikkeling. In het Belgische
werden er verschillende Chinees-Vlaamse samenwerkings-
paviljoen krijgen de verschillende regio’s en sectoren uitgebreid
overeenkomsten ondertekend.
de kans om zich voor te stelen aan de Aziatische markt. In totaal worden er 14 miljoen bezoekers aan het paviljoen verwacht, dat dit jaar voor het eerst ook exporuimte ter beschikking stelt aan Europa.
Raakpunten
Expo 2010 biedt een prima platform voor de Vlaamse milieu-
Aquafin imponeerde in Shanghai met zijn expertise in
technologische bedrijven, die aan een opmars bezig zijn in het
afvalverwerking, maar vooral natuurlijk met zijn kennis van
buitenland. Flanders Investment and Trade organiseerde daarom
zuiveringstechnologieën
voor
huishoudelijk
afvalwater.
in mei een Vlaamse milieuweek in het Belgische paviljoen.
Via dochteronderneming Aquaplus, is Aquafin al actief op de
Uiteenlopende spelers uit de sector konden er naar buiten treden
Chinese markt. “Vlaanderen en China hebben duidelijk raakpunten”,
met de Vlaamse expertise op vlak van afvalbeleid, bodemsanering,
weet Luc Bossyns, gedelegeerd bestuurder van Aquafin.
waterzuivering en hernieuwbare energie.
11
© Conix Architects
“Ze moeten allebei voldoen aan zeer strenge milieunormen, en net zoals Vlaanderen vroeger heeft het China van nu een hele achterstand op het gebied van afvalwaterzuivering weg te werken. We hebben de ervaring dat de Chinese ingenieurs zeer bedreven zijn in het ontwerpen van klassieke zuiveringsinstallaties, maar dat het hen wel nog aan operationele ervaring ontbreekt. Vlaanderen kan ook kennis over de toepassing van nieuwe zuiveringstechnologieën aanbrengen, zoals de zuivering van afvalwater door membraanfiltratie. Dat is een techniek die weinig oppervlakte vraagt en gezuiverd water van hoge kwaliteit oplevert. Aquafin was trouwens het eerste bedrijf in de Benelux, dat een membraanbioreactor inschakelde voor de zuivering van huishoudelijk afvalwater.” Op de Expo verzilverde Aquaplus een veelbelovend partnership agreement met het aannemersconcern BCEED, dat in de
s
“Onze core business moet zijn om de technologie, die opgebouwd
toekomst belangrijke opdrachten voor de Vlaamse water-
is vanuit de overheid, te vermarkten”, verklaarde Vlaams minister
zuiveringssector in China kan opleveren. BCEED is o.m.
van Leefmilieu Joke Schauvliege na de ondertekening van
gespecialiseerd in de behandeling van afvalwater van Chinese
het akkoord tussen BCEED en Aquaplus. “De inhaalbeweging inzake
steden en gemeenten en industrie. Dit concern telt meer dan
waterzuivering waarmee we in ons dichtbevolkte en verstedelijkte
200 bedrijven en 44.000 personeelsleden. De overeenkomst gaat
Vlaanderen bezig zijn, ging in Shanghai niet onopgemerkt voorbij.
in de eerste plaats over consultancyopdrachten. Oude water-
Het samenwerkingsakkoord dat Aquaplus kon sluiten, is een opsteker
zuiveringsinstallaties zullen worden aangepakt met het oog op
voor de hele waterzuiveringssector in Vlaanderen.”
meer energierecuperatie, de vermindering van de hoeveelheid slib en duurzaam gebruik van het restvolume slib. Aquafin kan daarnaast ook technische bijstand en vorming aanbieden.
l
WIE IS AQUAPLUS? Aquaplus is een volle dochteronderneming van Aquafin NV die de
© JV Shanghai, Studio BZ
expertise van de Vlaamse waterzuiveraar op de internationale markt brengt. In het buitenland neemt Aquaplus als consultant deel aan open internationale aanbestedingsprocedures. Meestal is het bedrijf dan onderaannemer. In Europa richt het bedrijf zich op de nieuwe lidstaten van de Europese Unie. Buiten Europa is Aquaplus vooral actief in het Midden Oosten en China. Op de Vlaamse markt voert Aquaplus voor private (industriële) klanten o.a. advies-, bouwkundige en ontwerp- en exploitatieopdrachten uit.
12
GEZUIVERD AFVALWATER, EEN BETROUWBARE WATERBRON VOOR DE INDUSTRIE Om onze natuurlijke watervoorraden te beschermen, heeft
“Na zuivering is het geen drinkwater en bevat het nog steeds
de overheid het oppompen van grondwater aan banden gelegd.
bacteriën en virussen, waardoor het soms een negatieve bijklank
Ook voor oppervlaktewater uit bevaarbare waterlopen is er een
heeft. Maar er zijn genoeg technieken voorhanden om het water
captatieverguning en -vergoeding in voege. Bedrijven die in hun
voor gebruik te desinfecteren, zodat het de gezondheid van
productieproces veel water gebruiken, moeten daardoor op zoek
de bedrijfsmedewerkers niet kan schaden. Zo wordt ook aanslag op
gaan naar alternatieve bronnen van waterbevoorrading. Een optie
de leidingen en in andere procesonderdelen vermeden.”
is de toepassing van gezuiverd huishoudelijk afvalwater, geleverd door de zuiveringsinstallaties van Aquafin.
Beter dan oppervlaktewater Aquafin heeft verspreid over Vlaanderen 235 installaties in dienst voor de zuivering van rioolwater, die samen jaarlijks zo’n
Gezuiverd rioolwater heeft voor de meeste bedrijven die in de
800 miljoen m³ behandeld water produceren. In principe kan dat
buurt van een zuiveringsinstallatie liggen, een aantal duidelijke
water opgewaardeerd worden tot elke gevraagde waterkwaliteit,
voordelen ten opzichte van oppervlaktewater. Ten eerste is het
als de juiste technologieën ingeschakeld worden. Als er een
debiet redelijk hoog, omdat het veel minder beïnvloed wordt door
voorbehandeling nodig is voor een specifieke toepassing, kan
periodes van droog en warm weer. Bovendien is de kwaliteit van
dochterbedrijf Aquaplus die mee bestuderen. “Water afkomstig
het behandelde water doorgaans beter dan die van de waterloop
van een zuiveringsinstallatie is nog niet helemaal ingeburgerd
waarin het na zuivering geloosd wordt.
voor bedrijfsgebruik,” duidt Wouter De Wilde, account manager.
Niet alleen in het zuiden, maar ook in het noorden van Europa is de druk op de natuurlijke waterbronnen hoog. Gezuiverd huishoudelijk afvalwater kan een aanvullende bron van water zijn voor bedrijven uit verschillende sectoren in de buurt van een zuiveringsinstallatie.
13
EÉN WATERBRON, VERSCHILLENDE TOEPASSINGEN De ISVAG verbrandingsoven in Wilrijk pompt dagelijks zo’n 230 m3 gezuiverd water van de nabijgelegen installatie van Aquafin over naar twee buffertanks. In de eerste tank wordt NaOCl geïnjecteerd op het moment dat de pompen van Aquafin worden geactiveerd. Vanuit de tanks wordt het water over een filter in het leidingnetwerk van ISVAG gepompt, dat de verschillende onderdelen van de verbrandingsoven bedient. De filter wordt maandelijks onderhouden en heeft een automatisch backflush mechanisme. s
De ISVAG verbrandingsoven in Wilrijk
Het gezuiverde water wordt o.a. als koelwater gebruikt voor de assen en de
Zo ligt de gemiddelde concentratie aan zwevende stoffen in het
storttrechter. Ook de stoomturbine en
gezuiverd water op 8 mg/l, terwijl dat voor oppervlaktewater
andere machines voor energierecuperatie
meestal enkele tientallen mg/l is. De zuiveringsinstallaties van
worden op die manier gekoeld. Verder wordt
Aquafin staan onder dagelijks toezicht van zo’n 450 medewerkers,
het
ureum
die waken over de kwaliteitsnormen waaraan het gezuiverde
geïnjecteerd in de stoomketel om stikstof-
water moet voldoen. De meeste installaties zijn ook uitgerust met
oxides uit de luchtstroom te verwijderen.
online sensoren, die het mogelijk maken om het waterzuiverings-
Dit gebeurt met spuitstukken van 3 mm,
proces continu op te volgen en bij te sturen. De kritische
waar mits een kleine individuele in-line
procesparameters en -onderdelen worden ook ’s nachts en tijdens
filter zonder enig probleem met dit type
de weekends bewaakt, zodat een constante kwaliteit verzekerd is.
gezuiverde
water
met
water kan gewerkt worden. De grootste verbruiker van gezuiverd afvalwater is de
In Vlaanderen wordt gezuiverd afvalwater vooral gebruikt voor
natte gaswassing, die bestaat uit een zure
laagwaardige toepassingen als koelwater en ook als reinigings-
en een basische wastrap. Het water dat
water of proceswater. Maar deze bron van water heeft veel meer
gebruikt wordt voor deze toepassingen,
mogelijkheden. In Koksijde neemt drinkwaterbedrijf IWVA jaarlijks
wordt achteraf verwerkt tot kalkmelk,
2,5 miljoen m³ behandeld rioolwater af van de zuiveringsinstallatie
aangevuld met vers gezuiverd afvalwater.
van Aquafin in Wulpen, waarna het wordt opgewaardeerd tot
De verbrandingsovens van IVBO in Brugge
drinkwater. Het wordt daarvoor eerst behandeld met ultrafiltratie
en
en omgekeerde osmose en daarna gedesinfecteerd met UV.
Bionerga
in
Houthalen
hebben
gelijkaardige processchema’s.
Na een periode van infiltratie in de duinen, wordt het weer onttrokken voor de productie van drinkwater. Een uniek processchema in Europa, dat bewijst dat voorbehoud
tegenover
gezuiverd
afvalwater omwille van gezondheidsrisico’s, hergebruikprojecten niet in de weg hoeft te staan. t
De kwaliteit van het gezuiverde water wordt op installaties van Aquafin gestuurd via online sensoren en continu bewaakt door operatoren. Foto: Jan Locus
l
14
Tekst en fotografie: Misjel Decleer
VERRASSEND
DAMME
Damme heeft naast een rijk cultuurhistorisch verleden ook waardevolle natuurgebieden en landschappen te bieden. Dijken, ingepolderde gronden en kreekrestanten zijn er de getuigen van het vroegere gevecht tussen mens en water. De Damse Vaart tussen Brugge en Sluis, op bevel van Napoleon gegraven, is één van de meest gekende plekjes van de streek, populair bij fietsers en wandelaars. Vandaag voel ik me vrij op de fiets. Geen zware tele’s en statieven, enkel een tweetal landschapsobjectieven op de rug, een licht carbonstatief achterop en de kleine Swarovski-kijker rond de hals. Het fietspad ligt zo’n twee meter hoger dan de weg ernaast. Links van me verheft zich een klein talud dat steil afdaalt naar de waterkant, rechts ligt een langzaam glooiende berm van grassen en kruiden. Het talud heeft iets tropisch, dankzij de gigantische bladeren
van
het
groot
hoefblad.
Rijpende zuring, jong fluitekruid en koolzaad doorbreken de hartvormige en onregelmatig getande reuzenbladeren. De berm schittert van rijk bloeiende paarse en witte smeerwortel. Hier en daar groeit er ook uitbundig koolzaad en fluitekruid en wiegen slanke halmen ijle dravik in de zachte bries. In de lager gelegen polder zonnen tientallen houtduiven in
Damme is bijna zeker de drukst bezochte polderstad van Vlaanderen, maar
het open grasland. In de populieren rijmen merels in eindeloze verzen. De tjiftjaf
buiten de kern bevind je je snel in de stilte van een uitermate rijke natuur.
vormt het contrapunt, het monotone maar toch vrolijk klinkend naamwijsje
Op een frisse lentedag fiets ik langs de Damse Vaart van Brugge tot aan het Nederlandse grensstadje Sluis, een tocht van zo’n 15 km.
“tjif tjaf”eindeloos herhalend.
15
Glashelder
Vanuit de hoge populieren protesteert ook een wielewaal in een helder jodelend lied. De Damse Vaart wordt hier onder de
Net voor de brug, aan de verbindingsweg met Dudzele, ligt de
kanalen doorgepompt en komt verderop broebelend weer boven.
Lamme Goedzak aangemeerd, een raderbootje dat tussen april en
Net na de oversteek nemen de vogelaantallen duidelijk toe.
september dagelijks een vijftal keer het traject Brugge-Damme
Naast de vechtlustige meerkoeten hebben zich hier ook heel
aflegt. Ik rijd hier de houten brug over en vervolg mijn tocht op
wat koppeltjes futen genesteld. Regelmatig kruis ik vissende
de linkeroever. De autovrije weg wordt in het begin door oude
aalscholvers, die als ik nader twijfelend de vleugels openen om op
knotwilgen omarmd. Na een paar honderd meter kom ik aan
te vliegen, maar uiteindelijk duiken.
een poortje dat toegang verschaft tot een gedeelte van de oude wallen. Hoewel het nieuwe gebied pas vorig jaar werd aangelegd, oogt het al zeer natuurlijk. De brede slotgracht is er glashelder en
Gesierd
over een groot gedeelte begroeid met gekroesd fonteinkruid. Een vijftal koppeltjes kuifeend dobbert er vredig rond. Vanuit de
Is bij Oostkerke de waterkwaliteit beter, of zijn de oevers er
ruigte van riet en grote lisdodde klinkt er gekrakeel van karekietjes
minder diep? De oevers worden hier in elk geval als met een lint
en een abrupte uitbarsting van een cetti’s zanger, die verderop
gesierd door drijvende plomp en waterlelie. Futen maken er handig
wordt beantwoord door de miauwende en gillende roep van
gebruik van om hun drijvende nesten te verankeren. Twee wijfjes
waterrallen. Aarzelend klinkt het gekwaak van groene kikkers.
zwemmen al rond met jongen op de rug, terwijl vader ze regelmatig
Nauwelijks enkele honderden meters van Damme verwijderd,
komt voederen met kleine baarsjes en voorntjes. Het is een
baad je hier in rust en stilte.
prachtig gezicht als de kleine kopjes met de gestreepte halzen uit de opgezette veren van de moeder tevoorschijn komen. Hoeke is ook weer zo’n tijdloos polderdorp, dat echter grondig verstoord wordt door de expressweg Knokke-Antwerpen. Net over de brug, via een oude versterkte vesting, voert het pad je tussen twee grachten van de oude stadswallen door. Tsjirrende visdiefjes met opengesperde vorkstaarten plonsen er in het brakke water. Ze zoeken naar kleine kreeftachtigen en bekommeren zich niet in het minst om mijn aanwezigheid. Een meerkoet met pasgeboren kuikentjes komt dreigend klikken met zijn snavel en een zonnende reiger blijft roerloos zitten langs de waterkant terwijl ik langs rijd.
Zo’n twee kilometer voorbij de stadswallen doorsnijden twee kanalen
Via een klein ommetje langs de randstad, waar de ‘Sluise vaart’
de vaart: het Schipdonkkanaal en het Leopoldkanaal, in de volksmond
abrupt stopt, keer ik op mijn sporen terug, nu in de rug gesteund
‘de stinker en de blinker’. In het verleden stonk het eerste kanaal
door een zacht briesje. Enthousiast babbelende boerenzwaluwen
door het roten van vlas in de Leie, wat een onfrisse geur met zich
vliegen over me heen in onvoorspelbare wendingen, terwijl een
meebracht. Een dubbele brug overspant beide kanalen. Overal in
koekoek meldt dat de lente nu echt op haar hoogtepunt is.
de omgeving hangen affiches tegen de verdieping en verbreding van deze waterweg als handelsweg voor de Brugse zeehaven.
l
16
11 JULI OM 15 UUR
SPRING MEE VOOR ZUIVERE RIVIEREN
Big Jump is een actie voor iedereen die propere en levende rivieren wil. Op precies hetzelfde tijdstip springen in heel Europa duizenden mensen in rivieren, waterlopen en meren om te tonen dat ze wakker liggen van proper water – én dat ze daar iets willen aan doen. In Vlaanderen wordt dit evenement georganiseerd door de Bond Beter Leefmilieu, Green en Natuurpunt, met de steun van Aquafin. Opnieuw proper water in onze Vlaamse beken en rivieren, daar ijveren wij mee voor!
Je inzet voor het milieu kan je bovendien een leuke prijs opleveren,
V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar
als je deelneemt aan de fotowedstrijden van Aquafin. Net zoals
Ombudsman: 0472 450 450,
[email protected] Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603
vorig jaar geven we vijf barbecuecheques weg ter waarde van 200 euro voor de leukste foto’s van het evenement op 11 juli. Daarnaast kan je nu al deelnemen aan onze fotowedstrijd die de mooiste ingezonden foto’s van het leven in en op het water
Aquafin NV tel. 03 450 45 11, fax 03 458 30 20,
[email protected], www.aquafin.be
beloont. Hou dus je fotocamera in de aanslag en kijk snel op
Gratis abonnement op Aqua op schriftelijke aanvraag.
www.aquafinwedstrijd.be.
Met een klik op de werf
Een overzicht van springplaatsen in je buurt vind je op www.bigjump.be.
l
U kan de uitvoering van de rioleringsprojecten van Aquafin opvolgen via www.aquafin.be, onder 'werken per gemeente'. Bibliotheek Aquafin: tel. 03 450 44 43 Aqua wordt gedrukt op milieu-vriendelijk papier. Fotografie: Jan Locus, FotoVDB
