Anouck over borstkanker. Oplossing voor obesitas. Zwangere centraal bij pilot integrale geboortezorg. Fit en gezond blijven op latere leeftijd

INFORMATIEMAGAZINE | JAARGANG 11 | EDITIE 1 | APRIL 2016

Oplossing voor obesitas Zwangere centraal bij pilot integrale geboortezorg Fit en gezond blijven op latere leeftijd

Anouck over borstkanker

2

IK ZORG VOOR

Ivonne van de Donk, voedingsassistente in Máxima Medisch Centrum “De afdeling cardiologie op onze locatie in Veldhoven is al vijfeneenhalf jaar mijn vaste werkplek in MMC. Hier is het mijn taak om patiënten van eten en drinken te voorzien. Driemaal per dag wordt er een maaltijd verstrekt. Iedereen mag zelf kiezen wat hij wil, tenzij er uitzonderingen zijn. Daarom gaan we de kamers langs aan de hand van een patiëntenlijst, waarop alle diëten, allergieën en beperkingen per persoon te vinden zijn.

In de ochtend en middag kom ik langs met de broodbuffetwagen, met daarop diverse soorten brood, vleeswaren, kaas en zoet beleg. Tijdens het avondeten bepalen de patiënten à la minute waar ze zin in hebben, waarbij ze kunnen kiezen uit twee menu’s. Het is dan ook mogelijk om groenten van het ene menu te nemen en vlees van het andere. Dit systeem is bedacht zodat patiënten niet van te voren hoeven te kiezen wat ze willen eten.

Het kan namelijk zo zijn dat iemand zich ’s ochtends fit voelt, en ’s middags ineens heel ziek is en geen behoefte heeft aan een grote maaltijd. Bijna iedereen wordt blij wanneer ik langs kom, behalve patiënten die zich erg ziek of misselijk voelen. Hen probeer ik dan toch te stimuleren om iets kleins te eten. Dat is ook onderdeel van mijn vak. Deze zorg bieden aan de patiënten maakt het werken op de afdeling echt mijn ding.”

Neem altijd contact op met je huisarts voor een doorverwijzing naar MMC

Inhoud

16 COLOFON Máximaal is een gratis uitgave van en over Máxima Medisch Centrum. Het magazine verschijnt vier keer per jaar. De voorjaarseditie wordt gratis huis-aan-huis verspreid. Redactie Afdeling Marketing, Communicatie en Klantrelaties (MCK) Teksten Bas Poell, MCK Eindredactie en coördinatie MCK Fotografie Bram Saeys, John Peters, afdeling studio Redactieadres Máxima Medisch Centrum Afdeling MCK Postbus 90052 5600 PD Eindhoven (040) 888 91 40 [email protected] Uitgever, advertenties en druk Media Advies Eindhoven Ron Meurkens 040 843 12 16 of 06 207 106 75 www.mediaadvieseindhoven.nl Ontwerp en opmaak Media Advies Eindhoven www.mmc.nl

6 Borstkanker Anouck van Tilburg (41) wordt geconfronteerd met borstkanker en behandeld in Borstcentrum Máxima van MMC

14 Infographic: Obesitas Centrum Máxima Het uitgebreide behandeltraject in kaart gebracht

16 Zwangere centraal bij pilot integrale geboortezorg Betere samenwerking binnen de geboortezorg voor alle zwangeren in de regio

22

Jürgen Wijnen (45) over huidkanker "De rest van mijn leven moet ik opletten"

18 Beeldreportage: Thuis revalideren bij een hartaandoening

24 Invloed van hormonen op ons lichaam

Hormonen hebben invloed op veel lichamelijke functies, maar ook op onze stemming

Gezond ouder worden hebben we voor een deel in eigen hand

28 Fit en gezond blijven op latere leeftijd

3

4

Cliëntenraad maakt zich sterk voor effectieve, digitale communicatie

De patiënt zit aan het stuur De cliëntenraad van Máxima Medisch Centrum is er voorstander van dat je als patiënt zelf de regie kunt voeren over je eigen gezondheid. Dat kan wanneer je beschikt over alle belangrijke informatie over ziekte en behandeling. Naast een goed persoonlijk contact tussen patiënt en behandelend arts is ook effectieve digitale communicatie cruciaal in het hele traject. Voor jou en dus ook voor de cliëntenraad die de belangen van de patiënt in het ziekenhuis behartigt. Het medisch dossier is een belangrijke bron van informatie die je als patiënt helpt om zelf de regie te voeren. De behandelend arts is verantwoordelijk voor de inhoud van het medisch dossier en zorgt ervoor dat alle relevante informatie op een begrijpelijke manier wordt gepresenteerd. Denk aan persoons- en contactgegevens, afspraken, uitslagen, diagnoses, foto’s, medicatiegegevens en belangrijke correspondentie tussen zorg verleners over jouw behandeling. Het Máxima heeft hiervoor het online portaal MijnMMC ingericht, jouw medisch dossier. “Een mooi begin”, zegt voorzitter

Rik Spooren van de cliëntenraad. “Maar er kan meer: effectieve, digitale communicatie is heel belangrijk omdat het patiënten diverse handige middelen geeft om de regie over hun eigen gezondheid te kunnen voeren. Met hulp van de middelen van deze tijd kunnen ze van huis uit veel zaken zelf regelen.” In een advies aan de raad van bestuur beschreef de cliëntenraad afgelopen zomer waar deze digitale communicatie volgens hen aan moet voldoen. “MijnMMC dient zo te worden uitgerust, dat je als patiënt bijvoorbeeld zelf afspraken kunt maken, een medische vraag kunt stellen of bij je behandelaar terecht kunt voor een webconsult. Waardoor je thuis, al dan niet met je naasten, rustig besluiten kunt nemen. Deze ontwikkelingen zijn onomkeerbaar en gaan sneller dan menigeen misschien denkt. Maar belangrijker, het versterkt naar onze mening het totale behandeltraject. Goed voor de patiënt én zijn behandelaar!” Namens de cliëntenraad benadrukt Rik Spooren dat elke patiënt recht heeft op

goede uitleg en informatie. Over zijn ziekte en behandeling, en de nazorg die nodig is. “De behandelend arts dient duidelijk aan te geven wat er van je wordt verwacht. Daarnaast moet je er blind op kunnen vertrouwen dat alle gegevens in jouw dossier kloppen, up-to-date zijn, op een veilige manier worden opgeslagen en alleen met jouw toestemming worden uitgewisseld. Het is uiteindelijk jouw persoonlijk gezondheidsdossier. Met patiënten die geen toegang hebben tot e-mail en internet kunnen duidelijke afspraken worden gemaakt over de manier waarop de communicatie met hen verloopt, bijvoorbeeld schriftelijk, mondeling of telefonisch.” Wat moderne communicatie betreft, is Máxima op de goede weg, constateert de cliëntenraad. “Links en rechts ontstaan al mooie initiatieven. Zowel met de raad van bestuur als andere belanghebbenden in het ziekenhuis blijven we in gesprek om die ingeslagen weg verder uit te bouwen. Effectieve, digitale communicatie, met de patiënt aan het stuur!”

Bestuursvoorzitter MMC Jan Harm Zwaveling

‘Samen leren we digitaal communiceren’ We communiceren steeds meer digitaal met onze patiënten. En er is nog veel meer mogelijk. “Gelukkig heeft MMC een cliëntenraad die actief met ons meedenkt. Dat waarderen we bijzonder en we zijn het met elkaar eens over de richting die dit ziekenhuis opgaat. Het online portaal MijnMMC, waarbij de patiënt via zijn DigiD rechtstreeks toegang heeft tot zijn persoonlijk medisch dossier en bijvoorbeeld al online medische afspraken kan maken, is nog volop in ontwikkeling naar meer interactie. Nu geven we patiënten nog vaak een folder mee naar huis terwijl we hen ook digitaal kunnen informeren over hun ziekte. Verder is het prettig als de patiënt zelf het nodige voorwerk kan doen door formulieren over zijn ziekte in te vullen. Hoe beter de arts is voorbereid, hoe meer ruimte er ontstaat voor het daadwerkelijke consult. Die kant gaan we zeker op en daar wordt hard aan gewerkt.

Huisarts Maud Roelofsen uit Waalre “De mondelinge communicatie met de patiënt staat voor mij bovenaan. Mensen die ziek zijn hebben vooral behoefte aan voorlichting, advies en begeleiding zodat ze een goede beslissing kunnen nemen over hun behandeling; dat is en blijft het allerbelangrijkste. Digitale communicatie kan daarin zeker ondersteunend zijn. Door patiënten via MijnMMC inzicht te geven in hun eigen medisch dossier krijgen ze hopelijk meer rust en controle en voelen ze zich minder onwetend. Maar daar zit tegelijkertijd een andere kant aan. Patiënten zullen niet alles begrijpen wat er in hun dossier staat aangezien behandelaars onderling in hun eigen vaktaal met elkaar communiceren. Een medisch woordenboek of uitleg over de bloedwaarden kan het online dossier toegankelijker maken, al kan de vertaling of uitleg dan nog steeds onduidelijk zijn of verwarring geven. Wat vooropstaat, is dat communicatie niet alleen elektronisch verloopt, maar ook mondeling. Op het spreekuur.”

We zien veel mogelijkheden voor de toekomst. Zo onderzoeken we momenteel bijvoorbeeld of mensen die revalideren na een hartinfarct, beter in het ziekenhuis of thuis kunnen werken aan hun basisconditie. Daar komt de nodige techniek bij kijken: harstlagmeters en andere apparaten die registreren hoe en hoe intensief de patiënt beweegt en een goed systeem dat alle meetgegevens doorstuurt naar de behandelend arts. We verwachten dat dit veel oplevert voor de patiënt. Dat hij het beweegprogramma daardoor zélf beter vol kan houden, in zijn eigen omgeving. We moeten echter wel realistisch zijn over het tempo waarin veranderingen kunnen plaatsvinden. Effectieve digitale communicatie is buitengewoon ingewikkeld. Het vraagt intern heel veel van de organisatie om dat werkzaam in te richten. En om alle data die relevant zijn veilig in het ziekenhuis te krijgen en te bewerken. Dat is niet van vandaag op morgen geregeld. Op dit moment vinden nog niet alle patiënten hun weg naar MijnMMC. Veel mensen vinden het nog steeds prettig om op hun gemak telefonisch een afspraak te maken of voor een uitslag naar de arts te gaan. Het ziekenhuis en patiënten moeten nog leren om digitaal met elkaar te communiceren. We moeten daar samen in groeien. Vergelijk het maar met de auto zonder chauffeur. Die gaat er komen, vast en zeker. Er wordt hard aan gewerkt, maar er is nog een lange weg te gaan.”

Bestuursvoorzitter MMC Jan Harm Zwaveling

6

‘Borstkanker treft je hele gezin’ Nog geen maand nadat Anouck van Tilburg (41) een knobbel in haar borst voelt, start haar eerste chemokuur. Het is het begin van een zware tijd, waarin het hechte gezin dat bestaat uit Anouck, haar man en twee jonge kinderen in de greep van de ziekte gehouden wordt.

Borstkanker in Nederland Borstkanker is de meest voorkomende kanker bij vrouwen. Eén op de acht krijgt ermee te maken. De kans op borstkanker stijgt vanaf de leeftijd van 35 jaar, maar in de meeste gevallen treft het vrouwen boven de 50 jaar. Ook mannen hebben kans op het krijgen van borstkanker, maar in mindere mate. In Nederland krijgt één op de vijftienhonderd mannen borstkanker. Er is geen duidelijke oorzaak aan te wijzen voor het ontstaan van borstkanker. Wel is bekend dat erfelijke aanleg en de hormoonhuishouding een rol spelen.

Anouck vertelt: "Omdat mijn moeder twee keer borstkanker heeft gehad, onderzocht ik mezelf maandelijks. Daarbij viel me plotseling een duidelijk knobbeltje op. De huisarts stuurde me door en de volgende ochtend had ik al een afspraak bij Borstcentrum Máxima, onderdeel van Máxima Oncologisch Centrum. Twee dagen later kwam ik terug voor de uitslag. Waar ik al bang voor was, werd werkelijkheid: ik had borstkanker. De chirurg nam gelukkig alle tijd en samen bepaalden we de behandeling. Ik zou starten met chemotherapie, gevolgd door een borstsparende operatie en vervolgens bestraling en hormonale therapie. Met vertrouwen verliet ik het ziekenhuis. Ik zou een zwaar traject ingaan, maar wel samen met een kundig en betrokken team. Het zou goed komen.” Gitzwart “Niet veel later startte de chemotherapie voor vijf maanden lang. Het was een hel. Na de eerste chemokuur sprintte ik thuis naar de wc en de maanden daarna waren niet anders. Ik had alle mogelijke bijwerkingen: mijn nagels lieten los, mijn haar viel ondanks hoofdhuidkoeling uit en ik was maandenlang doodziek. Het waren in mijn geval vooral veel gitzwarte weken. In die periode had ik naast de steun van mijn familie en vrienden, ook veel aan de casemanager in het Máxima, bij wie ik altijd terecht kon. Om aan te sterken voor de operatie en toch ook het ‘normale leven’ voor de kinderen door te laten gaan, zijn we daarna eerst twee weken in eigen land weg geweest. De operatie ging goed en mijn herstel ging redelijk. Daarna volgden bestralingen, waarvan ik heel erg moe werd, maar die verder gelukkig bijna geen bijwerkingen gaven.” Conditie “Je lichaam krijgt een hele klap van alle behandelingen. Gedurende het proces volgde ik daarom een oncologisch revalidatietraject in MMC. Onder begeleiding van een fysiotherapeut en diëtist werkte ik aan mijn conditie om zo relatief sterk door de behandelingen heen te gaan. Dankzij de trainingen bleef ik op kracht. Nu heb ik regelmatig controleafspraken bij mijn verpleegkundig specialist en de artsen in het ziekenhuis. Daarnaast onderga ik minimaal vijf jaar een hormoon therapie om de kans op terugkomst van de tumor te verkleinen.” Steun en toeverlaat “Van tevoren dacht ik: samen komen we er wel doorheen, ik heb verder niemand nodig. Maar met twee jonge kinderen moet je af en toe op je omgeving terugvallen. Mijn jongste dochter zat destijds bijvoorbeeld op zwemles en mij werd afgeraden om bij het zwembad te komen. Mijn man Rob kon niet nog meer vrij krijgen van zijn werk. In die gevallen waren er telkens mensen die aanboden om ons te helpen. Ook was Rob een hele grote steun: het is ongelofelijk fijn dat ik altijd op hem kan bouwen. Ik heb veel bewondering voor hoe hij met de situatie om is gegaan.”

8

Anoucks partner: ‘We zijn heel open over de ziekte’ Rob: “Het geeft een gevoel van onmacht om te zien dat je vrouw doodziek is. De impact daarvan is zo groot dat het je hele gezin raakt. Onze dochters van vier en zes jaar kregen het ziekteproces van dichtbij mee en gingen er ieder op hun eigen manier mee om. Gelukkig was er ook voor hen veel aandacht in Borstcentrum Máxima. Ze kregen een troostknuffel die nu overal mee naartoe gaat en tijdens een extra consult bij de casemanager werden al hun vragen beantwoord. Maar hoe moeilijk ook: het leven gaat door. Anouck probeerde in haar ‘witte’ weken veel te doen. Als ik aan het eind van de dag thuiskwam, trof ik haar vaak doodmoe aan terwijl ze het eten klaarmaakte. Dan was ik er om haar terug te fluiten. Al met al was er veel ruimte voor verdriet, maar ook voor grapjes. Ons gezin is altijd heel open omgegaan met de ziekte.”

Wat is borstkanker? Borstkanker, oftewel mammacarcinoom, is een kwaadaardig gezwel in één of beide borsten. Dit gezwel ontstaat wanneer cellen zich ongeremd blijven delen. Bij borstkanker gebeurt dit in de melkgangen of melkkliertjes. Er bestaat een kans dat de kankercellen zich verspreiden door het lichaam en dat er uitzaaiingen ontstaan. Het is bij borstkanker moeilijk aan te geven wanneer iemand echt genezen is. De behandelingen zijn bedoeld om het risico op terugkeer zo klein mogelijk te maken. De kans op overleving bij borstkanker is de laatste jaren gestegen. Dit komt onder andere door vroege ontdekking van borstkanker door het bevolkingsonderzoek en omdat vrouwen eerder naar de huisarts gaan als zij iets ongewoons aan hun borst merken. Borstcentrum Máxima is het grootste borstcentrum in regio Eindhoven, waar specialisten op het gebied van borstproblematiek nauw met elkaar samenwerken. Het borstcentrum is dé plek voor borstproblematiek, voor zowel vrouwen als mannen. Je kunt hier terecht voor alle zorg voor zowel goed- als kwaadaardige aandoeningen. Daarnaast krijg je nog op de dag van het onderzoek, de diagnose. Zo is er snel zekerheid.

Meer informatie: borstcentrum.mmc.nl

Casemanager: ‘Een echte doorzetter’ Verpleegkundig specialist en casemanager Angelique Brands: “Borstkankerpatiënten worden bij ons altijd begeleid door één verpleegkundig specialist, de casemanager. Wij bieden zowel verpleegkundige als medische ondersteuning. Anouck kwam bij mij voor de eerste afspraak en het lichamelijk onderzoek. Toen twee dagen later bleek dat het om borstkanker ging en duidelijk was welke behandelingen zouden volgen, heb ik haar en haar gezin voorbereid op dit traject. Anouck heeft een erg open persoonlijkheid, waardoor ik tijdens het proces een intense band met haar heb opgebouwd. Borstkanker is in alle gevallen een ingrijpende ziekte, maar jonge vrouwen hebben vaak een grotere ziektelast en kampen met specifieke problemen rondom werk, gezin, sociaal leven, vruchtbaarheid, seksualiteit en de mogelijke ingrijpende lange-termijn effecten van de behandeling(en). Voor deze onderwerpen is aandacht in het gehele traject. Voorafgaand aan elke chemokuur ontmoetten we elkaar voor een evaluatiemoment. Ik voelde de spanning met haar mee. Het was een erg zware tijd voor haar, maar Anouck is een doorzetter. Ze heeft alles binnen haar kracht gedaan om de behandeling tot een succesvol eind te brengen. Buiten de controleafspraken om, kan ze met vragen of problemen altijd bij me terecht.”


Internist-oncoloog: ‘Leidend in haar eigen behandeling’ Internist-oncoloog Wouter Dercksen: “Omdat de behandeling van Anouck startte met chemotherapie, ontmoette ik haar al vroeg in het behandelproces. Dankzij overleg met haar casemanager was ik al op de hoogte van haar persoonlijke situatie, zodat ze niet twee keer haar verhaal hoefde te doen. Om de kans op terugkomst van de ziekte te beperken, was het noodzakelijk om haar te behandelen met chemotherapie. Waar vroeger altijd eerst een operatie uitgevoerd werd, gevolgd door behandeling met chemotherapie, draaien we tegenwoordig deze volgorde in bepaalde situaties om. Dit heeft als voordeel dat de tumor in grootte kan afnemen, waardoor mogelijk gekozen kan worden voor een borstsparende behandeling. Daarnaast kan in deze periode ook klinisch genetisch onderzoek plaatsvinden, waarbij de uitslag invloed kan hebben op de keuze van de operatie. Ik besprak met haar wat er zou gaan gebeuren en waarom we voor deze behandelvolgorde hebben gekozen. De gehele periode van chemotherapie van 24 weken was voor Anouck een heel pittig traject. In Borstcentrum Máxima hebben we veel aandacht voor begeleiding bij thema’s als angst, hoop en ook bijwerkingen, waar Anouck helaas veel last van had. Ze heeft zich echter erg sterk gehouden. Na de bestraling proberen we nu met hormoontherapie om de kans op terugkomst van de tumor verder te verkleinen. Ook deze behandeling heeft de nodige bijwerkingen, die veel impact heeft.”

Chirurg: ‘Anouck dacht zelf actief mee’ Mammachirurg Karin Schenk: “Afwisselend met de internist-oncoloog ben ik behandelaar in het ziekteproces van Anouck. Na onderzoeken bij de verpleegkundig specialist en radioloog kwam zij enkele dagen later bij mij voor de uitslag. Er bleek sprake van een tumor in de borst en uitzaaiing in de lymfklier in de oksel. Een heftige boodschap om over te brengen. Samen hebben we het behandelvoorstel door gesproken, waar Anouck zelf actief over meedacht. Dit begon met chemotherapie om de tumor te verkleinen. Uiteindelijk was het daardoor mogelijk om een borstsparende operatie uit te voeren. Dankzij een nieuwe behandelmethode hoeven we gelukkig steeds minder ingrijpend te opereren in de oksel. Door vóór de behandeling een jodiumzaadje als een soort markertje in de borst en in de oksel te plaatsen, wordt zichtbaar welk weefsel bij de operatie verwijderd moet worden. Hierdoor kunnen we vaak borstsparend opereren en verwijderen we niet alle lymfklieren uit de oksel, maar alleen de gemarkeerde lymfeklier. Dit geeft veel minder hinder van de arm en verkleint de kans op lymfoedeem aanzienlijk. De operatie ging goed en Anouck mocht nog diezelfde dag naar huis.”

9

10

MÁXIMA ONCOLOGISCH CENTRUM Jong en borstkanker Kanker is in alle gevallen een ingrijpende ziekte. Jonge vrouwen hebben vaak extra vragen en problemen door bijkomende zaken als werk, gezin, sociaal leven, vruchtbaarheid, seksualiteit en mogelijke ingrijpende effecten op lange termijn. Hierdoor hebben zij te maken met een nog zwaardere ziektelast en specifieke vragen. Borstcentrum Máxima, onderdeel van Máxima Oncologisch Centrum, is gespecialiseerd in de begeleiding en behandeling van jonge vrouwen met borstkanker. Naast persoonlijke begeleiding in het behandelproces, is er veel aandacht voor deze thema’s en voor partner en kinderen.

Hoe vertel ik het mijn kinderen? De diagnose kanker treft het hele gezin. Uit onderzoek blijkt dat 25 procent van de kinderen met een ouder die kanker heeft vroeg of laat psychologische problemen krijgt. MMC probeert patiënten te ondersteunen in de begeleiding van hun kinderen. Naast adviezen en folders wordt een knuffel en een troostkoffer aangeboden. Het koffertje is bedoeld voor thuis en zit vol met spullen ter begeleiding. Denk hierbij aan tekenmateriaal, een schriftje en leesboeken over kanker. Het materiaal helpt bij het uiten van gevoelens en biedt troost tijdens deze lastige periode. De troostkoffer is mede mogelijk gemaakt door Stichting Máxima.

Plastische chirurgie Een borstoperatie is vaak een emotioneel moment. Aan de ene kant geeft het de mogelijkheid tot genezing van een ernstige ziekte, aan de andere kant wordt er een belangrijk deel van je lichaam verwijderd en/of verminkt. In MMC werken de oncologisch chirurg en de plastisch chirurg met elkaar samen voor een optimaal cosmetisch resultaat na een borstoperatie. Psychologisch onderzoek heeft aangetoond dat een directe reconstructie na een amputatie een belangrijke factor is om de verwerking van borstkanker te verbeteren. Maar ook bij een borstsparende operatie kan reconstructie wenselijk zijn. Ondanks dat de borst er nog is, wordt er soms een flink deel weggenomen. Ook corrigeren is dan mogelijk, waarbij borstweefsel en soms de tepel verplaatst wordt.

Meer informatie: borstcentrum.mmc.nl


11

Feit of fabel: wat weet jij over borstkanker? Er bestaan een hoop misverstanden over borstkanker. Dit kan veel onrust geven. Om veelvoorkomende misverstanden de wereld uit te helpen heeft KWF Kankerbestrijding feiten en fabels over borstkanker opgesteld.

Borstkanker is de meest voorkomende soort kanker Feit: Elk jaar krijgen in Nederland circa 13.200 vrouwen borstkanker. Daarna komt dikke darmkanker het meeste voor: bij ruim 5.700 vrouwen en circa 7.000 mannen. Je kunt borstkanker krijgen van deodorants en antitranspiratiemiddelen Fabel: Vooral op internet circuleren verhalen over het krijgen van borstkanker door deodorants. Dit is echter niet waar. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt er geen verband te zijn tussen het krijgen van borstkanker en het gebruik van deodorant of antitranspiratiemiddel. Maandelijks borstzelfonderzoek verkleint de kans op borstkanker Fabel: Om je lichaam te leren kennen kan borstzelfonderzoek geen kwaad. Het is wel belangrijk om te weten dat je de kans op borstkanker niet verkleint door het doen van maandelijks borstzelfonderzoek en dat je borstkanker er niet mee kunt voorkomen. Minder alcoholgebruik verkleint de kans op borstkanker Feit: Een vrouw die over een langere periode dagelijks meer dan één glas alcohol nuttigt, verhoogt haar kans op borstkanker met zeven tot negen procent. Vrouwen verlagen het risico op borstkanker door niet dagelijks alcohol te drinken, en wanneer ze dit wel doen het te houden bij maximaal één glas per dag. Een vrouw met grote borsten heeft meer kans op borstkanker Fabel: Dit is niet waar. De grootte van de borsten heeft geen invloed op de kans dat borstkanker zich ontwikkelt. Borstkanker is altijd erfelijk Fabel: Ondanks dat veel mensen anders denken, speelt erfelijkheid bij minder dan twintig procent van de vrouwen met borstkanker een rol.

Behandelproces bij kanker Als patiënt met de diagnose kanker kom je voor een aantal moeilijke keuzes te staan. Dit proces wordt in beeld gebracht door middel van een filmpje over Máxima Oncologisch Centrum. In de video wordt uitgelegd hoe de zorg in MMC georganiseerd is, uitgaande van de patiënt en niet van de zorgverlener, wie betrokken zijn en vooral wat van belang is voor de patiënt. Bekijk de video: oncologie.mmc.nl

12

Obesitas Centrum Máxima onderzoekt de oorzaak van extreem overgewicht

Mogelijke oplossing voor obesitas Recent onderzoek toont aan dat darmbacteriën effect hebben op de ontwikkeling van obesitas. Deze bacteriën worden beïnvloed door iemands dieet. Het exacte effect hiervan is echter nog niet bekend. Met grootschalig onderzoek hoopt Obesitas Centrum Máxima hierachter te komen. Obesitas en het hieraan gerelateerde diabetes type 2 zijn grote, groeiende problemen in onze maatschappij. Het gaat om een grote groep patiënten die jaarlijks 850 miljoen euro aan zorg verbruikt. Initiatiefnemer van het onderzoek is Obesitas Centrum Máxima, dat hiervoor samenwerkt met Maastricht UMC+. “In deze grootschalige studie vergelijken we patiënten met en zonder overgewicht. We gaan onderzoeken of het klopt dat mensen met overgewicht afwijkende darmbacteriën hebben en of de samenstelling van de bacteriën verandert zodra zij een lagere voedselinname hebben. Als dat zo is, kunnen we in de toekomst mogelijk een zeer laagdrempelige behandeling tegen overgewicht

aanbieden”, aldus François van Dielen, obesitaschirurg en co-promotor van het onderzoek. Het onderzoek Voor het onderzoek wordt tijdens een operatie weefsel afgenomen. Ook wordt deelnemers gevraagd om een voedingsdagboek bij te houden, een glucosetolerantietest te ondergaan en een monster van hun ontlasting in te leveren. “Door de onderzoeksgroepen met elkaar te vergelijken, verzamelen we informatie over de werking van de darmcellen. Daarnaast onderzoeken we de mogelijke invloed die deze cellen hebben op de samenstelling van de darmbacteriën. Als we hier meer inzicht in hebben, kunnen we overgewicht mogelijk gaan behandelen door de darmcellen en darmflora te stimuleren.

Denk bijvoorbeeld aan een medicijn dat zou kunnen leiden tot gewichtsverlies”, vertelt arts-onderzoeker Martine Uittenbogaart. Onderzoeksresultaten Met dit promotieonderzoek won arts-onderzoeker Martine Uittenbogaart onlangs het Kootstra Talent Fellowship; een prestigieuze onderzoeksbeurs van de Universiteit van Maastricht voor talentvolle promovendi. De eerste onderzoeksresultaten worden verwacht in juni 2017.. Lees meer op: obesitascentrum.mmc.nl


WETENSCHAP EN INNOVATIE

Hartfalen bij dialysepatiënten voorkomen met nieuwe operatietechniek Dialysepatiënten met een shunt hebben verhoogde kans op overbelasting van het hart, door een versnelde doorstroom van het bloed. Tot op heden werd deze bloedflow verminderd door middel van een kunststof bandje om de ader. Uit onderzoek van promovendus Roel Vaes in MMC blijkt dat een nieuwe behandeltechniek betere resultaten biedt op lange termijn.

“Bij nierdialyse moet voor elke behandeling een ader worden aangeprikt. Om dit te vereenvoudigen wordt een shunt aangelegd; een verbinding tussen ader en slagader in de arm”, vertelt Roel Vaes. De ader kan daardoor makkelijker worden aangeprikt en de dialysemachine kan van voldoende bloed worden voorzien. Op lange termijn kan de bloeddoorstroming door de shunt te hoog worden en overbelasting van het hart veroorzaken. Verhoogde bloedflow Uit het onderzoek van Roel Vaes blijkt dat

‘banding’ bij een verhoogde bloedflow ter voorkoming van hartfalen minder effectief is dan aangenomen. Bij banding wordt de ader van de shunt omwikkeld met een reepje kunststof dat stapsgewijs strakker getrokken wordt, om zo de bloedflow te beïnvloeden. De kans op terugval van de bloedflow met deze techniek na een jaar is vijftig procent. Daarom zijn de vaatchirurgen in MMC nu

overgestapt op een nieuwe techniek; de revision using distal inflow (RUDI). Roel: “Bij deze behandeling wordt een omleiding van de shunt in de elleboog naar de onderarm gemaakt met een stukje ader uit het been. Deze behandeling is een stuk succesvoller, slechts zestien procent van de patiënten heeft na een jaar weer een verhoogde bloedflow.”

Verpleegkundige behandeling van obstipatie bij kinderen

Stamcellen voorkomen hersenschade bij vroeggeboorte

Medicatie op maat bij diabetes type 2

Kinderen met obstipatieproblemen worden in MMC na een bezoek aan de kinderarts voortaan begeleid door een gespecialiseerd verpleegkundige. Uit observatieonderzoek blijkt dat 95 procent van de patiënten hierna een goed resultaat boekt. Bij 18 procent van de kinderen waren de klachten verslechterd in de vier jaar na de start van de behandeling. Dit kan mogelijk worden verklaard door beter naleven van leefregels dankzij intensieve begeleiding, of beter gebruik van de laxeermiddelen.

Een tekort aan zuurstof in het kwetsbare brein van de premature baby kan leiden tot aanzienlijke gezondheidsbeperkingen op lange termijn. Tegen ernstig aangeboren hersenletsel als gevolg van zuurstoftekort is tot op heden geen remedie. Wetenschappers van MMC, Maastricht UMC+ en Athersys Inc. (Cleveland, USA) hebben aangetoond dat stamceltherapie succesvol kan worden ingezet om hersenschade bij te vroeggeborenen te voorkomen.

Diabetes type 2 wordt behandeld door het verlagen van de glucosewaarden en het aanpakken van de bijkomende risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Promotieonderzoek van internist Pleun Wouters-van Poppel geeft inzicht in het effect van een nieuw glucoseverlagend geneesmiddel op de bloedvatwand. Meer onderzoek is nodig om te bepalen welke patiënten baat hebben bij deze behandelvorm, zodat diabetes op maat behandeld kan worden.

Lees meer over de PIPO-poli op: kindergeneeskunde.mmc.nl

Lees meer op: mmc.nl

Lees verder op: interne.mmc.nl

13

14

OBESITAS CENTRUM MÁXIMA ONS BEHANDELTRAJECT IN BEELD In Obesitas Centrum Máxima begeleiden wij jou graag op weg naar een gezond gewicht en een goede leefstijl. We zijn er vóór, tijdens en na de operatie voor jou. Dankzij laagdrempelig contact kun jij altijd bij ons terecht. Gedurende het hele traject heb jij één aanspreekpunt binnen het behandelteam: de obesitasverpleegkundige. Zij helpt jou in het bereiken van je doel.

INTAKEGESPREK Nadat je hebt aangemeld, heb je telefonisch contact met een manager. In dat gesprek checkt zij of jij in aanmer king komt voor maagverkleinende chirurgie. Let op: voor een intakegesprek heb je eerst een verwijzing van de huisarts nodig.

INFORMATIEDAG Gedurende een dagdeel lichten de obesitas verpleegkundige en coördinator het behan deltraject aan jou toe. Ook wordt er uitleg gegeven over de verschillende operaties die mogelijk zijn.

SCREENINGSDAG Op één ochtend word je ontvangen door de obesitas verpleeg kundige, fysiotherapeut, diëtist en psycholoog. Nog diezelfde dag overlegt het behandelteam en krijg je van de chirurg te horen of de operatie doorgaat, of dat er een geschiktere behandelmethode is. Bij groen licht volgt direct groepsvoorlichting over het behandel traject.

VOORTRAJECT Obesitas Centrum Máxima is er om je te hel pen. Een operatie voeren we dan ook alleen uit als dit de beste manier is om te helpen en je er helemaal klaar voor bent. Het kan daar om zijn dat we jou eerst een traject aanbieden met een psycholoog, diëtist of fysiotherapeut.

VOORBEREIDING In de periode vóór de operatie start je al met een nieuwe leefstijl. Daarnaast krijg je informatie tij dens groepsbijeenkomsten en leg je een fittest af.

15

OPERATIE Jouw operatie volgt meestal na zes tot acht weken. De chirurg heeft eerder met jou besproken welke ingreep voor je het meest geschikt is. Je hoeft slechts en kele dagen in het ziekenhuis te blijven.

CONTROLE Na drie weken kom je op controle, om te zien of de wonden goed genezen en jouw gewicht afneemt. Bij elke vervolgafspraak word je nu gewogen.

TRAININGSPROGRAMMA Vier weken na de operatie start je met sporten. Onder begeleiding van een fysiotherapeut volg je een op jou afgestemd trainingsprogramma met andere obesitaspatiënten.

E-COACHING Via ons online coachingsprogramma kom je een voudig in contact met het behandelteam. Daar naast vind je hier oefeningen en recepten voor thuis. Dankzij een webcamconsult hoef je niet voor iedere afspraak naar het ziekenhuis.

VERANDERING VAN LEEFSTIJL De operatie brengt veel veranderingen met zich mee. Afvallen is hard werken en volhouden is niet altijd mak kelijk. Daarom begeleiden we je nog vijf jaar door middel van individuele controles, maar ook met groepsbijeen komsten. Het contact begint intensief en wordt langzaam afgebouwd. Tussendoor kun je ons altijd bereiken. Zo werken we samen toe naar een gezonde leefstijl!

OVERTOLLIGE HUID Wanneer er sprake is van overtollige huid kun je door verwezen worden naar onze plastisch chirurg voor een buikwandcorrectie. Let op: deze behandeling wordt vaak niet vergoed door de zorgverzekeraar.

VOOR MEER INFORMATIE:

(040) 888 85 52

[email protected]

OBESITASCENTRUM.MMC.NL

16

De pasgeboren Koen van Gemert met zijn ouders en van links naar rechts: Pieter van Runnard Heimel - gynaecoloog MMC en Thelma Govaarts – verloskundige Bergeijk e.o.

Betere samenwerking binnen de geboortezorg voor alle zwangeren in de regio

Zwangere centraal bij pilot integrale geboortezorg Sinds enige tijd wordt na toestemming elke aanstaande moeder in het Vrouw Moeder Kind-centrum (VMK-centrum) van MMC besproken tijdens een multidisciplinair overleg. Naast de afdeling gynaecologie van MMC zijn hierbij al zestien eerstelijns verloskundigenprak-

tijken uit de regio betrokken. Ook met kraamzorgorganisaties wordt nauw samengewerkt. Deze samenwerking tussen de eerstelijns én tweedelijns zorgaanbieders valt onder de pilot ‘integrale geboortezorg’.

“Het doel van de pilot is om tot een betere samenwerking binnen de geboortezorg te komen. Hierbij behoort MMC tot de koplopers in Nederland met het uitzetten van integrale geboortezorg", weet gynaecoloog Pieter van Runnard Heimel.

meisjes

Wat betekent dat: ‘integrale geboortezorg’ Elke aanstaande moeder wordt besproken in een multidisciplinair overleg met de klinisch verloskundige en de gynaecoloog van MMC. Hier wordt voor haar een zorgpad uitgezet én krijgt de zwangere vanaf het begin een casemanager toegewezen, haar eigen verloskundige. Bij een normale zwangerschap is dit de verloskundige uit de verloskundigepraktijk waar de aanstaande moeder onder controle is. Is zij onder controle in het ziekenhuis, omdat er een medische indicatie is, dan is de verloskundige van MMC de casemanager. Door de zwangere vanaf het begin samen te volgen, wordt de kans op verrassingen rondom de bevalling voor alle partijen een stuk kleiner. Door goede onderlinge afstemming willen de partijen ervoor zorgen dat de overgang van thuis naar het ziekenhuis en weer terug zo vloeiend mogelijk verloopt. Al vroeg in de zwangerschap worden eventuele risico’s in kaart gebracht en afspraken gemaakt over de begeleiding tijdens de zwangerschap, de bevalling en de kraamtijd. Thelma Govaarts van Verloskundigenpraktijk Bergeijk e.o. is enthousiast over het project integrale geboortezorg. "Je leert veel tijdens het multidisciplinair overleg. Steekwoorden zijn ‘communicatie’ en ‘coördinatie’. In goede samenwerking met de gynaecologen bewaken we het proces en komen we tot betere zorg." Als eerstelijns verloskundige begeleidt Govaarts de normale zwangerschappen en geboortes. De aan MMC verbonden tweedelijns verloskundigen begeleiden onder verantwoording van de gynaecoloog de gecompliceerde bevallingen. Verhoogde kans op natuurlijke bevalling Het delen van kennis binnen de samenwerking leidde er onder meer toe dat het sacred hour ook tijdens thuisbevallingen wordt toegepast. Als het medisch verantwoord is, wordt de baby het eerste uur na de geboorte op de borst van de moeder gelegd. Dat het project zijn vruchten afwerpt is inmiddels duidelijk. Van Runnard Heimel: “De kans op een natuurlijke bevalling is in dit ziekenhuis hoger dan het regionaal en landelijk gemiddelde. Dit is te danken aan de samenwerking, de uniforme transparante werkwijze en de betere zorg binnen de verloskundigepraktijken uit de regio en MMC.”

Meer informatie over geboortezorg in Máxima Medisch Centrum:

www.vrouwmoederkind.nl

jongens

Kans op spontane, natuurlijke bevalling Kans Kans op op spontane, spontane, natuurlijke Kans op spontane, 74% is de kans op een spontane, natuurlijke bevalling bij een natuurlijke bevalling bevalling zwangerschap van je eerste kind in MMC 63bevalling % 74 % is 60spontane, % natuurlijke bevalling 74% is de de kans kans op een een spontane, natuurlijke bij een een Kans op spontane, 74% op 74% is de kans op een spontane, natuurlijke natuurlijke bevalling bevalling bij bij een zwangerschap van van je je eerste eerste kind kind in in MMC MMC zwangerschap zwangerschap van spontane, je eerste kind inbevalling MMC Kans op natuurlijke bevalling 74% is de kans op een spontane, natuurlijke bij een zwangerschap van spontane, je eerste kind in MMC Kans op Landelijk Gemiddelde natuurlijke Máxima 74% is de kans op een spontane,bevalling natuurlijke bevalling bij een gemiddelde regio Noord-Brabant Medisch Centrum zwangerschap van je eerste kind in MMC natuurlijke bevalling 74% is de kans op een spontane, natuurlijke bevalling bij een zwangerschap van je eerste kind inbevalling MMC 74% is de kans op een spontane, natuurlijke bij een zwangerschap van je eerste kind in MMC

Poliklinisch Poliklinisch houdt datKlinisch je er op een eigen verzoek samen met bevaltinomdat medische indicatie is. jouw eigen In MMC is in hetMMC mogelijk om poliklinisch of klinisch te het bevallen. verloskundige bevalt. Klinisch betekent dat je in ziekenhuis Poliklinisch houdt in dat je op eigen verzoek samen met jouw eigen In MMC is bevalt het mogelijk poliklinisch ofindicatie klinisch te omdat om er een medische is.bevallen. verloskundige in MMC bevalt. Klinisch betekentsamen dat je met in het ziekenhuis Poliklinisch houdt in dat je op eigen verzoek jouw eigen 9% is de kans dat er in MMC er met een keizersnede voorbij 37 weken bevalt een medische indicatie verloskundige in MMComdat bevalt. Klinisch betekent dat je inis.het ziekenhuis zwangerschap wordt ingegrepen tijdens de bevalling bevalt omdat er een medische indicatie is. 11% is de kans dat er in MMC met een vacuümbevalling (zuignapbevalling) voorbij 37 weken9% zwangerschap wordt ingegrepen 11% tijdens de bevalling 11% is is de kans kans dat er er in MMC MMC met een een vacuümbevalling (zuignapbevalling) (zuignapbevalling) 11% 11% is de de kans dat dat er in in MMC met met een vacuümbevalling vacuümbevalling (zuignapbevalling) voorbij 37 37 weken weken zwangerschap zwangerschap wordt wordt ingegrepen ingegrepen tijdens tijdens de de bevalling bevalling voorbij 15% voorbij 37 weken zwangerschap wordt ingegrepen tijdens de bevalling 11% 11% is de kans dat er in MMC met een vacuümbevalling (zuignapbevalling)

Vacuümbevalling of keizersnede Vacuümbevalling Vacuümbevalling 17 of Vacuümbevalling of keizersnede keizersnede of keizersnede Vacuümbevalling Vacuümbevalling of keizersnede voorbij 37 weken zwangerschap wordt ingegrepen tijdens de bevalling Vacuümbevalling 11% 15% of keizersnede 15% 11% is de kans dat er in MMC met een vacuümbevalling (zuignapbevalling) 11% voorbij 37 weken zwangerschap wordt ingegrepen de bevalling of keizersnede 15% tijdens 11% 11% is de kans dat er in MMC met een vacuümbevalling (zuignapbevalling) voorbij weken zwangerschap wordt ingegrepen tijdens de bevalling 11% is de37 kans dat er in MMC met een vacuümbevalling (zuignapbevalling) 15% 11% Máxima Landelijk voorbij 37 weken zwangerschap wordt ingegrepen tijdens de bevalling Medisch Centrum gemiddelde 15% 11% Máxima Landelijk Medisch 15% gemiddelde 11%Centrum Máxima Máxima Landelijk Landelijk Máxima Landelijk Medisch Centrum Medisch Centrum Centrum gemiddelde gemiddelde Medisch gemiddelde Máxima Landelijk Medisch Centrum gemiddelde de kans dat er in MMC met een keizersnede voorbij 37 Máxima Landelijk zwangerschap wordt ingegrepen tijdens de bevalling Medisch Centrum gemiddelde de kans dat er in MMC met een keizersnede voorbij 37 Máxima de er voorbij Landelijk de kans kans dat dat er in in MMC MMC met met een een keizersnede keizersnede voorbij 37 37 Medisch Centrum zwangerschap wordt ingegrepen ingegrepen tijdens tijdens de bevalling bevalling zwangerschap wordt de gemiddelde Máximawordt ingegrepen tijdens zwangerschap devoorbij bevalling 9% 11% Landelijk de kans dat er in MMC met een keizersnede 37 Medisch Centrum gemiddelde

Draaien van stuitligging naar hoofdligging 9% is 9% is 9% 9% is is Als 74je%kindje in stuitligging 60%ligt, is het in MMC63% mogelijk om te proberen het kind te draaien % 74 % 60 naar een hoofdligging. 63 % 63% % 74% % 60% % In 2014 lukte dit in 66% van de gevallen.

74

60Landelijk %

74 74 74

Landelijk Landelijk 60 % Landelijk gemiddelde gemiddelde gemiddelde 60Landelijk % gemiddelde 60 % Landelijk

Máxima % Medisch Centrum Máxima Máxima % Máxima Medisch Medisch Centrum Centrum Medisch Centrum % Máxima Medisch Centrum % Máxima Medisch Centrum Máxima Medisch Centrum Máxima Medisch Centrum

9% is

63

Gemiddelde % regio Noord-Brabant Gemiddelde Gemiddelde % Gemiddelde regio Noord-Brabant Noord-Brabant regio regio Noord-Brabant % Gemiddelde regio Noord-Brabant % Gemiddelde regio Noord-Brabant Gemiddelde regio Noord-Brabant Gemiddelde regio Noord-Brabant

gemiddelde

63 63 63

gemiddelde Landelijk gemiddelde Landelijk gemiddelde

weken weken weken weken

weken zwangerschap wordt ingegrepen tijdens de bevalling 9% 11% 9%er in MMC met een keizersnede 11% voorbij 37 weken 9% is de kans dat zwangerschap ingegrepen tijdens bevalling 9%er inwordt 11%devoorbij 9% is de kans dat MMC met een keizersnede 37 weken zwangerschap tijdens devoorbij bevalling 9% is de kans dat er inwordt MMC ingegrepen met een keizersnede 37 weken

9%

11%

zwangerschap wordt ingegrepen tijdens de bevalling

9% Máxima 9% Centrum Medisch

11% Landelijk 11% gemiddelde

Máxima Máxima Máxima Medisch Centrum Centrum Medisch Medisch Centrum Máxima Medisch Centrum Máxima Medisch Centrum Máxima Medisch Centrum Máxima Medisch Centrum

Landelijk Landelijk Landelijk gemiddelde gemiddelde gemiddelde Landelijk gemiddelde Landelijk gemiddelde Landelijk gemiddelde Landelijk gemiddelde

Draaien van stuitligging naar hoofdligging Draaien van stuitligging naar hoofdligging Draaien40% van stuitligging naar hoofdligging Draaien van stuitligging naar hoofdligging Draaien van stuitligging naar hoofdligging Draaien van stuitligging naar hoofdligging

66%

Máxima Medisch Centrum

Als je kindje in stuitligging ligt, is het in MMC mogelijk om te proberen het kind te draaien Als je je kindje kindje in stuitligging stuitligging ligt, Landelijk is het het in MMC MMC Als in is naar hoofdligging. Als jeeen kindje in stuitligging ligt, ligt,gemiddelde is het in in MMC mogelijk om te het kind te draaien mogelijk om te proberen het kind te In 2014 lukte ditproberen in 66% van de gevallen. mogelijk om te proberen het kind te draaien draaien Als jeeen kindje in stuitligging ligt, is het in MMC naar een hoofdligging. naar hoofdligging. naar een om hoofdligging. mogelijk te het de kind te draaien In 2014 dit in 66% van gevallen. In 2014 lukte lukte ditproberen in de In lukte in 66% 66% van van de isgevallen. gevallen. Als2014 jeeen kindje indit stuitligging ligt, het in MMC naar hoofdligging.

mogelijk om te het de kind te draaien In 2014 lukte ditproberen in 66% van gevallen. Als jeeen kindje in stuitligging ligt, is het in MMC naar hoofdligging. mogelijk om in te proberen het kind te draaien Als2014 je kindje stuitligging ligt, isgevallen. het in MMC In lukte dit in 66% van de naar een om hoofdligging. mogelijk te proberen het kind te draaien In 2014 lukte dit in 66% van de gevallen. naar een hoofdligging. van alle vrouwen In 2014 lukte dit in 66%78,3% van de gevallen.

Borstvoeding

waarvan hun kind in het VMK-centrum van MMC is geboren geeft borstvoeding.

66% Máxima 66% Medisch Centrum 66% Máxima Máxima Máxima 66% Medisch Centrum Medisch Medisch Centrum Centrum 22.7 Máxima

66% Medisch Centrum Máxima 66% Medisch Centrum Máxima 66% Medisch Centrum Máxima Medisch Centrum

%

20 %

40% Landelijk 40% gemiddelde 40% Landelijk Landelijk Landelijk 40% gemiddelde gemiddelde gemiddelde Landelijk 40% gemiddelde Landelijk 40% gemiddelde Landelijk 40% % 78.3 gemiddelde Landelijk gemiddelde

Borstvoeding 80 % Borstvoeding Borstvoeding 78,3% van alle vrouwen waarvan hun kind in het VMK-centrum van vrouwen MMCBorstvoeding is geboren geeft 78,3% van alle alle waarvan hun borstvoeding. kind in in het het VMK-centrum VMK-centrum 78,3% van vrouwen waarvan hun kind Borstvoeding van MMC is geboren geeft 78,3% van alle waarvan hun borstvoeding. kind in het VMK-centrum van vrouwen MMC is geboren geeft borstvoeding. Borstvoeding van vrouwen MMC is geboren geeft 78,3% van alle waarvan hun borstvoeding. kind in het VMK-centrum Borstvoeding Landelijk Máxima 22.7 % 78,3% van Medisch Centrum

20 % van vrouwen MMC is geboren geeft alle waarvan hun borstvoeding. kind in het VMK-centrum gemiddelde

22.7 20 waarvan hun borstvoeding. kind in het VMK-centrum van vrouwen MMC is geboren geeft 22.7 % % 78,3% van alle 20 % % Het geven van borstvoeding veel voor de baby, dus hoe hoger dit percentage ligt hoe beter. vanheeft MMC isvoordelen geboren geeft borstvoeding. 22.7 % 20 % 22.7 % Onder het percentage van MMC vallen alle vrouwen die zijn bevallen in een kraamsuite van MMC, 20 % alle moeders die opgenomen waren op de intensive care voor zwangeren én de moeders waarvan hun kindje te vroeg is geboren. 22.7 % 22.7 %

78.3 %

80 %

20 % 20 %

% 80 78.3 % 80 % % Tevredenheid78.3 ouders met Vrouw Moeder Kind-centrum 78.3 %

80 %

Ouders waarvan hun kind in het Vrouw Moeder Kind-centrum 78.3 %

80 %

is geboren zijn tevreden en geven het VMK-centrum een 8,3.

78.3 % geldt voor de kraamsuites, de intensive care voor zwangeren, 80 % Dit cijfer de intensive care voor te vroeg geborenen en Máxima78.3 % 80 Landelijk %

de medium care voor zuigelingen. gemiddelde Medisch Centrum Landelijk Máxima Landelijk Máxima gemiddelde Medisch Centrum gemiddelde Medisch Centrum Landelijk Máxima Het geven van borstvoeding heeft veel voordelen voor de baby, dus hoe hoger dit percentage ligt hoe beter. gemiddelde Medisch Centrum Het geven geven van borstvoeding heeft veel voordelen voor de de die baby, dus hoe hoger hoger ditkraamsuite percentagevan ligtMMC, hoe beter. beter. Landelijk Máxima Het van borstvoeding heeft veel voordelen voor baby, dus hoe dit percentage Onder het percentage van MMC vallen alle vrouwen zijn bevallen in een Het geven van borstvoeding heeft veel voordelen voor de baby, dus hoe hoger dit percentage ligt ligt hoe hoe beter. Centrum alle moedersMedisch die opgenomen waren op de intensive care voor zwangeren én de moeders waarvan hun gemiddelde kindje te vroeg is geboren. Landelijk Máxima Het geven van heeft veel voordelen voor de die baby, hoe hoger ditkraamsuite percentagevan ligtMMC, hoe beter. Onder hetborstvoeding percentage van van MMC vallen alle vrouwen vrouwen die zijndus bevallen in een een kraamsuite van MMC, Onder het percentage MMC vallen alle zijn bevallen in Onder Centrum het percentage van MMC vallen alle vrouwen die zijn bevallen in een kraamsuitegemiddelde van MMC, alle moeders moedersMedisch die opgenomen opgenomen waren op op de de intensive intensive care care voor voor zwangeren zwangeren én én de de moeders moeders waarvan waarvan hun hun kindje kindje te vroeg vroeg is is geboren. geboren. Landelijk Máxima waren alle die te alle moeders opgenomen waren opvan de MMC intensive care zwangeren én dehoe moeders waarvan hun kindje te vroeg Hetdie geven van heeft veel voordelen voor de die baby, dus hoger ditkraamsuite percentage ligtMMC, hoe beter.is geboren. Onder hetborstvoeding percentage vallen allevoor vrouwen zijn bevallen in een van gemiddelde Medisch Centrum

8,3

1

10

alle moeders die opgenomen waren op de intensive care voor zwangeren én de moeders waarvan hun kindje te vroeg is geboren. Het geven heeft veel voordelen voor de die baby, hoe hoger ditkraamsuite percentagevan ligtMMC, hoe beter. Ondervan hetborstvoeding percentage van MMC vallen alle vrouwen zijndus bevallen in een

Tevredenheid ouders met Vrouw Moeder Kind-centrum Tevredenheid ouders Vrouw Kind-centrum Tevredenheid ouders met met Vrouw Moeder Moeder Kind-centrum VMK-centrum bijzonder in de regio Tevredenheid ouders met Vrouw Moeder Kind-centrum Gynaecologen gespecialiseerd in verloskunde Tevredenheid ouders met Vrouw Moeder Kind-centrum Tevredenheid ouders met Vrouw Moeder Kind-centrum Tevredenheid ouders met Vrouw Moeder 8,3Kind-centrum Hetdie geven van borstvoeding veel voordelen de baby,én dus hoger waarvan dit percentage ligt hoe beter.is geboren. alle moeders opgenomen waren op heeft de intensive care voorvoor zwangeren dehoe moeders hun kindje te vroeg Onder het percentage van MMC vallen alle vrouwen die zijn bevallen in een kraamsuite van MMC, alle moeders dieOnder opgenomen waren opvan de MMC intensive care zwangeren énbevallen de moeders waarvan hun kindje te vroeg is geboren. het percentage vallen allevoor vrouwen die zijn in een kraamsuite van MMC, Ouders waarvan hun kind in het Vrouw Moeder Kind-centrum alle moeders die opgenomen waren op de intensive care voor zwangeren én de moeders waarvan hun kindje te vroeg is geboren. is geboren zijn tevreden en geven het VMK-centrum een 8,3. Ouders waarvan hun kind in in het hetde Vrouw Moeder Kind-centrum Ouders waarvan hun kind Vrouw Moeder Dit cijfer geldt voor de kraamsuites, intensive care voor zwangeren, Ouders waarvan hun kind in het Vrouw Moeder Kind-centrum Kind-centrum is geboren geboren zijn tevreden tevreden en geven het VMK-centrum VMK-centrum een 8,3. 8,3. is zijn geven het deenige intensive careen voor te vroeg geborenen eneen is geboren zijn tevreden het VMK-centrum een 8,3. Het Vrouw Moeder Kind-centrum van MMC is het ziekenhuis Ouders waarvan hun kinden iningeven het Vrouw Moeder Kind-centrum Dit cijfer geldt voordede kraamsuites, de intensive care voor zwangeren, Dit cijfer geldt de kraamsuites, de care zwangeren, medium care voor zuigelingen. Dit(gynaecologen cijfer geldt voor voor de kraamsuites, de intensive intensive care voor vooreen zwangeren, de regio Brabant waar perinatologen gespecialiseerd is geboren zijn tevreden geven het VMK-centrum 8,3. de intensive intensive careen voor te vroeg vroeg geborenen en en de care voor te geborenen demet intensive care tede vroeg geborenen en zwangeren, in de verloskunde) werken, die zichDit alleen maar verloskunde bezig houden. Ouders waarvan hun kindvoor in het Vrouw Moeder cijfer geldt voor kraamsuites, intensive careKind-centrum voor de care voor zuigelingen. dedemedium medium care voor zuigelingen. medium care voor zuigelingen. is geboren zijndetevreden geven het VMK-centrum de intensive careen voor te vroeg geborenen eneen 8,3. Ouders waarvan hun kind in hetde Vrouw Moeder Dit cijfer geldt voordedemedium kraamsuites, careKind-centrum voor zwangeren, care voorintensive zuigelingen. is geboren zijn tevreden het VMK-centrum Ouders waarvan hun care kinden ingeven het Moeder Kind-centrum de intensive voor teVrouw vroeg geborenen eneen 8,3. Family Centered Care Dit cijfer geldt voor kraamsuites, de intensive care vooreen zwangeren, is geboren zijndede tevreden en geven het VMK-centrum 8,3. medium care voor zuigelingen. Het family centered care principe is in het VMK-centrum van MMC al sinds 2012 in gang gezet. de intensive care voor te vroeg geborenen en zwangeren, Dit cijfer geldt voor de kraamsuites, de intensive care voor Het gezin staat hierbij centraal en de zorg wordt hierom heen georganiseerd. de medium care voor zuigelingen. de intensive care voor te vroeg geborenen en Moeder en care kind voor blijven, als het medisch verantwoord is, zoveel als mogelijk bij elkaar. de medium zuigelingen. Het zit inmiddels in de genen van alle medewerkers en specialisten van het VMK-centrum. De zorg vlak rondom de bevalling vinden we in MMC heel belangrijk. We ontwikkelen daarin steeds nieuwe concepten waarbij het gezin centraal staat.

8,3 8,3 8,3 8,3 8,3

1 1 1 1 VMK-centrum bijzonder in de regio 1 VMK-centrum bijzonder in de regio Pijnstilling 1 Gynaecologen gespecialiseerd in verloskunde VMK-centrum bijzonder in de regio In het VMK-centrum kan je 24 uur per dag een ruggenprik (epiduraal) krijgen.

10 10 10 10 10 10

18

Hartpatiënten herstellen op afstand dankzij telemonitoring

Thuis revalideren bij een hartaandoening Voor een goed herstel en het voorkomen van toekomstige ziekten is revalidatie voor hartpatiënten van groot belang. Vast onderdeel hiervan is een beweegprogramma, dat tot nu toe altijd plaatsvindt bij een fysiotherapeut in het ziekenhuis. MMC start dit voorjaar een onderzoek naar thuisrevalidatie. Door het gebruik van bewegingssensoren en videoconsulten kunnen patiënten op afstand worden begeleid. Vorderingen worden bijgehouden in een op maat gemaakt online portaal.

1

4

Intakegesprek In het ziekenhuis wordt bekeken of je in aanmerking komt voor revalidatie op afstand. De verpleegkundig specialist stelt in overleg een passend beweegprogramma op en beoordeelt of dit thuis uitgevoerd kan worden. Uiteraard beslis je uiteindelijk zelf over deelname aan het onderzoek.

Thuisrevalidatie Hierna ga je een jaar lang thuis aan de slag. Wanneer je een voorkeur hebt voor een bepaalde sport wordt dit meegenomen in het revalidatieprogramma. Zo kunnen trainingen deels ingericht worden naar eigen behoefte.

2

5

Uitleg over het onderzoek Bij de keuze voor thuisrevalidatie volgt een gesprek met de arts-onderzoeker. Hij vertelt hoe thuisrevalidatie in zijn werk gaat en geeft toelichting over het online gezondheidsportaal waar gebruik van gemaakt wordt.

Gegevens doorsturen Eén keer per week upload je de trainingsgegevens van de sensoren via de computer naar het portaal, waardoor zowel jijzelf als de fysiotherapeut in het ziekenhuis je vorderingen kan volgen. Ook andere zorgverleners en familie en vrienden kunnen toegang krijgen tot je gegevens.

Meer informatie over (thuis)revalidatie voor hartpatiënten is te vinden op flow.mmc.nl

3

6

Start trainingen De eerste zes trainingssessies vinden plaats onder begeleiding van een fysiotherapeut in het ziekenhuis. Hierbij maak je kennis met de juiste manier van trainen en het gebruik van de beweegsensoren. Daarna wordt bepaald of de training thuis voortgezet kan worden.

Eindevaluatie Via een videoconsult bespreek je wekelijks de vorderingen met de fysiotherapeut in het ziekenhuis. Na drie maanden vindt in het ziekenhuis een eindevaluatie plaats. De rest van het jaar blijf je thuis in beweging en worden je gegevens op afstand gevolgd.


“Dat MMC een kindercardiologische afdeling heeft is erg bijzonder. Deze zorg hoort eigenlijk alleen thuis in een academisch ziekenhuis. Hierdoor heeft MMC een bovenregionale functie op het gebied van kindercardiologie." Totale cardiologische diagnostiek "Een kind kan voor alle cardiologische zorg terecht bij MMC. Zelfs de patiëntjes met zeer complexe hartafwijkingen worden volledig in het Máxima behandeld. Alleen voor de chirurgische ingreep wordt een kind doorverwezen naar een van de vier specialistische centra in Nederland. Door de expertise op het gebied van kindercardiologie kan de zorg op latere leeftijd zelfs overgedragen worden aan een ‘volwassen’ cardioloog binnen MMC. Zo bieden we de patiënt uit de regio alle cardiologische zorg van prenataal (voor de geboorte) tot en met volwassen leeftijd." Complexe zorg voor de allerkleinsten "Vooral door de aanwezigheid van de NICU, de intensive care voor te vroeg geboren kinderen, in het Vrouw Moeder Kind-centrum is het belangrijk dat we dit specialisme in huis hebben. Hierdoor kunnen we zelfs bij een veel te vroeg geboren baby direct ingrijpen bij een aangeboren hartafwijking. Op deze manier wordt de zorg voor deze complexe patiëntjes vanaf het eerste uur geborgd." Expertise "Tien jaar geleden is met mijn komst in MMC de afdeling kindercardiologie opgezet en inmiddels bestaat het team uit twee kindercardiologen en daarnaast nog twee kinderartsen met als aandachtsgebied kindercardiologie. Met dit team bieden we expertise op het gebied van kindercardiologie.” Meer informatie: kindergeneeskunde.mmc.nl

KINDERCARDIOLOOG CHRISTIAN SCHRÖER Totale zorg voor kinderen met écht complexe hartafwijkingen

19

Als het leven om een nieuwe balans vraagt Locatie Blixembosch in Eindhoven biedt medisch specialistische revalidatie, diagnostiek, behandeling en advies voor volwassenen en kinderen. Expert op het gebied van: • hersenletsel; • chronische pijn; • motorische ontwikkeling kinderen. Werkt hierin samen met Máxima Medisch Centrum. Libra Revalidatie & Audiologie Toledolaan 2 5629 CC Eindhoven T 088 - 31 32 000 E [email protected] W www.libranet.nl

Lekker en Verantwoord de zomer in Tarwelaan 60 | 5632 KG Eindhoven | Tel: 040-8446452 | www.devoetwinkel.nl

Wekelijks spreekuur in het MMC Veldhoven door: Mw. J. Hofstede, revalidatiearts Hr. M. van Orsouw, revalidatiearts Mw. C. Mus, revalidatiearts

Voor een afspraak in het MMC kunt u bellen met 040 - 88 88 410 Kijk ook eens op onze vernieuwde website www.libranet.nl

Compleet in zorg, bij u thuis of bij ons 24 uur per dag, 7 dagen per week

Heeft u behoefte aan zorg bij u thuis? Dan kunt u terecht bij Valkenhof. Wij bieden persoonlijke verzorging, verpleging of huishoudelijke hulp in Valkenswaard en Heeze-Leende. Meer weten? Bel 040-8003180 of www.valkenhof.com


MMC voldoet ruim aan landelijke kwaliteitsnormen uro-oncologische behandelingen Urologie MMC geeft transparantie over aantallen en kwaliteit van zorg

MMC voldoet als één van de weinige ziekenhuizen in Brabant al jaren ruim aan de kwaliteitsnormen op het gebied van blaas-, prostaat- en nieroperaties, gesteld door zowel de Nederlandse Vereniging voor Urologie als de zorgverzekeraars. De afdeling urologie van MMC geeft openheid over haar operatieresultaten. Dit alles in het kader van transparantie van de zorg. Uro-oncologische chirurgie wordt steeds vaker alleen door gespecialiseerde ziekenhuizen aangeboden. Deze trend zet naar verwachting zover door, dat deze ingrepen landelijk gezien geconcentreerd zullen worden binnen enkele gespecialiseerde centra. Een dergelijk centrum voldoet aan alle kwaliteitsnormen van zowel de Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU) als aan die van de zorgverzekeraars op het gebied van de drie meest voorkomende uro-oncologische operaties: blaaskanker-, prostaatkanker- en nierkanker-

operaties. MMC voldoet al jaren ruim aan de landelijke norm voor deze drie operaties en verrichtte in 2014 zelfs de meeste operaties voor blaas-, prostaat- en nieroperaties in de directe omgeving. Hiermee voldoet MMC als één van de weinige ziekenhuizen in de regio Brabant aan de normen.

door is een operatie minder belastend voor de patiënt (vanwege kleine wondjes), ontstaat er minder bloedverlies tijdens de operatie, hoeft de patiënt nog zelden naar de intensive care afdeling na de ingreep, zien we minder complicaties en kan de patiënt eerder naar huis en aan het werk.

Verwijscentrum voor complexe zorg Momenteel is de afdeling urologie van MMC verwijscentrum voor andere ziekenhuizen in de regio Zuidoost-Brabant (en daarbuiten) voor bepaalde operatie-indicaties zoals oncologische urologie. “We zijn blij met de samenwerking met de urologische afdelingen van ziekenhuizen in de omgeving. Samenwerking geeft betere kwaliteit van zorg”, vertelt Laurent Fossion, uroloog MMC.

Deze techniek past in de visie van MMC om met innovatieve technieken de kwaliteit van de zorg verder te verbeteren. In het Centrum voor Kijkoperaties worden diverse vormen van kijkoperaties verricht en werken chirurgen, gynaecologen en urologen nauw samen. Allen hebben ruime ervaring in zowel de persoonlijke begeleiding van de patiënt als in de operatieve behandeling.

Hoogwaardige kijkoperaties Alle onco-urologische ingrepen vinden in MMC plaats door middel van kijkoperaties (laparoscopie). Dit is uniek in Nederland. Hier-

Meer informatie vind je op urologie.mmc.nl, hier vind je onder andere een overzicht van alle kwaliteitscijfers.

21

22

Vraag & antwoord

Pollenallergie Anderhalf miljoen Nederlanders hebben in de lente- en zomermaanden last van hooikoorts. Dit is een vervelende allergische reactie op pollen van sommige grassen, planten en bomen. Klinisch immunoloog-allergoloog Huub Willems vertelt over de diagnose en behandelingen.

Wat is een pollenallergie? “Een pollenallergie in één van de meest voorkomende aller gieën, waardoor je allergisch bent voor sommige pollen (stuifmeel). Dit zijn voortplantingscellen van grassen, planten en bomen. De stuifmeelkorreltjes drijven met de wind mee en verspreiden zich snel. De allergie keert jaarlijks terug. De klachten lopen samen met de bloeiperiode van planten, dit kan van januari tot september zijn. Het hevigst is dit wanneer de pollenconcentratie op zijn hoogtepunt is: begin april. De hooikoorts speelt met name op warme en winderige dagen op en kan ertoe lijden dat mensen op de mooiste dagen van het jaar binnen moeten blijven. Als je eenmaal hooikoorts hebt, is het in principe blijvend. De allergie ontwikkelt zich meestal tussen het 8e en 25e levensjaar.” Wat zijn de klachten? “Bij hooikoorts horen vaak neus- en oogklachten en soms kortademigheid. Door zwelling en irritatie van de slijmvliezen ontstaat een jeukend, prikkelend en soms branderig gevoel in neus, ogen en achter in de keel. Mensen met hooikoorts moeten vaak onophoudelijk niezen, hebben tranende ogen en een loopneus.”

Snelle diagnose Dr. Huub Willems is de spil van de poli allergologie. Met allergische klachten kun je hier terecht voor een diagnose en behandelplan. Samen met een kinderarts, long arts en gespecialiseerde diëtiste ziet hij volwassenen én kinderen met verschillende allergieën. De zoektocht naar de oorzaak duurt voor mensen met allergische klachten vaak lang. De diagnostische onderzoeken worden zoveel mogelijk gecombineerd binnen één afspraak. De behandeling varieert van adviezen over hoe de patiënt contact met het allergeen kan vermijden, tot het innemen van medicijnen, immunotherapie of (voedings-)adviezen.

Is er een behandeling voor pollenallergie? “Doorgaans zal iemand eerst contact opnemen met de huisarts. Dan kunnen ze getest worden op de polikliniek allergologie op locatie Eindhoven. Een van de behandelingen in het geval van een pollenallergie is immunotherapie. Wat we hiermee willen bereiken is dat de patiënt niet meer zo heftig reageert op de allergie. Bij immunotherapie worden kleine hoeveelheden van de allergenen, stoffen waar een patiënt allergisch voor is, toegediend. Op deze manier went het lichaam aan het allergeen, waardoor de klachten afnemen of zelfs helemaal verdwijnen.” Zijn er andere tips om allergische klachten te verminderen? • Probeer contact met stuifmeel zoveel mogelijk te vermijden. • Houd op warme dagen de deur dicht. • Er zijn medicijnen die de klachten onderdrukken: antihistaminica (tablet, neus- en oogdruppels) en cromoglycaat (neus- en oogdruppels en inhalatiespray). • Ga je naar buiten? Smeer dan je neus in met vaseline en draag een zonnebril. • Aan zee of in de bergen is bijna geen stuifmeel, dus dat zijn ideale plekken voor hooikoortspatiënten.


'Mijn hele leven zal ik moeten opletten' Jürgen Wijnen (45) heeft al een hele tijd een plek op zijn rug als die plotseling gaat irriteren. Van tijd tot tijd begint de huid te bloeden, jeuken en schilferen. Zijn huisarts verwijst hem direct door naar een dermatoloog van het Huidkankercentrum van MMC. Het blijkt een vorm van huidkanker te zijn die telkens op andere plekken terugkeert. “Al jarenlang zat er op mijn rug een plek waarvan ik dacht dat het een moedervlak was. In eerste instantie vermoedde ik niets, omdat de huid na irritatie telkens weer rustig werd. Mijn vriendin stond erop dat ik eens langs de huisarts zou gaan. Die vertrouwde het niet en stuurde me direct door naar dermatoloog Groeneveld van het huidkankercentrum in MMC.” Direct behandeld “De dermatoloog ontdekte dat mijn rug vol zat met verdachte plekjes en nam twee biopten voor weefselonderzoek. Het bleek om basaalcelcarcinoom te gaan, een veelvoorkomende huidkankersoort. Gelukkig was het een vorm die niet uitzaait. Ik schrok natuurlijk erg en op internet las ik de ergste

verhalen over huidkanker. De geruststellende uitleg van de dermatoloog deed me heel goed. Behandeling was goed mogelijk, hoewel die snel in gang gezet moest worden.” Nieuw plekje “Omdat de plekjes in verschillende huidkankerstadia zaten, waren er verschillende behandelvormen nodig. Fotodynamische therapie, bevriezing, wegsnijden: elk plekje werd goed behandeld. Sindsdien verschijnt er elk half jaar een nieuwe plek op mijn rug, die binnen vier weken uitgroeit van een sproet tot een vlek. Ik moet mijn huid daarom heel vaak checken. Mijn vriendin weet inmiddels goed waar ze op moet letten. Bij twijfel kan ik binnen een week terecht bij mijn dermatoloog. Het is fijn dat die drempel zo laag is.”

Oorzaak “Wel ga je nadenken: hoe kan dit gebeuren? Mijn ouders hebben me altijd ingesmeerd en ik was het enige kind in het zwembad met een shirt aan bij dertig graden. Helaas heb ik pech met een combinatie van risicofactoren: een lichte huid, sproeten en rood haar. Om mezelf maak ik me geen zorgen, maar ik let wel heel goed op mijn kinderen. Ik heb de zonneschade aan mijn huid al in mijn jeugd opgelopen en dat wil ik bij hen graag voorkomen. Ik smeer ze continu in met factor 50. Zelf blijf ik in de middaguren uit de zon en doe ik vaak een pet op. Ik zal de rest van mijn leven op moeten blijven letten.”

Huidkankercentrum Bij de dermatologen van het Huidkankercentrum in MMC wordt huidkanker snel opgespoord en behandeld. Onderzoek, diagnose, behandelplan en zelfs eenvoudige ingrepen worden in het huidkankercentrum zoveel mogelijk op één dagdeel gepland. Daarbij wordt nauw samengewerkt met de plastisch chirurgen, bij wie patiënten op dezelfde dag terecht kunnen voor een intakegesprek. Kijk voor meer informatie over huidkanker op dermatologie.mmc.nl.

23

24

De invloed van hormonen op ons lichaam Hormonen zijn chemische stoffen die processen in ons lichaam regelen. Ze worden verstuurd vanuit diverse klieren naar organen en weefsels. Hormonen hebben invloed op veel lichamelijke functies zoals vruchtbaarheid en stofwisseling, maar ook op onze stemming. Daarnaast spelen ze een grote rol bij een aantal levensfases.

De groei De eerste zes maanden na de geboorte wordt de groei en het gewicht van een kind vooral bepaald door voeding. Daarna is het groeihormoon van grote invloed op lengtegroei. De hypofyse, een klier in de hersenen zo groot als een erwt, regelt de aanmaak van dit hormoon. Daarnaast zorgt diezelfde hypofyse voor de aanmaak van andere hormonen die de schildklier, bijnier en geslachtsorganen beïnvloeden. Via het bloed bereikt het groeihormoon de groeischijven. Hier bevinden zich kraakbeencellen, die zich delen en zo uiteindelijk zorgen voor de groei van het bot. Ook iemand die uitgegroeid is, blijft groeihormoon aanmaken. Het heeft namelijk invloed op de ontwikkeling van spieren en de vetverbranding.

Verkeerd gebruik Het groeihormoon kan ook kunstmatig worden geproduceerd. Artsen gebruiken dit bijvoorbeeld bij de behandeling van een kind met een groeistoornis. Daarnaast wordt het ook gebruikt voor andere doeleinden, bijvoorbeeld als doping in de sport om de spiergroei te bevorderen.

De puberteit Door de extra productie van groeihormoon vindt er in de puberteit vaak een groeispurt plaats. De hersenen scheiden tijdens deze periode ook andere hormonen af die van invloed zijn op de geslachtsklieren. Hierdoor rijpen bij meisjes de eicellen in de eierstokken en wordt oestrogeen aangemaakt. Bij jongens gaan de zaadcellen rijpen en wordt het mannelijke hormoon testosteron in grote mate geproduceerd. Daarnaast worden door deze hormonen de secundaire geslachtskenmerken zichtbaar, zoals schaamhaar en borsten bij meisjes, en groei van de testikels en baard in de keel bij jongens. Maar hormonen zijn niet alleen van invloed op het lichaam tijdens de puberteit. Ze kunnen ook zorgen voor stemmingswisselingen.

Vroege puberteit Er is sprake van vervroegde puberteit wanneer er bij meisjes voor het achtste jaar lichaamsverandering plaatsvindt en bij jongens voor het negende levensjaar. Dit uit zich door borstvorming, menstruatie, groei van de testikels of de baard in de keel. Lichamelijk kan dit er voor zorgen dat een kind te vroeg stopt met groeien. Mentaal levert het vaak emotionele belasting op.


De zwangerschap Tijdens de zwangerschap vinden er veel schommelingen plaats in de hormoonhuishouding. De meeste hormonen die vrijkomen zijn altijd aanwezig in het lichaam, maar worden tijdens de zwangerschap in grotere mate geproduceerd. Kort nadat een vrouw bevrucht is, wordt het hormoon hCG aangemaakt. Een zwangerschaptest meet dit hormoon en bepaalt zo een positieve of negatieve uitslag. Maar het is ook verantwoordelijk voor de kwaaltjes zoals misselijkheid, vermoeidheid en stemmingswisselingen. Na ongeveer tien weken neemt de productie af en wordt vooral het hormoon progesteron aangemaakt. Dit zorgt ervoor dat de baarmoeder zich niet samentrekt. Wanneer het einde van de zwangerschap nadert, produceert het lichaam veel oxytocine. Dit zorgt voor de weeën tijdens de bevalling.

Liefdeshormoon Het hormoon oxytocine komt niet alleen in grote mate vrij tijdens de bevalling, maar ook bij aanrakingen, flirten en tijdens de geslachtsgemeenschap. Oxytocine staat daarom ook bekend als het liefdeshormoon. Dit stofje wordt alleen door vrouwen aangemaakt, mannen produceren een ander soortgelijk hormoon.

De overgang De overgang is de periode rond de laatste menstruatie en wordt ook wel de menopauze genoemd. De eierstokken stoppen met het aanmaken van oestrogeen. Wanneer vrouwen rond de 45 jaar oud zijn, neemt de aanmaak van hormonen af, wat kan leiden tot een onregelmatigere cyclus. Gemiddeld is de menopauze rond het 51e jaar, maar dit kan sterk verschillen per vrouw. De overgang kan verschillende klachten met zich meebrengen, zoals opvliegers, overmatig zweten en pijn bij het vrijen. Dit laatste komt doordat de slijmvliezen van de vagina droger en dunner worden. Daarnaast neemt het risico op botontkalking en hart- en vaatziekten toe door de lagere productie hormonen. Ook maakt het lichaam minder testosteron aan, wat ervoor kan zorgen dat de zin in geslachtsgemeenschap afneemt.

Andropauze Ook bij mannen neemt de aanmaak van testosteron af rond hun veertigste. Deze periode wordt ook wel de andropauze genoemd. Het is een geleidelijk proces, waardoor sommige mannen er niets van merken. Toch kan deze hormonale verandering klachten veroorzaken, zoals een lager libido of stemmingswisselingen.

25

Verhoeven Hoorcomfort waar techniek en hoorcomfort samen komen

Communicatie, interactie en participatie, deze drie begrippen zijn voor de audiciens van Verhoeven Hoorcomfort van het grootste belang. “Wij zijn eigenlijk een communicatiebedrijf,” vertelt Bas Wilbers, manager van Verhoeven Hoorcomfort. “Ons doel is om onze slechthorende klanten in staat te stellen actief aan het leven te blijven deelnemen. Dit doen we door hen de beste hooroplossing te adviseren, passend bij de persoonlijke situatie. Dit kan een hoorapparaat zijn maar ook een hoorhulp of bijvoorbeeld een TV oplossing.” Met deze oplossingen zijn onze klanten in staat om beter te communiceren waardoor zij gemakkelijker de interactie aan kunnen gaan met hun omgeving en blijven participeren in het leven op het niveau dat men gewend is. Bij Verhoeven Hoorcomfort zijn we bijzonder trots op het feit dat we één van de 15 geselecteerde audiciensbedrijven in Nederland zijn die Lyric in de collectie hebben. Een hoorapparaat dat diep in de gehoorgang wordt geplaatst, onzichtbaar is en daar gedurende enkele maanden blijft zitten. Lyric is een zeer bijzondere, innovatieve en sterk onderscheidende hooroplossing. Dhr. Wouters, Lyric drager: De heer Wouters is met zijn 70 jaar een zeer vitale man die nog midden in het leven staat en actief betrokken is bij het familiebedrijf: W. Wouters en zonen, een bedrijf gespecialiseerd in auto onderdelen zowel gebruikt als imitatie. Maandagmiddag 15:00 uur, Dhr. Wouters bezoekt Theo Kerkhoff, audicien bij Verhoeven Hoorcomfort. Reden voor zijn bezoek is het vervangen één van zijn beide Lyric toestellen. De ingebouwde batterij is leeg. “Het is voor mij een uitkomst,” vertelt de heer Wouters. “Onder andere vanwege het gemak. Ik zet overdag wel 100 keer mijn leesbril op en af en dat is erg lastig met gehoorapparaten achter het oor. Omdat Lyric diep in mijn oor zit heb ik geen enkel ongemak van het dragen van een gehoorapparaat. Het mooiste is natuurlijk dat ik weer goed kan horen. Gehoorverlies verloopt sluipend. Ik merkte pas wat ik al die tijd gemist had toen de Lyrics aan werden

gezet. Een heel bijzonder moment waarvan je bijna tranen in de ogen krijgt”. “Het was vooral wennen voor mijn vrouw, ze bleef in het begin hard roepen tegen me terwijl dat niet meer nodig was. Lyric heeft op veel situaties een positieve invloed gehad. Voorheen ging ik hooguit een half uurtje naar een verjaardag, ik verstond het maar amper en het rumoer was voor mij erg vermoeiend. Met Lyric kost me dat geen moeite meer en kan ik weer van een feestje genieten. Ook in vergaderingen met meerdere personen tegelijk heeft het veel meerwaarde en kan ik weer goed verstaan”. De aanloop was een beetje moeizaam, door asymmetrie van de gehoorgang in combinatie met een knik in de gehoorgang ontstond er een drukplek in een oor welke ging ontsteken. “Gelukkig was er een goed contact met de KNO afdeling van het Maxima Medisch Centrum. Ik werd zeer kundig geholpen door Dr. Stijn Fleskens. Dr. Fleskens heeft mijn gehoorgang goed onderzocht en heeft Theo geadviseerd om tot een betere passing te komen. Ik draag nu links en rechts verschillende maten Lyric. Daarmee is mijn probleem opgelost en zit het prettig zonder complicaties. Met Dr. Fleskens heb ik afgesproken dat hij voorlopig om de twee maanden mijn oren blijft controleren om problemen voor te blijven. Mooi om te zien dat de verschillende partijen binnen de hoorzorg samenwerken om voor de klant tot de beste oplossing te komen”. “Het enige wat voor mij nog mag veranderen is de levensduur van de batterij. Deze kan nogal eens wisselen. ik vind Lyric een perfecte oplossing voor mijn gehoorprobleem; onzichtbaar, prettig geluid en je merkt niet dat je ze in hebt. Daarnaast had ik altijd last van een ruis in mijn oren (red. tinnitus), als mijn Lyrics aan staan ben ik die helemaal kwijt.”

Indien u meer informatie wenst, meldt u zich dan aan voor de Lyric Nieuwsbrief door een email te sturen aan: [email protected]. Of maak een afspraak met onze winkel!

Provincialeweg 55 - Veldhoven T. 040-368 69 84 www.verhoeven-hoorcomfort.nl

SWZ Nieuwstraat 70 5691 AG Son

SWZ lanceert de NAH-wijzer Alle informatie over (niet-aangeboren) hersenletsel en de hersenen gebundeld in één app! Sinds kort is in de Appstore en Google Playstore een door SWZ ontwikkelde gratis app te downloaden de NAH-wijzer. Deze app biedt informatie over nietaangeboren hersenletsel (NAH) en is voor iedereen te gebruiken die meer wil weten over NAH of die daar iets mee te maken heeft. De app is dus niet alleen bestemd voor cliënten en medewerkers van SWZ, maar ook voor mensen met een hersenletsel die het moeilijk vinden om aan anderen uit te leggen wat het is en wat het voor hen betekent. In de huidige mobiele tijd zijn mensen eraan gewend om even snel op hun telefoon informatie op te zoeken. Aangezien er nog geen app bestond over NAH en SWZ merkte dat er wel behoefte

was aan informatie, hebben wij deze app ontwikkeld. NAH-wijzer is als volgt ingedeeld: • Vragen over niet-aangeboren hersenletsel (NAH) Hier wordt antwoord gegeven op een aantal van de meest voorkomende vragen over NAH en SWZ. • NAH wiki Een bibliotheek met feiten over hersenletsel en de hersenen. • Over SWZ Dit gedeelte laat alle films op het SWZ-YouTube kanaal zien, een explanimation (filmpje) waarin hersenletsel en de dienstverlening van SWZ

wordt uitgelegd en informatie over SWZ. • Contact Hier vind je het contactformulier. Je kunt dit formulier gebruiken om vragen te stellen of om feedback over de app te geven. Nieuwsgierig? Ga naar de Appstore of de Playstore en download de NAH-wijzer vandaag nog! De app is geschikt voor gebruik op mobiele telefoons. Later dit jaar komt de app ook beschikbaar voor gebruik op een tablet. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met SWZ via telefoonnummer 0499-471241, via [email protected], of ga naar www.swzzorg.nl.

Jaarlijks lopen ca. 120.000 mensen hersenletsel op. Het letsel kan ontstaan door bijvoorbeeld een verkeersongeval, een val op het hoofd, een hartstilstand, een ziekte, hersenbloeding of hersentumor. Niet-aangeboren hersenletsel, ook wel NAH genoemd, heeft enorme gevolgen. Niet alleen voor de getroffen persoon zelf maar ook voor zijn omgeving. Wat voorheen zo vanzelfsprekend leek, kan nu heel anders zijn. Door het hersenletsel verandert je leven. Maar hoe ga je daarmee om? SWZ kan je daarbij helpen. Samen gaan we op zoek naar mogelijkheden om het leven weer vorm te geven. www.swzzorg.nl

27

Paula van Gestel (50) uit Gemert onderging een buikwandcorrectie

‘Eindelijk zit ik weer lekker in mijn vel’ Na een gastric bypass in 2013 verliest Paula snel gewicht. Maar met het kwijtraken van de kilo’s loopt ze tegen een nieuw probleem aan: haar lichaam houdt deze veranderingen niet bij. “Mijn huid was volledig opgerekt en had niet de tijd gehad om zich aan te passen aan mijn nieuwe omvang. Er ontstond een vetschort.” Ruim een jaar na de operatie is Paula maar liefst 67 kilo lichter. Aan bariatrisch chirurg François van Dielen vraagt ze naar de mogelijkheden van een buikwandcorrectie. “We denken graag mee met patiënten die na een maagverkleining tegen dit soort problemen aanlopen. Een doorverwijzing naar de plastisch chirurg is mogelijk als iemands gewicht een jaar lang stabiel is. Dat was bij Paula het geval”, aldus Van Dielen. Na een gesprek met plastisch chirurg Han Wilmink blijkt dat Paula inderdaad in aanmerking komt voor een buikwandcorrectie. Deze operatie wordt echter vaak niet vergoed door de zorgverzekeraar. Paula: “Zonder vergoeding zou de operatie voor mij onbetaalbaar zijn. Na alle verhalen van andere patiënten ging ik er vanuit dat het bij mij ook niet zou lukken. Een week na de afspraak kreeg ik het verlossende telefoontje: de zorgverzekeraar had de aanvraag goedgekeurd! Mijn mond viel open van verbazing.” In april 2015 is het zover, Paula gaat naar MMC voor de operatie. “Het was een spannende dag. Op de operatiekamer werden er strepen op mijn buik getekend en al snel werd ik in slaap gebracht. Tijdens de operatie werd mijn huid rechtgetrokken. En omdat mijn buikspieren vanwege mijn eerdere bevallingen uitgerekt waren, moesten ook die hersteld worden. Eenmaal wakker viel de pijn nog mee, maar die kwam later wel.” Gelukkig herstelt ze goed en mag ze na twee nachten al naar huis. Daar moet ze nog acht weken herstellen, waarvan twee weken met een buikband om, ter ondersteuning van de huid. “Door berichten op verschillende fora was ik voorbereid op het ergste. Het bleek een week flink afzien, maar het was het waard. Met pijnstilling en genoeg rust was het te doen. Alleen hoesten en lachen was erg pijnlijk. In het begin zag ik nog niet veel verschil door het vocht in mijn buik, maar nu ik eenmaal hersteld ben, zit alles me eindelijk weer lekker.” Volgende week heeft Paula een fotoshoot om zichzelf te belonen. “Dat heb ik mezelf beloofd voor ik dit traject inging. Het is een nieuwe start.” Komend jaar hoopt ze ook een dijbeenlift vergoed te krijgen. “Doordat mijn benen nog veel los vel hebben, schuren ze over elkaar. Dat weerhoudt me ervan om te gaan hardlopen. Een jaar na de buikwandcorrectie kan ik een verzoek indienen voor deze operatie.”

28

Goof Schep, sportarts

Laura van Geffen, klinisch geriater

Vraag & antwoord

Fit en gezond blijven op latere leeftijd Gezond ouder worden hebben we voor een deel in eigen hand. Dat betekent niet achter de geraniums kruipen na het pensioen, maar actief blijven bewegen en gezond eten. Maar hoe doe je dat precies? En welke effecten heeft dit? Sportarts Goof Schep en klinisch geriater Laura van Geffen vertellen hier meer over.

29

We delen de zorg.

Centrale24 brengt zorg en technologie samen om langer thuis te kunnen wonen.

Kijk op centrale24.nl

Levensverwachting Het aantal ouderen in Nederland groeit de komende jaren sterk. Waren er in 2010 nog zo’n 2,6 miljoen 65-plussers, zal dit in 2050 toenemen tot 4,5 miljoen. Daarnaast worden mensen steeds ouder. De verwachting is dat in 2050 veertig procent van de ouderen 80 jaar of ouder zal zijn. De levensverwachting van iemand die nu wordt geboren ligt in Nederland gemiddeld op 79,1 jaar bij mannen en op 82,8 jaar bij vrouwen. (Bron: RIVM)

In hoeverre heeft iemand zelf invloed op het verouderingsproces? Van Geffen: “Een deel van het verouderingsproces is genetisch bepaald. Maar inmiddels weten we dat mensen veel invloed hebben op de eigen veroudering. Gedurende het leven goed voor jezelf zorgen door gezond te eten, met voldoende eiwitten, helpt daarbij. Daarnaast is beweging enorm belangrijk. Zowel voor het fysieke gestel als de geestelijke gezondheid.” Heeft het effect om op latere leeftijd je levenstijl aan te passen? Schep: “Het is verrassend welke resultaten er nog te boeken zijn. Twintig jaar geleden vroegen wij ons als artsen af of ouderen wel trainbaar zijn. Inmiddels blijkt dat de conditie en hiermee ook de kwaliteit van leven sterk kan worden verbeterd door op latere leef-

tijd te gaan bewegen. Juist voor mensen die zelden bewegen, valt veel winst te behalen door langzaam conditie op te bouwen. En wanneer iemand verschil merkt, stijgt ook de motivatie om door te gaan.” Wat kun je zelf allemaal doen om langer fit en gezond te blijven? Van Geffen: “De Nederlandse Norm Gezond Bewegen is minstens een half uur per dag. Denk hierbij niet alleen aan fietsen of wandelen, maar ook aan kleine dingen zoals zelf boodschappen tillen. Geef niet alles uit handen aan naasten die het goed bedoelen. Daarnaast is de vernieuwde schijf van vijf een goede richtlijn wat betreft voeding. En ook belangrijk, blijf onder de mensen. Mensen die zich psychisch beter voelen, voelen zich lichamelijk ook vaak fitter.“ Schep: “Onderzoek wijst uit dat één uur per

dag bewegen nog beter is dan een half uur. Er is dus nog meer winst te halen. Daarnaast is het belangrijk om iets te doen wat je leuk vindt. Veel ouderen wandelen of fietsen graag in de lente en zomer, maar komen daarna weer stil te zitten. Dan lever je veel spierkracht in. Zoek daarom in de winter een alternatief, zoals zwemmen of naar een gymclub.” Is het ook mogelijk om ziekte te voorkomen of uit te stellen door fit te blijven? Van Geffen: “Helaas heb je dit niet altijd in eigen hand. Maar uit onderzoek blijkt dat dementerenden die blijven bewegen en onder de mensen blijven, minder snel achteruitgaan. Goede medicijnen tegen dementie zijn er nog niet, daarom schrijf ik regelmatig ‘bewegen’ voor op recept. Daarnaast heeft iemand die gezond leeft minder kans op hart- en vaatziekten.”

Een frisse blik en uitstraling richting de zomer Met de zomer in het vooruitzicht vinden veel mensen het extra belangrijk om er goed uit te zien. Onze ervaring is dat een groot aantal mensen moeite heeft met het feit dat ze er moe of oud uitzien, terwijl ze zich zeker niet zo voelen. Vaak is dit het gevolg van verslapping van de bovenooglid huid en/of wallen onder de ogen.

Heeft u bovendien al eens gehoord van de “Mummie” Make Over? Zwangerschappen kunnen er voor zorgen dat het lichaam van een vrouw permanent veranderd. Gevoelig zijn met name de borsten (slapper, minder vol, kleiner) en de buik (huidoverschot, minder contour, boller). Onze plastisch chirurgen zijn daarin gespecialiseerd!

Voorkom dat u zegt: “had ik het maar voor de zomer (of: veel eerder) gedaan” en boek een afspraak bij ons, voor een vrijblijvend consult want wij helpen u graag!

BORSTCORRECTIE (MINI) BUIKWANDCORRECTIE ENDOSCOPISCHE VOORHOOFDSLIFT FACELIFT (MACS-LIFT) LASERBEHANDELING LIPOFILLING LIPOSCULPTUUR MORBIDE OBESITAS RECONSTRUCTIE NEUSCORRECTIE OOGLIDCORRECTIE OORCORRECTIE RIMPELBEHANDELING MET BOTOX RIMPELBEHANDELING MET FILLERS WENKBRAUWLIFT

Wist u dat met een relatief eenvoudige ingreep: de bovenooglid en/of onderooglid correctie, dit heel goed en snel te verhelpen is? Maxima Medisch Centrum Eindhoven/Veldhoven | 040 - 8888590 Catharina Ziekenhuis Eindhoven | 040 - 2397120 Sint Annaziekenhuis Geldrop | 040 - 2864854

Niet voor de franje, maar voor het resultaat!

Uw eigen leven blijven leiden? Dat vinden wij bijzonder normaal Uw eigen leven blijven leven. Oók als u zorg nodig hebt. Daar zorgen wij voor. Of het nu gaat om zorg en behandeling in een verpleeghuis of thuis. Ook bij revalidatie, dagbesteding of specialistische zorg zijn wij er voor u. Met elkaar kijken wij naar uw wensen en mogelijkheden. Zodat alles zoveel mogelijk vertrouwd en bij het oude blijft.

Voor meer informatie: t (040) 264 64 64 www.archipelzorggroep.nl

www.archipelzorggroep.nl

31


Puzzel mee en win mooie prijzen! klaar

kledingstuk muzieknoot kleding-

stug

belt klaar

stuk muzieknoot

stug

belt

strijkende aanraking strijkende toverij

half-

specerij

dichter

specerij

8

faam

daarenboven

13

steunbalk faam botsen steunbalk tegen botsen siertegen heester sier1 heester

dwarsmast dwarsopbrengst mast opbrengst

18 18

plaats aanliggend

1

Eur.

plaats aanliggend

getal door toedoen van

ziek

kerkelijk gebruik bijwoord

titel

striemen

10

bevel

niet oud

gelofte

gelofte

muzieknoot raar

telwoord

12 12

muzieknoot raar

visie

smalte

intrige

haaruitval

haaruitval

intrige

11

smeerstof

drank

smeerstof

14

11

akelig

hasj

17

akelig

hasj

17

9 grondstof voor bier proest

9

verdie-

cassave

dikdoener

2

2

dikdoener

tik

echtgenoot

Europeaan

Europeaan 19

gebak

gebak

19

drift

4 bijnaam

smaakorgaan deel v.e. schip

vrouw

verdietik ping v.e. harde ping v.e. harde woonhuis schreeuw woonhuis schreeuw

kou

sporthemd

drank

14

waterdier laatste stuk

echtgenoot

visie

drift sporthemd

vrouw

niet even

dit is (afk.)

dit is

piraat (afk.)

bladbladgroente groente groot- grootmoeder moeder

binnenbinnenkort kort getal getal

niet even

20 nuttigen

cassave

kou

textiel textiel

ik (Lat.)

20 nuttigen

16 piraat

hiaathiaat

smalte

3

onder-

onder- schrijven schrijven 6 weekdier weekdier 6 16

15

grondstof voor 3 bier proest

afwijzing

bevel

15

ik (Lat.)

afwijzing

niet wijd

striemen

paardrift

loofboom

waterdier laatste stuk

baatzucht

baatzucht

loofboom

kerkelijk gebruik bijwoord

paardrift

lofdicht

bevel lofdicht

5 bevel

getal door5 toedoen van

ziek

niet wijd

wens

niet oud

wapeneenheid sufferd wapeneenheid sufferd kreet kreet

hooghartige filmterm houding

vruchtkern

droom- kunststroming land

hooghartige filmterm houding

vruchtkern

titel

wens

10

telwoord

vechtsport

Eur. kunststroming

vechtsport

droomland

slot daarenslot boven 13

8

aanraking toverij

half-

dichter

bijnaam 7

7

okido

smaakorgaan

4

okido

uitbouw

deel v.e. schip

uitbouw

© Sanders puzzelboeken

© Sanders puzzelboeken 1

1

2

3

2

4

3

5

4

6

5

7

6

8

7

9

8

10

11

9

10

12

11

13

14

12

15

13

16

14

17

15

18

16

19

20

17

18

19

20

Geef uw oplossing door voor 8 september 2016 via de puzzellijn: 0909-5010199 (€1,30 per gesprek) Prijsvraag: Zo puzzel je mee voor het goede doel: los het Zweeds raadsel op en breng de letters uit de vakjes met een nummer over naar de overeenkomstig genummerde vakjes op de oplossingsbalk onder de puzzel. Om kans te maken op één van de prijzen kunt u de oplossing doorbellen op nummer 0909-5010199 (kosten €1,30 per gesprek). De opbrengst gaat naar stichting Máxima. Deze stichting maakt nét dat beetje extra mogelijk voor onze patiënten. Bijvoorbeeld voor vrouwen met borstkanker of voor kinderen die worden opgenomen. U puzzelt toch ook mee voor het goede doel? Bel de goede oplossing door, steun het goede doel en maak kans op prachtige prijzen. Bel: 0909-5010199 (€1,30 per gesprek) Meer weten over stichting Máxima? Sla dan snel deze pagina om. Prijswinnaars krijgen hun prijs thuisgestuurd. De Pluim: een originele cadeaubon voor jong en oud! De Pluim is een cadeaubon die u de keuze geeft uit honderden bestedingsmogelijkheden: belevenissen, workshops, producten en goede doelen. Aangezien de Pluim een persoonlijk cadeau is, bepaal je als ontvanger zelf wat je ermee gaat doen. Dat is wel zo leuk.

1E PRIJS Een rode Pluim

2E PRIJS e Een gel Pluim

Oplossing KAPSALON

HAARWERKEN

Rivierstraat 20

HAIR-WEAVING

HAARDONATIE

5615 KB Eindhoven Tel. 040 - 2525142 www.studiotonny.nl

A A D V Z I E A S W C H M A L L E T

D R E A E L R T E S L S E T D A E R L E N

A S B R E E F L R E E T I K M E N M A O R

I A N Z T E A T M E P T A T D E R D E N

D I R E C T U N I O

N V I N L O E K A S K A I R L I M O L A K S A G E T E R R I L F IJ K O R T E E G E E G A E N K E

Fit met Flow

B O P L U I F E O L O E R E N D A N G A R E A A L K R E T E N

K A M R A D G I N K

R R O B M E S E P R U R F T A N E P H O

M A N I O K I D O O L

P A L L E T A G E N T E

Oplossing puzzel vorige Máximaal fit met flow

‘Doordat mijn lichaam sterk en in goede conditie bleef, kon ik de zware behandeling makkelijker doorstaan en zelfs halve dagen blijven werken’ – Renske van Dun

Máxima Medisch Centrum heeft een centrum speciaal voor revalidatie en preventie: Flow. Dit unieke medisch centrum voor fitheid, leefstijl, ontwikkeling en wetenschap biedt en ontwikkelt innovatieve programma’s om de kwaliteit van leven van chronisch zieken te vergroten en ziekenhuisopnames te voorkomen.

flow.mmc.nl

Anouck over borstkanker. Oplossing voor obesitas. Zwangere centraal bij pilot integrale geboortezorg. Fit en gezond blijven op latere leeftijd

Recommend Documents