1
Jan Theodoor Toorop Van 26 februari t/m 29 mei 2016 is er in het Gemeentemuseum te ’s-Gravenhage een grote tentoonstelling gewijd aan het werk van Jan Toorop. Ter gelegenheid van deze expositie heeft Wim van Hagen als "voorbereiding" een korte biografie met een aantal schilderijen, tekeningen en foto’s samengesteld.
1899
1911
2
Toorop op latere leeftijd 1858 20 december, geboorte Jan Theodoor Toorop in Poerworedjo, een wat afgelegen provinciale hoofdstad op midden-Java. Het gezin telt twee zonen, Charles en Jan, en drie dochters, Doortje, Lize en Marie 1863 Het gezin verhuist naar Banka, waar vader Toorop werkt als administrateur van de tinmijnen. 1867 Jan Toorop wordt naar Batavia gestuurd voor beter onderwijs. Hij zal zijn ouders niet meer terugzien. 1868 Doop van Jan Toorop in de Nederlands-Hervormde kerk. 1869 Naar Nederland, Den Haag. Woont bij verschillende families, o.a. bij Ernst Ahn, een relatie van vader Toorop. Ahn is referendaris bij de marine en verzamelaar. Naar de HBS in Leiden. 1874 Op school in Winterswijk en Delft. 1875 Den Haag, tekenlessen van H.J.van der Weele. 1876 Studie in Delft. tekent veel. 1878 Verlaat na twee jaar de Polytechnische School in Delft waar hij er niet in is geslaagd zijn diploma MOtekenen te halen.
3 1880 Naar de Rijksakademie Amsterdam, nadat Ahn zijn vader per brief heeft gewezen op Toorops tekentalent. Woont in de Frans Halsstraat, Lessen van directeur August Allebé, sluit vriendschap met medestudenten Antoon Derkinderen en Jan Veth. Wordt lid van het St. Lucasgilde waarvan Willem Witsen voorzitter is. 1882 Krijgt voor drie jaar een studiebeurs van het Koninklijk Huis. Naar Brussel met Derkinderen. Volgt lessen aan de Academie van Schone Kunsten onder Portaels. Valt er in een rijk kunstenaarsklimaat en ontmoet o.a. Theo van Rijsselberghe, James Ensor, Fernand Khnopff, Félicien Rops en Henri van de Velde. 1883 Lid van L'Essor en exposeert met deze kunstenaarsgroep. Atelier in de Van Eyckstraat. De jonge kunstenaar (24 jaar oud) stort zich in het artistieke en in het woelige nachtleven van Brussel, in die tijd een belangrijk Europees cultuurcentrum. Door de stimulerende persoonlijkheden Octave Maus en Edmond Picard, beiden advocaat, en o.a. de schilder James Ensor wordt de kunstenaarsgroep Les Vingt opgericht,. Toorop wordt (met nog twee niet-Belgen) toegelaten. De tentoonstellingen worden opgeluisterd met muziek, voordrachten en lezingen. Gaat enige tijd naar Machelen om buiten te schilderen in landelijke omgeving. Sluit er blijvende vriendschap met o.a. William de Gouve de Nucques.
Zelfportret 1883
4 1884 Ontmoet de blonde, twee jaar jongere Engelse studente Frans en zang, Annie Hall. de familie is van Ierse afkomst en woont in het buitenhuis Lissadell in Kenley, Surrey. Toorop maakt enkele reizen naar Engeland en raakt onder de indruk van het werk van Turner. Annie's moeder blijkt niet erg geporteerd voor de liaison van haar dochter met de Javaan. eerbied voor de dood ontstaat. Kort verblijf in Parijs. 1885 Een jaar van vele reizen en uitzonderlijk hard werken. Exposeert met Les Vingt (jaarlijks tot 1893 als Les Vingt wordt opgeheven, daarna bij La Libre Esthétique). Naast impressionistische werken als De arrestatie, Schaatsenrijders en portretten van o.a. Annie Hall, ontstaat ook Bloembollenvelden bij Oegstgeest (waarmee Toorop de eerste Nederlandse pointillist is). Reizen naar Engeland met Emile Verhaeren en Jules Destrée. Ontmoet Whistler en (later) William Morris die in 1866 de Arts and Crafts Movement zou oprichten en niet ver van Lissadell een atelier had. Schildert o.a. De Theems bij Londen, Bloemenmarkt bij Londen en Londense bedelares. Laat (voor de rest van zijn leven) zijn baard staan.
De arrestatie
5 Schaatsenrijders
Portret van Annie Hall in Lissadell
Bloembollenvelden bij Oegstgeest
De Theems bij Londen (1885)
6
Bloemenmarkt Londen (1885)
1886 12 mei, trouwt met Annie Hall in Kenley. Ze gaan in Den Haag wonen. Schildert het pointillistische doek Brug in Londen.
Dame en blanche (Annie Hall) (1886)
7
Trio fleuri (1886) Links Annie Hall, rechts twee van haar zusters
Brug in Londen
8 1887 Frequente Brusselse contacten met o.a. Octave Maus, edmond Picard en vele kunstenaars, In het voorjaar, tijdens een verblijf in Kenley, openbaart zich een hevige aandoening, gevolg van een enkele jaren eerder opgelopen en verwaarloosde geslachtsziekte. Tijdelijk gedeeltelijk blind. Gaat met Annie korte tijd in Amerongen wonen om in de frisse buitenlucht te genezen. Daar sterft enkele maanden na de geboorte hun dochtertje Mary-Ann. Toorop laat zich opnemen in het St. Pietershospitaal in Brussel en geneest. Vader Toorop overlijdt. Jan erft hfl. 2.274,00 waarmee hij de kosten wil betalen die zijn ziekte met zich meebrengt. In Brussel wordt Un dimanche d'été à la Grande Jatte (1886) getoond, en spraakmakend pointillistisch werk van Georges Seurat.
Seurat: Un dimanche d'été 1888 Werkt in Elsene. Bewondering voor Toulouse-Lautrec. Contacten met tachtigers - Albert Verwey, Willem Kloos, Willem Paap, Hein Boeke - die eerder in Noordwijk zijn neergestreken om zich door de zee te laten inspireren. 1889 Langere tijd in Engeland. Ontmoet William Morris. Gaat, aangetrokken door zee en duinen in Katwijk wonen. Albert Verwey en echtgenote Kitty van Vloten trekken in de Noordwijkse Villa Nova, dat een ontmoetingscentrum van kunstenaars wordt. Toorop heeft intensieve contacten met de schrijvers van de groep van tachtigers. Exposeert in Pulchri in den Haag. Heeft in België en Frankrijk al enige bekendheid, krijgt nu ook naam in Nederland. 1889-1892 Eerste Katwijkse periode. Veel contacten met de Tachtigers in Noordwijk, met componist Diepenbrock, de graficus Rik Roland Holst, met beeldende kunstenaars van Pulchri, enz. Onrust bij Les Vingt als Henri de Groux zich tegen Seurat, Van Gogh en Toulouse-Lautrec keert en om die reden wordt uitgestoten. Pakt in Katwijk sociale thema's op, vooral uit de visserij. Hier ontstaan zijn eerste symbolistische werken: begint in 1889 aan Les Rodeurs. Vanaf 1890: Cor Cordium, De Tuin der Weeën, De Nieuwe Generatie, enz. Voor Les Vingt is het een belangrijk jaar: om voor de expositie werk in te sturen zijn o.a. uitgenodigd Cézanne, Pisarro, Redon, Toulouse-Lautrec en (kort voor diens dood) Van Gogh.
9
Les Rodeurs
Cor Cordium
10
De tuin der Weeën
De Nieuwe Generatie 1891 Geboorte van dochter Annie Caroline Pontifex (Charley). Exposeert zeegezichten bij Les Vingt en eerste symbolistische werken in Utrecht. Met o.a. de schilder Theophile de Bock mede-oprichter van de Haagsche Kunstkring (uit verzet tegen het behoudende Pulchri en de Haagsc School) in zaal café Riche op de hoek van de Passage. de Haagse Kunstkring wil niet alleen kunst tonen, maar ook de nieuwste ontwikkelingen in de kunst propageren. Raakt geïnteresseerd in het idee van het Gesamtkunstwerk, houdt zich ook bezig met ontwerpen voor boekomslagen, interieurs en architectuur. Eerste eenmanstentoonstelling (bij Oldenzeel in Rotterdam).
11
Zeegezicht
De zee bij Katwijk 1892 Exposeert symbolistisch werk Venus der Zee en De Jonge Generatie op de eerste salon van de Rose+Croix in Parijs. ook exposeert hij De Jonge Generatie bij Les Vingt en in Amsterdam. Wordt lid van Rose+Croix (voor één jaar) en haalt samen met de graficus Zilcken) de dichter Paul Verlaine en de Sâr Joséphin Péladan (de grootmeester van de Franse Orde der Rozenkruisers) naar Nederland voor lezingen. Toorop organiseert in de Haagse Kunstkring de eerste Nederlandse Van Gogh-tentoonstelling. Werkt aan De Drie Bruiden, De Sphinx, Les Calvanistes. Begin van een periode (tot 1908) waarin hij
12 veel grafisch werk maakt - etsen, litho's, houtsneden - met invloeden van de Jugendstil (Art Nouveau). De lijn als contour, die bij de impressionisten was verdwenen, keert terug in de teken- en schilderkunst.
Studie voor De Drie Bruiden
De Drie Bruiden
13
De Sphinx (1895)
Les Calvanistes de Katwijk (1891) 1893 Verhuist naar Den Haag (Loosduinen). Villa Libau aan de Beeklaan. De Drie Bruiden (in die tijd Toorops meest geëxposeerde en symbolistische hoofwerk) wordt tentoongesteld op de expositie van de Nederlandse etsclub in Amsterdam. Exposeert 17 werken (w.o. De Drie Bruiden) in München (Königliches Glaspalast), Jahrausstellubng von Kunstwerken Aller Nationen). Begint nu ook in Duitsland bekendheid te krijgen als "zeldzaam en bijzonder verschijnsel".
14 1894 Les Vingt wordt La Libre Esthétique. Exposeert in Leiden, Den haag, Berlijn (De Drie Bruiden in Galerie Gurlitt) en Brussel. Net als in de volgende jaren leidt Toorop bij de opening zijn eigen tentoonstelling in, begeleidt dit op de piano en discussieert met het publiek. Kritieken in dagbladen en tijdschriften zijn gemengd. Maakt de beroemde affiche voor Delftsche slaolie.
Delftsche Slaolie Het beroemdste voorbeeld van de Nederlandse Art Nouveau: het affiche dat Jan Toorop in 1894 ontwierp voor Delftsche slaolie. Uitgevoerd in zwart met geel, zoals dit affiche. Dat het om slaolie gaat maakt het opschrift duidelijk, evenals de flesjes slaolie aan weerszijden van de tekst. Eronder staat het gekroonde wapen van de fabriek, met links een decoratief vlak met pinda's. Het grootste deel van het affiche wordt ingenomen door twee vrouwenfiguren met lange haren en lange jurken. De een zit en maakt sla aan in een grote bak; de ander heeft blik en handen omhoog gericht. Zo heeft Toorop het aanmaken van sla met slaolie tot een bijna mystiek ritueel verheven. In het decoratieve geheel bleef geen stukje onbedekt.
1895 Legt zich sterker toe op grafisch werk, o.m. op affiches. Ontwerpt tussen 1895 en 1903 illustraties voor boekomslagen van onder anderen Couperus. Maakt in Den Haag portret (litho) van Mies Drabbe, dan 20 jaar, die hem attendeert op de Zeeuwse badplaats Domburg.
15
Boekomslag Psyche van Couperus (1898)
Omslag modelboek DRU (1910)
Mies Drabbe 1896 Tekent portret van de Duitse schrijver en dichter Stefan George (1868-1933), die voor de eerste keer in Noordwijk bij Albert Verwey (1865-1937) logeert.
Stefan George (1896)
16 1897 Eerste van de vele zomers in Domburg. Hij zal hier tot 1922 geregeld terugkomen. Exposeert vijf werken in München (Glaspalast). 1898 Tentoonstellingen in o.a. Rotterdam, Utrecht, München, Dresden en Kopenhagen. Maakt de bekende affiche Arbeid voor de vrouw waarvoor Marguérite Helfrich model staat. Tekent in Domburg het dubbelportret van generaal Drabbe en zijn dochter Mies.
Arbeid voor de vrouw (1898)
Dubbelportret van Generaal Drabbe en zijn dochter Mies (1898) 1899 Zomer in Zwitserland, daarna twee maanden in Engeland en Wales. In september terug naar Katwijk.
17 De Toorops gaan wonen in De Schuur, het door Berlage ontworpen witte, bakstenen huis met blauwe en gele luiken. Maakt Katwijkse etsen als Sprokkelend kind en Nettenboetsters. Exposities in Wenen (De Drie Bruiden in het Künstlerhaus) en Dresden (overzichtstentoonstelling met 69 nummers in kunstzaken Arno Wolfframm).
De Schuur te Katwijk (architect: H.P.Berlage)
Sprokkelend kind (1899)
18
Nettenboetsters (1899) 1900 Exposities in Wenen (Secession), Berlijn, Brussel, Rotterdam en Krakau. Pointillistische portretten van o.a. Aegidius Timmerman en mevrouw M.J.de Lange.
Aegidius Timmerman
19
De prentenliefhebber/ Dr Aeg. Timmerman (1900) Dr Aegidius Timmerman (1858-1941) was letterkundige en classicu.
Mevrouw M.J.de Lange (1900) 1901 Tekent bij Albert Verwey portret van Stefan George. Ontvangt in Katwijk de Weense criticus Ludwig Helvesi. Maakt koperdrijfwerk voor o.a. lampen en probeert (tevergeefs) Katwijkers te interesseren voor het werken met metalen.
20
Albert Verwey en Stefan George (1901)
Portret van Stefan George (1901) 1902 Exposeert bij de Wiener Secession (met 23 werken in eigen zaal), in Brussel en in Delft. Huwelijkscrisis. Toorop dringt aan op een scheiding. Annie en Charley gaan naar Engeland. Te ziek om naar Domburg te gaan. In Gent, waar hij Cyriel Buysse opzoekt, nader hij in de kerk van het Begijnhof snikkend tot God. Werkt op uitnodiging van Berlage aan de tegeltableaus voor de Beurs te Amsterdam.
21
Het verleden (tegeltableau Beurs te Amsterdam) In het tableau Verleden ziet u op de voorgrond de handel in vrouwen. De man links ontvangt in ruil voor zijn vrouw een zwaard van de man rechts. De vrouw is op een voor Toorop typerende wijze “onschuldig’’ neergezet: Ontbloot en met los haar. Vanzelfsprekend houdt zij treurig en vol schaamte de arm voor de ogen. Op de achtergrond ziet u de slavernij weergegeven. Slaven/arbeiders worden met de zweep voortgedreven. Naast het bovenstaande lijkt de vrouw, alhoewel zij het zwaard niet zelf in de hand houdt, in deze setting –met gesloten ogen- ook te verwijzen naar (de komst van) Justitia, de godin van de gerechtigheid.
Het Heden (tegeltbleau Beurs te Amsterdam) De vrouw draagt net als de arbeider een hamer, symbool voor de deelname aan de maatschappij. Zij draagt bovendien een harnas, symbool voor de emancipatie. Maar ze houdt ook een roos in de hand,
22 wederom een voor Toorop typische manier om haar vrouwelijkheid te benadrukken maar ook het socialisme. Op de achtergrond wordt met de rokende schoorstenen, de treinen en stoomboten de moderne samenleving weergegeven. Op halve hoogte ziet u het opkomende politiek bewustzijn der klassen: De heren met de hoge hoeden lopen naar rechts, de arbeiders lopen naar links. “De grote middenfiguur stelt het hedendaagsche koopmanschap voor. Zijn linkerhand rust op de tijd (een uurwijzer). De rechterhand geeft een nadenkende aktie aan.” De juiste daden laten zich niet door de klok sturen. In de geharnaste vrouw en de arbeider lijken tevens de goden Minerva en Vulcanus te worden verbeeld, die volgens de Griekse mythologie aan de mensheid de kostelijke ambachten leerden en als zodanig de basis legden voor de beschaving.
De toekomst (tegeltableau Beurs te Amsterdam) Toorop wendde zich vanaf 1900 steeds meer tot het katholicisme. Dit feit komt in het derde tableau sterk tot uiting: U ziet de ontmoeting van Jezus en de Samaritaanse vrouw bij de Put van Jacob. Zij gaat terug naar haar stad en weet de andere bewoners ook van zijn komst te overtuigen. Daarop wordt zij weer in liefde opgenomen door de andere Samaritanen, en impliciet kunnen wij ook aannemen dat zij de prostitutie kan verlaten. Zij hoeft zich niet meer te “verkopen” (vergelijk met tableau Het Verleden). Met zijn lichtkrans staat de figuur van Jezus hier ook symbool voor de -toekomstige- verlichte man. Alhoewel bij zijn linkerhand nog steeds een zweep paraat hangt. En zij is, gegeven haar bedachtzame blik, ook nog steeds niet helemaal zeker van de situatie. Maar ze reiken elkaar de hand! De figuur rechts staat symbool voor de arbeider die met pensioen kan gaan. Hij zet zijn gereedschappen aan de kant en loopt vanuit de ‘wintertuin’ door de poort naar waar “gelukkige menschen onder bloeiende boomen in de lente gaan…”. Toorop verwachtte voor de toekomst het evenwicht tussen het geestelijke en het materiële leven.
23 1903 Opening van de Beurs van Berlage. Naar Parijs waar Annie en Charley wonen en Charley vioolles krijgt. Belooft de katholieke weg te zullen gaan. Verzoening. Het gezin brengt een lange zomer door in Domburg. Toorop verkoopt het huis in Katwijk. Exposeert o.a. in München (Secession).
Charley Toorop als violiste (1903)
Tentoonstellingsaffiche 1903 1904 Verhuizing naar Amsterdam. Vossiusstraat 42, waar Pablo Casals en Eugene Ysaye tot de vele bezoekers behoren. Exposities in Amsterdam bij Buffa en Van Wisselingh. Zijn tegeltableaus voor de Beurs worden geplaatst.
24
Mr R.van Rees, bankier, voorzitter Concertgebouw te Amsterdam (1904) 1905 Overgang naar het Rooms-Katholieke geloof. Doet tegen Pasen samen met Charley de Eerste Heilige Communie in de Amsterdamse Vondelkerk. Verblijft met vrouw en dochter een half jaar in Domburg. Maakt portret van de door hem zeer bewonderde dichter P.C.Boutens.
P.C.Boutens (1905)
25 1906 Maakt veel portretten. Schildert divisionistisch. Exposeert in Rotterdam, Utrecht, Zürich en Den Haag. 1907 Rondom Toorop ontstaat in de Domburgse zomers een ware kunstenaarskolonie. Hij krijgt opdracht voor een tegeltableau in de Haarlemse St. Bavokerk, wordt lid van de in 1903 opgerichte RoomsKatholieke Kunstkring De Violier te Amsterdam.
Tableaux in de St.Bavo te Haarlem 1908 Mondriaan komt voor het eerst naar Domburg en gaat onder invloed van Toorop divisionistisch schilderen. Hun werken - zoals Toorops Zeedijk te Domburg, Kanaal Middelburg-Vlissingen en De Schelde bij Veere - worden "luministisch" genoemd. Lopen wordt voor Toorop moeilijker, de pijn in zijn linkerbeen wordt erger.
26
Zeedijk te Domburg
Kanaal Middelburg-Vlissingen
De Schelde bij Veere
27 1909 Laatste pointillistische/divisionistische werken. In het voorjaar verhuizing naar Nijmegen, Barbarossastraat 131, om het contact tussen de dan 17-jarige Charley en Henk Fernhout tegen te gaan en om in katholieke omgeving veelvuldige contacten met geestelijken te onderhouden. In Domburg verrijst het door Toorop ontworpen tentoonstellingsgebouwtje. Begin van de serie Aposteltekeningen in Domburg. reis naar Ierland.
het tentoonstellingsgebouw te Domburg (1910)
Apostel Judas (1909)
28
De apostelen Thomas en Thaddeus
Apostelen Andreas en Jacobus (1910) 1910 De geslaagde St. Lucastentoonstelling, in Amsterdam, volgens Toorop "beter dan Arti", wordt "De triomf van Domburg" genoemd en is voor Conrad Kickert aanleiding om de Moderne Kunst Kring op te richten, met Toorop, Sluyters, Mondriaan en Kickert als bestuursleden. Reizen naar Ierland. Toorop maakt veel tekeningen, onder andere portretten van geestelijken (Ariëns, Raaijmakers). Zijn linkerbeen raakt meer en meer verlamd, hij beweegt zich voornamelijk voort in een invalidenwagentje. Vanaf 1910 is Toorop een graag geziene gast bij de familie Deurvorst te Ulft. F.B.Deurvorst is directeur van de ijzergieterij en emailleerfabriek Diepenbrock & Reigers te Ulft (D.R.U.).Diens schoonzuster is gehuwd met Anthony Nolet (1867-1961) te Nijmegen, een vriend van Toorop.
29
Dr Alphons (Alphonse Marie Auguste Joseph) Ariëns (1860-1928), 1907, sociaal pionier, doctor in de theologie, in 1886 benoemd tot kapelaan te Enschede, in 1901 benoemd tot pastoor te Steenderen, later pastoor te Maarssen.
Pater Prof. Dr Charles Raaymakers S.J. (1871-1954), 1910, leraar staathuishoudkunde aan het Canisiuscollege te Nijmegen, in 1919 benoemd tot rector van het Ignatiuscollege te Amsterdam, drie jaar later Provinciaal Overste van de Nederlandse Jezuïeten en van 1923 tot 1942 hoogleraar staathuishoudkunde en economische sociologie aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen, in 1926 rector magnificus van deze universiteit.
30
Gerard Bartel Brom (1882-1959), ca 1910, telg van de familie Brom, kunstedelsmeden aan de Drift te Utrecht, promoveerde in 1907 te Utrecht op het proefschrift Vondels bekering, in 1918 leraar Nederlands te Nijmegen, in 1923 benoemd tot hoogleraar in de Schoonheidsleer en Kunstgeschiedenis aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen. Het portret is begonnen en voltooid in 1910, doch geheel verdwenen door een volle fles met fixatief. In Den Haag in 1924-1925 weder herrezen, veranderd & voltooid.
31
Jacqueline Deurvorst-Vonk de Both (1874-1958) met zoon Marcel Deurvorst (1905-1989) (Ulft, 1910)
Toorop bij de familie Deurvorst te Ulft (1910) V.l.n.r. Ant. Nolet, Frank Deurvorst, Jacqueline Deurvorst-Vonk de Both, Theo Deurvorst (Terborg), Marcel Deurvorst, Frans Deurvorst, voorgrond Jan Toorop.
32
V.l.n.r. Helene Nolet-Vonk de Both (1883-1967), Jacqueline Deurvorst-Vonk de Both (1874-1958), F.B. Deurvorst (1857-1931), Ant. Nolet (1867-1961) in de tuin van Villa Zeno (gesloopt 1986) te Ulft (1910) 1911 Reizen naar Ierland. Werkt aan een groot raam voor de St. Jozefkerk in Nijmegen (Christus en de twaalf apostelen). Veel tekeningen, waaronder portret Alphons Diepenbrock.
Apostelraam St Jozefkerk Nijmegen
33
H.Paulus (1911)
Apostel Bartholomeus
34
Leonardus Carolus Bouman (1852-1919), directeur van de Nijmeegse muziekschool, speelt de eerste viool Jan Vel (1861- ?), muziekleraar te Nijmegen, als tweede violist, Anthonij Nolet (1867-1961) op celloen Sebastiaan Ladner (1867- ?), het kwartet van Bouman (1911. Links het Quartet nr 77 (Kaiser Quartett) van Haydn, Op. 76 nr 3, rechts het strijkkwartet van Beethoven in F Dur, Op. 18 nr 1.
De componist Alphons Diepenbrock (1862-1921) 1912 Charley, meerderjarig geworden, trouwt met "intellectuele anarchist" Henk Fernhout. Toorop ontmoet Miek Janssen (1890-1953), dochter van eigenaar hotel Schoonoord in Oosterbeek die ook schildert maar zichzelf liever als dichteres ziet. Zij toont een grote bewondering en diepe genegenheid voor hem.
35
F.B.Deurvorst, Ulft (email op plaatijzer)
De Amsterdamse jezuïet Oscar Huf (1882-195, in 1916 priester gewijd, was leraar geschiedenis aan het Canisuiuscollege in Nijmegen. 1914 Toorop is tijdens de Eerste Wereldoorlog zeer begaan met het lot van Belgische vluchtelingen die hij in Domburg meemaakt. Dat wordt het thema van veel tekeningen, zoals La Belgique sanglante, twee vluchtelingen waarin hijzelf en Miek Janssen te herkennen zijn. Belangrijkste tentoonstelling in Domburg, met o.a. Jan en Charley Toorop, Mondriaan, Lizzy Ansingh, Suze Robertson en Victor Huszar. Portretten van Arthur en Annie van Schendel.
36
La Belgique sanglante
Bernardus .H.Molkenboer O.P.(1879-1948), 1914, broer van de schilder Antoon Molkenboer, bekleedde vanaf de stichting van de Katholieke Universiteit te Nijmegen in 1923 een lectoraat in de 17de eeuwse letterkunde, met name Vondelstudie,in 1932 benoemd tot buitengewoon hoogleraar, groot kenner van Vondel, Dante en Erasmus
37
Mgr Augustinus Josephus Callier, (1849-1928), bisschop van Haarlem (1915)
Miek Janssen (1915) 1916 Verhuizing naar Den Haag, Van Merlenstraat 124. ook Sluyters en andere kunstenaars van "buiten" worden voor Domburg uitgenodigd. Logeert (zoals wel vaker) bij de Van Schendels in Ede. Wekt in de periode 1916-1919 aan de 14 kruiswegstaties voor de St. Bernulphuskerk in Oosterbeek, eerst in hotel Schoonoord van Miek Janssens vader, daarna ook in Domburg. De innige, vooral platonische relatie
38 met Miek Janssen wekt Annie's wrevel.
De schrijver Arthur van Schendel (1874-1946), 1912 1918 Wordt in het Diaconessenhuis twee maanden behandeld voor zijn been. In Den haag wordt zijn 60ste verjaardag groots gevierd. Van het tijdschrift Wendingen verschijnt een Toorop Jubileumnummer, bij Kunsthandel Kleykamp is er een Tooroptentoon-stelling. Miek Janssen verhuist ook naar Den Haag.
A.P.Mignot (1918) tabaksfabrikant te Eindhoven, schoonvader van Lidwina Mignot-Deurvorst te Eindhoven. Zij was en zuster van F.B.Deurvorst.
39 1919 Naar Lourdes met Miek Janssen en Arthur van Schendel, maar een wonderbare genezing blijft uit. Toorop keert terug met enkele mooie tekeningen. 1920 Laatste tentoonstelling in Domburg. Raakt meer en meer geklonken aan zijn rolstoel. Maakt veel werk om het Rooms-katholicisme te propageren.
De dirigent Willem Mengelberg (1871-1951) was van 1895 tot 1945 muzikaal directeur van het Amsterdamse Concertgebouw. Toorop maakte zijn portret in 1920 ter gelegenheid van zijn 25-jarig jubileum als dirigent van het Concertgebouw.
De ijzergieter (1920) DRU, Ulft
40
Ulftse ijzergieters
Mili Herman (1920), overleden 1991, hier afgebeeld als jonge dame met een imposante baret, was het nichtje van vaderszijde van de in Domburg wonende kunstenares Sárika Góth. Zij reisde door heel Europa als wonderkind-violiste. Aan de linkerzijde wordt de compositie afgesloten door een viertal langgerekte, harpspelende nonnen, terwijl rechts een schip op een kanaal onder een brug doorvaart op het moment dat een ruiter te paard het water oversteekt.
41 1921 Langere tijd in Domburg. Werkt aan De Pelgrim.
De pelgrim (1921)
Toorop in een invalidenwagentje, zit zijn verleden in drie Zeeuwse meisjes en zichzelf in het raam (1921) 1922 Enige tijd bij Charley in Bergen. Laatste zomer (met Miek Janssen) in Domburg. Winterstormen hebben het tentoonstellingsgebouwtje te zwaar beschadigd. het wordt niet herbouwd. Maakt een aantal portretten, waaronder dat van Koningin Emma en Rooms-katholieke geestelijken.
42
Koningin Emma
De ijzergieter (1922, DRU Ulft
43
Toorop, gezeten vóór de ijzergieter (1922)
Pater Jacq. van Ginneken S.J.(1877-1945), 1923 stichter van drie religieuze gezelschappen, waaronder de Vrouwen van Bethanië, bekend van voordrachten voor niet-katholieken.
44 1925 Neemt de in sommige Rooms-Katholieke kringen gangbare bewondering over voor Mussolini en het fascisme. Maakt (ook in 1926 en 1927) verschillende portretten van de Duce. Wordt gekweld door hevige pijnen.
Mussolini
Mussolini en Madonna (1927)
Mussolini (1927)
45 1927 Geheel verlamd. Maakt de bekende tekening met waterverf Het gebed. de bevriende priester en publicist Wouter Lutkie biedt Mussolini in Rome namens Toorop een in sepia getekende kop van de Duce aan. Als dank stuurt Mussolini een foto, gesigneerd: "Al pittore Torop, in grande ammirazione, Roma 18 Luglio 1927". In zijn laatste winter gaat Toorops gezondheid snel achteruit. Met berusting doorstaat hij de hevige pijnen.
Het gebed (zelfportret)
Dr H.P.Bremmer (1927) 1928 3 maart, overlijden van Toorop. In zijn grafrede noemt Rik Roland Holst hem "de veelzijdigste kunstenaar die Holland sinds eeuwen heeft gehad. Er zijn dit jaar Toorop-tentoonstellingen in Den Haag, Rotterdam, Düsseldorf en Brussel. WvH 01-01-2016
