Plan van Aanpak Vermaatschappelijking van groen, natuur en landschap 2016-2017 23 november 2015
Aanleiding De provincie geeft aan dat draagvlak en betrokkenheid van burgers en maatschappelijke organisaties bij groen, natuur en landschap van groot belang is. Steeds vaker nemen burgers zelf het initiatief om hun omgeving te vergroenen of zelf actief te zijn in de natuur en het landschap. De provincie wil deze maatschappelijke energie, samen met gemeenten, de ruimte geven en verder stimuleren en faciliteren. Met vermaatschappelijking bedoelt de provincie die activiteiten die leiden tot de (bestendige) inzet van burgers en maatschappelijke verbanden op het gebied van natuur, groen en landschap. Zoals bijvoorbeeld het opzetten van een lokaal samenwerkingsverband of de verbinding van partijen die zorgen voor de uitvoering. Het kan ook gaan om het activeren van burgernetwerken of voor de opzet en ontwikkeling van concrete plannen daartoe. IVN Gelderland heeft de afgelopen tijd met de provincie (ambtelijk en bestuurlijk) meerdere keren gesproken over de vermaatschappelijking van groen, natuur en landschap en de rol die IVN Gelderland daarin zou kunnen spelen.
Open dialoogbijeenkomst 10 september 2015 (Gedeputeerde en Wethouders) Op 10 september jl. heeft IVN G K Om stil te staan bij recente ontwikkelingen rond NME, maar vooral met een blik op de toekomst hoe wij zo effectief mogelijk kinderen weer in verbinding kunnen brengen met natuur in hun omgeving. Want we zien een zorgelijke ontwikkeling waarbij kinderen steeds minder met natuur in aanraking komen doordat ze in toenemende mate opgroeien in een verstedelijkte omgeving. Minder bewegen, minder vrij spelen, motorische ontwikkeling die achter blijft, minder concentratievermogen, meer stress en angststoornissen. Ook in een groene provincie als Gelderland. IVN G en aan het thema kind en natuur waarmee een basis gelegd wordt voor betrokkenheid op latere leeftijd.
Bestuurlijk overleg 15 oktober 2015 (Gedeputeerde en IVN Gelderland) In het bestuurlijk overleg heeft Jan Jacob aangegeven een duidelijke rol te zien voor IVN Gelderland bij de vermaatschappelijking van groen, natuur en landschap. Wel gaf Jan Jacob aan, mede naar aanleiding van de dialoogbijeenkomst, een actievere rol/inbreng van de gemeenten hierin te willen zien (in de vorm van cofinanciering). De Provincie stelt vooralsnog 100.000,- co-financiering aan IVN Gelderland ter beschikking (aanvullend op de bestaande basisfinanciering). De voorwaarde hierbij is dat gemeenten in dezelfde mate financieel bijdragen en dat het om additionele activiteiten gaat. De Provincie heeft IVN Gelderland gevraagd een Plan op te stellen met daarin aangegeven de voorwaarden voor verlening van
Aanpak IVN Gelderland IVN Gelderland heeft het afgelopen jaar in verschillende trajecten bewezen een wezenlijke rol te vervullen in de vermaatschappelijking van de natuur, groen en landschap. Bijvoorbeeld in het project Schone en Beleefbare Waal, groepen vrijwilligers ruimen zwerfafval op langs de Waal. Binnen de gerealiseerde gezonde schoolpleinen willen (IVN)vrijwilligers een rol vervullen in het beheer van het groen en in het educatief gebruik van het buitenlokaal. In de gebiedsontwikkeling in Hattemerpoort zijn ambassadeurs (vrijwilligers en jongeren) gevonden die bijdragen aan het draagvlaken acceptatie en daarmee aan de realisatie van nieuwe natuur. IVN Gelderland heeft daarnaast het afgelopen jaar haar kennis en expertise ingezet om burgers en gemeenten te ondersteunen en zo het burgerinitiatief versterkt. IVN Gelderland ondersteunt gemeenten op verschillende manieren bij de vermaatschappelijking van groen, natuur en landschap. IVN Gelderland levert daarbij vraaggerichte procesondersteuning. IVN stimuleert betrokkenheid op verschillende manieren en op verschillende plekken. Groen, natuur en landschap zijn daarbij geen onderscheidende terreinen maar lopen in elkaar over. IVN werkt van binnen naar buiten en van grijs naar groen (zie figuur). Natuurbeleving start thuis, op school, het schoolplein en in de wijk. Als mensen waardering hebben voor het groen dichtbij, dan zullen ze waardering ontwikkelen voor groen in het buitengebied. Kennis en waardering van groen leidt tot actievere betrokkenheid ten bate van de natuur. IVN zorgt voor ontmoeting, verbinding en de bundeling van krachten en werkt daarin samen met het maatschappelijk middenveld. Vanuit deze rol zal IVN Gelderland zordragen voor o.a.: uitwisseling van kennis voor en tussen gemeenten, bevorderen van intergemeentelijke samenwerking en samenwerking met gebiedspartijen (o.a. Waterschappen).
Voorwaarden Voor de provinciale co-financiering gelden de volgende voorwaarden: Projecten zijn gericht op het betrekken van mensen bij groen, natuur en landschap. Het uiteindelijk doel is de actieve participatie van mensen en maatschappelijke organisaties inclusief het toe-eigenen van de zorg voor natuur. Gemeenten worden actief betrokken, waar mogelijk in intergemeentelijke samenwerking en samenwerking met gebiedspartijen (o.a. Waterschappen). De financiele bijdrage van Waterschappen gelden daarbij ook als basis voor provinciale co-financiering. Overig: - het betreft nieuwe, nog niet bestaande financiering van activiteiten;
- er is zicht op continuering van de activiteiten na afloop van de ondersteuning; - kennis en ervaringen vanuit de projecten worden breed gedeeld. M In de gesprekken met gemeenten komt duidelijk naar voren dat er ambities, wensen en behoeften zijn op verschillend Genoemd worden met name: 1. Kind en Natuur 2. Groene burgerintitatieven 3. Gelders NatuurNetwerk: werven en inzet ambassadeurs bij gebiedsontwikkeling 4. Natuur en gezondheid In de programmaperiode 2016-2017 zullen wij vraaggericht en in nauw overleg met gemeenten A zolang het betrekken van mensen bij groen, natuur en landschap daar onderdeel van uitmaakt.
Ad 1. Kind en Natuur O
IVN G
T G Tijdens deze bijeenkomst werd geconcludeerd dat het thema kind en natuur aan vele beleidsportefeuilles raakt; onderwijs, (jeugd)zorg, openbare ruimte. Tegelijkertijd werd geconstateerd dat preventie politiek minder prioriteit krijgt. Gedeputeerde Jan Jacob van Dijk gaf een mooie samenvatting. We beseffen dat er verantwoordelijkheden liggen op verschillende nivea : B Bij school en BSO voor opname in curriculum, beleid en activiteitenaanbod. Bij de gemeente in het creëren van voorzieningen en het inzetten van sociale instrumenten als educatie, participatie en co-creatie. Bij de provincie in het waarborgen en vergroten van betrokkenheid en draagvlak voor natuurbeleid op korte en lange termijn. Mogelijke activiteiten: - Een belangrijke conclusie was dat de feiten en cijfers (gebaseerd op o.a. publicatie van Mark Mieras B ) omtrent de invloed van natuur op de (kinder) hersenen veel breder bekend moet worden. Wij gaan samen met de gemeenten deze informatie delen met collega wethouders, agenderen bij het onde L E A relevante gremia. - Geconcludeerd werd ook dat gezonde schoolpleinen uitnodigen tot bewegen en lesgeven in een groenere omgeving. IVN Gelderland zal uitwisseling faciliteren en inspiratie en expertise delen. Samen met de gemeenten richten wij ons in de komende programmaperiode op de kansen en mogelijkheden die een gezond schoolplein biedt.
-
G zwerfafval). Wij verkennen met de gemeenten de kansen en mogelijkheden.
Ad 2. Groene burgerinitiatieven Steeds meer mensen gaan aan de slag met groene buurtprojecten. Op steeds meer plaatsen slaan betrokken bewoners de handen ineen om samen het (openbaar) groen in hun omgeving te beheren of anders vorm te geven: van natuurspeelplek tot buurtmoestuin Deze groene burgerinitiatieven vormen een nieuwe groep groene vrijwilligers. Zij zijn niet aangesloten bij een vereniging of stichting. Veel gemeenten (maar ook woningbouwcorporaties, zorginstellingen e.d.) zijn zoekende naar hun rol en positionering. Zo zoeken steeds meer gemeenten naar manieren om openbaar groen samen met bewoners aan te leggen en te onderhouden en zoeken zij manieren om de actieve inzet van burgers rondom zwerafval te stimuleren. Bij veel gemeenten is actueel op dit moment het belang van groen voor waterberging en klimaatadoptatie en de bewustwording daarvan. Gemeenten geven aan goede juist recreanten. Overheden en maatschappelijke organisaties zijn er over uit dat deze initiatieven een waardevolle bijdrage leveren aan de maatschappij en dat ze ook in financiële zin baten leveren. Er bestaan grote verschillen tussen gemeenten als het gaat om bekendheid met groene burgerinitiatieven en de wijze waarop de gemeente deze ondersteund. Gemeenten hebben dan ook verschillende behoeften en ambities. V zoek naar inspirerende voorbeelden. Afhankelijk van de bekendheid met initiatieven en de fase waarin deze initiatieven zich bevinden, hebben de gemeenten de volgende vragen: - Hoe kun je als gemeente een omgeving creëren waarin meer groene initiatieven ontstaan? - Hoe bereik je heldere afstemming met de initiatieven over wie er betrokken is en wat zich op welke plekken gaat ontwikkelen. - Wat zijn de verantwoordelijkheden van de gemeente wanneer initiatieven plaatsvinden in de openbare ruimte? Hoe zorg je dat dit juridisch juist in elkaar steekt? - Als initiatieven eenmaal lopen, hoe ondersteun je deze bestaande initiatieven zodat ze sterker worden? - Wat mag je als gemeente W of niet op zich nemen? - Hoe krijg je in beeld wat er binnen de gemeente allemaal speelt op het gebied van groene initiatieven? - Hoe gaan andere gemeenten om met het toenemende aantal initiatieven en de uitdagingen die dit met zich meebrengt? Samen met gemeenten kijken wij wat nodig is om de kracht van de samenleving actief in te zetten in de beleidsopgaven waar gemeenten voor staan.
Ad 3. Gelders NatuurNetwerk: werven en inzet ambassadeurs bij gebiedsontwikkeling Binnen Gelderland wordt op verschillende plekken nieuwe natuur gerealiseerd (Gelders NatuurNetwerk). Daardoor ontstaan grote veranderingen in een gebied. Overheden (provincie, gemeenten en waterschappen) zien voor zichzelf een duidelijke rol , maar ook realiseren zij zich dat betrokkenheid van inwoners en gebiedspartijen cruciaal is voor acceptatie en daadwerkelijke realisatie van de nieuwe natuur. Gemeenten zien daarin een duidelijke rol voor maatschappelijke organisaties als IVN Gelderland die een eigen vrijwilligersnetwerk heeft maar via de vrijwilligers ook toegang heeft tot vele andere lokaal actieve partijen en organisaties. Juist deze lokale kracht vergroot het draagvlak. Vrijwilligers, jongeren en recreatieondernemers kunnen een cruciale spelen in het informeren over de veranderingen en de acceptatie van omwonenden. Met name de betrokkenheid van jongeren en recreatieondernemers in het gebiedsproces spreekt tot de verbeelding. Door de inzet van verschillende methodieken (o.a. Scholen voor Duurzaamheid, dialoogdag, cursus gastheerschap) zorgt IVN Gelderland samen met de gebiedspartners voor nieuwe ambassadeurs in het gebied. Zij dragen bij aan het vergroten van draagvlak voor de veranderingen in het gebied.
Ad 4. Natuur en gezondheid Gemeenten zijn door de decentralisatie middels o.a. de WMO verantwoordelijk geworden voor de zorgkosten. Wij zien natuur & bewegen als een belangrijke mogelijkheid om zorgkosten te beperken. Daarmee kunnen we dus inspelen op vragen van gemeenten op dit terrein. Alhoewel steeds meer mensen beseffen dat groen een positief effect heeft op hun gezondheid maken relatief weinig mensen nog gebruik van de groene ruimte. IVN Gelderland stimuleert de inzet van natuur ten behoeve van gezondheid en betrekt gemeenten daarbij. Hierdoor neemt kennis over en draagvlak voor natuur toe. Op termijn zullen hierdoor meer mensen bereid zijn om actief te zijn in de natuur en/of mede verantwoordelijkheid voor groen te dragen.
Begroting Vermaatschappelijking groen, natuur en landschap Voor de uitvoering van het Plan van Aanpak Vermaatschappelijking van groen, natuur en landschap is onderstaande begroting opgenomen (tabel 1). Daarbij is uitgegaan van 1 ton financiering door de provincie en 1 ton cofinanciering door gemeenten. Uit gesprekken met gemeenten blijken met name op gebied van kind en natuur en groene V ben wij budgetten opgenomen (2 x 30.000 euro). Het overige budget (40.000 euro) zal op een later moment gelabeld worden omdat deze afhankelijk is van de vraag. In de loop van 2016 en 2017 zal duidelijk worden wat n.
2016
2017
Kind en natuur
30.000
30.000
Groene burgerinitiatieven
30.000
30.000
O
40.000
40.000
Subtotaal P
100.000
100.000
Kind en Natuur
30.000
30.000
Groene burgerinitiatieven
30.000
30.000
O
40.000
40.000
100.000
100.000
200.000
200.000
S
G
TOTAALBEDRAG
Tabel 1: begroting Plan van aanpak Vermaatschappelijking groen, natuur en landschap
