Anderenwaarde, over codependentie

Anderenwaarde, over codependentie (The human condition)

Henny Bos + test codependentie

Anderenwaarde, over codependentie (The human condition)

Anderenwaarde, over codependentie (The human condition) Henny Bos

+ test codependentie

Uitgeverij Boekenbent

Eerder verschenen de volgende boeken bij uitgeverij Boekenbent: -Spiegels voor de ziel (2008) -Ervaringen van levenskunst (2009) In 2012 en 2013 zullen de volgende boeken verschijnen: -Levensinspiraties(2012) -Gespiegeld worden(2013) Over codependentie zijn van Henny Bos diverse CD’s met lezingen en interviews beschikbaar, ook is er een DVD over codependentie met 6 korte lezingen. De lezingen over codependentie zijn ook te zien op you tube. Een informatiefolder van 8 pagina’s over codependentie is gratis bij Henny te verkrijgen. Op de website www.hennybos.com is veel informatie te vinden over onder andere bewustwording en codependentie.

Colofon Eerste druk april 2012 © 2012 Henny Bos Foto omslag © ISBN 97890-8570-897-1 Uitgeverij Boekenbent www.boekenbent.com Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. All rights reserved.

Inhoud Voorwoord 7 Vragen: 9 Hoe ontdek je je codependentie? 11 13 Begrip & codependentie Codependentie versus leren 15 Codependente wereld... 16 Definities van codependentie 17 Codependentie als spiegel voor jezelf 19 Codependentie en ego 27 Symptomen van codependentie 29 Ontkenning van je codependentie 42 De gevolgen van codependentie 45 Het V-O-M respons patroon 47 Controle en codependentie 49 Woede naar jezelf, je eigen vijand zijn... 52 Impressie management & codependentie 56 Peoplepleasers & codependentie 58 Dependent versus anti-dependent 60 Is aardig zijn codependentie? 62 Paravisie codependentie (interview) 65 PRI & codependentie 70 Boeken PRI therapie 82 Mijn ervaringen met het boek ‘Illusies’ 86 Spelletjes die mensen spelen 89 Wat houd je tegen? 92 Persoonlijke grenzen 95 Verdrongen woede 97 De codependente helper/redder 99 Kritiek op codependentie 101 Wegen naar herstel 103 Robin Norwood 106 Mijn codependente gedrag 108

The Karpman Drama Triangle 110 Codependentie versus counterdependentie 113 Hoe kwam ik achter mijn codependentie 115 Intradependentie 116 De vier ontwikkelingsstadia/fasen 118 Codependentie & subpersoonlijkheden 122 Welke rollen spelen wij t.o.v. onze partner? 125 Codependency in onze muziekcultuur 131 Test codependentie 133 Hoe kom je van je codependentie af? 141 Hoe geef je liefde aan jezelf? 143 Codependentie & het Innerlijke kind 146 Nog wat codependente grappen 149 Een artikel over bewustzijn 150 Van codependentie naar interdependentie 152 Het herkennen van een narcist 154 Dankwoord 156 Verantwoording 157 Codependency-literatuur 158

Voorwoord In 2007 hoorde ik tijdens mijn opleiding counseling specialisatie voor het eerst van codependentie en vond het meteen interessant, zag het overal om me heen en realiseerde me later pas dat mijn omgeving de spiegel van mezelf is en dat ik zelf dus ook codependente trekken had en heb. Amerikaanse deskundigen noemen codependency the human condition, en daar zit veel in, we hebben het allemaal in meer of minder mate. Dit boek vormt een inleiding tot codependentie om er kennis mee te maken en evt. de test te doen om te zien of u ook codependent denkt, voelt en handelt. Ik wens u veel lees- en leerplezier. Henny Bos, auteur/coach bewustwording en codependentie Doetinchem, april 2012

7

Codependent ben je niet, je doet het, het is aangeleerd gedrag en kan dus weer afgeleerd worden

8

Vragen: Als je enkele van de volgende vragen met ja kunt beantwoorden denk, voel en/of handel je wellicht codependent: - Sta je altijd klaar voor een ander? - Durf je geen nee te zeggen? - Laat je je grenzen schenden? - Wil je de controle? - Heb je lage gevoelens van eigenwaarde? - Zijn jouw behoeften niet zo belangrijk als die van een ander? - Groeide je op in een gezin met weinig of geen aandacht, erkenning, waardering, koestering, warmte en liefde? - Accepteer je dingen die eigenlijk niet acceptabel zijn? - Neem je de verantwoordelijkheid van de ander op je schouders? - Ben je een ‘people pleaser’? - Voel je je snel schuldig als je de ander niet helpt/redt? - Heb je er moeite mee om nee te zeggen? - Zoek je steeds naar goedkeuring? Kenmerken van codependentie: - Grootgebracht in een disfunctioneel gezin of verstrikt in een disfunctionele relatie - Eigenwaarde afhankelijk van externe bronnen, dus meer anderenwaarde dan eigenwaarde; anderen willen helpen, nodig, nuttig willen zijn, zelfs ten koste van zichzelf - Controle willen; controlefreak - Geven om te krijgen (erkenning, waardering, liefde, etc.) - Vals zelfego; vervormde gedachten en gevoelens - People pleaser; aardig gevonden willen worden - Gebrek aan zelfkennis; geïdealiseerd ik (illusoir) - Ontkenning dat er wat aan de hand is (we zijn volmaakt onvolmaakt, dus er is altijd wat aan de hand en te leren en te ontleren!)

9

Codependent ben je niet, maar doe je, het is aangeleerd en kan dus ook weer afgeleerd worden. Je zou codependent als een sub-persoonlijkheid kunnen beschouwen die domineert als je codependent denkt, voelt en handelt. Het is geïntrojecteerd denken, voelen en handelen; niet van jezelf, het is van buiten gekomen en je mag dat weer loslaten en de weg naar binnen gaan. Het is geïnternaliseerd gedrag. De oplossing ligt in Zelfkennis, Zelfinzicht, Zelfbesef en Bewustzijn.

10

Hoe ontdek je je codependentie? Je ontdekt je codependentie door zelfreflectie en dat doen niet veel mensen. Confucius zei: ‘Helaas, ik heb nog geen mens gezien die zijn gebreken heeft kunnen bemerken en er zich innerlijk over gegispt heeft’. Je schaduwkanten durven zien, ofwel de waarheid over jezelf te durven zien. Nietzsche zei: ‘Hoeveel waarheid kan een mens verdragen, aan hoeveel waarheid waagt hij zich?!’. Freud zei: ‘Mensen zijn beter dan ze weten, maar slechter dan ze denken’ “Het inzien van de eigen waanzin betekent natuurlijk het begin van geestelijke gezondwording, het begin van heling en transcendentie.”  -Eckhart Tolle Laat ik nu eerst voor mezelf spreken, hoe ontdekte ik mijn codependentie? Het werd ingeleid door een crisis, waardoor ik me bewust werd dat ik niet echt geleefd had en veel waanideeën had, dat bracht me tot zelfreflectie en open staan voor nieuwe informatie. Ik volgde een cursus counseling specialisatie bij het CIVAS en twee lessen gingen over codependentie. Er stond een definitie bij te weten: ‘Grootgebracht in een disfunctioneel gezin, met weinig of geen liefde, warmte, koestering, waardering, etc. en voor gevoelens van eigenwaarde afhankelijk van externe bronnen’..Er werden ook nog wat symptomen opgesomd en ik zag het overal om me heen, vrijwel iedereen die ik kende had codependente trekken. Ik schreef toen het boek ‘Gespiegeld worden’ met als ondertitel ‘je omgeving is de spiegel van jezelf ’ en begreep toen dat wat ik in mijn omgeving zag ikzelf was, dat was mijn codependentie, een openbaring was dat. Sindsdien heb ik me enorm verdiept in codependentie en heb er meer dan 100 Engelstalige boeken over bestudeerd. Je ontdekt je codependentie als je openstaat voor de gebreken in jezelf. Rumi zei: ‘Hij die in zichzelf geen gebreken ontdekt is zijn eigen ergste vijand’ en ik geloof hem, was ook mijn eigen vijand. Openstaan voor je 11

schaduwzijden en niet denken dat je jezelf al kent, dan zet je alles vast en word je rigide, star. Een codependentietest is ook een mogelijkheid om je codependentie te ontdekken. In dit boek vindt u op pagina 133 een uitgebreide test om een goede indicatie te krijgen van uw codependentie. Als je enkele van de volgende vragen met ja kunt beantwoorden denk, voel en/of handel je wellicht codependent: - Sta je altijd klaar voor een ander? - Durf je geen nee te zeggen? - Laat je je grenzen schenden? - Wil je de controle? - Heb je lage gevoelens van eigenwaarde? - Zijn jouw behoeften niet zo belangrijk als die van een ander? - Groeide je op in een gezin met weinig of geen aandacht, erkenning, waardering, koestering, warmte en liefde? - Accepteer je dingen die eigenlijk niet acceptabel zijn? - Neem je de verantwoordelijkheid van de ander op je schouders? - Ben je een ‘people pleaser’? - Voel je je snel schuldig als je de ander niet helpt/redt? - Heb je er moeite mee om nee te zeggen? - Zoek je steeds naar goedkeuring? - Vind je de mening van een ander over jou belangrijker dan je eigen mening over jezelf? Je bent niet codependent, maar je doet het. Het is aangeleerd gedrag en kan dus ook weer grotendeels afgeleerd worden. Ontkenning is een van de kenmerken van codependentie. Je ontkent gewoon dat het gezin, waaruit je voortkwam disfunctioneel was, dat je relatie met je partner en/of vrienden disfunctioneel is, dat je relatie met jezelf disfunctioneel is. We zijn allemaal volmaakt onvolmaakt en er is dus altijd wat aan de hand, sta daar dus voor open. Ik ken mensen die op bijna alle vragen die hierboven gesteld zijn met ja kunnen antwoorden en toch niks doen, geen actie ondernemen, zo’n slechte zelfzorg hebben ze... 12

Begrip & codependentie Inayat Khan zei: ‘Alles begrijpen doet alles liefhebben’ en wees dus op het grote belang van begrip. Begrip hebben voor het feit dat de ander denkt, voelt en handelt op een manier, waarvan hij denkt dat dat op het moment het beste voor hem is. Het begrip dat de intentie van de meeste mensen vaak wel goed is. We krijgen wat we nodig hebben en als we de les niet willen leren of begrijpen komt ie in nog sterkere mate op ons af. Ben Bos hield een lezing en zei dat wat zich aandient net is als een roodborstje dat op onze ruit tikt, we besteden daar geen aandacht aan en dan groeit het roodborstje en wordt 30 cm en tikt weer op onze ruit en dat gaat zo door tot het roodborstje 2 meter is en onze ruiten intikt en dan hebben we de crisis te pakken, die we nodig hadden op tot begrip te komen, zoals ik mijn crisis nodig had om achter mijn codependentie te komen en er wat aan te doen. Cornelie, een vrouw van achter in de tachtig heeft veel begrip. Ik vroeg haar een keer wat haar belangrijkste levenslessen waren, die ze leerde. Ze zei toen: ‘Loslaten en vergeven en dat is levenswerk’. Op dat moment lagen er twee boeken op mijn salontafel, een over loslaten en een over vergeven. Ik heb God gedankt voor deze synchroniciteit en boodschap. Het begrip dat we als codependent voor onze partner opbrengen is vaak veel groter dan het begrip dat we voor onszelf kunnen opbrengen, de behoeften van de ander vinden we belangrijker dan onze eigen behoeften. In codependentie is er veel onbegrip, omdat we onszelf niet kennen, geen eigenwaarde hebben, maar anderenwaarde en dat is het begin van alle ellende.

13

De Dalai Lama toont begripvol mededogen, zelfs met de Chinese leider Mao, die Tibet bezette. De Dalai Lama zegt dat Mao z’n grootste leermeester is in mededogen. Hij waakt ervoor om haatgevoelens ten opzichte van Mao te ontwikkelen en zo z’n leven te vergiftigen. Hij laat z’n stemming en houding niet door een ander bepalen wat een codependent vaak wel doet. Hoe kun je begrip hebben als je gevoelens en gedachten worden gedomineerd door je ego en anderen? Charles Whitfield noemt die kenmerken in z’n definitie over codependentie. Hij zegt: ‘Codependentie is er als je je levensgeluk in handen legt van je ego of anderen’ Als je je als codependent rot gaat voelen, omdat je partner zich rot voelt is er geen begripvol medeleven maar is er sprake van medelijden en onbegrip. We snappen dan niet dat er bij onze partner wellicht sprake is van oude pijn, die niks met ons heeft te maken. Veel codependenten voelen zich dan schuldig en willen de partner gelukkig maken en denken dat ze die macht hebben. We kunnen de ander niet gelukkig maken, wel inspireren en bemoedigen en enthousiasmeren en aan het lachen maken, maar we kunnen hem niet veranderen, als we dat denken begrijpen we het niet zo goed.

14

Codependentie versus leren In een codependent gezin leer je jezelf te beschermen en af te schermen tegen de negativiteit die op je afkomt, op dat moment is dat ook nodig, maar later werkt het tegen je, want zolang je in de beschermende en afschermende houding zit kun je niet leren en blijft alles bij het oude en ben je bang voor het onbekende, waar alleen het bekende je bang kan maken. Het is zelfs zo dat wanneer je niet in een lerende houding bent je per definitie in een beschermende en afwerende houding zit, zoals veel mensen. Meer hierover is te lezen in de boeken van Jordan & Margaret Paul, die bijzonder interessant en verhelderend zijn. Het boek ‘Do I have to give up me, to be loved by you’ van de Paul’s was een van de beste boeken die ik ooit heb gelezen t.a.v. codependentie

15

Codependente wereld... In een codependente wereld vraagt iedereen zich af wat ‘men’ over hen denkt, zich niet realiserend dat ‘men’ veel te druk is met zich af te vragen hoe men over hen denkt. ‘Men’ heeft zich eenmaal een beeld van je gevormd ondanks het feit dat de Bijbel zegt maak je van mij geen beeld, we doen niet anders en houden eraan vast. Nietzsche zag dat heel schderp toen hij zei: ‘Niets neemt men je zozeer kwalijk dan dat men zijn beeld ten aanzien van jou moet veranderen’. Ik ondervond dat aan den lijve toen ik na mijn crisis weer op mijn werk verscheen. Een collega zei hoopvol tegen me: ‘Zo, alweer de oude Henny?!’. Ik zei: ‘Nee, en dat wil ik ook nooit meer worden, ik ben nu de nieuwe Henny’. Hij begreep er niks van en haalde z’n schouders onverschillig op in plaats van te informeren wat er nu nieuw was. In een codependente wereld kijkt iedereen naar iedereen, zonder echt te zien. Mensen gaan af op het oordeel van de ander over hen, van anderen die ook niet weten wie ze zijn. Het is gewoon te gek voor woorden. Als er dan eens een ziener, een wijze opstaat wordt z’n oordeel geridiculiseerd, belachelijk gemaakt, afgewezen en genegeerd en zo houdt men de ziekte in stand. En ondertussen maar denken dat een ander, een toekomstige partner je gelukkig zal maken en je zal bevrijden uit je ellendige situatie, arme ander..arme jij... In de codependente wereld zijn we zo verknocht aan ons drama dat we het voor niets willen ruilen. Het doet me denken aan het verhaal van de gevangenen in de Bastille, de gevangenis tijdens de Franse revolutie. Daar zaten gevangenen al tientallen jaren in ketenen en ze werden nu bevrijd door de revolutionairen, ze waren daar echter helemaal niet blij mee en wilden terug naar de gevangenis, omdat ze niet konden slapen zonder kun ketenen. Codependenten ketenen elkaar ook en willen ook niets anders omdat ze er zo aan gewend zijn geraakt.

16

Definities van codependentie In een disfunctioneel gezin grootgebracht met weinig tot geen liefde, aandacht, warmte en koestering of in een disfunctionele relatie zitten, waarin je niet tot ontplooiing kunt komen en geen goede relatie hebben met jezelf, met je innerlijke kind, met je ware wezen, je eigen vijand zijn zonder dat te beseffen, ontkenning dat er iets aan de hand is. Voor gevoelens van eigenwaarde afhankelijk van externe bronnen. De aandacht, liefde, erkenning, waardering van buiten te denken kunnen halen. Codependent gedrag kenmerkt zich ook door het nodig willen zijn, de ander willen helpen/redden. De definitie van Sondra Smalley is ook heel mooi, ze zegt: ‘Codependentie is een term die gebruikt wordt om een overdreven afhankelijkheidspatroon te omschrijven van aangeleerde gedragingen, overtuigingen en gevoelens, die het leven pijnlijk maken. Het is een afhankelijkheid van mensen en dingen buiten het zelf samen met de verontachtzaming van het zelf tot het punt waarop er weinig zelfidentiteit is, ze zegt verder dat codependenten hun gevoelens opslaan, ze doen dingen als manipuleren, projecteren, de schuld geven, intellectualiseren, minimaliseren, in stand houden, oplossen, controleren, ontkennen van gevoelens en willen redden. Philip Beebe zegt: ‘Codependentie is een specifiek patroon van persoonlijke trekken die worden gekarakteriseerd door een verlies van zelfidentiteit, overdreven betrokkenheid met anderen als een middel om zelfidentiteit neer te zetten en excessief zorgend gedrag dat resulteert in een gebrek aan zelfzorg.’ Robert Subby beschrijft codependentie als een emotionele, psychologische en gedragsmatige conditie, die zich ontwikkelt als gevolg van een langdurige blootstelling van het individu aan onderdrukkende regels, regels die: een open expressie van gevoelens belemmeren en

17

voorkomen ook de discussie van persoonlijke en interpersoonlijke problemen. Charles Whitfield zegt: ‘Codependentie ontwikkelt zich als we de verantwoordelijkheid van ons leven en geluk overdragen aan ons ego en andere mensen’ Mijn bespiegeling hierop is: zodra we toelaten dat anderen onze waarde bepalen moeten we dus proberen om die ander te controleren hoe ze over ons denken en voelen en alles wat je probeert te controleren, controleert jou! Codependentie is een zelf-gerichte manier van leven, waarbij de persoon blind is voor z’n ware zelf en continu reageert op hoe anderen controleren en zelf de controle over het gedrag, de houding en de mening van de ander zoeken, resulterend in spirituele sterilisatie en verlies aan authenticiteit en afwezigheid van intimiteit. Nancy Groom Codependentie houdt een persoon als gijzelaar van het gedrag, de stemming of mening van anderen en de codependent baseert z’n zelfwaarde en acties op iemand anders z’n leven. Het is een vreselijke gebondenheid. Nancy Groom

18

Codependentie als spiegel voor jezelf In Nederland is codependentie niet of nauwelijks bekend. Ik heb van mezelf de laatste jaren een expert op codependentie terrein gemaakt. Ik weet dat mijn vriend Peter de Kock een boek van Robert Burney heeft vertaald over codependentie en dat is heel erg nodig en nuttig. Het boek is gratis te downloaden op de site van Peter: www.peterdekock.nl. Amerikaanse deskundigen noemen codependency the human condition; we hebben het allemaal in meer of mindere mate. Tijdens mijn opleiding counseling leerde ik over codependency. Het is nog niet zolang geleden ontdekt en het komt heel veel voor, zonder dat mensen zich daar bewust van zijn. Codependent ben je als je in een disfunctioneel gezin (met weinig liefde, warmte, koestering en zorg) bent opgegroeid en voor je gevoelens van eigenwaarde in grote mate afhankelijk bent van anderen. Er is onderzocht dat 75% van de gezinnen disfunctioneel zijn. Dus ga maar na hoe vaak codependency voorkomt. Een codependente persoon is constant gericht op externe prikkels, teneinde de eigen pijn niet te hoeven voelen.Voor hoeveel mensen gaat dat wel niet op?! Een codependente relatie heeft slechts één fundament: de behoefte om nodig te zijn, ongeacht de pijn en het lijden dat het met zich meebrengt. Op de bank bij een reikimaster werd me gevraagd waar ik bang voor was. Ik zei meteen: “Dat de mensen me niet meer nodig hebben”. Ik ken dat dus heel goed, dat nodig willen zijn, en codependent zijn. Codependency is geen positieve eigenschap en kan dientengevolge iedereen kwetsen die ermee in aanraking komt. Mensen die codependent zijn hebben de neiging anderen op wat voor manier dan ook te sturen en te manipuleren. Ze kunnen geen nee zeggen en hebben de neiging anderen over zich te laten lopen.(of lopen zelf over anderen 19

heen). Ouders die niet kunnen loslaten en hun kinderen niet toestaan op te groeien, zijn codependent, net als de vrouw die haar man niet uit het oog verliest omdat ze bang is dat hij een verhouding heeft met een ander, en de overdreven loyale werknemer, die zich laat gebruiken en uitbuiten. Mijn ex-vrouw was ook codependent en probeerde me altijd te manipuleren en was heel jaloers en bezitterig; en ik was de loyale medewerker die zich liet uitbuiten en dus ook codependent, zonder me daar toen bewust van te zijn en dus bleef het voortbestaan tot mijn crisis, waarin ik tot inzicht kwam. In huizen waar codependency wordt gekweekt wordt alles verborgen achter een muur van ontkenning. Het probleem bestaat niet en hulp is niet nodig, wordt niet gezocht en wordt niet geaccepteerd. De drie regels achter dit ontkenningssyndroom lijken te zijn: -1- Ontkenning dat er iets mis is -2- Ontkenning dat de kinderen een alles behalve liefhebbend en koesterend thuis hebben -3- Ontkenning dat de ouders allesbehalve perfect zijn Er moet in codependency een omslag en transformatie komen van: -a- rigiditeit.....  naar flexibiliteit -b- zwijgen.....  naar  expressie -c- ontkenning..... naar acceptatie -d- geïsoleerdheid.....  naar intimiteit De meeste mensen die codependent zijn leven uit overlevingsdrang, kunnen hun gevoelens niet uiten. Ze nemen hun innerlijke realiteit niet serieus. Het herhaaldelijk onderdrukken van emoties veroorzaakt bitterheid en boosheid en zal uiteindelijk de intimiteit binnen de relatie kapot maken. Een groot percentage codependents zit altijd vol met angst. Zij leven in grote angst voor andere mensen en wat die zouden kunnen doen. Ze 20

gebruiken, als gevolg hiervan, alle middelen die ze hebben om macht over levens van andere mensen te hebben. Met andere woorden: ze manipuleren. Nietzsche had het al over de wil tot macht. Het gaat echter niet om macht over maar macht tot. Het herstelprogramma dat ik leerde ziet er als volgt uit: -Gedragsmatig ---Actie -Emotioneel-----Expressie -Cognitief------Reconstructie -Spiritueel----Bewustzijn De gedragsmatige actie houdt in dat je praat over wat je ziet, hoort en voelt. Bij de emotionele expressie zie je je angst onder ogen en voel je de onderdrukte gevoelens. De cognitieve reconstructie is praten over wat je voelt, ziet en hoort (en er hoort een herkadering bij een andere, positievere interpretatie). Spiritueel bewustzijn houdt in dat je in de handelingen van het dagelijkse leven uitdrukking geeft aan je spirituele geloof, en ik denk dat dat ook geldt voor wat je zegt, voelt en denkt. In mijn syllabus stond ook: Je cliënt kan ervoor kiezen: - Te worden gestuurd door disfunctionele gewoonten en routines - Zich bezig te houden met het verleden en de toekomst om niet aan het heden te hoeven denken - Perfectie te zoeken door zichzelf te bekritiseren - Te proberen bescheiden te zijn, maar ondertussen wrok koesteren tegen anderen - Te weigeren complimenten met trots te accepteren of er voor weg te lopen als ze worden gegeven. - Offers brengen voor anderen - Zichzelf alleen te respecteren als hij succes heeft of wint - Zichzelf genadeloos te vernederen wanneer hij verliest of faalt En dan staat er: je cliënt kan ervoor kiezen: - Te leven in het heden - Respect, liefde en compassie voor zichzelf te hebben, ondanks zijn menselijke fouten 21

- Verantwoordelijkheid te nemen voor alles wat hij denkt, voelt en doet - Zichzelf lof te geven voor z’n successen en zijn overwinningen, maar ook voor zijn inspanningen. - Zichzelf te verheugen in het feit dat hij zelfrespect heeft - Er trots op te zijn dat ‘mislukkingen’ hem niet vernietigen Omdat eerlijkheid en directheid bedreigend zijn voor het ontkenningsmechanisme van disfunctionele gezinnen waren codependents niet in staat deze communicatievaardigheden in hun kinderjaren te leren. Ik had in het verleden ook veel moeite met het communiceren van mijn gevoelens. Als ik eens huilde maakte mijn vrouw (inmiddels exvrouw) me belachelijk en noemde het watjesgedrag en sneerde naar me. Mijn oudste zoon Danniel nam het dan vaak voor me op en zei dan: “Pa mag best een keer huilen.” Om mijn gevoelens te uiten pakte ik vaak mijn gitaar, en door muziek te maken lukte het me wel. Pas na mijn crisis heb ik geleerd om mijn gevoelens te uiten en ben ik niet meer bang om afgewezen of belachelijk gemaakt te worden, omdat ik nu een spirituele eigenwaarde heb die ik door niemand laat afbreken. Ik heb me na mijn studie verder verdiept in codependency, het onderwerp boeide me en heb er veel over gelezen en nagedacht. Melody Beattie schreef het boek: Codependent no more. Ze schrijft dat codependents zo’n groot inzicht in anderen hebben en zichzelf niet zagen en ook dat ze getormenteerd raakten door het gedrag van anderen. Een codependent noemde z’n gedrag vriendelijkheid, betrokkenheid en deugdzaam en rechtschapen en ontdekte na counseling dat het codependency was, er was eerst verontwaardiging, want z’n geïdealiseerde zelfbeeld viel in duigen, maar hij gaf ook toe zelf niet gelukkig te zijn.

22

Als je vriendelijk en aardig bent met de bedoeling om aardig gevonden te worden, dan is het berekenend en manipulatief gedrag en zal het niet werken. Ingeborg Bosch noemt dat Valse Hoop en dat is een afweermechanisme om de oude pijn maar niet te hoeven voelen dat we zelf niet geliefd werden; een pijn die velen van ons kennen. Beattie schrijft verder: “Veel codependents drukken hun gedachten en gevoelens weg uit hun gewaarzijn vanwege angst en schuldgevoel.” Beattie beveelt de HOW-formule aan: Honesty-Openess-Willingness to try. Ze zegt ook dat codependents zorgdragers zijn en redders en vervolgen dan zo’n persoon en eindigen als slachtoffer. Voor veel hulpverleners gaat dat op. Volgens Eelco Smit is het enneagramtype ‘de helper’ die de basis angst heeft: ‘Ik ben waardeloos’. Beattie zegt dat ook: “However at the heart of most rescuers is a demon, low self worth, we rescue because we don’t feel good about ourselves.” We voelen ons niet geliefd en nemen dan genoegen met nodig zijn. We voelen ons niet goed over onszelf, dus voelen we ons verplicht iets speciaals te doen om te bewijzen dat we goed zijn!. Beattie zegt ook dat een daad van vriendelijkheid niet vriendelijk is als we onszelf niet goed voelen. Want dan is het weer manipuleren en berekenend gedrag, eerder investeren dan geven, een handeltje, zakendoen. Beattie schrijft: “Whether codependents appear fragile and helpless or sturdy and powerfull, most of us are frightened, needy, vulnerable children, who are aching and desperate to be loved and cared for.” Jeru Kabbal heeft het daar ook al over in z’n clarityprocess en zegt dat we allemaal nog als de 4 jarige zijn en liefde, koestering, warmte, geborgenheid willen.

23

Beattie zegt ook dat er niet naar onze gevoelens wordt geluisterd en dat we, als reactie daarop, ook zelf niet meer naar onze gevoelens luisteren. Heel herkenbaar in de westerse wereld waar het denken centraal staat en op de troon zit; over gevoelens wordt niet of nauwelijks gesproken. Janae en Barry K. Weinhold schreven: “Breaking free of the codependency trap” en schrijven: “All causes of codependency stemming from unresolved codependencies in early childhood will show up in our current relationships and will press for resolution and completion.” Je vindt de antwoorden dus in je huidige relaties; zijn dat relaties van onvoorwaardelijke liefde of is het wederzijdse afhankelijkheid, wat ik maar al te vaak zie. Er speelt dan de angst om alleen te zijn en angst is een slechte raadgever. Pia Mellody schreef: “Facing codependence” en zegt dat het zich o.a. uit in extreme gevoelens; het is of minderwaardigheid of arrogantie. In beide gevallen gaat het mijn om pathologisch gedrag, de synthese; de gulden middenweg is een spiritueel gevoel van eigenwaarde waarin je je niet meer, maar ook niet minder voelt dan een ander.. Ook zegt Pia dat codependents moeite hebben met het stellen van grenzen en dat men moeilijk tegemoet komt aan de eigen behoeften en verlangens en dat men niet voelt dat men in samenhang met anderen leeft, interdependent in plaats van codependent. Pia schrijft dat codependents de realiteit vermijden door verslavingen, fysieke en psychische ziektes, om te vermijden dat ze vaststellen wat er in hen en anderen echt omgaat. Ik denk dat bewustwording het belangrijkste is en codependency oplost. Het is het aandoen van het licht dat het duister doet verdwijnen. Dracula kan ook niet tegen het licht. Ik was ook niet eerlijk tegen mezelf en verkocht mezelf leugens en wilde nodig zijn als vervanging voor de liefde, die ik dacht toch niet te kunnen krijgen. Nu geef ik de liefde aan mezelf en vind die in mijn

24

essentie, mijn kern en geef dat aan anderen en deel het met anderen en dat maakt heel gelukkig en zo wordt het ook nog steeds meer! Toen ik mijn boek ‘Gespiegeld worden’, met als ondertitel ‘Je omgeving is de spiegel van jezelf ’ aan het schrijven was, begreep ik in één klap dat wat ik in mijn omgeving zag aan codependentie iets van mezelf was!!!.  Ik was een workaholic geweest en wilde nu nog steeds nodig zijn en ook helpen. Ik ging veel Amerikaanse boeken over codependency lezen en bestuderen en ontdekte dat ik me veel niet realiseerde van wat ik diep van binnen eigenlijk al wist; het was niet weten dat je al weet. Ik las o.a. de je je innerlijke kind op dezelfde manier behandelt als waarop jouw ouders je als kind hebben behandeld en daar schrok ik van, mijn ouders waren er nooit voor me; altijd in de slagerij bezig altijd aan het werk, dus ook workaholic, geen koestering, geen warmte en geen liefde en dat gaf ik mijn innerlijke kind inderdaad ook niet!!!. Wat een bijzondere ontdekking!! Ik spiegelde het gedrag van mijn ouders en deed hetzelfde, herhaalde het disfunctionele patroon en dat zou ik nu gaan doorbreken. Wat een bevrijding! Toen ik verder las over codependency werd me steeds weer een spiegel voorgehouden. Ik schaamde me ook voor mijn problemen en kwam er niet mee naar buiten, zocht er geen hulp voor en probeerde alles zelf te doen met het gevolg dat ik een psychose kreeg. Mijn psychiaters snapten niets van mij; ze hadden alleen verstand van medicijnen waar ze rijkelijk mee strooiden, maar van zelfrealisatie hadden ze nog nooit gehoord; van wakker en bewust worden wilden ze niets weten omdat ze dachten dat al te zijn. Ik besloot mijn eigen therapeut te worden en op onderzoek uit te gaan op de weg naar Zelfkennis; het was de weg naar binnen. Jung zei: “Wie naar buiten kijkt droomt, wie naar binnen kijkt ontwaakt”.

25

Ik las o.a. Melody Beattie die ook haar eigen therapeut was geworden en ook niet begrepen werd, het was alsof ik over mezelf las!. Zij kwam ook tot meer Zelfkennis en bevrijdde zich van alle oude ellende. Melody spiegelde me precies, pin point; ongelofelijk was dat, wat een ontdekking!! De mensen om me heen hadden alleen maar fragmenten van me gespiegeld. Een vriend die heel integer was noemde me integer. Mijn vriendin Elly die heel lief is noemde me lief, een leraar noemde mij een leraar. Ik moest er nu maar eens achter komen wat ik van mezelf vond en vind en heel worden zoals Jung ook zei: “Ik ben liever heel dan goed.” Met codependentie wil je vooral goed zijn, en ben je niet heel, heb je jezelf niet lief. Ik zorgde ervoor dat ik een codependentie-expert werd en bevrijdde me van de pijnlijke dingen uit het verleden en sloot er vrede mee en voel nu vrede in mijn hart; ik heb losgelaten en vergeven. Ik herken me nu heel erg in een uitspraak van Nisargadatta die zei: Wijsheid vertelt me dat ik niets ben Liefde vertelt me dat ik alles ben Tussen die twee stroomt mijn leven Ik kwam o.a. tot een stuk interdependentie en voel me verbonden met mijn medemensen en sluit gemakkelijk vriendschappen en kom tot samenwerking en heb ontdekt dat geven en delen in de geestelijke wereld een verrijkende ervaring is en nog meer oplevert. Gedeelde vreugde is dubbele vreugde, en dat wens ik u ook!!

26

Codependentie en ego Een van de definities van codependentie betreft het ego en zegt dat je codependent bent als je je laat leiden door je ego en/of door anderen. Mijn ego speelt me nog wel eens parten en is nog niet bereid tot overgave. Je doet hem er aan de voordeur uit en hij komt door de achterdeur weer binnen. Nietzsche kende dat ook en zei: ‘Overal waar ik ga word ik gevolgd door een hond genaamd ego’ Mijn vriendin en partner Elly zei over ego: e----go, ja dat zou mooi zijn. In codependentie heb je ook nog de drang om nodig te willen zijn. Dat is mij ook met de paplepel ingegoten, me nuttig maken, meehelpen in de slagerij. Als ze me niet nodig hebben voel ik me minder goed en dat is een signaal van codependentie. Bij interdependentie mag je er gewoon zijn en is het goed dat je nuttig bent, maar hangt daar je eigenwaarde niet vanaf, je bent er niet van afhankelijk, je waarde is dan intrinsiek. Het ego wil de macht net als de codependent die op controle uit is. Z’n waarde is afhankelijk van hoe anderen over hem denken en hij heeft er dus alle belang bij om het gedrag van de ander te sturen en te controleren. Nietzsche noemde dat de wil tot macht van het ego. Waarom wil je macht? Omdat je je diep van binnen machteloos voelt en niet in je kracht staat. Je wilt altijd dat wat je niet hebt. De zieke wil gezond zijn, de arme wil rijk zijn in plaats van te accepteren wat er is en daarvan te leren. Het ego maakt je wijs dat je zonder hem niet kunt functioneren, dat je hem nodig hebt om te overleven. Het is een leugen die zo dik is aangezet dat je het gaat geloven en de dienaar van het ego blijft in plaats van dat het ego jouw dienaar wordt.

27

Het ego vertelt je dat je slimmer, intelligenter, etc. bent dan de ander. 80% van de Nederlanders denkt een bovengemiddelde intelligentie te hebben!. Het ego kan ook het andere uiterste voor je uitspelen namelijk dat je niet oké bent, niet goed genoeg bent en dan stuurt hij je innerlijke criticus aan die bij codependenten heel vaak een rol speelt. Er is een gulden middelweg die de Boeddha al aangaf. Codependentie is iets van de uitersten en dat is pathologisch. Codependenten hebben over het algemeen een laag gevoel van eigenwaarde, voelen zich minder dan de ander en vinden de mening van anderen over hen belangrijker dan hun eigen mening over zichzelf, ook dat is weer ego, dat nooit tevreden is. Roy Martina noemde tevredenheid een coma en dat zegt veel over het ego van deze NEI-man. Voorlopig heb ik nog heel wat te stellen met mijn ego als herstellende codependent.

28

Symptomen van codependentie (Uit ‘Codependent no more van Melody Beattie), met aanvullingen van mij gemerkt met een* Codependentie houdt een gedragsysteem in van denken, voelen en handelen naar onszelf en anderen dat pijn kan veroorzaken, het is zelfdestructief gedrag. Karakteristieken A Zorgen voor de ander B Lage gevoelens van eigenwaarde C Verdringing D Obsessie E Controle, alles in de hand willen houden F Ontkenning G Afhankelijkheid H Slechte communicatie I Zwakke grenzen J Gebrek aan vertrouwen K Boosheid/woede L Sexuele problemen M Diversen N Progressief O* Berekenend gedrag P* Verslavingen* A Zorgen voor de ander 1 denken en voelen zich verantwoordelijk voor andere mensen voor hun gevoelens, gedachten, handelingen, keuzes, verlangens, behoeften, welzijn of gebrek aan welzijn en hun lotsbestemming 2 Voelen bezorgdheid, medelijden en schuld als andere mensen problemen hebben

29

3 Voelen zich bijna gedwongen om die ander te helpen z’n problemen op te lossen, zoals ongevraagd advies geven, of met oplossingen komen die nog niet aan de orde zijn 4 Voelen zich boos als hun hulp niet effectief is 5 Anticiperen op de behoeften van anderen 6 Vragen zich af waarom anderen niet hetzelfde voor hen doen. 7 Doen dingen voor anderen die anderen heel goed zelf kunnen doen 8 Weten niet wat ze willen en nodig hebben of vinden dat niet belangrijk 9 Proberen het anderen naar de zin te maken in plaats van zichzelf 10 Vinden het gemakkelijker om boosheid te voelen en tot uitdrukking te brengen over onrecht dat anderen is aangedaan dan het onrecht dat henzelf is aangedaan 11 Voelen zich het veiligst als ze kunnen geven 12 Voelen zich onzeker en schuldig als iemand aan hen geeft 13 Voelen zich bedroefd omdat ze hun hele leven besteden aan het geven aan anderen 14 Voelen zichzelf aangetrokken tot behoeftige mensen 15 Trekken behoeftige mensen aan 16 Voelen zich verveeld, leeg en waardeloos als ze geen crisis in hun leven hebben, een probleem hebben om op te lossen, of iemand te helpen 17 Laten hun bezigheden los om te beantwoorden aan de hulpvraag van anderen 18 Commiteren zichzelf teveel 19 Voelen zich gehaast en onder druk gezet 20 Voelen van binnen dat andere mensen verantwoordelijk zijn voor hen 21 Geven anderen de schuld 22 Zeggen dat anderen hun gevoelens veroorzaken 23 Geloven dat anderen hen ‘gek’ maken 24 Voelen zich boos, geslachtofferd, ondergewaardeerd en gebruikt 25 Zien anderen als ongeduldig en boos vanwege al deze karakteristieken

30

B lage gevoelens van eigenwaarde 1 Komen van problematische, onderdrukkende en disfunctionele gezinnen 2 Ontkennen dat 3 Geven zichzelf overal de schuld van 4 Geven zichzelf kritiek voor alles 5 Worden boos, defensief, zelfrechtvaardigend als anderen ze de schuld geven en bekritiseren 6 Wijzen complimenten en lof af 7 Worden depressief wegens gebrek aan complimenten en lof 8 Voelen zich anders dan anderen 9 Denken dat ze niet goed genoeg zijn 10 Voelen zich schuldig als ze geld uitgeven voor zchzelf of als ze niet noodzakelijke maar leuke dingen voor zichzelf doen. 11 Vrezen afwijzing 12 Nemen dingen persoonlijk 13 Zijn het slachtoffer geweest van seksueel, fysiek of emotioneel misbruik 14 Voelen zich slachtoffer 15 Vertellen zichzelf dat ze niets goed kunnen 16 Zijn bang om fouten te maken 17 Vragen zich af waarom ze zo moeilijk beslissingen kunnen nemen 18 Hebben veel zou moetens 19 Voelen veel schuld 20 Schamen zich voor wat ze zijn 21 Denken dat hun leven het niet waard is om geleefd te worden 22 Proberen andere mensen hun leven te laten leven in plaats van zelf te leven 23 Krijgen kunstmatige gevoelens van eigenwaarde door anderen te helpen 24 Krijgen sterke gevoelens van lage eigenwaarde, beschaming, mislukking, etc. Van de fouten en problemen van anderen 25 Wensen dat hen goede dingen overkomen 26 Geloven dat goede dingen nooit zullen gebeuren 27 Geloven dat ze de goede dingen en geluk niet verdienen 28 Wensen dat anderen van hen houden en hen aardig vinden 31

29 Geloven dat anderen hen niet aardig vinden en niet van hen kunnen houden 30 Proberen te bewijzen dat ze goed genoeg zijn voor anderen 31 Nemen er genoegen mee dat ze nodig zijn C verdringing 1 Drukken hun gedachten en gevoelens weg uit hun gewaarzijn uit angst en schuldgevoelens 2 Worden bang om zichzelf te laten zijn wie ze zijn 3 Blijken rigide en controlerend D obsessie 1 Voelen zich vreselijk bezorgd over problemen en mensen 2 Maken zich zorgen om de onbenulligste dingen 3 Denken en praten veel over anderen 4 Missen slaap door problemen of gedrag van anderen 5 Zorgen maken 6 Vinden nooit antwoorden 7 Controleren mensen 8 Proberen anderen te pakken op wangedrag 9 Voelen zich onmachtig te stoppen met praten, denken en zorgen maken over anderen en problemen 10 Laten hun bezigheden liggen omdat ze ontdaan zijn over iets of iemand 11 Focussen al hun energie op anderen en problemen 12 Vragen zich af waarom ze nooit energie hebben 13 Vragen zich af waarom ze de dingen niet gedaan krijgen E controle/alles in de hand willen houden 1 Hebben geleefd in gebeurtenissen en met mensen die ‘out of control’ waren en verdriet en teleurstelling bezorgden aan de codependent 2 Worden bang om anderen te laten zien wie ze zijn en om toe te staan dat de dingen natuurlijk gaan. 3 Zien hun angst of gebrek aan controle niet of kunnen er niet mee omgaan 32

4 Denken dat ze het best weten hoe dingen moeten en hoe mensen zich moeten gedragen 5 Proberen gebeurtenissen en mensen te controleren, door hulpeloosheid, schuld, dreiging, advisering, manipulatie, dominantie en beschuldiging 6 Falen er uiteindelijk in hun pogingen om boosheid van anderen uit te lokken 7 Raken gefrustreerd en boos 8 Voelen zich gecontroleerd door mensen en gebeurtenissen 9* Gedragen zich vaak als de underdog en willen de topdog zijn 10* Hebben een patripsych als subpersoonlijkheid die zegt dat hij goed weet wat het beste voor de ander is en ‘m zo probeert te controleren 11* Weten op een listige en sluwe manier hun zin door te drijven 12* Hebben de wil tot macht van Nietzsche 13* Externe locus van controle F ontkenning 1 Negeren problemen of doen net alsof ze niet voorkomen 2 Doen net alsof omstandigheden niet zo slecht zijn als ze zijn 3 Zeggen tegen zichzelf dat het morgen beter zal zijn 4 Blijven bezig zodat ze niet over dingen hoeven te denken 5 Raken verward 6 Raken depressief of ziek 7 Gaan naar artsen en nemen kalmeringsmiddelen 8 Worden workaholics 9 Geven compulsief geld uit 10 Eten te veel 11 Geven voor alsof zulke dingen ook niet gebeuren 12 Kijken hoe problemen erger worden 13 Geloven leugens 14 Liegen tegen zichzelf 15 Vragen zich af waarom ze voelen dat ze ‘gek’ aan het worden zijn 16* Lijden aan ‘ontkenning van behoeften’ als afweer van oude pijn(zie pri : past reality integration) 17* Weten niet dat ze niet weten, ontkennen dat ze niet weten en denken het weten te hebben 33

18* Ontkennen hun woede, frustratie en bitterheid 19* Ontkennen dat ze zichzelf niet lief hebben en in conflict zijn met hun subpersoonlijkheden en geen vrede kennen, niet ‘clear’ zijn, niet congruent 20* Ontkennen dat ze controle en macht willen uitoefenen en zeggen dat ze alleen maar het beste met ons voor hebben 21* Ontkennen dat ze niet alleen kunnen zijn, maar zijn vrijwel nooit alleen 22* Ontkennen dat ze zichzelf totaal niet kennen G afhankelijkheid 1 Voelen zich niet gelukkig, tevreden of vredig met zichzelf 2 Zijn op zoek naar geluk buiten zichzelf 3 Houden vast aan wie en wat hen naar hun idee geluk kan schenken 4 Voelen zich vreselijk bedreigd door het verlies van elk ding of persoon waarvan ze denken dat het hun geluk bewijst. 5 Voelden geen liefde en goedkeuring van hun ouders 6 Houden niet van zichzelf 7 Geloven dat anderen niet van hen (kunnen) houden 8 Zoeken wanhopig naar liefde en goedkeuring 9 Zoeken vaak liefde van mensen die niet in staat zijn lief te hebben 10 Geloven dat anderen er nooit voor hen zijn 11 Vergelijken liefde met pijn(love hurts*) 12 Voelen dat ze mensen meer nodig hebben dan ze willen 13 Proberen te bewijzen dat ze goed genoeg zijn om geliefd te worden 14 Nemen niet de tijd om uit te zoeken of anderen goed voor hen zijn 15 Maken zich zorgen of anderen hen liefhebben en aardig vinden 16 Nemen niet de tijd om uit te zoeken of ze van anderen houden of ze aardig vinden 17 Centreren hun leven rond anderen 18 Zoeken naar relaties om te voorzien in al hun goede gevoelens 19 Geen interesse meer in hun eigen leven als ze ‘liefhebben’ 20 Maken zich zorgen dat anderen hen verlaten 21 Geloven niet dat ze voor zichzelf kunnen zorgen 22 Blijven in relaties die niet goed zijn

34

23 Tolereren misbruik om ervoor te zorgen dat anderen van hen blijven ‘houden’ 24 Voelen zich gevangen in een relatie 25 Verlaten slechte relaties en vormen nieuwe die ook niet werken 26 Vragen zich af of ze ooit liefde zullen vinden 27* Zijn afhankelijk van de grillen van hun sub persoonlijkheden die de baas over hen spelen H slechte communicatie 1 Beschuldigen 2 Dreigen 3 Onder druk zetten 4 Smeken 5 Omkopen 6 Adviseren 7 Niet zeggen wat ze menen 8 Niet menen wat ze zeggen 9 Niet weten wat ze menen/bedoelen 10 Nemen zichzelf niet serieus 11 Denken dat anderen codependenten niet serieus nemen 12 Nemen zichzelf te serieus 13 Vragen indirect om wat ze willen en nodig hebben (zuchten bijvoorbeeld) 14 Vinden het moeilijk to the point te komen 15 Weten niet wat het punt is waar het om draait 16 Meten hun woorden zorgvuldig af om het verlangde effect te bewerken 17 Proberen te zeggen wat ze denken dat anderen fijn zullen vinden 18 Proberen te zeggen wat ze denken dat anderen tergt, provoceert 19 Proberen te zeggen wat ze hopen dat anderen doen wat ze willen dat ze doen 20 Strepen het woord nee uit hun vocabulaire 21 Praten teveel 22 Praten over anderen 23 Vermijden over zichzelf te praten, over hun problemen, gevoelens en gedachten 35

24 Zeggen dat alles hun fout is 25 Zeggen dat niets hun fout is 26 Geloven dat hun meningen er niet toe doen 27 Willen hun opinie pas uiten als ze de opinie van de ander kennen 28 Liegen om de mensen waarvan ze houden te beschermen en te dekken 29 Hebben het moeilijk met hun rechten naar voren te komen 30 Vinden het moeilijk om hun emoties eerlijk, open en gepast te uiten 31 Denken dat het meeste wat ze te zeggen hebben onbelangrijk is 32 Beginnen te praten op een cynische, vijandige en zelf devaluerende manier 33 Verontschuldigen zich voor het lastig vallen van mensen. 34* Schieten uit hun slof als ze woedend zijn en zeggen dan dingen waar ze later spijt van hebben 35* Zwijgen in plaats van zich te uiten, de ander moet er maar naar raden wat er in hen omgaat. 36* Lachen ook als ze van binnen verscheurd zijn 37* Zeggen dat ze gelukkig zijn met een gezicht dat heel droevig kijkt net als droopy 38* Beklagen zich erover dat een ander hen niet begrijpt, maar uiten zich ook niet en proberen niet om begrip op te wekken 39* Maken deel uit van de zwijgende meerderheid, die van z’n hart een moordkuil maakt 40* Zeggen ja als ze nee bedoelen I zwakke grenzen 1 Zeggen dat ze bepaald gedrag van anderen niet zullen tolereren, maar doen dat wel 2 Gaandeweg vergroten ze hun tolerantie tot ze dingen kunnen tolereren en doen waarvan ze zeiden dat ze het nooit zouden doen 3 Laten anderen hen kwaad doen 4 Houden in stand dat anderen hen kwetsen 5 Vragen zich af waarom ze zo ernstig gekwetst zijn 6 Klagen, geven de schuld en proberen te controleren, terwijl ze op hun plek blijven 36

7 Uiteindelijk worden ze kwaad 8 Worden volledig intolerant J gebrek aan vertrouwen: 1 Vertrouwen zichzelf niet 2 Vertrouwen hun gevoelens niet 3 Vertrouwen hun beslissingen niet 4 Vertrouwen anderen niet 5 Proberen onbetrouwbare mensen te vertrouwen 6 Denken dat god hen verlaten heeft 7 Verliezen het geloof en vertrouwen in god 8* Hun vertrouwen is beschaamd en ze trekken daaruit de conclusie dat niemand meer te vertrouwen is, terwijl het meer zei over die enkeling die niet te vertrouwen is. K boosheid/woede 1 Voelen zich heel erg bang, gekwetst en boos 2 Leven met mensen die bang, gekwetst en boos zijn 3 Zijn bang voor hun eigen woede 4 Zijn bang voor de woede van anderen 5 Denken dat mensen weg zullen gaan als boosheid in beeld komt 6 Voelen zich gecontroleerd door de woede van anderen 7 Onderdrukken hun woede 8 Denken dat anderen hen boos maken 9 Zijn bang om anderen woede te laten voelen 10 Huilen veel, worden depressief, overreageren, worden ziek, doen gemene dingen om zich te wreken, handelen vijandig of hebben woede uitbarstingen 11 Straffen anderen omdat ze hen kwaad hebben gemaakt 12 Is te schande gemaakt vanwege z’n boosheid 13 Voelen zich schuldig over en schamen zich voor hun woede. 14 Voelen toenemende woede, wrok en bitterheid 15 Voelen zich veiliger met hun woede dan bij gekwetste gevoelens 16 Vragen zich af of ze ooit eens niet boos zullen zijn. 17* Verbergen hun woede achter een plastic glimlach uit angst voor afwijzing 37

18* Manipuleren de ander met hun woede-aanval om de ander tot ander gedrag te dwingen, wat natuurlijk niet lukt en ze nog woedender maakt. 19* Zijn de slaaf van hun woede, de woede gaat met ze aan de haal en dan zeggen ze en doen ze dingen waar ze later spijt van hebben en worden dan weer kwaad op zichzelf. L sexuele problemen 1 Maken het de ander naar de zin in de slaapkamer 2 Hebben sex als ze het niet willen 3 Hebben sex waar ze liever vastgehouden worden en gekoesterd en geliefd 4 Proberen sex te hebben als ze boos zijn of gekwetst 5 Weigeren te genieten van sex omdat ze boos zijn op hun partner 6 Zijn bang om de controle te verliezen 7 Hebben het moeilijk om te vragen wat ze nodig hebben in bed 8 Trekken zich emotioneel terug van hun partner 9 Voelen sexuele walging voor hun partner 10 Praten er niet over 11 Dwingen zichzelf om toch sex te hebben 12 Reduceren sex tot iets technisch 13 Vragen zich af waarom ze niet van sex genieten 14 Verliezen interesse in sex 15 Bedenken redenen om zich te onthouden van sex 16 Wensen dat hun sexpartner zou sterven, weggaan of zou voelen wat de codependent voelt 17 Sterke sexuele fantasieën over mensen 18 Overwegen een buitenechtelijke relatie 19* Veel belangstelling voor de sexuele problemen van anderen, want in vergelijking daarmee vallen hun eigen problemen nog mee 20* Maken ruzies goed met sex 21* Gebruiken sex als straf of beloning M diversen 1 Zijn extreem verantwoordelijk 2 Zijn extreem onverantwoordelijk 38

3 Worden martelaren, die hun geluk en dat van anderen offeren voor zaken die geen opoffering vragen 4 Vinden het moeilijk om dicht bij mensen te zijn 5 Vinden het moeilijk om plezier te hebben en spontaan te zijn 6 Hebben een passieve respons op codependentie: huilen, gekwetst zijn en hulpeloosheid 7 Hebben een agressieve respons op codependentie: geweld, woede en dominantie 8 Combineren passieve met agressieve reacties 9 Aarzelen bij beslissingen en emoties 10 Lachen als ze voelen dat ze moeten huilen 11 Blijven loyaal aan hun compulsieve neigingen en mensen ook als dit pijn doet 12 Zijn beschaamd over gezins , persoonlijke - en relatieproblemen 13 Zijn verward over de aard van het probleem 14 Dekken het probleem toe en liegen en beschermen het probleem 15 Zoeken geen hulp om, dat ze zichzelf vertellen dat het probleem niet erg genoeg is of dat ze niet belangrijk genoeg zijn 16 Vragen zich af waarom het probleem niet verdwijnt 17* Goed willen zijn, in de dualiteit van goed versus slecht zitten, in plaats van heel willen zijn(Jung zei: ‘ik ben liever heel dan goed’ en Nietzsche zei: ‘hoed u voor de ‘goeden’ want het zijn de giftigste vliegen die steken’) 18* Rigide in plaats van flexibel 19* Soleren, competitie in plaats van samenwerken 20* Genieten van hun ‘ziektewinst’, houden vast aan hun ellende omdat ze dat kennen en het vertrouwd is 21* Zijn ‘stress-kippen’, kennen geen vrede en harmonie 22* Overschreeuwen zichzelf, luisteren niet naar hun innerlijke stem 23* Hebben een innerlijke saboteur die ze tegenwerkt en waar ze zich onbewust van zijn 24* Hebben een ‘dramaqueen’ in zich als subpersoonlijkheid, Eckhart Tolle noemt het het pijnlichaam dat zich voedt met pijn, de dramaqueen wil drama(de meeste mensen besteden 95% van hun tijd aan drama en 5% aan essentie en die 5% is nog aan de hoge kant geschat) 39

N progressief 1 Voelen zich lethargisch 2 Voelen zich depressief 3 Worden teruggetrokken en geïsoleerd 4 Ervaren een volledig verlies van hun structuur en dagelijkse bezigheden 5 Misbruiken of negeren hun kinderen en andere verantwoordelijkheden 6 Voelen zich hopeloos 7 Beginnen een ontsnappingsplan te bedenken uit de relatie waarin ze zich gevangen voelen 8 Denken aan zelfmoord 9 Worden gewelddadig 10 Worden emotioneel, mentaal en fysiek ernstig ziek 11 Ervaren een eetstoornis, te veel of te weinig eten 12 Worden verslaafd aan alcohol of drugs 13* Voelen zich gebonden in plaats van verbonden 14* Gooien hun eigen glazen in en klagen dan O* berekenend gedrag* 1* Zorgen voor hun vrienden in de hoop en verwachting dat die vrienden nog beter voor hen zullen zorgen 2* Kennen voorwaardelijke liefde 3* Zeggen dingen in de hoop daarbij in de smaak te vallen 4* Hebben een sterk ‘ideaal ik’, dat zich heeft aangepast aan wat ze denken dat anderen willen, om er zelf beter van te worden 5* Maken ruzie in de hoop dat de ander zal veranderen 6* Geven complimenten uit berekening en in de hoop en verwachting dat je hen dan aardig en goed zult vinden 7* Offeren zich op in de hoop en verwachting dat het wat oplevert 8* Klagen en zeuren om de aandacht te krijgen, willen geen oplossing, want het gaat om de aandacht 9* Geven schoorvoetend toe in de hoop daarvoor beloond te worden 10* Helpen om zich ‘goed’ te kunnen voelen 11* Geven om te kunnen ontvangen

40

P* verslavingen* 1* Verslaafd aan alcohol of drugs 2* Verslaafd aan een partner die alcohol of drugsverslaafd is 3* Verslaafd aan z’n denken en voelen, identificeert zich met z’n denken en voelen en snapt niet dat je niet je gedachten en gevoelens bent 4* Verslaafd aan het oude, vertrouwde, zelfs als dat hen kwelt 5* Verslaafd aan externe prikkels 6* Verslaafd aan de eigen opinies en (voor)oordelen 7* Workaholic 8* ’Love-addicts’ worden depressieven wel eens genoemd maar het geldt ook voor codependenten, ze willen liefde ontvangen en hebben niets te geven (love is the drug van brian ferry)

41

Ontkenning van je codependentie Het ontkennen van de realiteit is een codependente trek. Het vluchten in een illusie, een leugen krijgt dan de voorkeur. Ontkenners noemen hun situatie gewoon en normaal en doen dus niks. Maslow zei:’ Wat de mensen normaal noemen is de psychopathologie van de gemiddelde mens’. Wie helemaal normaal is is niet helemaal normaal. Ik sprak een vrouw die ik Carla zal noemen. Ik merkte aan haar dat ze niet zo lief was voor haar innerlijke kind, een typische codependente trek. Ik vroeg Carla hoe haar gezin was waarin ze opgroeide. Ze zei: ‘O ik ben in een heel gelukkig gezin opgegroeid, m’n ouders waren heel liefdevol’. Ik geloofde haar niet en verdacht haar ervan in de ontkenning te zitten van de nare realiteit en vroeg dus door: ‘Hoe was je vader dan voor je’ vroeg ik. ‘M’n vader die was er nooit’ zei ze doodleuk. Toen wist ik meteen hoe het zat en zei haar dat ze zo ook haar innerlijke kind in de steek liet net zoals haar vader haar in de steek had gelaten. Er is een verhaal van een meester die vertelde over de ellendige toestand van een leerling zonder zijn naam te noemen. Toen de meester uitgesproken was zei deze leerling: ‘Wat ben ik blij dat u het niet over mij hebt, degeen die u beschrijft is er ellendig aan toe’ Zo zitten velen van ons ook in de ontkenning en zo slecht kennen we onszelf. Nancy Groom somt een aantal consequenties op van ontkenning, ze noemt: - spitituele steriliteit - verlies van authenticiteit - afwezigheid van intimiteit Ik voeg daar nog aan toe: - vervreemding van je ware zelf 42

- een grote blokkade op zelfkennis en zelfreflectie - verdringing van je woede Nancy Groom schrijft: ‘Een vriendin van mij vroeg me: ‘Hoe lang denk je dat mijn man een vreemde voor me is geweest’. Ik antwoordde:’Hij is altijd een vreemde voor zichzelf geweest, voor z’n drijfveren, emoties en behoeften, hoe kan hij zichzelf aan je openbaren als hij niet eens weet wie hijzelf is!’. Het is onmogelijk te delen wat je niet weet en niet kent. Totdat we uitreiken naar onze pijn en vreugde kunnen we ons niet inleven in de pijn en vreugde van de ander. Velen van ons ontkennen dat we spirituele wezens zijn met een menselijke ervaring en dat houdt de codependentie in stand. Ingeborg Bosch heeft het over de afweer van oude pijn die ze ‘Ontkenning van behoeften’ noemt. De moeilijkst te overwinnen afweer omdat je dan zegt dat er met jou niets aan de hand is. Je bent volmaakt onvolmaakt en er is dus altijd wat aan de hand!. Ontkenning is een daad van geweld naar jezelf, je wordt dan je eigen vijand(zie woede naar je zelf, je eigen vijand zijn). Nietzsche zei al: ‘Hoeveel waarheid kan een mens verdragen, aan hoeveel waarheid waagt hij zich’ De waarheid maakt veel mensen woedend, ze willen er niks van weten want het is een bedreiging voor hun geïdealiseerde zelfbeeld dat ze koste wat kost in stand willen houden. Let maar een op hoe snel mensen uitverdedigen met ja maar(nee dus) en dan ontkennen wat je tegen ze zei over hunzelf. We zien wel de splinter in het oog van de ander maar niet de balk in ons eigen oog zegt de Bijbel. Je kunt geen meesterschap verwerven over de dingen die je niet wilt kennen en niet kent, je blijft dan een slaaf, een slachtoffer en een robotje, geprogrammeerd door anderen.

43

In het disfunctionele gezin waarin de codependent opgroeide is nooit sprake geweest van een hechte emotionele band tussen ouders en kinderen, daardoor zijn de kinderen gaan denken dat een emotionele band niet bestaat en ontkennen ze die dus en daarmee ontkennen ze ook elke intimniteit en kunnen ze ook geen emotionele verbinding aangaan met een ander. Ze hebben een verwrongen beeld van God, zichzelf en de ander die ze voor de waarheid houden, met alle desastreuse gevolgen van dien. Ze ontkennen dus ook de liefde in henzelf, die liefde die ze in essentie zijn, een soort geestelijke zelfmoord is het dus. Echte verbindingen kennen ze niet en ontkennen ze dus In codependentie is er alleen gebondenheid, in interdependentie is er sprake van verbondenheid met God, zichzelf en de ander. Codependenten ontkennen hun reële zelf en creëren een vals, onecht zelf om te overleven. De ervaringen van het reële zelf zijn te pijnlijk voor ze, dus ontvluchten ze dat. Het reële zelf wordt in het disfunctionele gezin misbruikt, genegeerd, gekleineerd, etc dus leert de codependent als kind dat z’n reële zelf niet oké is en creëert dan het valse zelf ofwel een ego en leeft voortdurend in angst dat dat valse zelf wordt doorgeprikt en ze worden ontmaskerd. Ze houden zich erg in uit angst dat de ander er achter komt hoe ze echt zijn, er is dus geen intimiteit maar afstandelijkheid en geen kans op een gezonde en goede relatie met iemand anders en zichzelf. Er is angst in plaats van liefde. Als ze hun ware zelf zouden ontdekken zouden ze merken dat dat Liefde is die ze kunnen delen, geven en ontvangen en dat is interdependentie.

44

De gevolgen van codependentie Codependentie heeft de neiging steeds sterker te worden en toe te nemen als je er niks aan doet, de gevolgen zijn dramatisch. Je bent dan overgeleverd aan de genade van anderen die je laat bepalen hoe jij je voelt en wat je doet, je hebt dan anderenwaarde en je vervreemdt van je ware zelf. Je speelt steeds in op de behoeften van anderen met verontachtzaming van je eigen behoeften en dat geeft dan gevoelens van onvrede, woede en slachtofferschap, je voelt je dan machteloos en offert je op voor de ander, je bent een martelaar. Gevolgen zijn verlies van je Zelf, je eigenwaarde, je bent een verlengstuk van de ander geworden en zelf dus niets. Je voelt je machteloos en dat zorgt voor woede die je niet durft te uiten uit angst voor de reactie van de ander. Die opgekropte woede kan naar een depressie leiden en je hebt dan zelf geen idee wat de oorzaak van je depressie is zo slecht is je zelfkennis en zelfinzicht. Je voelt je geleefd en opgejaagd door anderen en omstandigheden en dat zorgt weer voor stress, de hoofdoorzaak van vele ziektes, want je weerstand neemt enorm af. Een maagzweer, hartproblemen, migraine, etc. kunnen het gevolg zijn. Omdat je je machteloos voelt en geen eigenwaarde hebt heb je vaak ook niet de moed om je omstandigheden te veranderen en zit je klem. Er is een blokkade op verandering, een angst voor verlies van het bekende, ook al kwetst het bekende je nog zo zeer, je denkt dat je er niks aan kunt doen. De gevolgen van codependentie zijn ook een steeds groter wordend verlies van zelfrespect, het kan zelfs zelfverachting worden zonder dat

45

we dat in de gaten hebben omdat we mooi weer spelen en onszelf voor de gek houden en ook de anderen die daar intrappen. De codependent is zo op de ander gericht dat er geen sprake is van zelfreflectie. Er is sprake van een externe locus van controle die je weerhoudt om zelf de verantwoordelijkheid voor je leven en geluk op je te nemen. Als codependent denk je de ander gelukkig te kunnen maken. Het boek van Robin Norwood heet vertaald in het Nederlands ‘Als hij maar gelukkig is’ en dat zegt al genoeg. Dat lukt natuurlijk niet, waardoor je het geloof in jezelf kwijtraakt, je verliest je zelfvertrouwen en voelt je machteloos en wrokkig en zoekt macht en controle omdat je dat over jezelf niet hebt.

46

Het V-O-M respons patroon Binnen codependentie kennen we de drie rollen die we kunnen aannemen. Carmen Renee Berry noemt ze Victim (Slachtoffer), Offender (Overtreder/aanklager) en Messiah (Messias/redder/helper), samen vormen ze haar V-O-M model. Ze stelt dat de rollen en responspatronen disfunctioneel zijn omdat ze de ervaringen van slachtoffers zijn uit onze jeugd, die niet gezien en opgelost wordt. Sylvia Slegers (site: Espavo) maakt een koppeling met het model uit de Transactionele Analyse, namelijk van Ouder-Volwassene en Kind, ze stelt dat de drie disfunctionele respons patronen uitgevoerd worden door de Ouder en het Kind en dat de Volwassene hier niet aan mee doet; m.i. een heel zinnige opmerking en mooi verband Berry benoemt de rollen en zegt: Het Slachtoffer internaliseert het geslachtofferd zijn en ziet zichzelf als krachteloos en denkt dat het een slechte behandeling verdient De Overtreder/aanklager wijst de ervaring van het geslachtofferd zijn af door zichzelf te zien als krachtig en berechtigd om de grenzen van andere te schenden. De Messias probeert de ervaringen van geslachtofferd zijn af te wijzen door zichzelf als zorgdrager de beschermer te zien en als een controlerende tussenpersoon voor de Overtreder/aanklager.

47

Slachtoffer

Overtreder/ aanklager

Messias

Alternatief

Respons op geslachtofferd worden

omarmt het slachtofferschap

ontkent het slachtofferschap

ontkent het slachtofferschap

erkent het slachtofferschap

Gevoel van kracht

laat de contole los

neemt de controle

neemt de controle

handhaaft controle

Gevoel van verantwoordelijkheid

voelt zich schuldig

neemt geen verantwoordelijkheid voor eigen gedrag

neemt verantwoordelijk voor alle rollen

voelt zich alleen verantwoordelijk voor eigen gedrag

Eigenwaarde

laag

laag

laag

positief

Mogelijkheden om grenzen te stellen

kan geen grenzen stellen

schendt de grenzen

kan geen grenzen stellen

kan grenzen stellen

Mogelijkheid tot gefocust op empathie zichzelf; geen empathie;

gefocust op gefocust op zichzelf. geen zichzelf, geen empathie ziet empathie anderen als objecten die aan z’n behoeften tegemoet moeten komen

gefocust op zichzelf en empathie op zichzelf

Hier volgt het schema van Berry over controle en verantwoordelijkheid: Controle

Verantwoordelijkheid

Slachtoffer

staat controle af (-)

neemt verantwoordelijkheid (+)

Overtreder/ aanklager

neemt de controle (+)

laat verantwoordelijkheid los (-)

Messias

neemt de controle (+)

neemt de verantwoordelijkheid

48

Controle en codependentie Als controle je issue is kom je het overal tegen en zul je gespiegeld worden. Je werd dan zelf in je jeugd gecontroleerd en voelde je daardoor inadequaat, onvermogend iets zelf goed te doen en dat ga je overcompenseren door iets zelf te gaan doen en ook te gaan controleren. De appel valt niet ver van de boom... Controle is wat Nietzsche de wil tot macht noemde, omdat je je diep van binnen onmachtig voelt wil je graag macht, anders zou je er geen behoefte aan hebben, want dan sta je in je kracht. Alles wat je wilt controleren controleert echt jou! Dat is ook een spiegel en een paradox die ik paradoxale codependentie noem. Je hebt jezelf dan afhankelijk gemaakt van je drang tot controle en wijst elke vorm van controle af en denkt het zelf beter te weten en te kunnen, een illusie die je in stand wilt houden. Een controlerende vrouw zei: ‘Ik moet altijd de baas spelen anders gaat het niet goed en ik baal ervan de baas te moeten spelen’. Ik zei toen: ‘Zie je jezelf als een deel van het geheel?’ ‘Ja’ antwoordde ze. Toen zei ik: ‘Kan een deel het geheel controleren’. ‘Natuurlijk niet’ zei ze. Ik antwoordde toen ‘waar ben je dan mee bezig om alles en iedereen te controleren. Ze lachtte wat schaapachtig en wilde er geen lering uit trekken. Ze dacht wellicht dat ik haar wilde controleren. Een controlefreak is zeer alert op gecontroleerd worden. Je bent wat je ziet. Het zijn meestal de onbewuste en onwetende mensen die de controle, de macht willen hebben, omdat ze vaak onbewust voelen dat ze niet oké zijn, niet goed genoeg zijn, niet adequaat zijn, niet geliefd zijn, allemaal codependente gedachten en overtuigingen uit de jeugd.

49

Ze zoeken het dus in macht en controle over de ander om nog iets van waarde te voelen, je waarde van buiten halen is meer anderenwaarde dan eigenwaarde en ook typerend voor codependent gedrag. Het zijn de mensen die met de ongevraagde adviezen komen en zeggen dat ze het voor je bestwil doen en het beste met je voor hebben alsof ze beter weten wat goed voor je is dan je zelf weet. Ze bekritiseren anderen veel door bijvoorbeeld te zeggen dat je verkeerd denkt en voelt en het op hun manier moet doen. Ze houden hun eigen gevoelens ook onder controle, vooral de negatieve, die ze slecht noemen en ze willen ‘goed’ zijn, dus de negatieve, slechte emoties worden verdrongen en geprojecteerd op de ander Die verdrongen negatieve emoties werken in het onderbewuste sterker door, zonder dat men er weet van heeft. De Bijbel kent dat en zegt: ‘We willen het goede en doen het slechte’. Jezus zei: ‘Heer vergeef het hen, want ze weten niet wat ze doen’ Als je niet weet wat je doet, denk je veelal dat je het wel weet en dat is de grote valkuil en blokkade voor verdere ontwikkeling, groei en bewustwording. Je ziet dat dan weer gespiegeld in anderen, die je verwijt dat ze het beter denken te weten, waar jij het zelf beter weet. Socrates zei heel wijs: ‘Nu weet ik dat ik niks weet’ en dat is het begin van onderzoek, ontwikkeling en wijsheid. De Bijbel zegt niet voor niets: ’Onderzoek alles en behoud het goede’ Hoe onzekerder iemand is hoe meer hij dat niet wil weten en zichzelf wijsmaakt dat hij wel zeker is van z’n zaak en zichzelf en zich belerend en aanmatigend gaat opstellen om de ander ook onzeker te maken. Lao tse zei: ‘Misschien ben ik wel het enge warhoofd, want iedereen is altijd zo zeker van z’n zaak’ Pas op voor de controlefreaks die je gaan zeggen wat je moet denken, voelen en doen. Ze willen een kloon van je maken. Een kennis van me 50

zei: ‘Word als de boeddha, alsof het niet goed genoeg is om de enige echte Henny Bos te worden en in te zien dat de boeddha veel wijsheid verkondigde maar ook een controlefreak was en ook codependent. Robert Burney, de codependentie-expert zei dat de boeddha als patroonheilige voor de codependenten kan doorgaan’ en daar zit veel in. We mogen verder gaan dan waar de boeddha gebleven is en de evolutie glans geven. Naast vele goede aanbevelingen van de boeddha vond ik ‘wees een licht voor jezelf; nog wel de beste en ik kan het iedereen aanbevelen. Laat de controle los, de grootste overwinning, ligt in de overgave, wat ook blijkt uit de 12-stappen aanpak van de AA(Anonieme Alcoholisten) en aanverwante groepen voor o.a. ook codependentie die de 12-stappen ontwikkeling gebruiken. In de aanvaarding ligt de sleutel tot transformatie. Franciscus van Assisi had een sereniteits gebed dat luidt: ‘Geef me de kracht om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, de moed en kracht om dat te veranderen wat ik kan veranderen en de wijsheid om het verschil tussen beide te zien’

51

Woede naar jezelf, je eigen vijand zijn... Mijn vriend en mede-ervarings-deskundige Peter de Kock zei: Codependency is in oorlog zijn met jezelf ’ en daarin staat hij niet alleen, ik heb vele uitspraken gevonden waarin iets soortgelijks wordt beweerd, hier volgen er vele, ook enkele van mij, daar heb ik geen naam bijgezet. - Our greatest enemies, the ones we must fight most often, are within. Thomas Paine, statesman - The enemy was me!!! Mary J Blige - Hij die in zichzelf geen gebreken ontdekt is z’n grootste vijand Rumi - Ik was op zoek naar mijn grootste vijand en toen ik in de spiegel keek zag ik hem! auteur onbekend - De vijand die je van buiten ziet is een spiegel van jezelf.... - Als je jezelf niet kent ben je je grootste vijand en je daar niet van bewust. - De enige duivels in deze wereld’zijn die in ons eigen hart. Dat is waar al onze strijd zou moeten gestreden worden. Mahatma Gandhi   - We have met the enemy and it is us Het stripfiguur Pogo

52

- Het gezicht van de vijand ontstemt mij omdat ik zie hoezeer het op het mijne lijkt Stanislaw Jerzy Lec - De wijsheid van een mens is zijn beste vriend, dwaasheid zijn ergste vijand William Temple - Als je een vriend wordt van jezelf heb je je ergste vijand verslagen - De vijandschap met jezelf projecteer je vaak op een ander - Als er geen vijand in je zit, kan een vijand van buiten je niet kwetsen Afrikaans gezegde - Het is de eigen geest van de mens, niet de vijand of de tegenstander, die hem verlokt het slechte te doen Boeddha - Gedachtenloos gewoontegedrag is de vijand van innovatie Rosabeth Moss Kanter - Jij bent het ergste, dat je ooit is overkomen Vernon Howard - Je geïdealiseerde ik is de grootste vijand van je reële ik - We willen het goede, maar doen het slechte De Bijbel - Heer vergeef het hen, want ze weten niet wat ze doen Jezus - Chronisch woedende mensen zijn hun eigen ergste vijand Peter Favaro

53

- We are our own worst enemies Dr.Cloud en Dr.Townsend - Verlaine Crawford schreef het boek: ‘Ending the battle within’. - Chris de Burgh zingt over the battle between the head and the heart - Als je hart zuiver wordt, wordt je vijand je vriend, of nog sterker, je leraar. Je ergste vijanden zijn je grootste leraren... Wayne Dyer - Pat Benatar zingt ‘Love is a battlefield’, ze doelt m.i. daarmee op de voorwaardelijke liefde waar ook een Nederlandse zangeres over zingt, ze zingt: als je helemaal voor me gaat, als je...als je..etc.etc. dan ben ik van jou, over voorwaardelijke liefde gesproken....dat is zakendoen en geen liefde al wordt het wel zo genoemd. - De Bijbel zegt: ‘Heb uw vijanden lief ’, daar zit veel in, want zij wijzen je op je zwakke plekken, je oude pijn en dan kun je je daar bewust van worden en er wat aan doen en het transformeren en je bevrijden van oude pijn en conditioneringen. Dus ook de vijand in jezelf kan je grootste leraar worden als je hem omarmt en niet op anderen projecteert. - ‘Ieder mens vecht tegen z’n eigen demonen’ en schreef het boek ‘Bevrijd je demonen’, over het omarmen van je demonen als deel van je schaduwkant dat getransformeerd mag worden. Tsultrim Allione - Mijn vriend Peter de Kock zei: ‘Codependency is in oorlog zijn met jezelf ’ en ik geef hem gelijk. - Aardig zijn naar jezelf houdt in dat je helder ziet in welke mate we onszelf kwetsen met medogenloze zelfkritiek en dan een einde maken aan de innerlijke oorlog Kristin Neff Ph.D. 54

- Ofschoon alle mensen geluk nastreven behandelen ze in onwetendheid hun geluk als was het hun grootste vijand Shantideva - Zelfafwijzing is de bril waardoor we alle andere aspecten van ons zelfbeeld bekijken en waardoor we in een permanente strijd met onszelf terecht zijn gekomen Jan Geurtz. - Freud ging er ook van uit dat we onze eigen vijand zijn (Freud saw that man is at war with himself and often unable to tolerate too much reality, and he pronounced that dreams are the contraband representations of the beast within man which are smuggled into awareness during sleep.) - En de allergrootste vijand van het ego is natuurlijk het huidige moment, dat wil zeggen, het leven zelf. Eckhart Tolle. - Dan is het heel begrijpelijk waarom het ego geluk, liefde en vrede als zijn vijanden ziet, want in een dergelijke gemoedstoestand ervaren we onze spirituele essentie. Gerald Jampolsky - Alleen vergeving kan ons geven wat we zoeken. En dat is de reden dat wijzelf moeten ophouden met het recyclen van de woede, de pijn, de verbittering en de narigheid van zowel de innerlijke als de uiterlijke oorlog Gerald Jampolsky. - Zodra we bewust ons eigen aandeel leveren in de vorm van aandacht en intentie laten we toe dat de gewaar- wordingen van pijn en ongemak hun vereiste loop nemen. Elke andere benadering is een terugkeer naar het vijandige gedrag van verdoving en controle Michael Brown in ‘Het Presence proces’.

55

Impressie management & codependentie Codependenten doen aan impressie management. Ze doen hun uiterste best om een goede indruk te maken op de ander, zelfs als ze daarvoor de realiteit moeten vervormen en verdraaien. Het is leugenachtig maar daar zit de codependent niet mee, het gaat om de bijval die hij van de ander nodig heeft. Ik ken het heel goed uit m’n eigen leven, ik woog alles af wat ik deed en zei om ervoor te zorgen dat het het effect had dat ik graag wilde. Ik deed me altijd goed en ‘blij’ voor ook al voelde ik me diep van binnen heel anders en vaak eenzaam en geïsoleerd, ik overschreeuwde mezelf met een crisis tot gevolg. Als je de neiging hebt om indruk te maken op een ander, ben je vaak onder de indruk van die ander en laat je je dus door die ander controleren zonder dat te willen. De codependent die aan impressie management doet weet precies in te schatten wat de ander van hem wil en speelt daarop in, zelfs als dat ten koste gaat van hemzelf. Hij wil het koste wat kost ‘goed’ doen en doet het dus niet goed. Hyperintentie stoot het gewenste af. Als codependent was ik dus de goede marketing manager die inspeelde op de behoeften van de klant, ik vergat m’n eigen behoeften, die waren van ondergeschikt belang vond ik, ik redde me wel en was flink vond ik zelf. Het gebrek aan zelfreflectie is kenmerkend voor de codependent. De reflectie komt ook al niet van de ander omdat ze het wel prima vinden dat je inspeelt op hun behoeften, het komt ze dus goed uit, ze hebben er gemak van en profiteren ervan en zeggen dus niks of het valt hen zelfs helemaal niet op dat jij aan impressie management doet. Het is slechts de enkeling die echt waarneemt en ziet, de massa laat zich gemakkelijk misleiden door je mister nice guy show. Het is zelfs zo dat 56

je bevestigd wordt in je show en dan wordt je gedrag dus ook nog eens bekrachtigd en herhaalt het zich en blijf je de gevangene van je eigen toneelstuk. Shakespeare zei al dat we allemaal een rol spelen op het levenstoneel... Door mijn crisis kwam ik tot zelfinkeer en werd ik me pas bewust van wat ik aan het doen was en kon ik er dus wat aan doen en kwam tot zelfreflectie en leerde daar veel van. People pleasers zijn de codependente impressie management mensen bij uitstek, ze willen het iedereen naar de zin maken en iedereen gelukkig maken ook al zijn ze zelf ongelukkig. Op de achtergrond speelt de angst voor ontmaskering voordurend mee, waardoor de codependent altijd op z’n hoede moet zijn en niet kan ontspannen en die stress zorgt weer voor vele andere problemen.

57

Peoplepleasers & codependentie Please, please me like I please you, zingen de Beatles. People pleasers zijn meestal codependente mensen die voor hun gevoelens van eigenwaarde afhankelijk zijn van anderen en er dus alle belang bij hebben om het gedrag van die anderen te beïnvloeden en zelfs (onbewust) te controleren door ze te pleasen en zo gunstig proberen te stemmen. De codependent komt uit een disfunctioneel gezin en is opgevoed met weinig of geen warmte, aandacht, erkenning, waardering, liefde en koestering en zoekt dat dus nu dwangmatig van buiten bij anderen met het (foutieve) idee dat de ander zal geven wat ze zo hard nodig hebben en zichzelf niet kunnen of weten te geven. Ze voelen zich vooral aangetrokken tot egocentrische en narcistische partners die alleen aan zichzelf denken en dat komt goed uit want de codependent denkt ook niet aan zichzelf maar aan de ander en wordt dus door z’n partner gespiegeld. Het gebrek aan eigenwaarde zal door de narcistische partner alleen maar bevestigd worden. Met pleasen proberen ze hun partner gunstig te stemmen en een wit voetje te halen en het is dus berekenend gedrag. De peoplepleaser doet lief maar is het niet, zeker niet voor zichzelf. Mijn vriend Peter de Kock (www.peterdekock.nl) zegt dat codependentie in oorlog zijn is met jezelf en wordt daarin gesteund door vele wijze auteurs die ons erop wijzen dat we vaak onze eigen vijand zijn zonder dat te weten. “Niets maakt ons laffer en gewetenlozer dan de zucht om door alle mensen bemind te worden.”
 - Marie von Ebner-Eschenbach Oostenrijks schrijfster 1830-1916 Ik was voor mijn crisis ook erg codependent en een mister nice guy, een echte people pleaser, maar kwam daarmee niet verder dan oppervlakkige contacten, omdat ik niet mezelf was, geen eigenwaarde had, niet authentiek was. Ik was erg uit op effectbejag en manipuleerde en 58

probeerde de ander te controleren, omdat zijn of haar gedachten over mij door mij belangrijker werden gevonden dan mijn eigen gedachten over mezelf. Ik had er dus alle belang bij om een en ander. te sturen. Na mijn crisis in 1992 zag ik in dat ik mijn eigen vijand was geweest. Mary J Blige, de hip-hop zangeres zingt het mooi in haar nummer ‘No more drama’: ‘The enemy was me!!’ Als je altijd en door iedereen aardig gevonden wilt worden is dat een zekere weg naar mislukking, teleurstelling, afwijzing en zelfmisleiding. Loesje zegt het heel mooi: ‘Wees jezelf want er zijn al genoeg anderen’, een wijs advies dat ik zeker ter harte neem en graag doorgeef.    

59

Dependent versus anti-dependent DEPENDENT • Verslaafd aan liefde en seks • Je focus is op je relatie gericht, het is een soort drug. • Je vermijdt contact met jezelf. • Je doet van alles om een relatie te hebben, je bent erop gefixeerd. • Je wil 24 uur op 24 uur samen zijn. • Je kijkt een aantal keren per dag of je mail of sms hebt ontvangen van je geliefde. • Je hebt geen liefde en affectie genoeg gehad in je        kindertijd, je bent verlaten geweest. • Je wil versmelten. • Je hebt liefde en romantiek nodig. • Je hebt het moeilijk om alleen te zijn en je bent er bang voor. • Je grote angst en kwetsuur: verlaten te worden. • Je hebt geen duidelijke grenzen, je verliest jezelf, je maakt veel compromissen. • Je kunt moeilijk uit een relatie stappen. • Wil nabijheid, wil close zijn. • Je bent beter in contact met wat je nodig hebt. ANTI-DEPENDENT • Je hebt een moeder die dependent was. • Je kreeg te veel liefde in je kindertijd. • Je vermijdt liefde. • 1 keer elkaar ontmoeten per week is genoeg. • Je wil de controle hebben, jij beslist waar en wanneer jullie elkaar ontmoeten. • Je bent heel bang jezelf te verliezen. • Je hebt ruimte en vrijheid nodig en dan voelt de dependent partner zich verlaten. • Je wil een relatie beëindigen. • Je hebt ook liefde nodig maar je duwt dit weg en je ontkent dit. 60

• Je voelt je vlug verloren in een relatie. • Als de ander te dicht komt, verlies je je kracht. • Je voelt je niet begrepen in je nood aan ruimte en vrijheid. • Je voelt je vaak eenzaam omdat de ander je niet begrijpt. • Je hebt er moeite mee om je noden te accepteren Basisemotie: SCHAAMTE Je voelt je beschaamd als je iets nodig hebten er om vraagt.   Basisemotie: SCHULDGEVOEL Je voelt je schuldig als je je ruimte en vrijheid neemt en iemand afwijst. BEWUST IN RELATIE ZIJN 5 BASISPEILERS 1. Wees 100% eerlijk. 2. Word je bewust van je machtsspelletjes en laat ze vallen. 3. Communiceer vanuit kwetsbaarheid: wees bereid je angsten en onzekerheden te laten zien en ze te delen. Als je deelt spreek dan vanuit ‘IK’ en praat in het NU: Wat ik NU waarneem is dit…Wat ik NU ervaar is… Als je iets gedeeld hebt, vraag aan je partner: Hoe voelt dit voor jou? 4. Stop ermee met de ander te willen veranderen. Hou van hem/haar en aanvaard hem/haar met alle imperfectie. De ander is verantwoordelijk voor zijn/haar eigen groei. 5. Mediteer, liefde is gebaseerd op meditatie. • Mediteren is aanwezig zijn in het moment met alles wat er is en weten en erkennen dat we fundamenteel alleen zijn • Mediteren geeft zachtheid. • Het bereidt je voor op intimiteit, dan kan je versmelten met iemand Bron: Anna-Maria Mergaert  [email protected]

61

Is aardig zijn codependentie? Mijn antwoord op deze vraag is dat dat waar kan zijn als het berekenend gedrag is(ik kom daar nog op terug), maar ook niet waar kan zijn als het voortkomt uit bewustzijn en een goed gevoel van eigenwaarde en vriendjes zijn met jezelf, dus aardig te zijn in plaats van alleen maar te doen. Als je je verbonden voelt met je medemens ben je aardig voor jezelf en voor de ander zonder codependent te zijn. Er zijn echter ook mensen die daar anders over denken. Tijdens een groepsbijeenkomst van de Anonieme Codependenten bracht een vrouw lekkere koekjes mee voor iedereen en zorgde zo voor een lekker koekje bij de koffie en de thee. Haar werd codependent gedrag verweten...Voor mij is het gewoon aardig zijn voor de ander. Ook bij de Anonieme Codependenten was een vrouw die een zakdoekje aanreikte aan een andere vrouw die moest huilen ook dit werd bestempeld als codependent gedrag, voor mij is het gewoon medelevend, attent, vriendelijk en aardig gedrag.. Hoe we moeten omgaan met aardige mensen is nog wel eens een probleem. We kunnen zo iemand ervan verdenken dat hij wat van ons wil, wat nogal achterdochtig is. Niet zo lang geleden waren er zelfs reclamespotjes op TV over hoe je moet omgaan met vriendelijke en aardige mensen een teken aan de wand is dat. Als je aardig bent met alleen maar het doel om aardig gevonden te willen worden is het naar mijn mening manipulerend en berekenend gedrag en ben je een codependente people pleaser. Dan ben je uit op controle van het gedrag van de ander omdat je je afhankelijk voelt van zijn mening over jou en dus alle belang hebt om dat te sturen.

62

Een ander hoeft mij niet aardig te vinden, dat is helemaal zijn zaak of hij daartoe bereid is. Bovendien ben ik ook niet altijd aardig en kan soms bot en beledigend zijn en heb vele facetten. Elly vindt me lief en aardig omdat ze dat zelf ook is. It takes one to know one. Je kunt alleen erkennen en herkennen wat je zelf ook kent. Ik volgde ooit yogalessen bij Christy, een vriendin van me. Ze deed alles met heel veel zorg en was erg aardig voor ons en zelfs zo aardig dat ze aan het eind van de sessie ons in onze slaapzakken toe kwam dekken, een hele liefdevolle actie van haar die ik niet zal vergeten. Nu leidt Christy een hulpverlenersgroep om mensvriendelijker te zijn, de hulpverleners worden door hun werkgever verplicht om de lessen van Christy te volgen, zo hard is het kennelijk nodig. Als je aardig bent hoef je dat niet te doen dan gaat het vanzelf, komt het voort uit je aard en wezen. Als je aardig doet dan ben je het nog niet, maar het is een goed begin ‘Fake it until you make it’ zeggen Amerikanen. Mijn ervaring is dat er altijd mensen zijn die afwijzend zullen reageren op aardig en vriendelijk gedrag, en niet goed weten wat ze daarmee aanmoeten, dat is het geval als liefde pijn doet en niet op waarde wordt geschat, dat is dan hun probleem, waar ik me ongevraagd niet snel mee zal bemoeien en er mijn probleem van zal maken Daniël Lohues zingt: Aordig doen veur mensen die niet aordig doet, want die hebt het het hardste neudig’. Daar zit wat in. Als iemand onaardig reageert op aardig gedrag van jou, laat je dan niet door dat gedrag naar beneden trekken door ook onaardig te gaan doen, blijf jezelf. Een ober was heel aardig en vriendelijk voor een norse, chagrijnige miljonair, die de ober slecht behandelde en zelfs beledigde. Ondanks alles bleef de ober aardig en vriendelijk en na een week vroeg de miljonair verbaasd hoe hij dat toch voor elkaar kreeg. De ober zei dat z’n aard nu eenmaal vriendelijk en aardig was en dat hij dat door niemand liet vernietigen. De miljonair was zo onder de indruk dat hij de ober 63

een baan als gerant in een van zijn hotels aanbood en 5000 dollar fooi gaf. Nog wat quotes over aardig zijn: - Een mens bezorgt zichzelf een boel ellende door zo graag aardig gevonden te willen worden. Miep Diekmann - We vinden iemand aardig, omdat. We houden van iemand, hoewel. Henry de Montherlant - Het is aardig om belangrijk te zijn, maar het is belangrijker om aardig te zijn. onbekend - Als je aardig bent voor jezelf ben je het ook voor een ander, je behandelt de ander zoals je jezelf en je innerlijke kind behandelt Henny Bos

64

Paravisie codependentie (interview) Tekst: Yvonne Polman

In Nederland is het nog onbekend terrein, terwijl 98 procent van de Nederlanders er onbewust in meer of mindere mate mee te maken heeft. Codependentie heeft een enorm effect op je leven, volgens coach Henny Bos. En kan er voor zorgen dat je wordt wie je bent.

“Pijn is nodig om dingen in beweging te zetten” In de Verenigde Staten zijn er al tientallen boeken over geschreven. The human condition noemen ze het daar. Codependentie (medeafhankelijkheid in het Engels) is de aanduiding voor een psychische ‘aandoening’ waar bijna de hele mensheid aan schijnt te lijden. In Nederland is dit onderwerp nog vrij onbekend; reden genoeg voor spiritueel coach Henny Bos om er een boek over te schrijven. Na jarenlange verdieping in codependentie vond Henny de tijd rijp om zijn kennis te delen met iedereen die hiervoor openstaat, en zo mensen bewust te maken en hun levenskwaliteit te verbeteren. “Codependentie is niets anders dan het gebrek aan zelfkennis, ” zegt Bos. “Met als gevolg dat je weinig gevoel van eigenwaarde creëert en je geluk laat afhangen van anderen.” Iemand die codependent is, laat zijn gevoel van eigenwaarde afhangen van zijn omgeving. En heeft het gevoel zich op een bepaalde manier te moeten manifesteren om gewaardeerd en geliefd te worden. Dit kan zich uiten in de drang om continue anderen te helpen om zo het gevoel te krijgen dat je leeft, zonder er voor zichzelf te zijn. Codependentie kan er ook toe leiden dat iemand geen nee kan zeggen en over zichzelf heen laat lopen. Het is dus een verwaarlozing van jezelf. Geluk wordt dan afhankelijk van externe factoren, zoals relaties, materiële zaken en status. Codependentie is weglopen voor jezelf, omdat je bang bent voor pijn die ergens diep

65

in je zit. Dit klinkt misschien zwaar, maar het is iets heel menselijks, volgens Bos. Zonnebloem Codependentie ontstaat in je vroege jeugd wanneer je opgroeit in een disfunctioneel gezin waar het ontbreekt aan voldoende liefde, warmte, koestering en positiviteit. En wanneer er niet genoeg ruimte is om jezelf te zijn. Volgens Bos is maar liefst 75 procent van de gezinnen in Nederland disfunctioneel. Negen van de tien boodschappen die worden overgedragen binnen een gezin zijn negatief. ‘Je bent stout, je kunt dit niet, doe niet zo vervelend’. Zonder dat ouders zich ervan bewust zijn, zenden ze vaak negatieve signalen uit naar hun kinderen, die dit onbewust allemaal opslaan, vertelt Bos. “Vaak wordt een kind ontmoedigd en een andere mening niet getolereerd, terwijl dit juist zo belangrijk is. Als er twee mensen zijn die hetzelfde denken, is er één overbodig, toch? Een zonnebloem zegt toch ook niet tegen een madeliefje dat het te klein is? Het is van uiterst belang dat er in gezinnen co-creation is, in plaats van codependentie. En dat mensen samenwerken en elkaar accepteren, ook al verschillen ze van elkaar. Gebeurt dit niet, dan wordt je uiteindelijk je eigen criticus, die weinig liefde heeft voor zichzelf. Je behandelt je innerlijke kind namelijk hetzelfde als je ouders je behandeld hebben.” Codependentie wordt volgens Bos doorgegeven van generatie op generatie. “Je kunt het je ouders niet kwalijk nemen dat ze op bepaalde gebieden tekort schieten. Zij hebben dit overgenomen van hún ouders, en zijn daardoor onbewust. Meestal is de intentie van mensen goed, maar zeggen ze zonder het weten pijnlijke dingen. Als je je dit realiseert, is het makkelijker om vervelende opmerkingen te relativeren en voel je je minder snel aangevallen. Het is vaak niet persoonlijk bedoeld.” Ladder Bos is ervaringsdeskundige. Zelf was hij vroeger ook codependent, al duurde het een tijdje voordat hij dit doorhad. Een persoonlijke crisis deed hem uiteindelijk ontwaken. “Ook ik ben opgegroeid in een gezin met voorwaardelijke liefde. Mijn ouders waren altijd aan het werk 66

in slagerij. Echte workaholics dus, waardoor er weinig aandacht overbleef voor mij. Om mezelf lief te kunnen hebben stortte ik me op mijn carrière. Ik had alles, een mooi huis, dure auto, goede baan en status. Veel mensen waren jaloers op me. Onder deze omstandigheden heb ik lange tijd geleefd. Totdat het noodlot toesloeg. Mijn huwelijk liep op de klippen, want we hadden altijd ruzie. Ik voelde een enorme leegte. Ik had mezelf compleet over de kop gewerkt; de ladder beklommen tot de hoogste trede, maar die ladder stond tegen de verkeerde muur, besefte ik me. Niet veel later overleed mijn vader, dat was een klap die ik er niet bij kon hebben en ik kwam terecht in een psychose.” Ontwaken Psychiaters konden hem niet helpen, vond Bos, die schreven hem enkel medicijnen voor. “Van zelfrealisatie hadden ze nog nooit gehoord. En van wakker en bewust worden wilden ze niets weten omdat ze dachten dat al te zijn. Dus besloot ik mijn eigen therapeut te worden en op onderzoek uit te gaan. Ik koos voor de weg naar zelfkennis, de weg naar binnen. Ik las veel over zelfrealisatie en uiteindelijk ook over codependentie. En ontdekte dat wat ik in mijn omgeving zag aan codependentie iets van mezelf was. Ik was een workaholic geweest en wilde altijd ‘nodig’ zijn. Anderen waren belangrijker dan ikzelf, besefte ik. Ik had mezelf compleet verwaarloosd.” Bos las in die tijd veel Amerikaanse boeken over codependentie en niet veel later ontdekte hij dat hij zich veel niet realiseerde wat hij diep van binnen eigenlijk al wist. “Ik las dat je je innerlijke kind hetzelfde behandelt als dat je ouders je behandeld hebben. Net zoals mijn ouders gaf ik mezelf ook geen liefde. Wat een bijzondere ontdekking! Toen besloot ik mijn oude patronen te doorbreken. Ik kwam erachter dat ik mijn zelfbeeld altijd had laten afhangen van mijn omgeving. De mensen om me heen hadden echter alleen maar fragmenten van me gespiegeld. Een vriend die heel integer was noemde me integer. Mijn vriendin die heel lief is, noemde me lief. En mijn leraar noemde me een leraar. Maar dat had allemaal niets te maken met wie ik écht was. Wat anderen van je vinden heeft uiteindelijk niets met jou te maken. Ik wilde mezelf worden, in plaats van er altijd alleen maar voor anderen te zijn. Een heel mens wilde ik zijn, die

67

zichzelf lief heeft, in plaats van alleen maar een goed mens. Zoals Jung ooit zei: “Ik ben liever heel dan goed.” Door veel studie zorgde Bos dat hij een codependentie-expert werd, en bevrijdde zich van de pijnlijke gebeurtenissen uit het verleden. Hij sloot er vrede mee, liet los en vergaf. “Vanuit een diepe depressie klom ik op en ervaarde grote vreugde. Ik voelde intens geluk zoals ik dat nog nooit gevoeld had. Ik gaf mezélf liefde, zonder daarvoor afhankelijk te zijn van andere mensen. Dit gevoel wil ik met vreugde in mijn hart doorgeven aan anderen.” Veel relaties lopen spaak doordat mensen codependent zijn, volgens Bos. Door een gebrek aan gevoelens van eigenwaarde zoeken we volgens hem een partner die ons ‘heel’ maakt. Iemand die ons geeft wat we vroeger hebben gemist, en onszelf niet kunnen geven. We gaan op zoek naar iemand anders die de leegte in ons kan compenseren. Zonder het zelf te weten gaan we een relatie aan in de hoop iets te krijgen. We willen iemand die bevestigt dat we leuk en aantrekkelijk zijn, omdat we dat zelf niet kunnen voelen. En daar gaat het vaak mis. Het is volgens Bos namelijk onmogelijk dat iemand anders je gelukkig maakt. Geluk zit in jezelf. Diep vanbinnen. Relaties zijn daarom geen garantie voor geluk, ook al kunnen ze heel fijn zijn. Sterker nog: wil je dat je relatie vredig is en er sprake is van onvoorwaardelijke liefde, dan zul je moeten zorgen dat je iets te geven hebt, zonder er iets voor terug te verwachten. Er kan anders geen sprake zijn van échte liefde. Het wordt dan bedelen om liefde, waardoor je afhankelijk wordt van de ander. Hoe je échte liefde geeft? “Door jezelf te ontwikkelen, ” zegt Bos. “Door jezelf écht te leren kennen. En te voelen dat je een kind van het universum bent en er mag zijn, net zoals ieder ander.” Stilte Iemand met een gezond gevoel van eigenwaarde voelt zich verbonden met andere mensen, omdat hij weet dat hij er mag zijn, zonder eerst iets aardigs te moeten doen. Maar dat is niet altijd even gemakkelijk. Als je eenmaal met de illusie leeft je eerst te moeten manifesteren, is het moeilijk ervan af te komen. Bos: “Hoeveel mensen zijn niet gericht 68

op externe prikkels om de eigen pijn maar niet te hoeven voelen? Zijn we dat niet bijna allemaal? Mensen vluchten in tv-programma’s of ander entertainment, drugs en verslavingen. En gaan stilte uit de weg. Want stilte creëert ruimte voor je ware ik, dat pijnlijk kan zijn omdat die ‘ik’ bang en verdrietig is. Dus stoppen we de ‘ik’ ver weg om hem maar niet te hoeven voelen. Met als gevolg dat het drama zich voortsleept en niet wordt opgelost.” Beter is het volgens Bos om die pijn de ruimte te geven en te kijken hoe dat voelt. Zo kun je jezelf pas echt leren kennen. Pijn hoort volgens hem namelijk gewoon bij het leven en het is een illusie dat alles altijd maar leuk moet zijn. Ook dat krijgen we aangeleerd, zegt hij. “Als iemand je vraagt hoe het gaat is het normaal dat het ‘goed’ met je gaat. Veel mensen groeien op met de overtuiging dat vuile was niet buiten mag hangen. Maar kán gewoon niet altijd goed gaan; negativiteit moet er zijn.” Bos is ervan overtuigd dat pijn en ellende bij het leven horen. Sterker nog: het helpt je bewust te maken. Ten minste, als je er niet voor weg loopt. “Pijn zorgt ervoor dat je kritisch naar jezelf durft te kijken. Het geeft je de kans jezelf te leren kennen, en dat levert geluk op!” Henny Bos is van mening dat negatieve ervaringen het begin kunnen zijn van iets nieuws. En dat pijn juist nodig is om dingen in beweging te zetten. Dit is natuurlijk niet altijd even gemakkelijk. Op het moment dat je verdrietig bent kan het moeilijk zijn om ook die andere kant van verdriet te zien. Door hier veel over te lezen, te praten met een therapeut en jezelf de kans te geven om dóór de pijn heen te gaan, zal er ruimte ontstaan om te worden wie je echt bent, en jezelf lief te hebben.

69

PRI & codependentie Inleiding Zowel bij PRI als bij codependentie gaat het om oude pijn die niet verwerkt en niet getransformeerd is. PRI is een goede weg uit het zelfdestructieve, codependente gedrag. Bij codependentie gaat het naar de bron van het disfunctionele gezin, waar geen liefde, koestering en warmte was en waardoor we een lage eigenwaarde opbouwen en een innerlijke criticus die in PRI de primaire afweer wordt genoemd. Ik laat nu eerst de informatie over PRI volgen, en besluit met mijn ervaringen met het prachtige boek ‘Illusies’ van Ingeborg Bosch, dat me zo goed geholpen heeft. PAST REALITY INTEGRATION® (PRI) Therapie De collega’s Jean Jenson, Amerikaans psychotherapeute, en Ingeborg Bosch, Nederlands GZ -psychologe, beschrijven in Op weg naar je ware zelf (Jenson, 1997) en De herontdekking van het ware zelf (Bosch, 2000) op heldere en voor velen herkenbare wijze hoe verdringing en ontkenning van leed in de jeugd zich als overlevingsmechanismen ontwikkelen en in het volwassen leven in stand blijven. In De herontdekking van het ware zelf reikt Bosch daarbij een gestructureerde manier aan om zelf te ontdekken hoe we het verleden telkens opnieuw creëren in het heden en hoe we door het opheffen van de oude overlevingsmechanismen, verdringing en ontkenning, het leed uit de jeugd kunnen verwerken en onszelf blijvend genezen. Past Reality Integration (PRI) therapie gaat op een vernieuwende wijze te werk. De methode is wezenlijk anders dan andere therapieën die er op het eerste gezicht misschien hetzelfde uitzien.

70

Bosch en Jenson baseren zich, net als Alice Miller, op de gedachte dat kinderen niet in staat zijn om de realiteit van hun jeugd te verwerken wanneer die, zoals meestal het geval is, de behoeften van het kind niet vervult. Fysiek of emotioneel -misbruik en -verwaarlozing, maar ook ‘pedagogische principes’, al dan niet subtiel, zijn te bedreigend voor de overleving van het kwetsbare kind. Om toch te overleven worden de mechanismen van verdringing en ontkenning aangewend. Op deze manier kan het kind of geloven dat de mishandeling geen pijn doet, niet bestaat of dat er een mogelijkheid bestaat om van de misbruikende ouder een ouder te maken die wel in staat is aan de behoeften van het kind tegemoet te komen. In het volwassen leven blijven deze mechanismen in werking, waardoor elke situatie die een parallel vertoont met de oorspronkelijke situatie waarin het kind mishandeld werd, een verandering in bewustzijn oproept: de volwassen mens gaat zonder zich dat te realiseren reageren vanuit het bewustzijn van het kind dat hij ooit was. Het gevolg is dat de volwassene zich, meer of minder vaak, plotseling volledig overspoeld kan voelen door diepe en pijnlijke emoties - angst, verdriet, schuld - of juist vervalt in gevoelloosheid. PRI is er op gericht om de lezer/cliënt te helpen bij het alsnog afleggen van de afweermechanismen en het verwerken van de oude pijn. De pijn die het kind van toen niet heeft kunnen voelen, omdat zijn overleving hierdoor bedreigd zou zijn geraakt. De boeken beschrijven op zeer heldere en dikwijls verbluffend eenvoudige wijze aan de hand van vele voorbeelden hoe dit mechanisme in zijn werk gaat. Hierdoor krijgt de lezer de kans om allereerst toegang te krijgen tot het theoretische kader op een cognitief niveau. Men gaat zich realiseren hoe het bewustzijn werkt. Hoe door bepaalde ‘symbolen’ (situaties of personen die ons onbewust aan het verleden doen denken) het kindbewustzijn en de afweer zonder dat men het merkt actief worden. Hierdoor neemt men de wereld op die momenten waar zoals men die vroeger voor het kind ook werkelijk geweest is: b.v. groot, bedreigend, onvriendelijk, overweldigend, enz. En voelt men zich weer zoals het kind van toen zich gevoeld zou hebben als het deze gevoelens niet verdrongen zou moeten hebben: klein, kwetsbaar, alleen, angstig, verlaten, niet ge-

71

waardeerd, enz. Bosch en Jenson laten zien hoe deze kindbewustzijnsinhouden altijd zeer specifiek gebonden zijn aan de persoon. Beschreven wordt hoe de lezer door gerichte zelfobservatie kan gaan waarnemen wanneer en waardoor een verschuiving in bewustzijn plaatsvindt. De bedoeling is vervolgens om de afweer die geactiveerd wordt om de oude pijn niet te voelen, te leren herkennen en af te leggen. Hierdoor zal de identificatie met de afweer steeds verder afnemen. Tegelijkertijd zal men in toenemende mate in staat zijn de gevoelens die bovenkomen wanneer men zich er niet meer tegen verweert middels het gebruik van afweer, toe te laten tot het bewustzijn. Gedurende deze regressieve ervaringen moet men trachten zo lang als dat mogelijk is contact te maken en te blijven houden met de tot dan toe ‘ongevoelde oude gevoelens’, waarbij essentieel is dat benadrukt wordt dat de emoties die bovenkomen, berusten op het verleden. Het zijn oude gevoelens, die dan ook in die hoedanigheid beleefd dienen te worden. Deze soort ‘disidentificatie’ is een cruciaal onderscheid met de meeste andere therapieën die ook gericht zijn op beleving van pijnlijke gevoelens uit de kindertijd. Jenson en Bosch spreken ook over ‘containment’ - bevatten. “Probeer de gevoelens te bevatten.” Dus in plaats van op kussens te gaan slaan of te gaan schreeuwen wordt aangeraden om het gevoel - bijvoorbeeld de woede – ‘alleen’ te voelen. Hoe voelt deze emotie in het lichaam? Het afreageren van de emotie ziet PRI in feite als een verhinderen van het werkelijk voelen van de emotie - door te gaan slaan voel je de woede niet meer, door te vluchten vermijd je het voelen van de angst, enz. In dit opzicht is PRI welhaast meditatief. Expliciet is het de bedoeling om naast het ontmantelen van de al aanwezige afweer, de emotionele waarheid van de eigen kindertijd te ontdekken en daarbij de, voor het kind van toen zo bedreigende, gevoelens te gaan voelen in de wetenschap dat de volwassene van nu veilig is en dat de gevoelens oud zijn. De hoop om de behoeften van toen alsnog in het heden te kunnen bevredigen (bijv. middels overdracht, corrigerende ervaringen) dient hierbij onvoorwaardelijk losgelaten te worden. Hier ligt een ander wezenlijk onderscheid met andere, gelijk uitziende, 72

therapieën. Veel therapieën zijn er immers op gericht om de cliënt corrigerende ervaringen aan te bieden. Bijvoorbeeld door te werken met overdracht: de therapeut als aardige man of vrouw, oftewel de vader of moeder die je altijd had willen hebben … (Rogeriaans). Deze benadering stimuleert de valse hoop (een kernbegrip in PRI) van het kind om alsnog in het heden oude behoeften te kunnen vervullen. Andere therapieën suggereren rollenspelen (Pesso). Men krijgt dan de kans om de ‘negatieve ouder’ ongezouten de waarheid te zeggen en de ‘ideale ouder’ dat gedrag te laten vertonen waar we altijd zo naar hebben verlangd. Dit soort rollenspelen komt neer op het stimuleren van de valse hoop van de cliënt - je kunt nu toch nog krijgen wat je toen niet gelukt is. En de valse macht (false power) wordt aangewakkerd - je kunt jezelf nu laten gelden/verdedigen, wat je als kind niet kon. Tot slot onderscheid PRI nog een derde, meest fundamentele, vorm van afweer: de primaire afweer. Deze afweer vorm behelst alle zwaar negatieve gedachten die men over zichzelf kan hebben; “Ik deug niet, ik ben schuldig, ik kan het niet”. Deze afweer is zeer pijnlijk, maar ook effectief. Door te denken en voelen dat er met onszelf iets grondig mis is, wordt de waarheid dat we niet krijgen wat we nodig hebben ongeacht wie of wat we zijn en doen, aan het oog onttrokken. Alle drie de mechanismen - valse hoop, valse macht en de primaire afweer - zijn nu juist de overlevingsmechanismen die we nodig hadden als kind, maar die ons leven als volwassene danig verstoren. Ze dienen in een therapie dus als afweer ontmanteld te worden en niet gestimuleerd. Therapieën die dit wel doen kunnen op de korte termijn heel goed voelen (‘eindelijk word ik begrepen’ of ‘wat een opluchting om eens goed van me af te kunnen slaan’) - zo goed dat ze ook wel tot afhankelijkheid van de relatie met de therapeut kunnen leiden - maar niet helpen om de oude pijn te verwerken en zich te disidentificeren van de in het leven overheersende en destructief werkende afweermechanismen. Men krijgt wel toegang tot de oude pijn - en daar zit de overeenkomst met PRI therapie - maar tegelijkertijd wordt de valse hoop om behoeften uit de kindertijd in het heden te vervullen versterkt in plaats van afgebroken. In de tweede (herziene) druk van Op weg naar je ware zelf is een appendix opgenomen die expliciet ingaat op het onderscheid tussen PRI en andere 73

methoden. In De herontdekking van het ware zelf wordt in hds 9 meer informatie over dit onderwerp gegeven. Het spreekt voor zich dat bovenstaande weg gemakkelijker bewandeld kan worden met de ondersteuning van een therapeut. Desalniettemin kunnen de boeken zelf de lezer al een eind op weg helpen. Inzicht krijgen in het theoretische kader is voor veel lezers een enorme opluchting. Men snapt voor het eerst hoe het gevoelsleven door de kindertijd wordt beïnvloed, hoe het bewustzijn plotseling kan veranderen en men hoeft zich hierdoor niet meer zo te schamen voor heftige emoties die te pas en te onpas uit het niets lijken te komen opdoemen. De zelfobservatie en de benodigde moed om vervolgens toegang te krijgen tot oude gevoelens en deze werkelijk te durven beleven (dus niet afreageren) is voor de meeste mensen moeilijk, maar levert tegelijkertijd veel op: het ontdekken van de waarheid van de eigen jeugd is dan wel zeer pijnlijk, maar de mens heeft hiermee wel zijn eigen waarheid ‘veroverd’ en voelt zich daar enorm door gesterkt. Het vervolgens kunnen ervaren van de duizelingwekkende diepte van de oude kindgevoelens, binnen het kader van het volwassen bewustzijn, leidt, mits men consequent afweer blijft ontmantelen, tot de verwerking van die waarheid. De waarheid die ooit te bedreigend was voor de overleving, maar die nu in het volwassen leven wel toegelaten kan worden. Namelijk dat er nooit vervulling zal zijn van de kindbehoeftes. Naarmate de verwerking van de oude gevoelens vordert, kunnen de mechanismen van verdringing en ontkenning en daarmee de valse hoop, valse macht en de primaire afweer steeds meer los worden gelaten en ontstaat er een nieuw gevoel van existentiële vrijheid. Het wordt duidelijk wanneer het kindbewustzijn actief wordt. Men kan de oude pijn tot zijn bewustzijn toelaten en daarmee de dwangmatige valse hoop en/of valse macht en/of primaire afweer die zich telkens maar weer heeft moeten manifesteren, loslaten en zo grip krijgen op de eigen emoties en leven.

74

In de praktijk is gebleken dat deze boeken door de grote mate van (h) erkenning en inzicht zeer ondersteunend werken bij de therapie. Ze hebben velen geholpen bij het leren verwerken en hanteren van de eigen emoties. Bovendien zijn de boeken ook voor hulpverleners zelf zeer nuttig. Voor hen die zich in hun eigen jeugd willen verdiepen om zodoende hun cliënten beter te kunnen aanvoelen en helpen. Tot slot bieden de boeken de hulpverlener ook een eerste mogelijkheid om zich de, opvallend effectieve, PRI methode eigen te maken. De PRI therapie zoals die anno 2002 door Bosch en Jenson wordt toegepast, en in de PRI opleiding wordt geleerd aan therapeuten, is door Bosch ontwikkeld en vindt haar wortels met name in het gedachtegoed dat door Jenson is beschreven. Een aantal concepten die Jenson aanhaalt zijn derhalve niet meer volledig actueel of zijn veranderd (vanaf de vierde druk van Op weg naar je ware zelf refereert Jenson hier ook voor een deel aan). In de praktijk blijkt echter dat zij die gegrepen worden door het gedachtegoed van PRI graag beide boeken lezen, om zo ook een historisch perspectief van PRI te krijgen. Op weg naar je ware zelf. Jean Jenson, Amerikaans psychotherapeute, beschrijft op zeer heldere en voor een ieder herkenbare wijze hoe verdringing en ontkenning van leed in de jeugd zich als overlevingsmechanismen ontwikkelen en in het volwassen leven in stand blijven. Ze reikt daarbij een gestructureerde manier aan om zelf te ontdekken hoe we het verleden telkens opnieuw creëren in het heden en hoe we door het opheffen van de oude overlevingsmechanismen, verdringing en ontkenning, het leed uit de jeugd kunnen verwerken en onszelf blijvend genezen. Daarbij gaat Past Reality Integration (PRI) psychotherapie op een vernieuwende wijze te werk. De methode is wezenlijk anders dan andere therapieën die er op het eerste gezicht misschien hetzelfde uitzien. Jenson baseert zich, net als Alice Miller, op de gedachte dat kinderen niet in staat zijn om de realiteit van hun jeugd te verwerken wanneer die, zoals meestal het geval is, gebaseerd is op ‘pedagogische principes’. Daarnaast zijn het misbruik en de verwaarlozing - al dan niet subtiel - te bedreigend voor de overleving van het kwetsbare kind. Om toch te overleven worden de mechanismen van verdringing en 75

ontkenning aangewend. Op deze manier kan het kind of geloven dat de mishandeling geen pijn doet, niet bestaat of dat er een mogelijkheid bestaat om van de misbruikende ouder een ouder te maken die wel in staat is aan de behoeften van het kind tegemoet te komen. In het volwassen leven blijven deze mechanismen in werking, waardoor elke situatie die een parallel vertoont met de oorspronkelijke situatie waarin het kind mishandeld werd, een verandering in bewustzijn oproept: de volwassen mens gaat zonder zich dat te realiseren reageren vanuit het bewustzijn van het kind dat hij ooit was. Het gevolg is dat de volwassene zich, meer of minder vaak, plotseling volledig overspoeld kan voelen door diepe en pijnlijke emoties - angst, verdriet, schuld - of juist vervalt in gevoelloosheid. Jensons methode is er op gericht om de lezer/cliënt te helpen bij het alsnog verwerken van de oude pijn. De pijn die het kind van toen niet heeft kunnen voelen, omdat zijn overleving hierdoor bedreigd zou zijn geraakt. Het boek beschrijft op zeer heldere en dikwijls verbluffend eenvoudige wijze aan de hand van vele voorbeelden hoe dit mechanisme in zijn werk gaat. Hierdoor krijgt de lezer de kans om allereerst toegang te krijgen tot het theoretisch kader op een cognitief niveau. Men gaat zich realiseren hoe het bewustzijn werkt. Hoe door bepaalde ‘triggers’ het kindbewustzijn zonder dat men het merkt actief wordt. Hierdoor neemt men de wereld op die momenten waar zoals men die vroeger voor het kind ook werkelijk geweest is: b.v. groot, bedreigend, onvriendelijk, overweldigend enz. En voelt men zich weer zoals het kind van toen zich gevoeld zou hebben als het deze gevoelens niet verdrongen zou moeten hebben: klein, kwetsbaar, alleen, angstig, verlaten, niet gewaardeerd enz. Jenson laat zien hoe deze kindbewustzijnsinhouden altijd zeer specifiek gebonden zijn aan de persoon. Vervolgens wordt beschreven hoe de lezer door gerichte zelfobservatie kan gaan waarnemen wanneer en waardoor een verschuiving in bewustzijn plaatsvindt. De bedoeling is vervolgens om de gevoelens die bovenkomen wanneer het kindbewustzijn actief is, toe te laten tot het bewustzijn. Gedurende deze regressieve ervaringen moet men trachten zo lang als dat mogelijk is contact te maken en te blijven houden met de tot dan toe ‘ongevoelde oude gevoelens’, waarbij essentieel is dat benadrukt wordt dat de emoties die bovenkomen, 76

berusten op het verleden. Het zijn oude gevoelens, die dan ook in die hoedanigheid beleefd dienen te worden. Deze soort ‘disidentificatie’ is een cruciaal onderscheid met de meeste andere therapieën die ook gericht zijn op beleving van pijnlijke gevoelens uit de kindertijd. Jenson spreekt ook over ‘containment’ - bevatten. “Probeer de gevoelens te bevatten”. Dus in plaats van op kussens te gaan slaan of te gaan schreeuwen raadt ze aan om het gevoel - bijvoorbeeld de woede - “alleen” te voelen. Hoe voelt deze emotie in het lichaam? Het afreageren van de emotie ziet zij in feite als een verhinderen van het werkelijk voelen van de emotie - door te gaan slaan voel je de woede niet meer, door te vluchten vermijd je het voelen van de angst enz. In dit opzicht doet Jensons methode welhaast meditatief aan. Expliciet is het de bedoeling om de emotionele waarheid van de eigen kindertijd te ontdekken en daarbij de, voor het kind van toen zo bedreigende, gevoelens te kunnen gaan voelen in de wetenschap dat de volwassene van nu veilig is en dat de gevoelens oud zijn. De hoop om de behoeften van toen alsnog in het heden te kunnen bevredigen (middels overdracht, corrigerende ervaringen) dient hierbij onvoorwaardelijk losgelaten te worden. Hier ligt een ander wezenlijk onderscheid met andere, gelijk uitziende, therapieën. Veel therapieën zijn er immers op gericht om de cliënt corrigerende ervaringen aan te bieden. Bijvoorbeeld door te werken met overdracht: de therapeut als aardige man of vrouw, oftewel de vader of moeder die je altijd had willen hebben … (Rogeriaans). Deze benadering stimuleert de valse hoop (een kernbegrip bij Jenson) van het kind om alsnog in het heden oude behoeften te kunnen vervullen. Andere therapieën suggereren rollenspelen (Pesso). Men krijgt dan de kans om de “negatieve ouder” ongezouten de waarheid te zeggen en de “ideale ouder” dat gedrag te laten vertonen waar we altijd zo naar hebben verlangd. Dit soort rollenspelen komen neer op het stimuleren van de valse hoop van de cliënt - je kunt nu toch nog krijgen wat je toen niet gelukt is. En de valse macht (false power) wordt aangewakkerd - je kunt jezelf nu laten gelden/verdedigen, wat je als kind niet kon. Beide mechanismen 77

- valse hoop en valse macht - zijn nu juist de overlevingsmechanismen die we nodig hadden als kind, maar die ons leven als volwassene danig verstoren. Ze dienen in een therapie dus als afweer ontmanteld te worden en niet gestimuleerd. Therapieën die dit wel doen kunnen op de korte termijn heel goed voelen (‘eindelijk word ik begrepen’ of ‘wat een opluchting om eens goed van me af te kunnen slaan’) - zo goed dat ze ook wel tot afhankelijkheid van de relatie met de therapeut kunnen leiden - maar niet helpen om de oude pijn te verwerken. Men krijgt wel toegang tot de oude pijn - en daar zit de overeenkomt met PRI therapie - maar tegelijkertijd wordt de valse hoop om behoeften uit de kindertijd in het heden te vervullen versterkt in plaats van afgebroken. In de tweede (herziene) druk van het boek is een appendix opgenomen die expliciet ingaat op het onderscheid tussen PRI en andere methoden. Het spreekt voor zich dat bovenstaande weg makkelijker bewandeld kan worden met de ondersteuning van een therapeut. Desalniettemin kan het boek zelf de lezer al een eind op weg helpen. Inzicht krijgen in het theoretisch kader is voor veel lezers een enorme opluchting. Men snapt voor het eerst hoe het gevoelsleven door de kindertijd wordt beïnvloed, hoe het bewustzijn plotseling kan veranderen en hoeft zich hierdoor niet meer zo te schamen voor heftige emoties die te pas en te onpas uit het niets lijken te komen opdoemen. De zelfobservatie en de benodigde moed om vervolgens toegang te krijgen tot oude gevoelens en deze werkelijk te durven beleven (dus niet afreageren) is voor de meesten moeilijk, maar levert tegelijkertijd veel op: het ontdekken van de waarheid van de eigen jeugd is dan wel zeer pijnlijk, maar de mens heeft hiermee wel zijn eigen waarheid ‘veroverd’ en voelt zich hier enorm door gesterkt. Het vervolgens kunnen ervaren van de duizelingwekkende diepte van de oude kindgevoelens, binnen het kader van het volwassen bewustzijn, leidt tot verwerking van die waarheid. De waarheid die ooit te bedreigend was voor de overleving, maar die nu in het volwassen leven wel toegelaten kan worden. Namelijk dat er nooit vervulling zal zijn van de kindbehoeftes.

78

Naarmate de verwerking van de oude gevoelens vordert, kunnen de mechanismen van verdringing en ontkenning en daarmee de valse hoop en valse macht, steeds meer los worden gelaten en ontstaat er een nieuw gevoel van existentiële vrijheid. Het wordt duidelijk wanneer het kindbewustzijn actief wordt, men kan de oude pijn tot zijn bewustzijn toelaten en daarmee de dwangmatige valse hoop en/of valse macht die zich telkens maar weer heeft moeten manifesteren loslaten, en zo grip krijgen op de eigen emoties en leven. In mijn praktijk als psycholoog-therapeut is gebleken dat dit boek door de grote mate van (h)erkenning en inzicht zeer ondersteunend werkt bij de therapie. Het heeft velen geholpen bij het leren verwerken en hanteren van de eigen emoties. Bovendien is het boek ook voor hulpverleners zelf zeer nuttig. Voor hen die zich in hun eigen jeugd willen verdiepen om zodoende hun cliënten beter te kunnen aanvoelen en helpen. Tot slot biedt het boek de hulpverlener ook een eerste mogelijkheid om zich de, opvallend effectieve, PRI methode eigen te maken. Het boek Op weg naar je ware zelf, een stap voor stap gids om schadelijke gevolgen van onze opvoeding te boven te komen, is uitgegeven door Van Holkema & Warendorf. De vierde druk is in 2000 verschenen. Het boek kost € 34, 50. Inmiddels is er een vervolg geschreven op Jensons boek. Dit boek, door Ingeborg Bosch geschreven na enkele jaren van hechte samenwerking met Jean Jenson, heeft de titel De herontdekking van het ware zelf en is in november 2000 gepubliceerd door Van Holkema & Warendorf. In dit boek worden de door Bosch ontwikkelde nieuwe PRI-concepten en -inzichten gepresenteerd. Tevens biedt het de lezer praktische oefeningen. Jean Jenson schrijft in de inleiding van Op weg naar je ware zelf: […de door Ingeborg Bosch ontwikkelde…] nieuwe concepten en praktijkideeën zijn de therapie duidelijk ten goede gekomen en hebben hem effectiever gemaakt. […] Ik beschouw dit boek als een essentiële uitbreiding van Op weg naar je ware zelf. Voor meer inlichtingen over PRI psychotherapie: Ingeborg Bosch, PRI therapeut, zelfstandig gevestigd psycholoog, tel. 0345 - 641088.

79

Informatie over de therapievorm PRI: http://www.pastrealityintegration.com/pri_nl/pri_links.htm Ik heb de PRI organisatie om toestemming gevraagd om deze informatie op te nemen, ik kreeg die toestemming met een aanvulling van ze die ik hier weergeef Graag wil ik een aantal belangrijke verschilpunten tussen Jean Jenson (JJ) en Ingeborg Bosch (IB) opnoemen, omdat die uit uw boek niet naar voren komen en tot verwarring zou kunnen leiden: * Aantal afweren: JJ heeft het over avoider en struggler en hoe die 2 afweren met elkaar interacteren. IB onderscheidt binnen de door haar ontwikkelde methode Past Reality Integration 5 verschillende afweren die allen uitgebreid besproken worden in de boeken. * Voelen van Oude Pijn (OP). JJ: door OP te voelen genees je. Vanuit PRI gezien is dat Valse Hoop (VH). OP voelen is niet de gehele oplossing. Het doel van PRI is niet: OP voelen. Het doel van PRI in: het nu te zien voor wat het werkelijk is. Onszelf bevrijden van de greep uit het verleden. En dat doen we door onze afweren te herkennen en ze te ontmantelen. OP voelen (regressie doen) is een onderdeel, een van de drie pijlers. De andere twee zijn dus cognitie (herkennen van je afweren en symbolen) en gedrag (afweer omkeren). * Perceptie: er is een wezenlijk verschil tussen hoe perceptie gezien wordt. Jean Jenson zegt: datgene wat je waarneemt is waar, dat klopt. Het is een direct gevolg van het aantrekken in de realiteit van dat wat je nog niet verwerkt hebt. In PRI is dat wat je waarneemt in feite een projectie van wat er binnen in jou gebeurd. Je projecteert je eigen waarneming. Het is een oude film die je waarneemt, waarin je geloofd dat die waarneming gebeurd. Jouw waarneming creëert jouw eigen realiteit. De basis van PRI is dat de perceptie niet betrouwbaar is. Dit basisprincipe geeft je de kans om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen gevoel en voor jouw eigen perceptie. Daarmee kun je werken met de symbolen. Door de afweer te ontmantelen heeft 80

als gevolg dat de waarneming van het symbool verandert en ook de lading naar het S toe eraf gaat. Naast bovengenoemde essentiële verschillen, wordt hierover in de herontdekking gewezen en beschreven. Actualisering: Website: www.PRIonline.nl Op de website zijn tevens een aantal filmpjes te zien waarin Ingeborg Bosch persoonlijk de theorie nader uitlegt. Ingeborg Bosch heeft inmiddels meerder boeken geschreven: * De herontdekking van het ware zelf, is herzien * Illusies * De onschuldige gevangene * PRI en de kunst van bewust leven (zelfhulpboek) met extra hulp van filmpjes via de site.

81

Boeken PRI therapie Titel : Op weg naar je ware zelf Auteur: Jean Jenson ISBN nummer: 90-269-6760-8 De auteur maakt inzichtelijk hoe problemen in het hier-en-nu te maken hebben met (onverwerkte) problemen en gevoelens uit de kindertijd. Zij beschrijft een methode om gevoelens uit de kindertijd te onderscheiden van het hier-en-nu van de volwassene. Haar methode is een vorm van regressietherapie. Ze neemt afstand van therapieën die slechts op herbeleving van gevoelens gericht zijn, zonder die te verklaren of te begrijpen en het besef dat die gevoelens in het heden veelal geen adequate reacties opleveren. Haar visie en methodes doen denken aan die van Alice Miller, die dan ook het voorwoord schreef. Het boek is helder en eenvoudig geschreven en de vele voorbeelden maken het leesbaar, herkenbaar en dus goed toegankelijk voor een breed publiek. Ik zou de methode niet snel als zelfhulpmethode aanraden aan (ernstig) getraumatiseerde mensen. Een therapeut lijkt me noodzakelijk. De tweede druk is vrijwel gelijk aan de vorige. Er zijn twee gevalsbeschrijvingen toegevoegd en een bijlage. In deze bijlage positioneert de auteur samen met een Nederlandse collega de door haar ontwikkelde therapie ten opzichte van andere gangbare therapieën (zoals Rogeriaanse, Gestalt, Pesso). Deze bijlage verheldert haar uitgangspunten en is dus een goede toevoeging. (Te koop in de boekenhandel, maar ook te huur in de bibliotheek) *

82

Titel: De herontdekking van de het ware zelf Auteur Ingeborg Bosch ISBN nummer 90-269-2346-5 Het boek bevat een grote hoeveelheid praktische informatie die je kan helpen bij je helingsproces, als ook illustratieve voorbeelden, nuttige oefeningen, handige testen en - last but not least - belangrijke nieuwe theoretische informatie. Het werk van mijn collega Ingborg Bosch heeft aanleiding gegeven tot een groot aantal wijzigingen in de therapie zoals ik die beschreef in OP WEG NAAR JE WARE ZELF[..] De veranderingen en toevoegingen die uit het klinische werk van Bosch naar voeren zijn gekomen hebben veel bijdragen aan het effectiviteit van de therapie. Daarom wil iedere lezer van OP WEG NAAR JEWARE ZELF [...] zeker aanraden ook DE HERONTDEKKING VAN HET WARE ZELF [..] Ik hoop dat je er veel aan zult hebben op je reis naar de herontdekking van je ware zelf. (Jean Jenson, in haar Woord vooraf bij dit boek) De manier waarop PAST REALITY INTEGRATION © de realiteit van onze jeugd benadert is opmerkelijk, gezien de toestand van ontkenning waar velen van ons in verkeren. De manier waarop we onze kinderen opvoeden en de emotionele gevolgen die dit heeft, lijkt het laatste taboe in onze samenleving te zijn. Als therapeut vervult het me met grote dankbaarheid wanneer ik - keer na keer - ervaar hoe cliënten zichzelf kunnen helen van de pijnlijke gevolgen van de hun kindertijd (zoals depressie, burn-out, angsten, relatieproblemen, onzekerheid) en hoe ze in staan zijn de kwaliteit van hun leven aanzienlijk te verbeteren. De methode die PRI © aanreikt om te kunnen helen is op korte termijn weliswaar confronterend - de waarheid over onze kindertijd komt immers al snel boven - op lange termijn is zij waardevol. Het resultaat van PRI © de cliënt een methode aan die zij zelfstandig kan blijven toepassen. *

83

Titel: Illusies Auteur: I. Bosch ISBN nummer: 902040542X Psychologe Bosch (1960) schreef eerder over de door haar ontwikkelde Past Reality Integration therapie, geïnspireerd door Alice Miller en Jean Jenson De herontdeking van het ware zelf. Onbewuste (kinder) overlevingsstrategieën deelt ze in vijf soorten in: (1) primaire afweer, (2) valse hoop, (3) valse macht, (4) ontkenning van behoeften en (5) angst. Bosch leert cliënten onder andere zelfstandig regressies op te wekken om de eigen afweer te ontmantelen. Op weg naar een onbelast volwassen bewustzijn leert men gedragspatronen en triggerende symbolen te herkennen. In plaats van het maskeren binnen een illusie moet de patiënt de oorspronkelijke pijn echt en fysiek durven voelen in een realiteit die boven de kinderkwetsuur staat. Omkeren dus, niet meer leven in het verleden. (Iets te) veel verhalen van enthousiaste cliënten die ook voldoende financiële middelen moesten hebben, laten zien dat het een lange moeizame weg is (‘Nu, 35 sessies later...’). Zelfdestructieve en suïcidale personen vinden er mogelijk een echte doorbraak in. Achterin een test om vast te stellen welke afweervormen men het meest gebruikt. Met bibliografie en register. Omslag in geel en lichtblauw met onduidelijke vormen. Het boek is een zelfstandig leesbaar vervolg op De ontdekking van het ware zelf (2000)*. De overeenkomst tussen PRI als weg naar herstel en codependentie is dat beiden uitgaan van oude pijn uit het verleden. In codependentie hebben we het over een disfunctioneel gezin (meer dan 75% van de gezinnen is disfunctioneel). In zo’n gezin mogen we ons niet uiten en niet voelen en hangen we de vuile was niet buiten en leer je je af te stemmen op de ander waardoor je meer anderenwaarde dan eigenwaarde ontwikkelt. In het verleden waren er van de 10 boodschappen 9 negatief is onderzocht (Je bent een stoute jongen, dat doe je niet goed, je kunt ook nooit wat zelf, pas toch eens op!, etc.) en dat slepen we dus allemaal met ons

84

mee en daar gaat PRI heel mooi op in om de dingen alsnog te voelen en verwerken en transformeren. Het boek Illusies van Ingeborg Bosch vond ik het beste en beveel ik van harte aan als zelfhulpboek. PRI helpt mensen met zelfdestructief gedrag en codependentie is zelfdestructief gedrag bij uitstek. Het klopt helemaal als helingsweg. Het heeft mij in ieder geval veel meer bewust gemaakt van oude ellende die ik meesleepte in mijn afweer die ‘Ontkenning van behoeften’ was.

85

Mijn ervaringen met het boek ‘Illusies’ In maart 2009 las ik het boek Illusies voor de tweede keer. In 2003 had ik het voor het eerst gelezen en had ik twee pagina’s met aantekeningen gemaakt en dacht ik dat ik het allemaal wel begreep. In 2009 maakte ik maar liefst vijftien pagina’s met 67 aantekeningen. Het meest opvallende was dat ik in 2003 totaal niet opmerkzaam was geweest van de volgende tekst uit het boek: ‘And because we fail to notice that we fail to notice, there is little we can do to change, until we notice how failing to notice shapes our thoughts and deeds’ Ik had daar volledig overheen gelezen. Over ‘fail to notice’ gesproken! Ik was er blind voor. Ingeborg zegt: “Wat we als kind hebben meegemaakt en verdrongen is waar we in het heden bang voor zijn.” Als je als kind niet geliefd werd, zoals velen van ons, ben je bang om geen liefde te krijgen en te verdienen en word je wat ze in codependentie een people pleaser noemen en probeer je het de ander naar de zin te maken in de hoop dat je dan geliefd wordt. Ingeborg noemt dat Valse macht, het ‘als...dan’ principe. Angst is de drijfveer van de meeste van ons en een afweer van oude pijn die niet verwerkt en getransformeerd wordt. Ingeborg schrijft: “De man die enorm veel kritiek te verduren kreeg als kind, is als volwassene heel bang voor kritiek die hij veel krijgt van z’n baas en z’n vrouw en heeft zelf een sterke neiging op anderen kritiek te hebben.” Ik herkende het helemaal in mijn codependentie. Ingeborg zegt: “Hoe PRI aankijkt tegen psychische ziekten: als afweer tegen oude pijn en niet als min of meer onherstelbare weeffout in ons organisme”, en: “Het lijden van mensen wordt voor een groot deel veroorzaakt door afweermechanismen.”

86

Ingeborg onderscheidt de volgende afweermechanismen: -de primaire afweer Die bestaat uit gedachten en gevoelens die inhouden dat er met ons iets mis is (Ik ben dom, niet goed genoeg, etc.). Bij codependentie noemen ze dat lage gevoelens van eigenwaarde met een innerlijke criticus. -valse hoop Dit kun je herkennen aan gedachten die de volgende vorm hebben: Als ik maar iets doe of juist niet doe dan krijg ik wat ik nodig heb’, Het is altijd als...dan... Als ik eenmaal die leuke relatie heb zal ik gelukkig zijn; nee dus. Als je nu niet gelukkig bent zal je het dan ook niet zijn. De people pleaser uit codependentie is het die geeft om te krijgen, zo van: als ik nu maar aardig doe zullen de mensen ook wel aardig voor me zijn. -valse macht Heeft drie kenmerken: 1. Gedachten waarbij je de ander of anderen op de een of andere manier veroordeelt, hij deugt niet, ze deugen niet. Het is de vervolger/ aanklager uit codependentie. 2. De koppeling van deze gedachten aan emoties die kunnen variëren van lichte irritatie tot razernij 3. Gevoelens van superioriteit ten opzichte van de ander (ik ben oké, de ander niet) -ontkenning van behoeften Dit is het gevoel niets nodig te hebben, gecombineerd met een emotioneel en fysiek min of meer verdoofde staat van zijn en gedrag waaruit blijkt dat er niets aan de hand is. Alles kan wachten, (bijna) niets is urgent of belangrijk, werkelijke passie en emotionele intimiteit ontbreken. Deze afweer had ik heel sterk. Ik scoorde hoog op de test en wist dat het klopte. Ook ik ging er van uit dat er niets met me aan de hand was en deed dus ook niks en bleef onbewust met het idee dat ik al bewust 87

was en wist niet dat ik niet wist. Bosch noemt deze afweer de moeilijkste om te overkomen, vanwege de ontkenning. Ontkenning is ook weer een van de kenmerken van codependentie; het klopt weer precies. -angst Dit is de afweer om de waarheid weg te houden; het voelen van de afweer als waarheid in plaats van illusie komt neer op het versterken van de afweer. Lao tse zei: “Ware woorden zijn niet mooi” en daarom lopen we ervoor weg en zijn we er bang voor. Mijn ervaring is dat we vaak al de angst hebben om ons ware wezen te laten zien, uit angst voor afwijzing en kritiek en veroordeling en dan kiezen we voor een Ideaal Ik dat berekenend is en in de pot wil vallen bij de ander. Een persona, een masker, zetten we dan op met het idee dat het ons beter en mooier maakt dan we echt zijn, maar daardoor verwerpen we wie we echt zijn nog meer en dat vergroot weer de angst voor ontmaskering. Angst is er ook om te verliezen wat je nu hebt of niet te krijgen wat je wilt, dat het niet zo loopt als jij graag wilt. Als het zou lopen zoals jij graag wilt zou het een puinhoop worden. Nietzsche zei niet voor niets dat, als je wensen uit zouden komen, je al spoedig in een hel zou leven. We krijgen niet wat we vragen en willen, maar precies dat wat we nodig hebben en daar mogen we op vertrouwen dat alles ten goede komt aan ons ware zelf.

88

Spelletjes die mensen spelen Om te ontkomen aan de werkelijkheid en om bijbedoelingen te verhullen en ook verborgen agenda’s te verbergen en om bezigheden te rationaliseren en om te manipuleren en controleren spelen mensen spelletjes met elkaar. Heel wat van die spelletjes zijn beschreven in het boek ‘Games people play’ van Dr.Eric Berne, in het Nederlands slecht vertaald als ‘Mens erger je niet’. Codependenten hebben zo hun eigen spelletjes, waarvan ik er hier een aantal noem: - Het spel ‘Arme-ik’ noemt Berne niet en dat kom ik nog wel eens tegen. Het is het spel van de klagers, zeurpieten, zeikers en losers en slachtoffers. Ze beklagen zich over alles en geven anderen en omstandigheden daarvan de schuld. Ze hebben een externe locus van controle waar een interne locus van controle ervoor zou zorgen dat ze zelf de verantwoordelijkheid voor hun leven zouden nemen. De ‘Arme-ik’ speler stelt de vraag ‘waarom ik?’ in plaats van te vragen naar hoe en wat hij kan doen. Er wordt wat afgeklaagd, ondanks de welvaart in dit land. Mensen tellen hun zegeningen niet en zijn vaak niet dankbaar voor wat ze hebben en zijn. ‘Wat ga je er aan doen?’ kan een vraag zijn die deze spelers de ogen opent, ze komen er zelf niet op uit zelfmedelijden. - Ik noem nog wat spelletjes waar ik zelf op kwam die Berne niet noemt. Het spel dat vaak wordt gespeeld is ‘Ja-maar.....-ik-kon-er-niks-aandoen’. Fouten worden dan uitverdedigd en men leert er dus niet van en herhaalt de fout weer (l’histoire se repète). Een magazijnchef zei tegen me: ‘Je bent de enige manager die z’n fouten eerlijk toegeeft en er van leert, wanneer word je directeur’. Confucius zei: ‘Helaas ik heb nog geen mens gezien die z’n gebreken heeft opgemerkt en er zich in89

nerlijk over gegispt heeft’. Rumi zei: ‘Hij die z’n gebreken niet erkent is zijn eigen vijand’. ‘Ja maar...’ zegt de speler van dit spel dan en denkt het weer beter te weten en gelijk te hebben. Een NLP-trainer zei dat fouten niet bestonden alleen resultaten. Hij schreef Boeda op de flipover, ik wees ‘m op de foute spelling dat het Boeddha moet zijn, hij zei dat het niet fout was maar zijn manier om het te spellen en was heel eigenwijs en leerde dus niks en verbetert z’n leven dus niet, heel dom. - Het spel ‘Ik-weet-wat-goed-voor-je-is’ wordt gespeeld door de arrogante betweter die je ongevraagd advies geeft en daarmee impliciet zegt dat je er niet best aan toe bent dat je z’n advies nodig hebt. De dwaas staat meteen klaar om je adviseren, waar de wijze vragen zal stellen om je zelf de antwoorden te laten vinden en veel terughoudener zal zijn met advies. Dit spel wordt dus vooral gespeeld door dwazen die denken dat ze wijs zijn. Ze zeggen doodleuk wat je moet denken, voelen, doen en zijn alsof ze de wijsheid in pacht hebben en dat kunnen weten, nogal aanmatigend. - Het spel ‘Mooi-weer-spelen’ deed ik vroeger heel veel. Ik zei altijd ‘prima’ op de vraag hoe het met me ging, ik had geleerd dat je de vuile was niet buiten hangt en was dus niet eerlijk in mijn antwoord en vond dat ook prima. Ik was de mister nice guy met wie het altijd ‘goed’ ging, tenminste dat maakte ik mezelf en de ander wijs. - Als-hij-maar-gelukkig-is is een favoriet spel van codepedenten, die zelf niet zo gelukkig zijn en de behoeften van de ander voorrang geven boven hun eigen behoeften en denken dat ze de ander gelukkig kunnen maken, een hopeloze taak en grote vergissing die leidt tot teleurstelling en wrok. - Wat-heb-je-me-nu-toch-aangedaan? is ook een spel van codependenten die in de slachtofferrol schieten en de ander beschuldigen van dingen die ze zelf kunnen aanpakken, er is gebrek aan zelfreflectie en de eigen fouten en schaduwkanten worden geprojecteerd op de

90

ander die de schuldige is, het slachtoffer is natuurlijk ‘onschuldig’ en kan er niks aan doen(-). - Kijk-eens-wat-je-mij-nu-hebt-laten-doen is ook echt een codependent spelletje, de codependent laat zich leiden door wat de ander wil om van de verantwoordelijkheid af te zijn, als het dan niet goed gaat uit hij zich beschuldigend aan de ander die hem iets heeft laten doen. - Als je de spelletjes als these ziet is de anti-these vaak gelegen in geestelijke judo, het meebewegen met de kracht van de ander om hem zo uit balans te brengen en zo tot de synthese te komen van gezonde interdependente communicatie Ik kan het boek van Eric Berne aanbevelen, je zult net als ik op op het idee van spelletjes komen en de bewustwording alleen al is al heilzaam, veel plezier ermee en lach erom en om jezelf!

91

Wat houd je tegen? (Welke grenzen werp je tegen jezelf op?) Denk terug aan je jeugd. Gebeurde je een van de volgende dingen? 1. Je stelde een vraag in de klas en iedereen lachtte. Het zorgde ervoor dat je heel terughoudend werd om vragen te stellen, omdat je niet wilde dat de anderen je dom zouden vinden. Zelfs nu, neig je ertoe om het stellen van vragen te vermijden uit angst voor een negatieve respons 2. Je gezin was wat disfunctioneel toen je opgroeide( en je codependente trekken ontwikkelde). Sindsdien herhaal je die patronen. Freud noemde dat ‘herhalingsdwang’. 3. Jou werd geleerd dat vragen een teken van zwakheid was. Als volwassene probeerde je alles zelf te doen(counterdependent), zelfs al kun je het zelf niet aan 4. Je werd opgevoed om te geloven dat dingen voor jezelf willen hebben egoïstisch is. Geven is beter dan ontvangen werd je geleerd, je bent nu niet zo goed in staat om te ontvangen, hebt daar weerstanden tegen. 5. Je zei of deed iets dat ervoor zorgde dat de mensen je niet serieus namen. Het zou een ouder, leraar, klasgenoot, of iemand in een winkel geweest kunnen zijn. Tot op deze dag ben je verlegen en terughoudend om aandacht en medewerking van anderen te krijgen. 6. Je vroeg om iets en schaamde je daarvoor. Er werd je gezegd: ‘Hoe kun je dat nu vragen?!’ ‘Zie je niet hoe moeilijk wij het hebben?’ ‘Wees niet zo egoïstisch.’ En nu voel je je schuldig als je iets voor jezelf wilt 92

7. Je bracht jezelf ooit in verlegenheid en dacht: ‘Dat laat ik nooit meer gebeuren’ Nu houd je je nog steeds terug uit angst om jezelf weer in verlegenheid te brengen. 8. Je kreeg vaker een nee als antwoord op je verzoek. Dat liet je achter met de verwachting dat je meer nee’s zou krijgen, dus ben je terughoudend om nog maar iets te vragen. 9. Je was ‘gedreven’: onder andere om goed je best te doen op school, uit te blinken in sport, of dansen of pianospelen. Je ouders joegen je op en lieten je in veel gebeurtenissen meedraaien. Als volwassene, vraag je zelden om hulp en verwacht je het ook niet, jouw rol is de showman, de held, the people pleaser(codependent), altijd op zoek naar applaus en lof. 10. Je ouders zeiden dingen als: ‘Als je voor een dubbeltje geboren bent, word je nooit een kwartje’ en ‘Wat zullen de mensen er wel niet van denken’ en “Doe maar gewoon dan doe je gek genoeg’. Dit leidt tot codependentie en dus o.a. lage gevoelens van eigenwaarde. Het valt mij op dat veel mensen hun licht onder de korenmaat zetten en zich niet vrijelijk uiten in hun uniekheid en authenticiteit. Tenzij je een hele zeldzame, unieke opvoeding hebt gehad zul je tenminste één van deze dingen herkennen. Je werd onbewust geprogrammeerd om je zo te voelen dat je de dingen niet verdient en dat kan tot schaarste in je leven van nu leiden. Je kunt jezelf herprogrammeren, door deze gebeurtenissen op een positieve manier te verwerken en je ‘selftalk’, je innerlijke dialoog positief in plaats van negatief te maken. Het heeft weer alles met zelfkennis te maken dat je een kind van God, het universum, het geheel bent en liefde, aandacht, waardering, erkenning, respect, etc. verdient en er recht op hebt en dat je het veelal eerst aan jezelf moet geven. De 10 genoemde punten zijn in feite grenzen die je voor jezelf opwerpt, waardoor je niet te volle kunt leven en tot interdependentie kunt ko93

men. Die innerlijke grenzen zijn vaak moeilijker waar te nemen, daar is veel zelfinzicht en zelfkennis voor nodig. We zien wel de splinter in het oog van de ander en niet de balk in ons eigen oog.

94

Persoonlijke grenzen Codependenten hebben vaak moeite met grenzen, ze zijn of te laag of te hoog, hier volgen wat soorten van grenzen waar de codependent mee te maken kan hebben: - Te rigide - Te doordringbaar - Te afstandelijk - Te flexibel - Te gesloten - Te versmolten Persoonlijke grenzen betekent het recht om nee te zeggen en de vrijheid om ja te zeggen. Het goede binnen kunnen laten komen en het slechte buiten houden. Persoonlijke grenzen staan in een directe relatie met eigenwaarde, is de eigenwaarde laag dan zijn de grenzen ongezond, of te hoog of te laag en ontbreken ze zelfs. Ze kunnen te hoog zijn als men zich nooit meer wil laten kwetsen, te laag als men z’n grenzen makkelijk laat schenden en alles voor lief neemt en kunnen zelfs ontbreken als men versmelt met de ander. De codependent heeft meestal ongezonde grenzen en laat meestal z’n grenzen schenden en accepteert het onacceptabele, de counterdependent schendt op zijn beurt graag de grenzen van anderen. Problemen hebben met een ferm nee zeggen is een codependente trek en zorgt ervoor dat je je grenzen niet bewaakt en niet respecteert en ja zegt als je nee bedoelt. Anne Katharine schrijft ‘Grenzen moeten onmiskenbaar genoeg zijn om de individualiteit te bewaren en beschermen, maar ook open genoeg om nieuwe ideeën en perspectieven toe te laten. Ze moeten ferm 95

genoeg zijn om onze waarden en prioriteiten zuiver te houden en voldoende open om onze prioriteiten te communiceren naar de juiste mensen en gesloten genoeg om aanvallen te weerstaan van gemene, onattente en zelfzuchtige mensen. De gezonde grenzen zijn net als de huid die beschermt tegen bacteriën en gevaarlijke stoffen en neemt de helende zalf in zich op, flexibel genoeg dus, ademend en doordringbaar. Jan Foudraine schreef het boek ‘De Bunkerbouwers’ over mensen die muren om zich heen hebben gebouwd, dat is wel veilig, maar levert ook een isolement op er kan dan ook geen liefde binnenkomen.

96

Verdrongen woede Codependenten hebben mijns inziens de gevaarlijkste vorm van woede, namelijk de verdrongen woede, ook wel implosieve woede genoemd, codependenten zijn vulkanen, niet kwaad te krijgen en kunnen dan ineens tot uitbarsting komen. Omdat de woede verdrongen is werkt hij 9x sterker door omdat het onbewuste 9x sterker is. Ik was de codependente mister nice guy en had thuis al geleerd om mijn woede te verdringen. Als ik mijn woede zou uiten, zou ik de liefde van mijn ouders verliezen, zo voelde het tenminste voor mij, en ik zou zelfs dood gaan omdat ik het in mijn uppie niet zou redden. Zo verstopte ik mijn woede achter een glimlach.. Ik trouwde een vrouw die op mijn moeder leek en waarop ik mijn woede projecteerde, ik liet haar mijn woede, die ik zelf niet wilde voelen, uitspelen en kon haar dan de schuld geven. Mijn vrouw werd dus woedend omdat ik mijn gevoelens niet uitte en zo in mijn hoofd(controle) zat en ze had gelijk met ‘r woede, ik was nog steeds te bang om mijn woede te uiten en zette daarmee alle emoties op slot. Tijdens een psychose kwam de woede eruit als razernij en vermoordde ik mijn vrouw bijna, mijn oudste zoon kwam er gelukkig tussen. Tijdens de psychose kwam veel woede los en dat was mijn redding, althans het begin van vele transformaties. Ik raakte eerste nog depressief, de pijn en de woede sloegen naar binnen toch weer, hoe sterk een gewoonte is en codependentie is. De woede richtte zich nu tegen mezelf, ik voelde niks meer en de innerlijke criticus, die ook zo kenmerkend is voor codependenten, sloeg toe, ik was mijn ergste vijand geweest en dat voelde ik nu voor het eerst. Ik zou later pas beseffen dat door deze ervaring er ruimte kwam om vrede en vriendschap met mezelf te sluiten en een en ander. te transformeren. Mijn moeder complimenteerde met het feit dat ik nooit kwaad op haar was geworden, mijn verdringing werd beloond. De boodschap was dat 97

als je geen pijn en woede voelt dan ben je een goede jongen. Dat moest ik allemaal gaan beseffen en afleren!. Het was een conditionering die heel diep zat. Afleren is veel moeilijker dan leren merkte ik. Mijn lieve vriendin Elly, die ik, na mijn scheiding, in 1999 ontmoette, stelde vast dat ik vaak secundair reageer, ze deed dat heel liefdevol, zonder me af te keuren. Ik leerde daardoor wat spontaner en directer te reageren en bij mijn gevoelens te komen, van Elly mocht ik wel huilen, mijn vrouw maakte me belachelijk als ik huilde en noemde me dan een watje. Nu mag ik nog wel boos worden maar heb er meer controle over het is geen implosieve woede meer, geen vulkaan meer die ineens tot uitbarsting komt ik reageer nu al eerder en opener..

98

De codependente helper/redder Er zijn veel mensen die anderen helpen en ‘redden’ om hun eigen ellende te kunnen vergeten en ontvluchten. Ze voelen zich pas sterk en goed als ze kunnen helpen en redden, dat geeft ze een gevoel van macht. Jij bent dan oké en de ander is dat niet en heeft dus jouw advies en hulp nodig. In ho’oponopono stellen ze dat de therapeut zelf het probleem is, omdat hij er altijd bij is als er een probleem is en dus eerst zichzelf mag zuiveren en helen. ‘Healer heal at first yourself ’ zeggen Amerikanen. Er is onderzocht dat 75% van de geestelijke hulpverleners zich superieur voelt en dat is pathologisch en vaak een overcompensatie voor gevoelens van minderwaardigheid. Eelco Smit noemde in het enneagram de schaduwkant van de helper ‘Ik ben niets waard’. Nancy Groom schrijft in haar boek ‘From bondage tot bonding, escaping codependency’ over ene Andrea, die in een disfunctioneel gezin is opgegroeid en al op 10 jarige leeftijd voor gezinsleden moest zorgen, zo leerde ze dat je er pas mag zijn als je helpt. Het is niet verwonderlijk dat ze er haar beroep van maakte en kinderen uit disfunctionele gezinnen ging helpen. De mensen van de kerk waar ze lid van was bewonderden haar om haar successen en kracht en positiviteit en dat deed haar ego goed, ze teerde daarop, want ze voelde zich vaak onbegrepen en alleen. Zij kreeg geen hulp en wees contacten met gezonde mensen af, alleen probleemgevallen interesseerden haar. Om van zichzelf vast te stellen dat zij ook behoeftig was zou niet alleen naar hebben gevoeld en afstotelijk hebben gewerkt maar was zelfs beangstigend voor haar en ze liep weg voor haar angst(als afweer van oude pijn, zie PRI). Het voelde voor haar beter om de leiding te hebben in het contact met anderen. Een therapeut was de enige die de waarheid over Andrea zag en dat Andrea geshockeerd zou zijn als ze zou 99

ontdekken dat ze eigenlijk een diepe zelfverachting en woede in zich had, die werden verborgen achter de uiterlijke schijn van succesvolle helper. Ik ken ook veel therapeuten die de melk optrekken als je ze attenteert op codependente trekken, ze willen daar niks van weten en voor hen moet je ‘het geval’ zijn anders ben je niet interessant en willen ze niets van je weten, er is geen enkele zelfreflectie en ze blijven dus slachtoffer van hun eigen codependente gedrag. Arthur, een vluchteling uit Angola, werd geholpen door een codependente medewerkster van vluchtelingenwerk die alles uit handen van Arthur nam, waardoor Arthur niet leerde zelf de verantwoordelijkheid voor z’n leven te nemen en helemaal van haar afhankelijk werd. Toen Arthur in een crisis kwam en o.a. in mijn informatiefolder las over vijand zijn van jezelf kwam er een ommekeer en nam hij afscheid van de hulpverleenster en deed de dingen nu zelf. Hij zei: ‘ Ze behandelde me als een slachtoffer en daar ging ik me ook naar gedragen met alle ellende van dien, jij behandelt me als vriend en gelijkwaardig en daar kan ik me aan optrekken’ Paulo Coelho zei: ‘ Iedereen die zich inmengt in de levens- en lotsbestemming van anderen, zal die van zichzelf nooit kennen’, een waardevolle waarschuwing voor hulpverleners. Tot slot nog een quote die ik tegenkwam: - De wil om de mensheid te redden is vrijwel altijd een voorwendsel voor de wil over anderen te regeren. Henry Louis Mencken

100

Kritiek op codependentie Amerikaanse deskundigen beweren dat 98% van de bevolking in meer of mindere mate codependent is en dat 1% zich bewust is van de nadelige effecten daarvan. Je zou dus kunnen zeggen dat als 98% codependent is het normaal gedrag is en dat codependentie betekenisloos is. Ja en nee; wie helemaal normaal is is niet helemaal normaal en Maslow zei: “Wat de mensen normaal noemen is de psychopathologie van de gemiddelde mens.” Is codependentie dan niet weer een stempel en etiket dat je mensen opplakt? Het is goed om te weten dat je niet codependent bent, maar codependent doet, het is aangeleerd gedrag en je kunt het dus ook weer afleren. De grote soefiemeester Inayat Khan noemde dat ‘ontleren’. Maar met mij is niets aan de hand zeggen tegenstanders en die zoeken het bij de ander of bij de omstandigheden. Als je het bij de ander zoekt is het net alsof je naar de dokter gaat met een ziekte, en de dokter schrijft dan een medicijn voor de ander voor en jij gaat je daar dan een stuk beter door voelen. Als we bijna allemaal codependent zijn, waarom is het dan niet méér bekend? Omdat men zich veelal bezighoudt met symptoombestrijding i.p.v. de oorzaak; namelijk de onbewustheid en onwetendheid en gebrek aan zelfkennis aan te pakken. Schopenhauer zei het heel mooi: “De wijzen hebben eeuw na eeuw altijd hetzelfde gezegd en de mensen hebben eeuw na eeuw altijd hetzelfde, namelijk het tegengestelde gedaan!”. De wijzen hebben altijd gewezen op bewustwording, ontwaken en liefhebben en de mensen kiezen (onbewust) voor angst. De angst geen erkenning, geen waardering, geen respect, geen liefde te krijgen. De angst om te verliezen en niet genoeg te hebben, zelfs de angst voor succes en grootsheid. De angst voor verandering is ook heel groot. Elke 101

verandering is nog geen verbetering, zeggen ze dan. Maar daar staat tegenover dat elke verbetering wel een verandering is!. Dat de angst regeert in de wereld blijkt o.a. uit het feit dat er jaarlijks 900 miljard euro wordt uitgegeven aan wapens (angst), waar een deel van dat bedrag voldoende zou zijn om de armoede uit de wereld te helpen (liefde). Het orakel van Delphi zei het al: “Ken U Zelve”, maar we luisteren daar niet naar en denken dat we onszelf allang kennen. Hoe minder mensen weten, hoe meer ze denken te weten. Lao Tse zei: “Wie anderen kent is intelligent, wie zichzelf kent is verlicht”. Een man antwoordde me met de opmerking: “We zijn allemaal codependent, ik heb daar niks mee.” Hij had dus niks met een essentieel kenmerk van z’n gedrag, Typerend voor de ontkenning die zich vaak voordoet, het idee dat je niks hoeft te doen, niet aan de slag hoeft met jezelf en dan blijf je voortleven in slaap, in een illusie, en droom je dat je wakker bent.

102

Wegen naar herstel Er zijn meer wegen die naar Rome leiden. De één zal baat hebben bij psychosynthese, een ander bij NLP of Gestalt. Het maakt veel uit welke weg je kiest, hij moet bij je passen en je mag je intuïtie daarbij gebruiken. Alles dat leidt tot Zelfkennis is een weg naar herstel, een bevrijding van codependentie en oude ellende en pijn. Ik herkende veel in het werk van Melody Beattie die zich ook niet begrepen voelde door haar hulpverleners en besloot haar eigen therapeut te worden en zelf op zoek te gaan, ze leerde haar spiritualiteit kennen en maakte contact met haar Hogere Zelf, zoals ook wordt aangegeven in de 12 stappen programma’s van AA. Ik zei tegen mijn psychiaters: “Ik wil wakker worden.” Ze begrepen me niet en zagen een wakker lichaam en dachten dat ik mijn lichaam was. Als ze zelf ontwaakt waren hadden ze me gefeliciteerd en me geholpen. Ze hadden geen idee waar ik het over had. Ik voelde dat ik in slaap was, in geestelijke zin, en dat was het begin van mijn herstel. Ik ging de weg naar binnen en heb veel baat gehad bij een holistisch therapeut en een numeroloog en bij een gespreksgroep Attitudinal healing, en ik volgde cursussen NLP, Mindfulness en psychosynthese en las heel veel, ook boeken over codependentie. Het ging me om ontwikkeling, want dat is het, we moeten de wikkels er weer afhalen. Van oorsprong zijn we een prachtige, stralende diamant en dan komt er vuil om en om het dan nog wat te laten lijken smeren we er nog een laagje verf op en komen zo nog verder van de kern; alle lagen moeten er weer af; delete zei ik altijd tegen cursisten; loslaten en vergeven, ook jezelf. Je disidentificeren van al je rollen en sub-persoonlijkheden en zo vrij worden en bij je Zelf komen, dat verbonden is met alles en iedereen in vrede, harmonie en liefde. Shakespeare zei: “De bereidheid is alles”. Ben je bereid om te erkennen dat je jezelf eigenlijk heel slecht kent en niet echt liefhebt; je maakt dan 103

wel lol en plezier maar dat is vaak om de eenzaamheid en verveling te ontvluchten en niet alleen te hoeven zijn. Erich Fromm zei: “Het grootste probleem van deze tijd is dat de mensen niet alleen kunnen zijn met zichzelf ”. Doe het maar eens. Ik heb het enkele jaren gedaan en het leverde me heel veel op. Veel mensen zijn independent of denken dat tenminste of ze zijn antidependent en slaan elke hulp af en willen het wiel zelf weer uitvinden. Wordt dus interdependent; dat is heling. Zelfhulpgroepen Er wordt verschillend gedacht over zelfhulpgroepen o.a. codependents anonymous, attitudinal healing, de fanclubs spiegologie, etc. De uitwisseling in vriendschap kan zeker z’n vruchten afwerpen, met attitudinal healing heb ik goede ervaringen opgedaan. Van groot belang is dat de groepen geleid worden door mensen die kundig zijn en hun weg zijn gegaan en wakker zijn en mensenkennis hebben en de sociale vaardigheden om groepen te leiden. Een vrouw was lid van de amerikaanse codependents anonymous en gaf tijdens een bijeenkomst een zakdoekje aan een huilende vrouw en dat werd meteen bestempeld als codependent gedrag, terwijl het gewoon aardig gedrag is en heel attent. Een andere vrouw nam koekjes mee naar een bijeenkomst en werd ook van codependent gedrag beschuldigd. Ze stapte meteen op, en terecht. Counselors/psychotherapeuten Er zijn in Nederland enkele counselors en psychotherapeuten die veel afweten van codependentie, maar dat is niet persé noodzakelijk, als ze maar bewust zijn en wakker en je niet afhankelijk maken van hun adviezen en begeleiding. Een goede counselor stelt goede vragen die tot inzichten kunnen leiden die bevrijdend zijn. Ik vroeg een vrouw een keer wat ze eigenlijk zelf wilde en het bleek dat ze dat helemaal niet wist. Ze zat in de afweer ‘Ontkenning van behoeften’ en wist nu dus dat haar behoeften en wensen van belang zijn en vervuld mogen worden en dat ze ze kenbaar mag maken. Ze had het altijd anderen naar de zin willen maken en 104

kreeg daar heel weinig tot niets voor terug en dat stelde haar erg teleur. Ze was een ‘people pleaser’ en hoopte daarmee de liefde, erkenning en waardering te krijgen, maar die krijg je alleen als je jezelf accepteert zoals je bent en je ware kleuren laat zien. Zoals Cindy Lauper zingt: “You show your true colours and that’s why I love you...”

105

Robin Norwood Robin Norwood is de grondlegster van de Norwood-vrouwengroepen en auteur van ‘Women who love too much’, in het Nederlands vertaald met ‘Als hij maar gelukkig is’, met als ondertitel ‘vrouwen die teveel in de liefde investeren’ en dat is precies wat de beschreven vrouwen doen: investeren, dus zakendoen met berekenend gedrag om rendement te halen en dat is helemaal geen liefde. Een betere titel voor het boek zou zijn geweest: ‘Women who control too much’ of in het Nederlands: ‘Als hij maar verandert’. De beschreven vrouwen zijn allemaal uit op controle en dominantie en manipuleren hun partner, die hen gelukkig moet maken, omdat ze zichzelf ongelukkig en leeg voelen en codependent zijn, zonder dat te beseffen. Robin noemt die vrouwen aantrekkelijk, capabel en intelligent, ik vind dat het opsokkelen van losers die ernstig getraumatiseerd zijn en geen enkele zelfreflectie aan de dag leggen. De partner deugt niet en die zullen ze wel even ‘redden’ en ‘verbeteren’ en veranderen, een nogal aanmatigende, belerende en arrogante houding die een overcompensatie is van minderwaardigheids-gevoelens die zo eigen zijn aan codependentie. Ze projecteren hun eigen ellende op hun partner die hen alleen maar spiegelt(soort zoekt soort) Norwood schrijft over een vrouwelijke cliënt die zegt: ‘Maar hoe kon ik weten dat ik hulp nodig had? Ik dacht dat ik het allemaal prima deed!’. Rumi zei: ‘Wie in zichzelf geen gebreken ontdekt is zijn eigen vijand’ En dan is er geen liefde maar haat en zelfafkeer, die gespiegeld wordt door de partner die ze kiezen. Ze kiezen voor het bekende en dat is vijandschap en zelfafkeer. Mijn vriend Peter de Kock zei: ‘Codependentie is in oorlog zijn met jezelf ’ en vele auteurs en wijzen delen die mening met hem. Als je in oorlog bent met jezelf kom je dus ook in oorlog met je partner ‘t is besmettelijk. Wat die vrouwen, waar Norwood het over heeft, dan doen is de partner de schuld geven, die deugt dan niet en dan vluchten ze naar een nieuwe relatie, zonder iets geleerd te hebben en maken weer dezelfde fouten, niet erg intelligent.

106

Norwood schrijft: ‘Omdat we niet van onszelf kunnen houden hebben we hem nodig om ons ervan te overtuigen dat we het waard zijn om liefgehad te worden’ Dat is heel onintelligent gedrag. Bovendien is het zo dat als hij zegt dat hij van de vrouw houdt, ze hem niet zal geloven omdat ze niet eens van zichzelf houdt, dus hoe kan iemand wel van ‘r houden? Daar komt nog bij dat als je niet van jezelf houdt je niet eens in staat bent om van een ander te houden, het is onmogelijk, dan ga je in plaats van teveel liefde te geven controleren, domineren, verbeteren, veranderen naar je eigen beeld en dat is geen liefde. Een Amerikaanse actrice zei het heel mooi ze zei dat een vrouw haar partner zo lang probeert te veranderen tot zo hem niet meer moet. “Het succes van de liefde, ligt in de liefde zelf - niet in het resultaat van de liefde.” - Het is natuurlijk dat we in de liefde graag het beste voor de ander wen-sen, maar of dit nu zo uitdraait of niet, doet niets af aan de waarde van de liefde die we schonken.” Mother Teresa   Norwood schrijft over een vrouw die te zeer liefheeft: ‘Ik voelde met sterker, wijzer en wereldser dan hem’, dat is de vergelijkingsval en superieur denken, waar minderwaardigheid aan ten grondslag ligt. Als je je meer voelt dan je partner is er al geen gelijkwaardigheid meer en is dat pathologisch gedrag. Als de Norwood groepen zich baseren op het boek van Robin Norwood houd ik mijn hart vast voor de desastreuze gevolgen. Al de beschreven vrouwen vertonen codependent gedrag en zouden meer naar hun eigen aandeel moeten leren kijken om tot heling en genezing te komen, zouden meer aan zelfreflectie moeten doen en hun schaduwkanten moeten leren zien en erkennen en transformeren. Freud zei: ‘De mens is beter dan hij weet, maar slechter dan hij denkt’ En Lao tse zei: ‘Mooie woorden zijn vaak niet waar en ware woorden zijn vaak niet mooi’. Norwood sokkelt de vrouwen op door ervan uit te gaan dat zijn teveel lief hebben en dus goed zijn, waar het tegendeel waar is. Nietzsche waarschuwde al voor de ‘goeden’ hij zei dat het de giftigste vliegen zijn die steken

107

Mijn codependente gedrag (verleden en nu ook nog deels) - Arrogant (en dus overcompensatie van minderwaardigheid) - De ander naar de zin maken - De mening van de ander over mij belangrijker vinden dan mijn eigen mening - Helpen, redden, geven - Aardig gevonden willen worden - Nuttig, nodig willen zijn - Te weinig grenzen en beschadigde grenzen o.A. Plaats - Vervangende schaamte - De controle willen - Rigide zijn - Zwijgen of woordenstroom als afweer van oude pijn - Gevoelens niet kunnen uiten - Lage gevoelens van eigenwaarde - Erkenning en waardering van anderen willen - Anderen ‘pleasen’ - Schuldgevoel, ik dacht dat het altijd aan mij lag - Niet goed genoeg voelen dus carrière en studie - Liefde voor anderen en niet voor mezelf - Ontkenning van behoeften als afweerpatroon - Disfunctioneel gezin - Ontkenning of verdringing van oude pijn - Vervallen in uitersten extreem materieel ingesteld en dan weer extreem spiritueel, manisch-depressief - Ik gaf om te krijgen - Mister ‘nice guy’ altijd zo aardig dat het ongeloofwaardig werd en was. Verslavingsgevoelig (workaholic, roken, denken, relatie, informatie, kicken, alcohol) - Afzien van expressie uit angst dat men het raar of gek vindt of afwijst, afwijzingsangst

108

- In mijn relatie geen grenzen kennen en als het ware fuseren en opgaan in de ander er zelf niet meer zijn. - Mijn innerlijke kind werd niet gezien, opgesloten in een donkere kast, terwijl ik een ik creëerde dat er heel zelfbewust en capabel en succesvol uitzag en was in de buitenwereld. - Ik behandelde mijn innerlijke kind op dezelfde manier als mijn ouders mij als kind behandelden, dus geen aandacht, geen liefde, geen koestering, geen warmte, geen intimiteit, niet gezien. - Compulsief gedrag, alles moest snel en veel en ik overschreeuwde mezelf om maar niet te hoeven voelen - Ik studeerde marketing en daar leer je in te spelen op de behoeften van de ander en deed dat zelf ook en ging voorbij aan mijn eigen behoeften en kende die niet eens, wist niet meer wat ik nu zelf wilde - Ik deed aan impressie-management en was heel berekenend in mijn gedrag dat op effectbejag gebaseerd was, op hoe ik over zou komen. Dat leerde ik van mijn moeder die altijd zei: “wat zullen de mensen er wel niet van denken”. - Niet zo gemakkelijk nee kunnen zeggen en ja zeggen als ik eigenlijk nee bedoel. - Mijn oordeel over anderen en dus ook over mezelf, er mankeerde altijd wat aan... - Ik wist het verschil ook niet tussen schuld en schaamte....

109

The Karpman Drama Triangle Karpman beschrijft de rollen die we kunnen spelen, te weten: de redder/helper, de vervolger/aanklager en het slachtoffer. Deze rollen komen veel voor bij codependentie. Ik ken het van heel nabij en maakte het mee bij Richard. Richard is al in de 70 en maakte een wat eenzame indruk op me. Hij vroeg me of hij bij me mocht komen eten. Ik stelde me op als z’n redder. Het was hem teveel moeite om met de trein te komen en hij vroeg me of ik hem uit Zutphen wilde komen halen en brengen, ik stemde toe en reed een half uur heen en een half uur terug en trakteerde hem toen op een heerlijke nasi maaltijd met alles erop en eraan, die hij werktuigelijk op at, er kon nog geen complimentje af. Hij zei tegen me dat ik zulke mooie dingen zei, dat ik wel een boek kon schrijven. Ik pakte mijn eerste boek ‘Spiegels voor de ziel’ en gaf hem dat met de opmerking dat hij het voor de helft van de prijs, dus maar voor een tientje, mocht kopen van me. Hij gunde het boek nauwelijks een oog waardig en gaf het me meteen terug en bedankte voor de eer. Nog steeds in mijn rol van redder dacht ik: “Die Richard zit in ‘ontkenning van behoeften’ als afweer van oude pijn en ik stelde hem voor om de test te doen. Hij scoorde maar liefst 80% op ontkenning van behoeften. Hij gaf me wat ongevraagd advies door te zeggen dat ik bij meditatie het goede moet inademen en het slechte moet uitademen. Ik zei: “Dank je voor je advies, maar ik doe precies het omgekeerde en adem het slechte in en transformeer dat en adem het goede uit, dat ik weer aan de wereld geef ”. Met afschuw in z’n stem zei hij: “Maar dat is meesterschap!” Dat kon zijns inziens niet waar zijn in mijn geval. Ik bracht Richard weer naar huis, weer een half uur heen en een half uur terug rijden en had er al mijn bedenkingen over dat ik weer parels voor de zwijnen had gegooid. Ik belde hem een paar dagen later op en hij noemde niet eens z’n naam. Zodra hij mijn stem hoorde zei hij bits op felle toon: ‘IK HEB GEEN TIJD!’. Toen was het tijd voor de vervolger en ik werd boos op hem en dat bleek geen enkel effect te hebben dus kwam ik al snel in de slachtofferrol terecht en had wat medelijden met mezelf (na alles 110

wat ik voor hem gedaan heb...!) Ik las onmiddellijk daarna in een boek over codependentie over het Karpman Drama Triangle en was blij dat ik me er nu bewust van was geworden. Ik laat Richard in liefde los en gun hem het beste, maar ga niet meer slepen met dode paarden en wil stoppen met mijn reddingsacties. Van Neale Donald Walsch kreeg ik een bericht door dat niemand je nodig heeft, en daar kon ik het mee doen, dat was weer een synchroniciteit van hier tot gunder. Ik had het al kunnen weten toen een reikimaster me vroeg: “Waar ben je bang voor?” en toen meteen antwoordde: “Dat niemand mij meer nodig heeft”. De reiki-master had nog nooit van codependentie gehoord, anders had hij me daar wel op gewezen; dan wil je nodig zijn, dat is me vroeger thuis zo geleerd en dat mag ik nu weer afleren. Een Amerikaan zei: “Don’t interfere”, bemoei je er niet mee, meng je niet in andermans aangelegenheden, geef geen ongevraagde adviezen, dat is hetzelfde als ongewenste intimiteit; niet gewenst. Zonder dat te beseffen heeft Richard door z’n ondankbare, botte en negatieve houding ervoor gezorgd dat ik tot meer heling kom en het Karpan Drama Triangle heb ontdekt, anders had ik het wellicht niet herkend. Zo zie je maar weer dat een negatieve ervaring heel positief kan doorwerken met de juiste attitude. Toen ik dit verhaal aan mijn vriend Peter de Kock stuurde zei hij dat hij het helemaal herkende. Hij feliciteerde me met mijn bewustwording en was zich er zelf van bewust dat hij z’n dochtertje ook steeds wil helpen en dat ze zich daartegen verzet en het zelf al wil doen. Hij vertelde me over een uitspraak van Paulo Coelho, te weten: “anyone who interferes in the destiny of others will never discover his own...” Ik ken een man die zich heel indringend bemoeit met het leven van anderen en ongevraagd hulp biedt en adviezen geeft en zichzelf inderdaad totaal niet kent, niks weet van z’n codependentie en narcisme en ontkent dat er met hem wat aan de hand is. Het is het karma van de ander waar je je in mengt en wees dus niet zo arrogant dat je denkt te weten wat het beste voor die ander is. Je recht111

vaardigt je hulp (dus ook controle) door te zeggen dat je het beste met de ander voor hebt, maar dat kun je niet weten. Je helpt de ander niet door hem te behoeden voor fouten die hij moet maken om van te leren en zelf de verantwoordelijkheid te nemen. Als je continu de kastanjes van de ander uit het vuur haalt wordt hij gemakzuchtig, lui en afhankelijk en leert hij nooit op eigen benen te staan Een codependent grapje Een vrouw wordt ’s ochtends wakker naast haar man en vraagt aan haar man: “Hoe zal ik mij vandaag voelen, denk je?”

112

Codependentie versus counterdependentie Janae & Barry Weinhold schrijven over codependentie versus counterdependentie (anti-dependentie). Ze geven enkele karakteristieken, die ik heb aangevuld met mijn inzichten op dit gebied. Codependent gedrag: - hecht zich aan anderen - Treed zwak en kwetsbaar op - wordt overstroomd door z’n gevoelens - is anderen gericht - is verslaafd aan mensen - gemakkelijk te beïnvloeden - lage eigenwaarde - handelt incompetent - depressie energie - handelt onzeker - handelt zwak - voelt zich schuldig - verlangt naar intimiteit - cijfert zichzelf weg - slachtoffergedrag - people pleaser - is veronachtzaamd

Counterdependent gedrag: - duwt anderen weg - treed sterk en onkwetsbaar op - van z’n gevoel afgesneden - op zichzelf gericht - is verslaafd aan activiteiten en substanties - gewapend tegen anderen - valse opgeblazen eigenwaarde - probeert goed te lijken - manische energie - handelt zeker - handelt sterk - geeft anderen de schuld - vermijd intimiteit - blaast zichzelf op - probeert anderen te slachtofferen - controleert mensen - is misbruikt

Nu volgen er nog enkele karakteristieken die de Weinholds niet hebben genoemd en die ik zelf heb bedacht: - nodig willen zijn - niemand nodig hebben - altruïstisch - egoïstisch - angst om afgewezen te worden - angst doorgeprikt te worden 113

Bij manisch-depressieven zien we dat er sprake is van zowel codependent als counterdependent gedrag, dat geheeld moet worden om tot interdependentie te komen. De meeste mensen zitten nu nog in de codependente en counterdependente fase van hun ontwikkeling en vinden het vaak wel best zo, gaan niet aan de slag met zich zelf om naar independentie en vervolgens tot interdependentie te komen

114

Hoe kwam ik achter mijn codependentie In 2007 volgde ik een cursus van het Civas, te weten: counseling specialisatie. Er zaten twee lessen in over codependentie en toen ik die leerde zag ik codependentie bij vrijwel iedereen om me heen. Ik schreef toen het boek ‘Gespiegeld worden’ met als ondertitel ‘Je omgeving is de spiegel van jezelf ’ en besefte dat wat ik om me heen zag mijn eigen codependente gedrag was geweest en nog steeds in zekere zin was. Ik ging Engelstalige boeken lezen over codependency, in het Nederlands was er niks over te krijgen (onvoorstelbaar!). Ik las meer dan 100 boeken over codependentie en aanverwante onderwerpen, zoals PRI en sub-persoonlijkheden en ontdekte veel schaduwkanten van mezelf die ik verdrongen had en had geprojecteerd op anderen. Nu kon ik die projecties terugnemen en de schaduw erkennen, helen en transformeren en dat is levenswerk dat ik met veel plezier en soms ook met wat moeite doe, het is heel bevrijdend. Ik las als eerste boek ‘Codependent no more’ van Melody Beattie en las dat haar therapeuten haar niet hadden begrepen en dat ze haar eigen therapeut was geworden en zo op codependentie kwam. Ik wist niet dat ik dat ook wist en was ook mijn eigen therapeut geworden; ik herkende heel veel van wat Beattie schreef en voelde me verwant en gezien. Hoe meer zelfkennis, hoe meer je erachter komt dat er nog veel meer te ontdekken valt. Ik maakte van mezelf, door de studie en levenservaring, een codependentie- expert. Het is de grootste en belangrijkste ontdekking van mijn leven tot nu toe, heel bevrijdend en dat gun ik u ook.

115

Intradependentie De afhankelijkheid kan ook intradependentie zijn, waarin je afhankelijk bent van je denken, voelen en doen in plaats van er de baas over te zijn, je hebt het dan nooit eens stil in je hoofd en hart, er is geen harmonie en geen congruentie waarin denken, voelen en handelen op één lijn liggen De intradependentie kan ook betrekking hebben op je sub-persoonlijkheden die de baas over je spelen, je bent dan weer niet uit één stuk Ik belde ooit een therapeute in psychosynthese die mij veel geleerd had over mijn sub-persoonlijkheden, o.a. dat ik me ervan moest distantiëren en moest disidentificeren en Zelf de baas mocht zijn als regisseur en dirigent. Ik nodigde haar uit om even uit te wisselen met haar, ik noemde haar liefdevol en begaafd, ze zei meteen heel spontaan dat ze dat een leuk idee vond en we maakten een afspraak. Circa drie uur later belt ze me op en haar stem klonk nu ineens heel anders, meer klinisch en afstandelijk. Achterdochtig vroeg ze me waarom ik haar wilde zien. Ik zei dat twee meer weten dan één en dat ik haar liefdevol en begaafd vond, ze zei nu nee, over sub-persoonlijkheden gesproken; ik had nu een heel andere vrouw aan de lijn, haar therapeut sub-persoon regeerde haar de tweede keer. Ik werd beheerst door de generaal en nummer 9, die wil scoren en ook het productiemannetje deed mee, ik was dus ook intradependent, wat een vorm van codependentie is. Mijn gedrag was berekenend en manipulatief om bij anderen in de smaak te vallen liet ik me door gedachten leiden die me vertelden wat de ander graag zou willen. Ik had tijdens mijn marketingstudie geleerd om in te spelen op de behoeften van anderen, maar vergat mijn eigen behoeften en was dus een vijand voor mezelf. Ik werd een workaholic die 60 á 70 uur per week werkte om de erkenning, waardering en liefde te krijgen die ik in mijn 116

jeugd zo had gemist. Ik besefte niet dat die waarden van binnen moeten komen en buiten je niet te vinden zijn. Veel mensen doen vriendelijk maar zijn het niet, leven in onmin met zichzelf zonder dat in de gaten te hebben en proberen de liefde van buiten te halen, wat codependent gedrag is, je geluk is dan afhankelijk van je partner en je hebt het dan niet meer in eigen handen. Ook bij intradependentie geldt dat zelfkennis de uitkomst biedt en naar interdependentie leidt, waarin je kunt geven en delen van wat je in je hebt aan liefde, vrede, harmonie, geluk, humor, etc. Chris de Burgh zingt over the battle between the head and the heart, de strijd tussen hoofd en hart is bij de meeste van ons wel bekend. Het hart heeft redenen waar het hoofd niets van snapt en waar het hoofd tegen is De disidentificatie die ik leerde was: ‘Ik heb gevoelens maar ben niet mijn gevoelens, ik heb gedachten, maar ben niet mijn gedachten, ik heb een lichaam, maar ben niet mijn lichaam, het is het grote loslaten tot er niets overblijft dat alles blijkt te zijn. Zodra jij niet meer bent is ook je grootste probleem opgelost en kan je goddelijkheid z’n intrede doen in de leegte die je hebt aangeboden Goethe zei: ‘Stirb und werde’ en na mijn crisis begreep ik pas wat hij bedoelde. Voor mijn gevoel was ik ook gestorven aan mijn oude ik en het Zelf was er nu voor in de plaats gekomen dat de baas is over denken, voelen en handelen en over de subpersoonlijkheden, die nu mijn dienaren zijn.

117

De vier ontwikkelingsstadia/fasen Janae & Barry Weinhold schrijven in hun boek ‘The flight from intimacy’ dat we vier stadia/fasen doorlopen, te weten: 1. codependentie 2. counterdependentie (anti-dependentie) 3. independentie 4. interdependentie ad.-1- codependentie (tot 6/7 maand) Kinderen hebben de behoefte om fysiek vastgehouden te worden, toegezongen te worden, aangeraakt te worden, gestreeld te worden en dat er tegen ze gepraat wordt. Kinderen hebben ook behoefte dat hun gevoelens serieus genomen worden en worden gerespecteerd. Kinderen die deze ontwikkelingsfase niet hebben ervaren worden vaak volwassen met codependent gedrag en proberen hun behoeften vervuld te zien in hun volwassen relatie (De ander moet dus in de nog nooit vervulde behoefte voorzien, het is dus behoeftigheid en afhankelijkheid) ad-2- counterdependentie (6/7 maand tot 3 jaar) Als emotionele support niet consistent beschikbaar is gedurende de counterdependente fase van de ontwikkeling van het kind, of als er sprake is van emotioneel, fysiek of seksueel misbruik of trauma in deze periode, zullen kinderen belangrijke behoeften niet vervuld zien en geen emotioneel op zichzelf staande individu worden. Als volwassene zullen ze hiermee leren omgaan door counterdependent gedrag. Ze vrezen meer kwetsingen en in de steek gelaten te worden en zullen sterk en succesvol handelen en focussen op het helpen van anderen wiens behoeften groter zijn. Counterdependenten zijn als de bunkerbouwers van Jan Foudraine’s boek.

118

ad.-3- independent (3 -5 jaar) Independentie is de tijd van het weer bij elkaar komen van het kind met de ouders. De machtsstrijd eindigt uiteindelijk en vrede en samenwerking keren weer terug in de relatie. Tot independentie kom je als het veilig is om je eigen, unieke weg te gaan en daarin ook gestimuleerd wordt. Je bent dan niet meer gebonden en afhankelijk en behoeftig, je voorziet dan zelf in je behoeften. Als de belangrijke ontwikkelingsfasen van de vorige twee stadia niet volledig zijn gecompleteerd zullen kinderen moeite hebben om dingen onafhankelijk (independent) te doen. ad.-4-interdependentie (5/6 - 29 jaar) Mensen ontwikkelen compassie, empathie en samenwerking, ze gaan vloeiend en bewust door de vorige stadia heen (die kennen ze nu allemaal en die bewustwording is meteen de bevrijding van hun overheersing) De meeste mensen blijven in de eerste en/of tweede fase hangen en handelen, denken en voelen dan codependent, of de tegenhanger daarvan te weten counterdependent ofwel anti-dependent. Hun essentie heeft zich niet verder ontwikkeld. Alleen de persoonlijkheid, de persona ofwel het masker, het valse zelf. In de independente fase zouden ze zich losmaken van de afhankelijkheden en autonoom, uniek en vrij worden, maar daar is zelfbewustzijn voor nodig om door te kunnen groeien naar de interdependentie, waarin je je nergens meer mee identificeert en dus alles kunt zijn. Dan bent je je bewust van het feit dat je soms codependent handelt en dan weer counterdependent en dan ben je in staat om dat snel te corrigeren. Jeru Kabbal heeft het in z’n ‘clarity-process’ over het feit dat we nog als de driejarige zijn en behoefte hebben aan warmte, aandacht, koestering en liefde die we veelal in onvoldoende mate in onze jeugd hebben ontvangen. En als we het niet krijgen kunnen we dat in de buitenwereld gaan zoeken (codependent) of we ontkennen eenvoudig dat we die behoeften hebben (counterdependent). Ingeborg Bosch noemt 119

het laatste ontkenning van behoeften als afweer van oude pijn, om dat maar niet meer te hoeven voelen. Je zegt dan dat er met jou niks aan de hand is en houdt je groot en flink en zegt dat anderen het veel slechter hebben dan jij het hebt, dus richt je je op die anderen om aan je eigen ellende te ontsnappen Ik zie veel overeenkomsten tussen de ontwikkelingsstadia en de soorten afweer van oude pijn van PRI (Past Reality Integration), te weten: - Codependentie (De afweer van oude pijn is ‘primaire afweer’ met negatieve zelfkritiek en een lage eigenwaarde, verder speelt de afweer ‘valse hoop’ een rol dat zegt als ik eenmaal die partner, baan, etc. heb zal ik gelukkig zijn, en verder de afweer ‘angst’ om verlaten te worden o.a.) - Counterdependentie (De afweer is hier ‘valse macht’ of wel anderen de schuld geven, ook de afweer ‘ontkenning van behoeften’ speelt hier een rol en de afweer ‘angst’ voor intimiteit en om doorgeprikt te worden) - Independentie (De afweer is hier ‘angst’ van doe ik het wel goed zo in mijn uppie op de weg, angst om alleen te staan in je unieke ontwikkeling) - Interdependentie (Geen afweer meer van oude pijn die geheeld is en getransformeerd is, van angst is naar liefde gegaan, in deze fase kunnen we nog wel eens te maken hebben met gedrag uit de vorige fasen, maar daar zijn we ons in dit stadium van bewust en dan kan het niet zoveel kwaad meer doen Ik zie ook een relatie met psychosynthese, met het ei van Assagioli - codependentie met het lagere onbewuste - counterdependentie met het middelste (on)bewuste - independentie met het ik en het middelste (on)bewuste - interdependentie met het hogere (on)bewuste en het hogere zelf en de mogelijkheid om door het ei heen te manoeuvreren Ik kan dus zowel PRI als psychosynthese van harte aanbevelen op je ontwikkelingsweg naar interdependentie en vrijheid en autonomie en uniekheid 120

Wayne Dyer heeft het in z’n boek ‘Geen zee te hoog’ over neurotisch, normaal en grensloos. Waarbij ik zie dat normaal is wat Maslow erover zei, nl. dat normaal de psychopathologie is van de gemiddelde mens. Wie helemaal normaal is is niet helemaal normaal Interdependentie kan met grensloos van Dyer worden vergeleken. Jung noemt het geactualiseerd zijn, Maslow Zelfrealisatie als hoogste behoefte, het zijn maar een paar procenten van de mensheid die dit weten te realiseren en bloeien en groeien Als je oog hebt voor de nood en ellende, van je medemens, die vaak worden verstopt onder een berekenende lach en schijngeluk voel onmiddellijk de drang om een zelfgerealiseerd mens te worden en het goede voorbeeld te geven en anderen zo te kunnen stimuleren, motiveren, enthousiasmeren en inspireren om hun eigen weg ook te gaan.

121

Codependentie & subpersoonlijkheden Al werkend en studerend en overdenkend en voelend zag ik een verband tussen codependentie en subpersoonlijk-heden. In The Karpman Drama Triangle treden al 3 sub-persoonlijkheden op, te weten: 1) de helper/redder, 2) de aanklager/vervolger en 3) het slachtoffer. Schrijvers over codependentie hebben het ook al over subpersoonlijkheden. Brian des Roches noemt de rollen die codependenten kunnen spelen, te weten: - caretaker/enabler (degene die zorgt voor de ander en de ander in staat stelt z’n verslaving voort te zetten) - peoplepleaser (die het de ander naar de zin probeert te maken) - Clown - Rebel - Perfectionist - Heilige - de Held - de Martelaar - de Zondebok We springen van de ene rol naar de andere zonder dat in de gaten te hebben en zijn dus afhankelijk van die rollen, dependent dus, codependent Zolang je je nog niet bewust bent van je subpersoonlijkheden ben je er de slaaf van en het slachtoffer en ben je in innerlijk conflict en verwart. Bewustwording van je subpersoonlijkheden maakt ze tot je dienaren en dan zijn het energieën die je ter beschikking staan in plaats van tegen je te werken.

122

Er zijn mensen die zeggen dat The Law of Attraction niet werkt, wat ze niet weten is dat ze hun bewuste wensen onbewust saboteren, er zijn ook subpersoonlijkheden die samenwerken met de saboteur en dan gaat het feest dat je je wenste niet door. Het ligt dus aan jezelf dat de Law of Attraction niet werkt, je bent niet ‘clear’, niet congruent, niet uit één stuk, maar in conflict, zonder dat te beseffen. Ontkenning van zowel je codependentie als van je sub-persoonlijkheden houdt je neurose en verwardheid en onbewustheid in stand en ontkenning is echt een kenmerk van codependentie, je zegt dan dat er met jou niets aan de hand is. We zijn volmaakt onvolmaakt en er is dus altijd wat aan de hand, altijd wat te leren en te ontleren. Als de bereidheid er is en de lerende capaciteit dan komt alles in orde. Shakespeare zei het al: ‘De bereidheid is alles’. Open durven staan, ontvankelijk willen zijn en de lerende capaciteit bezitten en je leven wordt fascinerend en fenomenaal in plaats van ‘normaal’. Maslow zei: ‘Wat de mensen normaal noemen is de psychopathologie van de gemiddelde mens’. Wie helemaal normaal is, is niet helemaal normaal. Normaal zijn is niet het streven van degene die excelleert en uitblinkt, die stijgt daar boven uit. Ik ga nog schrijven over subpersoonlijkheden en ontdekte pas nog, na lezing van een Amerikaans boek, mijn patripsych en dat is de subpersoon die denkt dat hij het beter weet en kan zeggen wat anderen moeten doen, en weet wat het beste voor hen is. Ik mag me realiseren dat dat nogal arrogant en aanmatigend is en dat ik de patripsych tot de orde moet roepen en dat het beter is om met suggesties te komen die inspireren, motiveren, stimuleren, enthousiasmeren en bemoedigen. Bij deze! Op You Tube keek ik bij codependency en zag een filmpje met een vrouw die zei dat ze niet codependent was, met een ontevreden en ver123

veeld gezicht zei ze: ‘I fuck myself, I feed myself, I don’t need anyone’. Ze had niemand nodig en toonde zich daardoor antidependent dus ook codependent maar dan op z’n kop. Ze had een solist een einzelgänger in zich die het allemaal zelf wel klaarspeelde en ook een soort ‘beautyqueen’ zoals ze daar mooi zat te zijn. Ze was nog niet toe aan interdependentie waarin je juist samenwerkt met anderen en je met anderen verbonden voelt op een liefdevolle, vredige, harmonieuze manier en dat zou de vrouw hebben uitgestraald als ze dat zou zijn. De vrouw deed net als de stripfiguur Droopy die heel triest zegt: ‘I’m very happy’, nee dus. Het is weer de ontkenning die zo eigen is aan codependentie, ze lachte waar ze van binnen verscheurd was door subpersoonlijkheden waar ze zich totaal niet van bewust was...

124

Welke rollen spelen wij t.o.v. onze partner?

Uit de Transactionele analyse kennen we de rollen Ouder, Volwassene en Kind, de rollen zitten alsvolgt in elkaar: OUDER: Als je je gedraagt zoals je ouders/verzorgers deden. VOLWASSEN: Als je je gedraagt, denkt en voelt op een manier die past bij de realiteit van het heden en de persoon die je NU bent, overeenkomstig met de mogelijkheden die je NU hebt. (Dit heeft overigens niets te maken met volwassen zijn: een kind van 6 kan ook de volwassen rol aannemen). KIND: Als je je gedraagt, denkt en voelt als toen je kind was.

125

Meestal wisselen we veelvuldig van rol, maar er zijn ook mensen die voornamelijk één bepaalde rol spelen en/of een andere rol uitsluiten. Als A in de rol van ouder zit en zich richt op het kind in B, kan B niet als volwassene naar de volwassene van A reageren, maar moet zich of als kind of als ouder opstellen om in contact te komen en rapport te maken. DE BEVESTIGENDE EN DE ONDERMIJNENDE KANT VAN DE ROLLEN: OUDER: VOEDEND: KRITISCH: GRENZEN: VOLWASSEN: POSITIEF: NEGATIEF: GRENZEN:

zorgen, be- & aanmoedigen, oog hebben voor de ander verbieden, betuttelen, gebieden, controleren, overstelpen, afkraken, negeren, kleineren, beleren overschrijd de grenzen van anderen nogal eens informatie opnemen, de situatie accepteren, logisch denken, plannen, realistisch in het nu, empatisch, liefdevol berekenen, onbetrokken, afstandelijk, afhoudend gezonde grenzen die open en dicht kunnen als dat nodig is, flexibel en dynamisch

KIND: VRIJ: impulsief, spontaan, creatief, lerende capaciteit NEGATIEF: eisend, egocentrisch, kinderachtig GEHOORZAAM: volgzaam/aangepast of tegendraads (= net zo aan of REBELS gepast!). GRENZEN: kent z’n grenzen niet

126

DE DRAMA-DRIEHOEK: MACHT & MANIPULATIE. (Reacties vanuit de rollen OUDER & KIND. De volwassen-rol doet hier niet aan mee). AANKLAGER: Beschouwt de ander als minderwaardig en niet okay. Kleineert de ander. Is beschuldigend Maakt verwijten. Is kwaad zonder positieve wens tot verandering. Schendt de grenzen van de ander De Aanklager zegt & denkt & voelt bijvoorbeeld: “Nu heb ik je...” “Je doet het helemaal fout. “Als jij/de wereld anders was...” “Ik heb je gewaarschuwd....” “Als je niet doet wat ik zeg....” “Aan jou heb ik ook niets...” “Je bent een slechte partner/echtgenoot/vader....” “Ik wil mijn gram halen...” “Jij hebt mij vanalles aangedaan” REDDER: Beschouwt de ander als minderwaardig en niet okay. Reageert door hulp aan te bieden vanuit een superieure positie. Ziet de ander als hulpeloos. Geeft zichzelf het recht/de plicht te helpen (zelfs zonder dat de ander zichzelf helpt). Biedt hulp die afhankelijk houdt/maakt. Overschat zichzelf en onderschat de ander. Schendt de grenzen van de ander. De Redder zegt & denkt & voelt bijvoorbeeld: “Ik probeer je alleen maar te helpen” “Waarom doe je niet...” 127

“Wat moet je zonder mij...” “Het is in je eigen belang” “Laat mij het maar doen” SLACHTOFFER: Beschouwt zichzelf als minderwaardig en niet okay. Klaagt zonder verantwoordelijkheid te nemen. Houdt/maakt zich onnodig afhankelijk. Onderschat zichzelf en overschat de ander. Laat z’n grenzen schenden Het Slachtoffer zegt & denkt & voelt bijvoorbeeld: “Ik weet het niet / kan het niet / snap het niet....” “Het is zo moeilijk...” “Arme ik...” “Ja maar....” “Schop & sla & scheld maar, ik verdien het...” “Jij weet het vast allemaal beter dan ik” “Je zit me altijd zo op mijn nek” “Je zeurt altijd zo” “Ik kan het ook nooit goed doen” “Het ligt allemaal aan mij” Slachtoffers Je voelt je slachtoffer van alles om je heen. Je spreekt vaak in termen van ‘ja maar’, ‘ik ben nou eenmaal zo’, ’ ik heb het nou eenmaal druk’, ‘ik kan er toch ook niets aan doen’ etc. Kortom: slachtoffers klagen graag en voelen zich vaak minder dan anderen. Ze voelen zich ook vaak wrokkig omdat hun aanpassingsgedrag niet het resultaat oplevert dat ze graag zouden zien, ze cijferen zichzelf weg in de hoop daarvoor beloond te worden en dat lukt niet en dat leidt tot wrok en woede Aanklagers Je valt een ander graag verbaal aan met woorden en zinnen als; ‘wat ben je toch vergeetachtig’, ‘aan jou heb ik ook niets’, ‘ik irriteer me enorm aan jou’, ‘kun je niet eens stoppen met dat gezeur’ etc. Aankla128

gers vallen anderen aan, weten het altijd beter en plaatsen zichzelf vaak boven de ander. De aanklager zegt de ander wat hij of zij moet denken, voelen en doen en wil de controle over de ander. Redders/helpers Je helpt anderen te veel en te graag en je neemt verantwoordelijkheden op je die niet bij jou horen. Je lost te graag problemen van collega’s op, vindt het moeilijk om te delegeren en houdt erg van harmonie. Redders gaan niet graag conflicten aan. Redders snappen niet dat ze de ander zo nooit leren om zelf de verantwoordelijkheid voor hun leven te nemen, ze nemen het van de ander over en dat is nogal aanmatigend en belerend en arrogant en daar schuilt dus minderwaardigheid onder, de schaduwkant van het enneagramtype de helper is het gevoel ik ben niets waard. Ze denken hun waarde te kunnen ontlenen aan hun helpende gedrag en proberen het dus van buiten te halen, waar het niet te vinden is. De kunst is om de subtiliteit van de rollen in je werk/leven te gaan zien. Dit kan alleen als je heel eerlijk naar jezelf kijkt en ziet dat je elke dag vele malen in de dramadriehoek zit. Ook hierbij wordt van tijd tot tijd van rol gewisseld. Bijvoorbeeld: Het Slachtoffer heeft op een gegeven moment genoeg van de Redder of de Aanklager. Dan kan hij/zij in opstand komen en de rol van Aanklager aannemen. De Redder of Aanklager neemt vervolgens veelal de rol van Slachtoffer aan: “ik probeer je alleen maar te helpen.” (voorheen de Redder) of “Wat heb ik nou toch verkeerd gedaan?!” (voorheen de Aanklager). HOE STAPPEN WE HIER UIT? Tips voor de AANKLAGER: Geef en/of vraag feedback en doe een stapje terug in plaats van het leven van de ander te willen beïnvloeden, beheersen & controleren. Respecteer de grenzen van de ander. 129

Tips voor de REDDER: Help de ander door je hulp af te stemmen op de ander en neem de verantwoordelijkheid voor jezelf i.p.v. alleen voor de ander. En zie in dat de ander zelf z’n verantwoordelijkheden moet nemen en geef alleen hulp als daar om gevraagd wordt en schendt zo de grenzen van de ander niet. Tips voor het SLACHTOFFER: Wees realistisch en verantwoordelijk voor je eigen leven i.p.v. alleen maar naar de ander te wijzen. Let meer op je grenzen, wees assertief en eerbiedig je grenzen. Bron: Espavo - Sylvia Slegers, met heel wat wijzigingen en aanvullingen van mij.

130

Codependency in onze muziekcultuur In Codependency symptomen schreef ik dat onze hele maatschappijdis-functioneel is en symptomen vertoont van codependency. Afgelopen weekend hoorde ik op de radio wat voorbeelden voorbijkomen van codependency in onze muziekcultuur. Ik heb als voorbeeldtien songtekstfragmenten verzameld: And I cant stop thinking about you. And I cant stop thinking about your love. (Maroon5) I cant Live. I fliving is without you. (Mariah Carey) You make me feel like a natural woman. (Aretha Franklin) You make me real. (Westlife) Hopelessly devoted to you. (Olivia Newton John) You love me,you complete me. (KeyshiaCole) That I‘m lost without your love. Life without you isnt worth the trouble of. (Bread) Now who‘s to guide me. Because Im lost at sea. Without your love. (BillyHolliday)

131

Youre the fir stand last thing on my mind. (Blue) Cause if you regone & inside. I die without you. (P.M.Dawn) Liefde en relaties zijn een rijk gevulde inspiratiebron voorsong-writers. In veel songteksten klinken de liefde en de relatie echter als een obsessie en een totale afhankelijkheid van de ander, zeg maar gerust als een flinke verslaving. Hetzelfde zie je terug in relatie drama’s in films. (Bron: Site Peter de Kock)

Geïntrigeerd door deze opmerkingen van Peter de Kock ging ik een uur lang kritisch naar de radio luisteren om te horen hoeveel songs er met codependentie te maken hebben. Ik kwam tot de ontdekking dat 65% met co-dependentie te maken had! Dat is dus wat de mensen aanspreekt en wat ze herkennen en dat is dus ook wat ze zijn: codependent, zonder het te weten...

132

Test codependentie De onderstaande vragen zijn te gebruiken als leidraad bij het nagaan of jij lijdt aan codependentie. Ze zijn niet bedoeld als een diagnosemethode, noch geeft een ontkennende beantwoording van de vragen je de garantie dat codependentie bij jou niet aanwezig is. Ik ben me ervan bewust dat de diagnose van codependentie een zaak is die zeer serieus genomen moet worden en die zeer persoonlijk is. Ik hoop dat deze vragen jou daarbij kunnen helpen. Kijk zo eerlijk mogelijk hoe jij je van binnen voelt wanneer je deze test maakt. Antwoord met ja of nee: 1. Vind je het moeilijk je gevoelens te identificeren? 2. Ontken je, minimaliseer/bagatelliseer je hoe jij je echt voelt? 3. Zie je jezelf als niet egoïstisch en totaal toegewijd aan de zorg van anderen? 4. Vind je het moeilijk beslissingen te maken? 5. Beoordeel je veel wat je denkt, doet en voelt dit als nooit goed genoeg? 6. Word je ongemakkelijk van bevestiging, complimenten en cadeautjes? 7. Vind je het moeilijk je wensen en behoeften uit te spreken aan anderen? 8. Verkies je andermans mening boven de mening van jezelf? 9. Zie je jezelf niet als een waardevol persoon? 10. Schik jij je naar de waarden en normen van anderen omdat je bang bent voor afwijzing? 11. Ben je gevoelig voor andermans gevoelens en voel je die van hun ook? 12. Ben je extreem loyaal ten opzichte van andere mensen? 13. Vind je andermans mening belangrijker dan die van jou en vind je het moeilijk je mening te uiten als die verschilt van een ander? 14. Zet jij je eigen interesses en hobby’s aan de kant voor een ander? 15. Accepteer je seks wanneer je liefde wilt? 133

16. Geloof je dat veel mensen niet voor zichzelf kunnen zorgen en dat jij ze moet helpen? 17. Probeer je anderen ervan te overtuigen wat ze moeten denken of hoe ze zich moeten voelen? 18. Word je boos wanneer iemand het niet toelaat dat je hem helpt? 19. Geef je advies zonder dat erom gevraagd wordt? 20. Schenk je veel gunsten en cadeautjes aan de mensen om wie je geeft? 21. Gebruik je seks om je goedgekeurd en geaccepteerd te voelen? 22. Heb je het nodig in een relatie dat de ander jou nodig heeft? 23. Geef je met de onbewuste bedoeling om liefde, aandacht, erkenning, waardering, etc. te krijgen? 24. Probeer je alles onder controle te houden? 25. Ben je een workaholic of op een andere manier verslaafd aan iets? 26. Probeer je de ander te ‘redden’ 27. Offer je jezelf op, cijfer je jezelf weg ten bate van een ander? 28. Heb je de neiging om je problemen en ellende te ontkennen? 29. Heb je medelijden in plaats van medeleven? 30. Durf je niet kwaad te worden of word je juist razend kwaad, echt overdreven, naar aanleiding van een gebeurtenis? 31. Kun je niet alleen zijn en heb je altijd een ander nodig? 32. Durf je niet echt te voelen en verdoof je je gevoelens door te vluchten in activiteiten en afleidingen, vermaak, etc.? 33. Denk je dat je het allemaal zelf wel weet en kunt en kun je je niet overgeven aan een hogere macht, God, Tao, etc.? 34. Heb je last van compulsieve handelingen, zoals veel praten, doen en zo jezelf te overschreeuwen? 35. Voel je je niet waardig genoeg om te mogen ontvangen? 36. Heb je lage gevoelens van eigenwaarde? 37. Heb je een sterke innerlijke criticus, een aanklager die je steeds zegt dat je niet goed genoeg bent of het niet goed doet? 38. Word je boos al een ander je confronteert met een waarheid over jou die je zelf niet wilt zien en aanvaarden? 39. Heb je een grote behoefte aan aandacht? 40. Wil je altijd nuttig zijn om je waardevol te voelen?

134

41. Ben je altijd op je hoede en overdreven waakzaam en alert en dus gespannen en gestrest? 42. Heb je gevoelens van wrok en verontwaardiging als je niets terugkrijg voor de aandacht en liefde die je gegeven hebt? 43. Verdring je of onderdruk je oude pijn omdat je je alleen fijn wilt voelen en je schaduwkant niet wilt zien? 44. Probeer je je partner en anderen te veranderen en ‘verbeteren’? 45. Heb je gevoelens van minderwaardigheid of juist arrogantie en superioriteit? 46. Heb je ‘valse hoop’ in de zin van: ‘als ik eenmaal die partner of die baan heb dan zal ik gelukkig zijn? 47. Ben je opgegroeid in een disfunctioneel gezin, met weinig of geen koestering, warmte en liefde? 48. Ben je bang voor verandering en wijs je transformatie af? 49. Houd je vast aan het bekende, zelfs als je dat kwelt en ellende oplevert? 50. Ben je extreem gevoelig voor indrukken van buiten, dat als iemand alleen al even somber kijkt of fronst je je naar voelt? 51. Ben je liever zwijgzaam dan dat je je eerlijk uit, zie je af van zelfexpressie 52. Leef je in een vorm van isolement en ben je niet zo sociaal? 53. Ben je eerder rigide dan flexibel? 54. Kun je niet loslaten en vergeven niet ‘let go and let God? 55. Heb je vaak ja geantwoord op de bovenstaande vragen en herken je codependentie ook om je heen in je omgeving? 56. Zet je je woede, jaloezie, etc. ‘op de plank’ om ze maar niet te hoeven voelen en ontken je daarmee essentiële gevoelens die je bestempelt als negatief? 57. Heb je last van verlatingsangst? 58. Heb je de neiging om te oordelen over anderen en jezelf en mogelijk zelfs te veroordelen? 59. Heb je last van perfectionisme? 60. Zie je de wereld en je leven als een vorm van lijden waar je je flink doorheen moet slaan? 61. Ben je een overlever in plaats van iemand die echt leeft en ervan geniet? 135

62. Heb je een hoge pijngrens en kun je veel over je kant laten gaan, een overdreven groot incasseringsvermogen? 63. Maak je je zorgen om hoe het met een ander gaat en pieker je daar ook over? 64. Denk je dat een ander je gelukkig kan maken? 65. Voel je je vaak onbegrepen? 66. Is het leven voor jou doen en hebben? 67. Vinden de mensen jou altijd aardig en doe je daar ook je best voor, ben je een ‘people-pleaser’? 68. Minimaliseer of bagatelliseer je je eigen problemen en geef je daar nauwelijks aandacht aan? 69. Ben je een hulpverlener, iemand die altijd voor een ander klaar staat, zelfs als dat ten koste van jezelf gaat? 70. Vraag je nooit om hulp en ben je antidependent? 71. Heb je vaak last van schuld- en schaamtegevoelens en ook plaatsvervangende schaamte? 72. Heb je moeite om je grenzen aan te geven en te handhaven? 73. Heb je een geïdealiseerd zelfbeeld van alleen maar goed zijn (voor anderen) en word je boos als een ander daardoor heen prikt? 74. Vind je dat de mensen je te weinig respecteren? 75. Ben je boos, verdrietig of beledigd als iemand waar je van houdt tegen je zegt dat hij of zij je hulp niet nodig heeft? 76. Als je genoeg geld zou hebben zou je dan een familielid of vriend met een alcohol-, drugs- of gokverslaving geld geven? 77. Heb je vooral mensen in je omgeving die je vooral nodig hebben? 78. Herinner je de ander er vaak aan waar hij of zij zou zijn zonder jou? 79. Krijg je een groter gevoel van eigenwaarde als je een ander helpt? 80. Vraag je je soms af waarom je nooit genoeg energie hebt? 81. Herhaal je steeds een slechte relatie met een ander? 82. Hebben je echgeno(o)t(e), kinderen, ouders of vriend een drug-, alcohoh-, gok-, eet-, of sex probleem/verslaving? 83. Merk je dat je een ander de gelegenheid geef tot verslaving en herstelpogingen saboteert? 84. Ontken of verberg je het feit dat je familie disfunctioneel was

136

85. Voel je soms de neiging om een ander te ‘vermoorden’ of te wensen dat hij of zij dood was? 86. Ik voel me vaak teneergeslagen en wat depressief met weinig energie 87. Ik heb soms paniek aanvallen 88. Het valt me moeilijk om raar en gek te doen en pret te hebben en te relaxen 89. Als ik niet productief ben voel ik me waardeloos 90. Ik denk niet dat iemand echt van me zal kunnen houden 91. Het voelt alsof mensen om me heen niet naar me luisteren als ik ze vertel wat ik wil en nodig heb. 92. Als er slechte dingen gebeuren is dat meestal mijn fout, ik neem de schuld op me en de taak om het op te lossen 93. Ik geef dubbele boodschappen. Ik zeg dat ik iets niet ga doen en doe het dan toch. Ik weet dat ik dat doe maar kan het niet in de hand houden 94. Ik denk er meestal niet over na wat mijn behoeften zijn, meestal ben ik me bewust van wat anderen willen of nodig hebben 95. Ik heb niet genoeg tijd op mijn dag om dingen voor mezelf te doen 96. Ik besteed veel tijd aan het helpen oplossen van andermans problemen en besteed nauwelijks tijd aan mijn eigen zaken. 97. Voel je je vaak gekwetst of boos? 98. Voel je je vaak eenzaam? 99. Vind je het moeilijk om nee te zeggen als iemand je iets vraagt? 100. Ik bied mijn excuses aan als een ander me wat naars aandoet? 101 Ben je meer gericht en bezig met drama dan met essentie? 102. Heb je ervaringen met dissociatie en depersonalisatie? 103. Hengel je naar complimenten en geloof je ze niet als je ze krijgt? 104. Ben je verslaafd aan drank, drugs, gokken, seks, eten, relaties, je denken en concepten, etc. of iets waarom je liegt? 105. Waren er in het gezin waar je opgroeide onderdrukkende regels waarin je ouders je hun wil oplegden en was er geen ruimte om je gevoelens te uiten of te praten over je problemen? 106. 5% trekt de kar, 90% zit er bovenop en 5% houdt de kar tegen, behoor jij bij de 90% die erbovenop zit? 137

107. Zie je jezelf als ‘normaal’ en gezond en bewust en vind je dat het zo wel goed is en je niks hoeft te doen? 108. Heb je moeite met vertrouwen, denk je dat mensen niet te vertrouwen zijn en vertrouw je jezelf eigenlijk ook niet? 109. Durf je je mening en ideeën niet te uiten uit angst dat mensen het raar of gek vinden of afwijzen en het oneens met je zijn? 110. Ben je bezorgd en voelt je schuldig als anderen een probleem hebben? 111. Geloof je dat anderen beter weten wat het beste voor je is? 112. Geloof je niet dat je goed voor jezelf kunt zorgen? 113. Ben je bang om fouten te maken? 114. Ben je bang, gekwetst en boos maar probeer je dat niet te laten zien? 115. Voel je je hulpeloos en krachteloos om jezelf en je situatie te verbeteren en helpen ? 116. Voel je je al ongemakkelijk als iemand z’n voorhoofd fronst en bedenkelijk naar je kijkt? 117. Denk je dat je de stemming van de ander veroorzaakt en er medeverantwoordelijk voor bent? 118. Denk je dat je de problemen van een ander moet en kunt oplossen, hem of haar moet en kunt ‘redden’? 119. Vind je het moeilijk om alleen te zijn? 120. Laat je je stemming afhangen van de stemming van de ander? 121. Weet je niet zo goed wat het verschil is tussen schuld en schaamte? 122. Doe je aan ‘magisch denken’ in de zin van: ‘Als ik eenmaal die partner, die baan, dat huis heb, dan zal ik gelukkig zijn? 123. Als een ander je afwijst of nee tegen je zegt denk en voel je dan dat je niet oké bent, niet goed genoeg bent? 124. Ben je bang dat nieuwe informatie je (nog meer) in de war zal brengen en sta je er dus niet voor open of ben je heel sceptisch? 125. Doe je liever steeds weer hetzelfde en houd je je vast aan het oude vertrouwde, zelfs als dat niet zo geweldig is? 126. Als iemand met een inzicht of waarheid komt dat afwijkt van jouw ideeën of waarheid, wijs je het dan meteen af? 127. Geef je, om aan de wensen van de ander tegemoet te komen, je eigen grenzen niet aan en maak je niet duidelijk wat je niet wilt? 138

128. Vergeet of weiger je uit spreken wat je behoeften zijn, wat je graag zou willen dat de ander zegt of doet? 129. Raak je vaak verstrikt in drama en kom je te weinig toe aan essentie en herken je je drama in de rollen van ‘redder’, aanklager/ beschuldiger’ en ‘slachtoffer’? 130. Maak je niet graag nieuwe vrienden en zie je een vreemde niet als een vriend die je nog niet kent en houd je de boot af als het gaat om kennis te maken met vreemden, neem je daar geen tijd voor en heb je er geen belangstelling voor? 131. Zoek je op feestjes en recepties altijd de mensen op die je al kent en mijd je vreemden? 132. Plan je altijd alles en houd je niet van mislukkingen en fouten en probeer je de controle over alles te houden, zodat het gaat zoals jij dat graag wilt? 133. Denk je dat je jezelf nu wel voldoende kent en niets meer hoeft te doen aan zelfkennis en zelfontwikkeling? 134. Vraag je niet om hulp en weiger je aangeboden hulp en ben je dus antidependent? 135. Ben je meer een individualist, een einzelgänger dan een teamspeler en interdependent? 136. Denk en voel je diep van binnen dat je de liefde en de aandacht van de ander niet waard bent, dat je niks voorstelt en niet waardevol genoeg bent? Antwoorden * Heb jij ja geantwoord op tien of meer van deze vragen, dan zou dit een indicatie kunnen zijn dat je een probleem hebt met codependentie. * Als je meer dan 25 vragen met ja hebt beantwoord is het zeer aannemelijk dat je codependent denkt, voelt en handelt.. * Hoe meer ja’s, hoe codependenter. * Als je ja hebt geantwoord op 5 van de volgende vragen is dat ook een indicatie voor codependentie: 139

13, 16, 23, 27, 32, 36, 40, 42, 44, 47, 49, 61, 62, 64, 67, 69, 82, 84, 99, 105 en 107, 111, 112, 117, 118, 127, 129, 136 * Als je geen enkele keer met ja hebt geantwoord of maar heel weinig is de kans groot dat je in de ontkenning zit en het niet wilt zien. * Door aan je herstel van codependentie te werken, samen met een counselor en/of binnen een zelfhulpgroep, zullen je codependentie symptomen verminderen waardoor je kwaliteit van leven zal verbeteren. De 1e stap naar herstel is het erkennen van het probleem en het codependent gedrag te inventariseren en te herkennen. Codependent zijn wordt wel ‘The human condition’ genoemd en vrijwel iedereen heeft er in meerdere of mindere mate last van door een groot gebrek aan zelfkennis en het te weinig voelen van gevoelens en niet Zijn. We are human beings, not human doings!, waar de meeste mensen zich identificeren met hebben en doen i.p.v. voelen en Zijn.

140

Hoe kom je van je codependentie af? Ik zeg samen met Melody Beattie dat je door zelfkennis en bewustzijn grotendeels van codependentie af kunt komen. Zelfkennis kun je op vele manieren verwerven, er zijn vele wegen die naar Rome leiden en kies dus de weg die bij je past, je voelt dat vaak wel intuïtief aan. Mijn vriend Peter de Kock schreef op 24 november 2011 het artikel ‘Hoe kom ik van codependentie af ’ op z’n blog/site www.peterdekock. nl. Hij heeft diverse aanbevelingen geschreven o.a. de 12 stappen, spiegelogie, dagboek bijhouden, speaking circles, familie opstellingen, meditatie, the work, geweldloze communicatie, etc. Jung zei: ‘We worden niet verlicht door ons lichtgestalten voor te stellen maar door ons bewust te worden van het duister in ons’, een waardevol advies, als codependent zijn we vaak, zonder dat te beseffen, onze eigen ergste vijand. Freud zei: ‘We zijn beter dan we weten, maar slechter dan we denken’ en dat komt door het geïdealiseerde zelfbeeld dat we er meestal op nahouden omdat we ons reële zelfbeeld niet uit kunnen staan, het lijkt te helpen, maar in werkelijkheid kunnen we daardoor ons reële zelf helemaal niet meer uitstaan en keren we ons tegen onszelf. Ik heb veel baat gehad bij onder andere: attitudinal healing gespreksgroep, psychosynthese, intuïtieve ontwikkeling, PRI(Past Reality Integration), Mindfulness, The Work van Byron Katie, Ho’oponopono, zelfstudie en meditatie Een goede methode om achter je onbewuste schaduwzijde te komen is vast te stellen wat je ergert en irriteert in andere mensen, dat zijn de eigenschappen in jezelf die je niet wilt zien en dus projecteert op de ander, zodat je de ander de schuld kunt geven van jouw ellende. Wat Peter zegt over Paul zegt meer over Peter dan over Paul.

141

Zelfs de ergste dingen die mensen over je zeggen bevatten een kern van waarheid namelijk...over hen! Wat je boos maakt is vaak een trigger naar oude, onverwerkte pijn uit het verleden dat nu gezien en geheeld mag worden. Als je nergens mee zit is dat wellicht de afweer van oude pijn die Ingeborg Bosch ‘Ontkenning van behoeften’ noemt, dan zeg je dat er met jou niks aan de hand is en dat een ander het veel erger heeft en dat je dus geen hulp nodig hebt, je geeft dan geen enkele liefdevolle aandacht aan jezelf. Loslaten en vergeven, wat levenswerk is, is ook heel goed om de codependente controleneiging te bestrijden. Herhalingsdwang noemde Freud als oorzaak van veel ellende. In de overgave zit de grootste overwinning, Uw wil geschiede is het dan. Verder zou ik zeggen: niet alleen aardig doen, maar aardig zijn. De codependent is vaak de people pleaser uit berekening om aardig gevonden te willen worden, het werkt heel vaak tegen je omdat je jezelf niet eens aardig vindt en daarin dus gespiegeld wordt. Aardig zijn in plaats van alleen maar doen. Mindfulness heeft het ook over van de doe-modus naar de zijn-modus te gaan en heeft daar mooie aanbevelingen over die de moeite waard zijn. Wees nooit bang voor waarheid en wees eerlijk naar jezelf. Waarheid zal je vrijmaken zegt de Bijbel, maar mijn ervaring is dat waarheid je ook vaak eerst woedend kan maken. Thich Nhat Hanh zegt: ‘Omarm je woede’, zie het als een signaal een boodschapper een levensles om meer over jezelf te weten te komen. Nietzsche zei: ‘Hoeveel waarheid kan een mens verdragen, aan hoeveel waagt hij zich’.

142

Hoe geef je liefde aan jezelf? Deze vraag wordt me steeds vaker gesteld door mensen waarvan ik het idee heb dat ze angst- en/of woedemotivatie hebben. Mensen die bang zijn geen respect, erkenning, waardering, aandacht en liefde van anderen te krijgen en zich daarvan dus afhankelijk maken en dus codependent zijn. Het erkennen en loslaten van jezelf en je codependentie is een eerste stap in de goede richting. Het lezen van mijn 4 brochures over codependentie en het beluisteren van de CD met een interview met mij over codependentie, door Yvonne Polman van Paravisie kan ook helpen. Daarnaast heb ik inmiddels nog 4 CD’s met interviews, lezingen over codependentie en een DVD met 6 korte lezingen over codependentie en een informatiefolder van 8 pagina’s en een flyer, de laatste twee zijn gratis bij me aan te vragen. Tegen je angst en woede vechten, of het krampachtig onder controle willen houden, helpt niet en werkt averechts en versterkt de angst en woede alleen maar. Je moet dus niet tegen het donker vechten, maar het licht aandoen. De Bijbel stelt ook dat liefde angst (en daarmee ook woede) uitdrijft. Let ook eens op je innerlijke dialoog, je ‘selftalk’. Wat zeg je tegen jezelf? Als dat niet liefdevol is corrigeer het dan en breekt jezelf niet af. Ingeborg Bosch noemt dat ‘primaire afweer’ dat je jezelf te dom, te lui, niet goed genoeg, niet oké, etc. vindt. Zien dat er meer liefde is voor je dan je nu ziet is draagt ook bij tot een oplossing. Inzien dat elke aandacht die je krijgt vaak een vorm van liefde is en dat wakkert de liefde in jezelf aan. Louis Armstrong zingt het mooi in zijn lied ‘Wonderful world’. Dat als mensen tegen je zeggen: ‘Hoe gaat het’, ze feitelijke bedoelen: ‘Ik hou van jou’, en dat voelen en binnen laten komen. 143

Zelfkennis en zelfinzicht vormen de sleutels naar je essentie, je wezenlijke kern die liefde is. Je hebt daar vaak wat hulp bij nodig, omdat we wel de splinter in het oog van de ander zien, maar niet de balk in ons eigen oog, zoals de Bijbel terecht zegt. Lief zijn voor jezelf kan op vele manieren. Je behoeften erkennen en vervullen kun je voor een groot deel zelf doen. Echter velen van ons zitten in een afweer van oude pijn die Ingeborg Bosch ‘Ontkenning van behoeften’ noemt. We zijn dan zo teleurgesteld dat we ervan uitgaan dat onze behoeften niet belangrijk zijn en niet vervuld kunnen en hoeven te worden. Een onjuiste gedachte en een liefdeloze visie, waar je je van moet ontdoen. Verwen jezelf met een gebakje, een visje van de markt, een kopje thee of koffie en geniet daarvan op de mindfulnessmanier, dus met oplettendheid, extra aandacht en waardering en bewustheid en liefde en dan zal het steeds meer worden. Ook doen alsof helpt, net doen alsof je al veel liefde in je voelt en daarvan geven aan anderen zorgt voor meer liefde in jezelf. (Fake it until you make it).Bel die vriend die je verwaarloosd hebt, mail of schrijf een kaart aan degeen die je graag mag en laat dat merken. Hoe kan een ander jouw liefde voelen als je er geen uiting aan geeft? Geef en geef dan zul je veel ontvangen, maar geef niet, zoals de codependent doet, ten kostte van jezelf. Laat de controle los, in de overgave en het meestromen, het met de genade meewerken, ligt de grootste overwinning. Codependentie en controle houden je van ware, onvoorwaardelijke liefde af, het is dan meer investeren, namelijk geven om te krijgen en dat is geen geven dat is zakendoen. Wees geen ‘people pleaser’ om de mensen te controleren. Doe niet alleen aardig maar wees aardig, wees echt en authentiek en interdependent.

144

Een dankbare houding voor alles wat er wel is, leidt naar meer geluk en liefde. Laat je gebed een dankgebed zijn voor alle zegeningen die je ontvangt, maar ook als het tegenzit, want dat kon je dan net wel eens nodig hebben voor je ontwikkeling, no pain no gain, zeggen de Amerikanen. Er is een Cherokeeverhaal waarnij een indiaan tegen z’n opperhoofd zegt: ‘In mij heb ik een wolf van het kwade en een wolf van het goede, welke wolf zal er winnen?!’ Het opperhoofd antwoordt: ‘De wolf die je voeding geeft!’ Geef dus voeding aan alles wat liefde in je is, aan alle daden, gedachten en gevoelens van vriendelijkheid, vrede, harmonie, sereniteit, humor, etc. Word wijzer en je wordt liefdevoller. Wijsheid en liefde gaan hand in hand. Met elke dag aandacht aan je groei en ontwikkeling word je wijzer en liefdevoller en interdependenter. Socrates zei: ‘Verbeter jezelf door de geschriften van anderen te lezen en je krijgt gemakkelijk waar die anderen veel moeite voor hebben moeten doen, m.i. een wijs advies. Hij die de raad van wijzen in de wind slaat is niet meer te helpen(-) Als je liever in een groep werkt is een Spiegelogie fanclub aan te bevelen en ook een gespreksgroep Attitudinal healing of een andere zelfhulpgroep, waar mensen elkaar respecteren en ondersteunen en bemoedigen Als je je weer eens afvraagt wat je nu weer moet doen, vraag je dan af wat liefde zou doen of, zo je wilt, wat Jezus zou doen.

145

Codependentie & het Innerlijke kind Ik leerde en zag dat je je Innerlijke kind op dezelfde manier behandelt zoals je ouders jou als kind hebben behandeld. In mijn geval was dat: geen aandacht ontvangen, geen liefde en koestering, ik kan me niet herinneren dat mijn ouders me ooit knuffelden, er was geen warmte. Ik werd opgevoed door dienstmeisjes, mijn ouders waren continu bezig in de slagerij en waren workaholics(en dat werd ik dus later ook! De appel valt niet ver van de boom). Ik wist, door mijn opvoeding, niet eens van het bestaan van een Innerlijk kind, laat staan dat ik het aandacht gaf en liefhad. Charles Whitfield schrijft in z’n boek ‘Healing the child within’, dat als je je innerlijke kind niet koestert en geen aandacht geeft er een vals, onecht zelf ontstaat en dan heb je de codependentie te pakken. Ik zat in de ontkenning dat ik uit een disfunctiuoneel gezin kwam, net als een vrouw die ik ontmoette die niet getuigde van liefdevolle aandacht voor haar innerlijke kind dus informeerde ik naar haar opvoeding hoe dat was. Ze antwoordde dat ze heel liefdevolle ouders had gehad en ik geloofde haar niet en vroeg dus door. Ik vroeg: ‘Hoe was je vader dan voor je?’ ‘O, die was er nooit’ zei ze doodleuk. Ik zei: ‘Dan ben je vreselijke in de steek gelaten en nu laat je ook je innerlijke kind in de steek!’. Het deed me goed van haar te horen dat ze nu een cursus volgt over het innerlijke kind om daar beter mee om te gaan en dat ze daar veel plezier aan beleeft. In een disfunctioneel gezin werd je gezegd dat je niet goed genoeg bent, dat je je moet schamen, je niet zo moet zijn als je bent, etc. Je ontvangt voorwaardelijke liefde die helemaal geen liefde is en zo leert het kind codependent gedrag, namelijk dat je je moet aanpassen aan de ander en wegcijferen om ‘geliefd’ te worden, dat je de liefde van buiten moet krijgen. Diep van binnen voel je je de liefde niet waard omdat je ouders niet onvoorwaardelijk van je houden om wie je bent en je gaat 146

ervan uit dat het niet aan je ouders kan liggen, maar dat het jouw fout is. Je internaliseert een en ander en dan ontstaat de innerlijke criticus die zegt dat je niet oké bent, niet goed genoeg. Er is veel verdrongen woede in het kind omdat het niet de liefde, warmte, waardering, erkenning en aandacht krijgt waar het behoefte aan heeft, en die woede is verdrongen omdat je ouders woede verbieden tenminste dat denk je Ik schrijf op het moment het boek ‘woedemotivatie & codependentie over dit interessante onderwerp. In het disfunctionele gezin mag je je sowieso niet vrijelijk uiten. Niet praten, niet voelen, niet vragen is de regel. Tegenstrijdige regels opvolgen is het credo en dat is heel verwarrend en vervreemdend voor het kind dat niet leert te vertrouwen op z’n eigen waarneming en dan wordt het kind onecht ontwikkelt het een vals zelf, Whitfield heeft gelijk. Nu is het van groot belang dat we zelf een liefhebbende ouder en volwassene voor ons innerlijke kind worden. Het innerlijke kind zal zich niet meteen openbaren het is kopschuw en achterdochtig geworden na zoveel traumatische ervaringen met ouders, volwassen en met jou De dialoog met je innerlijke kind blijven aangaan, net zolang tot er contact komt en dan tot integratie komen om het kind mee te laten doen en ruimte te geven. Stel ook vragen wat het wil, waar het bang voor is, etc. Je zult als mens vrolijker, speelser, spontaner, authentieker en wijzer worden als het innerlijke kind meedoet en volledig en onvoorwaardelijk geaccepteerd wordt. De Bijbel zegt het ook: ‘ Word als de kinderen en je zult het koninkrijk God’s binnengaan’... Je innerlijke ouder kan je innerlijke kind geven waar het behoefte aan heeft en nooit gekregen heeft, dat is de weg naar heel worden. In de Transactionele Analyse kennen we ook de rollen Ouder-VolwasseneKind en bij veel mensen is het kind afgescheiden van de ouder en volwassene, dat kenmerkt zich door overdreven serieusheid en zwaarmoedigheid en ernstig gedrag. Voltaire zei: ‘Ik beschouw ernst als een ziekte’. Osho wees er ook al op dat je feest mag vieren en speels mag zijn en daar heb je je innerlijke kind bij nodig. Wordt niet kinderachtig 147

maar kinderlijk en speels, het kind kent de lerende capaciteit, stelt veel vragen, heeft interesse, is creatief, heeft energie, is echt, vergevingsgezind, etc., etc. Dat zijn toch mooie kwaliteiten die zeer de moeite waard zijn en het leven tot Leven maken. Voeg niet alleen jaren toe aan je leven maar Leven aan je jaren is een uitspraak die ik ooit las. Ik zat vele jaren in een beschermende een afwerende houding en verdedigde uit en dan kun je niets over jezelf leren, geen zelfkennis opdoen, terwijl ik mezelf wijsmaakte dat ik mezelf kende(-) Het kind weet dat het nog niet weet net als de wijze Socrates die zei: ‘Nu weet ik dat ik niets weet’. en dat is en vruchtbare houding om tot wijsheid te komen, want dan ga je onderzoeken en leer je veel. Het is zelfs zo dat als je geen open en lerende houding hebt je per definitie in een afschermende en beschermende houding zit en alles vastzet en rigide bent. Pas na mijn crisis in 1992 merkte ik dat er veel mis met me was en ging ik aan de slag met mezelf ik deed hetzelfde als Melody Beattie die ook niet begrepen werd door haar therapeuten, ook zij werd haar eigen therapeut en expert op het gebied van codependentie.

148

Nog wat codependente grappen Hoe noem je een codependent die nee kan zeggen en zich dan niet schuldig voelt? Antwoord: gezond Je bent zeker codependent als het leven van een ander aan je voorbijflitst als je sterft. Het eerste codependente stel: Adam en Eva Eva luisterde naar de slang in plaats van naar zichzelf en Adam gaf Eva de schuld van alle problemen. Je bent een egoïst, je moet aan MIJ denken! Waarom weet je uit jezelf niet waar ik zin in heb, moet ik je alles vertellen?! Een codependente vrouw had moeite met aardrijkskunde, ze wist niet waar de grenzen waren Een vrouw was een goede boekhouder die precies wist wat ze (uit)gaf en ontving, maar een slechte manager want ze stond altijd rood.

149

Een artikel over bewustzijn Bewustzijn lijkt eerlijk verdeeld te zijn omdat bijna iedereen denkt er voldoende van te hebben(-). Als je mensen vraagt of ze bewust zijn zullen ze bijna altijd bevestigend antwoorden. Er zijn echter stadia van bewustzijn van heel laag tot heel hoog. De Boeddha zei: ‘Het onbewuste heeft geen begin maar wel een einde en het bewuste heeft een begin en geen einde’ Het is oneindig net als God dat is en ook het universum, de kosmos, die zich nog steeds schijnt uit te breiden. We kunnen dat maar moeilijk bevatten. Ken Wilber heeft bewustzijn vergeleken met van die speelgoed kubussen die over elkaar heen passen. De kleinste is heel beperkt en heeft geen notie wat er buiten z’n grenzen gebeurt, de kubus die daar overheen past ziet al iets meer en kan de kleine ook begrijpen en omvatten, dat gaat tot in het oneindige door. Ik weet nu dat er meer is en stem in met de woorden van Goethe die zei: ‘Als we geen notie hebben van het geheel zullen we niet beseffen hoe fragmentarisch onze kennis en waarneming is’ We nemen maar een fragment waar, we filteren, selecteren en interpreteren. Voor mijn crisis dacht ik niet eens na over bewustzijn, ik vond alles vanzelfsprekend en was heel rationeel en uit op macht. Ik kende niets meer en miste dus ook niks. Als je nog nooit van een TV hebt gehoord zul je hem ook niet missen. Na mijn crisis zag ik pas in dat ik niets wist, het was allemaal geleende kennis van anderen, ik had anderenwaarde in plaats van eigenwaarde. Innerlijk was ik leeg en toen besloot ik om aan mezelf te gaan werken en mijn bewustzijn te gaan verruimen. Ik ging naar lezingen en volgde cursussen en las de boeken van Inayat Khan, Krishnamurti, Osho, Nisargadatta, Lao tse, Confucius, Goethe, Nietzsche en vele anderen en dat verbreedde mijn horizon aanzienlijk. Van afgescheiden ging ik me verbonden voelen met alles en iedereen en dat kwam van mezelf, van binnenuit, ik voelde het gewoon. 150

Ik zag ook in dat mijn omgeving de spiegel van mezelf was en dat je oogst wat je zaait en dat als jij verandert de hele wereld om je heen meeverandert. Dat was een grote bewustwording. In plaats van proberen om anderen te veranderen ging ik mezelf veranderen en groeide en werd beter dan mezelf. Ik ben me er nu van bewust dat liefde mijn kern, mijn essentie is en dat ik dat mag manifesteren. Ik ben me nu bewust van mijn goddelijkheid en weet dat de meeste mensen zich daar nog niet van bewust zijn, net als ik voor mijn crisis. Ze leven nog in de kleine, beperkte kubussen en zien niks buiten hun eigen grenzen en ontkennen wat ze niet kennen. Sai Baba werd gevraagd wat het verschil tussen hem en de anderen is en hij zei: ‘We zijn allemaal goddelijk het verschil is alleen dat ik me daarvan volledig bewust ben’ Ik zeg wel eens de meeste mensen zijn vergelijkbaar met een druppel water en ik ben nu een emmer water, maar ik hoef me niks te verbeelden want in de ogen van de oceaan ben ik net zo nietig. Als je je identificeert met je beroep of functie heb je een vernauwd bewustzijn want je bent veel meer dan dat. Disidentificatie met al je rollen, ideeën, concepten, (voor)oordelen, conditioneringen, vaste overtuigingen, etiketten, labels, denken, etc.etc. is een weg. In de leegte die dan ontstaat kun je pas echt openstaan en ontvankelijk zijn voor het goddelijke en het universum en dan kan het pas bij je binnenstromen. Het komt niet als je al te vol bent van jezelf dan is er geen plaats meer over. Stap over de angst voor de leegte heen en weet en vertrouw erop dat je juist in die leegte de essentie van wie je bent gaat ontdekken en dan heb je een helder bewustzijn dat begrip heeft en zich in kan leven in anderen. Een manager had, vele universitaire studies gedaan en alles bereikt in z’n leven maar voelde zich niet gelukkig, hij ging naar een Chinese wijze toe, die voorstelde om met de theeceremonie te begonnen. De Chinese wijze schonk thee in voor de manager en bleef maar schenken tot z’n kopje overliep, waarop de manager zei: ‘Stop mijn kop zit al vol’, daarop antwoordde de Chinese wijze: ‘Precies uw kop zit vol hoe wilt u van mij nog wat leren?!’

151

Van codependentie naar interdependentie Kernmerken Codependentie - drama - oordeelt en vult in voor een ander

Kenmerken interdependentie

- essentie - neemt waar en huldigt NIVEA ofwel Niet Invullen Voor Een Ander - vastklampen/behoeftig - loslaten en vergeven - onverwerkte oude pijn - getransformeerde oude pijn - ontkenning - aanvaarding - controle, uit op macht - staat in z’n kracht - people pleaser, doet aardig - is aardig zonder bijbedoelingen - woedemotivatie - liefde- motivatie - angst - liefde - disfunctionele relatie - functionele, liefdevolle relatie - aardig gevonden willen worden - hoeft geen allemansvriendje te zijn - behoeften van de ander zijn be- - goede balans tussen eigen belangrijker dan de eigen behoef- hoeften en die van een ander ten - geen zelfrespect - zelfrespect - wil waardering, erkenning, res- - geeft die dingen aan zichzelf pect en liefde van buiten halen - heeft innerlijke kind lief - behandelt z’n innerlijke kind slecht - manipulatief - eerlijk - Zelf - ego - lage eigenwaarde - gezonde eigenwaarde - laat partner vrij - claimt partner - dwangmatig helpen - helpt uit liefde - ongelukkig - gelukkig 152

- kan geen nee zeggen - angst voor verandering - onbegrip - lijden - vindt de mening van de ander over hemzelf belangrijker dan z’n eigen mening - rigide - zwijgen - doet zich goed voor - illusie - ontkenning van eigen behoeften - valse hoop, als....dan - negatief zelfbeeld - externe locus van controle - laat z’n grenzen schenden - competitie - gestrest - work- a-holic - maakt z’n dromen niet waar - perfectionisme - teleurgesteld - accepteert het onacceptabele - herhalingsdwang

- kan nee zeggen - innovator - begrip - leiden - staat voor z’n mening

- flexibel - expressie - is zichzelf - waarheid - vervult eigen behoeften - realistisch en optimistisch - reëel zelfbeeld - interne locus van controle - respecteert grenzen - samenwerking - relaxt - werk is spelvreugde - realiseert z’n dromen - goed is goed, excelleert vanzelf - dankbaar - keurt slecht gedrag af niet de persoon - vernieuwer

Deze lijst is bij lange na niet compleet, maar geeft toch een eerste indruk, wellicht kunt u zelf nog meer verschillen bedenken.

153

Het herkennen van een narcist Narcissus werd verliefd op z’n eigen spiegelbeeld Codependente mensen voelen zich vaak aangetrokken tot een narcist met alle nare gevolgen van dien omdat een narcist alleen aan zichzelf kan denken en de ander als verlengstuk van zichzelf beschouwt. De codependent ziet zichzelf als verlengstuk van de ander, vandaar de aantrekking. Hier zijn een aantal kenmerken die je helpen om een narcist te identificeren: - Hun gebrek aan empathie kleurt alles wat ze doen, ze kunnen zeggen ‘Hoe gaat het met je’, maar zijn niet echt geïnteresseerd in hoe het met je gaat - Bijna al hun ideeën en gedragingen in situaties zijn gepikt van anderen, mensen waarvan ze denken dat het een autoriteit is - Hun gevoel van belangrijkheid en gebrek aan empathie betekent dat ze de ander vaak onderbreken en in de rede vallen - Luister naar het constante gebruik van Ik, Mij en Mezelf als ze praten - Ze verwachten van anderen om de klusjes/taken in huis te doen en voelen zichzelf te belangrijk om hun tijd te verspillen aan gewone dingen - Ze praten zelden over hun innerlijke leven - Ze denken dat regels niet voor hen gelden - ze zullen vals spelen en bedriegen als ze denken dat ze daarmee weg komen - Als je met ze werkt verwachten ze van jou dat je het leeuwendeel doet - Ze houden ervan om werk te delegeren, als het goed gaat eisen ze de verdienste op en als het slecht gaat geven ze de ander de schuld - Ze worden ongeduldig en rusteloos als de discussie over een ander gaat en niet over hen - Ze kunnen niet tegen kritiek - Ze willen bewierookt worden en lokken dat uit - De ander beschouwen ze als een verlengstuk van zichzelf

154

- Hij praat 90% van de tijd en zegt dan dat hij een goed gesprek met je heeft gehad, waar het zijn monoloog was) - Hij vindt zichzelf superintelligent en begaafd (Een narcist zei ooit: ‘Zo’n begaafde man als ik ben ik nog nooit tegengekomen!’) - Kan heel charmant overkomen, maar het is berekenend gedrag om te controleren - Verdraaid de feiten naar eigen voordeel - Stelt zich superieur op (is een overcompensatie van onbewuste minderwaardigheidsgevoelens) - Halen anderen graag naar beneden (om zichzelf groot te kunnen voelen), praten (achter hun rug) slecht over anderen - Leeft in een fantasiewereld, een illusoire wereld die opgeleukt is - Ze hebben geen respect voor je persoonlijke grenzen en schenden die  

155

Dankwoord Ik wil alle honderden schrijvers die me zo inspireren hartelijk bedanken voor hun goede werk en gedachtegoed en ervaringen uit hun leven. Ze spiegelden mijn eigen, vaak nog onbewuste, inzichten, wijsheid en liefde. Verder wil ik mijn vrienden/innen Gerrit Jansen, Peter Jan Swagerman, Hans Peter van Beuzekom, Johan Heins, Rien Zweers, Wil van Groningen, Henk Jan ten Dam, Bertus Seegers, Rudmer Bosma, Joris Borm, Jan Kramer, Frans Paauwe, Wim Holthaus, Peter de Kock, Francisca Bosma, Trudie ten Doesschate, Cornelie van Harten, Ans Seegers, Christy Holkenborg, Grady Gruter, Riemke de Boer, Elly Zweers, Lies van Randwijk, Irene te Boekhorst, Annelies Spaargaren, Pallas Hendriks en last but not least mijn vriendin en partner Elly Wensink hartelijk danken voor hun inspiratie en medeleven. Mijn broer Jan dank ik voor z’n medeleven, inspiratie en aandacht. Mijn zoons Danniel en Michiel zie ik niet zo vaak, maar ze hebben wel een plaats in mijn hart; ik wil ze danken voor het feit dat ze zichzelf zo goed redden en het goed doen; dat maakt me blij. God wil ik danken dat ik alle mogelijkheden en middelen heb om dit werk te kunnen en mogen doen. Henny Bos Doetinchem, april 2012 www.hennybos.com

156

Verantwoording - Het artikel ‘Codependentie als spiegel van jezelf ’ werd gepubliceerd in het septembernummer 2010 van Frontier Magazine - Het interview met Paravisie staat in het november-nummer 2010 van Paravisie - The Karpman Drama Triangle is geplaatst in het novembernummer 2010 van Spiegelbeeld - De inzichten komen uit de cursus counseling specialisatie van het CIVAS en uit meer dan 100 Engelstalige boeken over Codependency en aanverwante onderwerpen. - ’Mijn codependentie’ is een artikel dat vooral betrekking heeft op mijn verleden, de bewustwording bracht licht in de donkere plekken waardoor veel getransformeerd kon worden. Ik wil nog wel steeds graag ‘nodig’ zijn. - Het artikel ‘Codependency in onze muziekcultuur’ komt van de site van mijn vriend Peter de Kock, www.peterdekock.nl

157

Codependency-literatuur 1. Codependent no more - Melody Beattie 2. The New codependency - Melody Beattie 3. Codependent’s guide to the twelve steps - Melody Beattie 4. Facing codependence - Pia Mellody 5. Breaking free of the codependency trap - Barry K. and Janae B. Weinhold 6. Breaking free - A recovery workbook for facing codependence - Pia Mellody and Andrea Wells Miller 7. Beyond codependency - Melody Beattie 8. The language of letting go - Melody Beattie 9. Stepping stones to recovery from codependency - Glen Abbey Books 10. Claiming your self-esteem -Carolyn B. Ball 11. Co-dependence -Healing the human condition - Charles C. Whitfield 12. Diagnosing and treating codependence - Timmen Cermak 13. Reclaiming your Self-The codependents recovery plan - Brian des Roches 14. Recovering love-Codependency to Corecovery - J. Richard Cookerly 15. A guide to codependency - J.P. Cusick 16. Codependence and the power of detachment - Karen Casey 17. The seven jewels of codependency - Robert F. Willard 18. Codependence - The dance of the wounded souls - Robert Burney 19. Co-Dependence - Anne Wilson Schaef 20. Teach only love - Gerald G.Jampolsky M.D. 21. De herontdekking van het ware zelf(PRI) - Ingeborg Bosch 22. Illussies(PRI) - Ingeborg Bosch 23. Lost in the shuffle-The co-dependent reality - Robert Subby 24. Confessions of a codependent - Jacqueline Williams 25. Codependency sucks - Linda Meyerholz 26. Recovery from co-dependency - Laurie Weiss and Jonathan Weiss

158

27. Awakening in Time: The journey from codependence to Co-creation Jacqueline Small 28. Understanding and treating codependence - James A. Kitchens 29. De onschuldige gevangene (PRI)- Ingeborg Bosch 30. Choice making:For spiritually seekers, codependent and adult children -Sharon Wegscheider-Cruse 31. Understanding codependency - Sharon Wegscheider-Cruse 32. Adult children:The secrets of dysfunctional families - John C. Friel PhD and Linda D.Friel M.A. 33. Let go, and let God - John Keller 34. Codependent Forevermore - Leslie Irvine 35. Recovery from codependence: A Jewish twelve step guide to healing your soul - Kerry M. Olitzky 36. Smart love: Changing painful patterns, choosing healthy relationships, a codependence recovery program based on Relationship Addiction Support Group - Jody Hayes 37. Road to intimacy: Beyond codependence - Catharine Solange 38. Codependence and the christian faith - Walter C. Jackson 39. Strong enough for two: How to overcome codependence and other enabling behavior and take control of your life - Jim Mastrich, William J. Birnes, Bill Birnes 40. Facong love addiction: Giving yourself the power to change the way you love, the love connection to codependence - Pia Mellody, Keith Miller, Andrea Wells. 41. I’m Dying to Take Care of You: Nurses and CodependenceSnow, Candace;Willard, David 42. Family Intervention: Ending the Cycle of Addiction and codependencePicard, Frank;Picard, Frank L. 43. Conquering Corporate Codependence - Corbin, Carolyn 44. Healing the Child Within - Charles L. Whitfield 45. The journey within - Ruth Fishel 46. Changing course - Claudia Black Ph.D. 47. Home coming -reclaiming and healing your inner child - John Bradshaw. 48. To see differently - Susam S. Trout Ph.D.

159

49. Conscious living - Gay Hendricks 50. Conscious Loving - The journey to co-commitment - Gay Hendricks Ph.D. & Kathlyn Hendricks Ph.D. 51. Up from slavery - Booker T. Washington 52. A gift to myself - Charles L. Whitfield M.D. 53. Healing the child within : Discovery and Recovery for Adult Children of Dysfunctional Families”- Charles L. Whitfield M.D. 54. Let go and let God - Albert E. Cliffe 55. Repeat after me - Claudia Black 56. Foundations of co-creation - Rowena Pattee Kryder Ph.D 57. Get out of your mind & into your Life - Steven C.Hayes Ph.D 58. Co-dependents Anonymous - CoDa Resourse Publishing 59. Gentle Reminders for Co-dependents - Mitzi Chandler 60. Can Christians Love Too Much?: Breaking the Cycle -Rinck, Margaret J. 61. Hooked on Life: How to Totally Recover from Addiction and codependency - Timmons, Tim; Arterburn, Stephen 62. Talk, Trust, and Feel: Keeping Codependency Out of your life- Beattie, Melody 63. Healing for Today Hope for Tomorrow/God’s Promises for overcoming codependency- Wilde, Gary 64. On New Wings: Mormon Women Rediscover Personal Agency and conquer codependency - Newbold, Gail Andersen 65. Stepping Stones to Recovery from Codependency: Exp - C. Katie 66. Kids Who Carry Our Pain: Breaking the Cycle of Codependency for the next generation -Hemfelt, Dr. Robert;Warren, Paul 67. Toxic Parents: Overcoming Their Hurtful Legacy and Reclaiming Your Life - Susan Forward 68. Close Enough to Care: Helping a Friend or Relative Conquer Codependency -Springle, Pat 69. The Codependency Conspiracy: How to Break the Recovery habit and take charge of your life - Katz, Stan J.;Liu, Aimee E. 70. Goddependency: Finding Freedom from Codependency -Bundesen, Lynne

160

71. Total Loving: How to Love and Be Loved for the Rest of your life Garrity, Terry 72. Your Recovery is in Your Hand: Codependency in Handwriting (Rindone, James) 73. Coping with Codependency (Porterfield, Kay Marie) 74. Old Patterns, New Truths: Beyond the Adult Child Syndrome - Larsen, Earnie 75. Stage II Relationships : Love Beyond Addiction - Larsen, Earnie 76. How to be loved - W. W Broadbent 77. Challenging Codependency: Feminist Critique - Marguerite Babcock 78. True Selves: Twelve-Step Recovery from Codependence - Lloyd, Roseann;Fossum, Merle 79. The Caring Persons Illness: Codependency/the Affected family disease -Budenz, Daniel T. 80. The Intimacy Factor: How Your Personality and Your past affect your ability to love and be loved - David Stoop, Jan Stoop 81. De taal van de gevoelens - David Viscott 82. Understanding & Healing Codependency with Gospel P - Turpin, John C. 83. Broken Toys Broken Dreams: Understanding and Healing codependency, compulsive behaviors & family - Kellogg, Terry 84. God, Where Is Love?: Break Free from the Pain of Codependency - W., Claire 85. Loving Yourself As Your Neighbor: A Recovery Guide - Berry, Carmen Renee;Taylor, Mark Lloyd 86. Truth Will Set You Free: A Spiritual Program for People recovering from codependency and life’s losses - McGinnis, Jack & Mc Ginnis and Barbara Shlemon 87. Your recovery is in your hand - Codependency in handwriting - James Rindone 88. Blessed Night!: Recovering from Addiction, Codependency, and Attachment Based on the Insights of St. John of the Cross and Pierre Teilhard de Chardin - Francis Kelly Nemeck, Maria Theresa Coombs 89. Please Don’t Say You Need Me - Biblical Answers for Codependency Silvious, Jan

161

90. When People Are Big and God Is Small - Overcoming Peer Pressure, Codependency, and the Fear of Man - Welch, Edward T. 91. Why we stay stuck - Tom Joseph 92. Will I Ever Be Good Enough?: Healing the Daughters of Narcissistic Mothers - Karyl McBride 93. Codependent for Sure! - Mitchell, Jann 94. From Bondage to Bonding: A Working Guide to Recovery from Codependency and Other Injuries of the Heart - Nancy J Groom 95. The Codependent Counselor: Guidelines for Self-A - Philip J. Beebe 96. The Codependent Church - Virginia Curran Hoffman 97. Doormats And Control Freaks - Lewis, Rebekah 98. “Codependency: Powerloss Soulloss” - Dorothy May; 99. “Everything You Need to Know About Codependency (Need to Know Library)” - Al Septien 100. It Will Never Happen To Me - Black, Claudia 101. Codependent Shackles...broken! - Valentine, Linda 102. Adult Children, Adult Choices - Ramey, Mary 103. Codependency: Breaking Free from the Hurt and Manipulation of dysfunctional relationships - Pat Springle 104. Basiskennis van codependentie deel 1 - Henny Bos 105. Basiskennis van codependentie deel 2 - Henny Bos 106. -Shame & Guilt: Masters of Disguise” - Jane Middelton-Moz 107. CD met interview door Paravisie met Henny Bos over codependentie 108. Diverse youtube films over codependentie 109. Informatie van het internet over codependentie 110. CIVAS syllabus, counseling specialisatie 111. ”Recovery of Your Inner Child: The Highly Acclaimed Method for Liberating Your Inner Self ” - Lucia Capacchione. 112. Stepping Stones To Recovery For Women - anonymous(o.a. Sondra Smalley)  113. “Forgiving Our Parents, Forgiving Ourselves: Healing Adult Children of Dysfunctional Families” - David Stoop. 114. Coping in a dysfunctional family - Raymond M. Jamiolkowski

162

115. ”Controlling People: How to Recognize, Understand, and Deal with People Who Try to Control You” - Patricia Evans 116. Violent Voices: 12 Steps to Freedom from Verbal and Emotional Abuse” - Kay Marie Porterfield 117. The Intimacy Factor: The Ground Rules for Overcoming the Obstacles to Truth, Respect, and Lasting Love - Pia Mellody, Lawrence S. Freundlich 118. Women who love too much - Robin Norwood 119. Coping with a Dysfunctional Family (Coping) - Diane Taylor, P. M. Taylor 120. The Secret of Overcoming Verbal Abuse: Getting Off the Emotional Roller Coaster and Regaining Control of Your Life -Albert Ellis, Marcia Grad Powers  121. The Verbally Abusive Relationship: How to recognize it and how to respond - Patricia Evans 122. The Resilient Self: How Survivors of Troubled Families Rise Above Adversity - Steven J. Wolin, Sybil Wolin 123. Adult children of abusive parents - Steven Farmer 124. Outgrowing the pain - Eliana Gil 125. Lifeskills for adult children - Ed.D Janet, G. Woititz 126. Co-dependency - Issues in treatment and recovery - Bruce Carruth 127. Recovery from codependency - Dale Ryan 128. Recovery from family dysfunction - Dale Ryan, Juanita Ryan 129. Bevrijd je demonen - Tsultrim Allione 130. Naar het hart van communicatie - Eric Schneider 131. The Flight from Intimacy: Healing Your Relationship of Counterdependence - The Other Side of Co-dependency” - Janae B. Weinhold Ph.D. 132. Caring Enough to Confront:How to Understand and Express your deepest feelings toward others - David W. Augsburger 133. Psychic War in Men and Women - Helen Block Lewis 134. Healing the shame that binds you - J.Bradshaw 135. Prisoners of childhood - Alice Miller 136. The rage within - Willard Gaylin

163

137. Love is a Choice Workbook: Recovery for codependent relationships Robert Hemfelt, Frank Minirth 138. Loving Me, Loving You: Balancing Love and Power in a codependent world - Brenda Schaeffer 139. Love Is a Choice: Recovery for Codependent Relationships Robert Hemfelt, Frank Minirth, Paul Meier 140. Codependency: How to Break Free and Live Your Own Life David Stafford, Liz Hodgkinson 141. Loving Yourself As Your Neighbor: A Recovery Guide - Carmen Renee Berry, Mark Lloyd Taylor 142. Desperate to Be Needed: Freeing the Family from Ch Janet Ohlemacher 143. Freedom from Codependency - Philip St. Romain 144. The Enabler: When Helping Hurts the Ones You Love - Angelyn Miller 145. PRI en de kunst van bewust leven - Ingeborg Bosch 146. The shadow effect - Debbie Ford, Deepak Chopra, etc. 147. Dvd the shadow effect - Debbie Ford, Deepak chopra, etc. 148. Dvd PRI, een kennismaking - Ingeborg Bosch 149. Negatieve emoties - Henny Bos 150. Hoe gaat het? (Over de menselijke conditie) - Henny Bos 151. Gespiegeld worden (Je omgeving is de spiegel van jezelf) - Henny Bos 152. Spiegels voor de ziel - Henny Bos 153. Ervaringen van levenskunst - Henny Bos 154. When helping you is hurting me: Escaping the Messiah trap - Carmen Renee Berry 156. Forgiving Our Parents, Forgiving Ourselves: Healing Adult Children of Dysfunctional Families - David Stoop 157. If You Had Controlling Parents: How to Make Peace with Your Past and Take Your Place in the World - Dan Neuharth 158. Creative Aggression: The Art of Assertive Living Bach, George Robert;Goldberg, Herb 159.  Parents Who Care Too Much: Breaking the Cycle of Codependence When a Child’s Dysfunctional Behavior... James M. Farris 160. ”The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You’re Supposed to Be and Embrace Who You Are” - Brene Brown

164

161. Against the wall: men’s reality in a codependent culture - John Hough Ph D., Marshall Hardy Ph.D 162. Forgiving Our Parents: For Adult Children from Dysfunctional families Wolter, Dwight Lee. 163. Boundaries - Townsend, Dr. John; Cloud, Dr. Henry 164. Boundaries in Human Relationships - Anne Linden 165. Do I Have to Give Up Me to Be Loved by You? - Jordan Paul Ph.D. and Margaret Paul Ph.D 166. Boundaries and relationships - Charles L. Whitfield 167. Where to Draw the Line: How to Set Healthy Boundaries Every Day Anne Katherine 168. Boundary And Space: An Introduction To The Work of D.W. Winnincott - Madeleine Davis and D. Wallbridge 169. Boundary Issues: Using Boundary Intelligence to Get the Intimacy You Want and the Independence You Need in Life, Love, and Work - Jane Adams 170. Controle & Codependentie - Henny Bos 171. Grenzen stellen Grenzen houden, A. Nieborg-van den Ban & Ans Ettema-Essler 172. Als hij maar gelukkig is - Robin Norwood 173. Persoonlijke grenzen & codependentie - Henny Bos 174. What’s Wrong With Me?: Breaking the Chain of Adolescent Codependency - Lonny Owen 175. Boundary Power: How I Treat You, How I Let You Treat Me, How I Treat Myself - Mike O’Neil 176. Boundaries - Where You End And I Begin: How To Recognize And Set Healthy Boundaries - Anne Katherine MA 177. Waarom moet ik altijd helpen? | Nico van der Voet 178. Helping | Schein & Edgar H. Schein 179. Boundaries -participant’s guide - Townsend, Dr. John; Cloud, Dr. Henry 180. Discover your subpersonalities - John Rowan 181. The selves inside you - Stewart B.Shapiro Ph.D.

165

182. Liefdesgoden, welke godin ben jij en welke god past bij jou -Agapi Stassinopoulos 183. De zeven krachten van het ik - Klausbernd Vollmar 184. Our many selves - Elizabeth O’Connor 185. Talking to my selves - Debbie Unterman 186. Subpersonalities - John Rowan 187. Ending the battle within - Verlaine Crawford 188. Getting the Love You Want: Guide for Couples - Harville Hendrix 189. Anger management for dummies - W. Doyle Gentry Ph.D. 190. Surprising Purpose Of Anger, Marshall Rosenberg 191. Anger Management Best Practice Handbook Jessalyn Woodruff 192. The gifts of imperfection -let go of who you think you’re supposed to be and embrace who you are - Brené Brown Ph.D. 193. Verslaaf aan liefde - Jan Geurtz 194. Het presence proces - Michael Brown 195. Anger Management, Peter Favaro 196. What’s Making You Angry?, Neill Gibson, Shari Klein & Shari Klein 197. A Guide To Anger Management, Mary Hartley Ten aanzien van bewustwording, zelfkennis, zelfinzicht en zelfbesef, de boeken van: Wayne Dyer, Osho, Inayat Khan, Vernon Howard, Guy Finley, Debbie Ford, Krishnamurti, Gerald Jampolsky, Ferrini, Eckhart Tolle, Barry Kaufman. Dr.Schuurman, Erich Fromm

166

Henny Bos heeft marketing en economie gestudeerd en heeft gewerkt als manager bij een uitgeverij en was ook universitair docent in Utrecht en gaf communicatie-trainingen op HBO-niveau. Hij schoolde zich om tot coach/ counselor door cursussen bij het Civas te volgen en deel te nemen aan de tweejarige cursus intuïtieve ontwikkeling en cursussen psychosynthese, NLP, mindfulness en levenskunst. Hij las duizenden boeken, waaronder meer dan 100 over codependency en bracht veel van het gelezene in de praktijk waardoor de kennis kon uitgroeien tot wijsheid, in de wetenschap dat dwaasheid daar een onderdeel van is. Z’n jeugdspreuk was: 'Nil volentibus arduum' ofwel: 'niets is te moeilijk voor hen die willen', en daar zit veel waarheid in.