Analyse haalbaarheid energieneutraliteit

Analyse haalbaarheid energieneutraliteit Een onderzoek naar de potentie van de voorraad om deze energetisch te verbeteren tot energieneutraliteit en de wijze van aanpak

Floris van Rooijen 28 Mei 2015

1

Voorblad: Complex 212, Buxtehudestraat Energetisch een van de slechtste complexen van SWZ

2

Inhoud Inleiding ...........................................................................................................................................................................................................................................5 Onderzoeksvragen .........................................................................................................................................................................................................................7 Methode............................................................................................................................................................................................................................................8 Beoordelingscriteria .................................................................................................................................................................................................................... 14 Uitleg blad..................................................................................................................................................................................................................................... 15 Conclusie EGW .............................................................................................................................................................................................................................. 35 Conclusie MGW ............................................................................................................................................................................................................................. 57 Conclusies ..................................................................................................................................................................................................................................... 67 Aanbevelingen .............................................................................................................................................................................................................................. 61 Bijlage 1 Prijzen maatregelen .................................................................................................................................................................................................... 71

3

4

Inleiding SWZ geeft in haar duurzaamheidsbeleid aan te streven naar een energieneutrale voorraad in 2040. Dit is een ambitieus streven. Floris is gevraagd de haalbaarheid van een energieneutrale voorraad te onderzoeken. SWZ kent op dit moment een stappenplan duurzaamheid. Hierin is een aanpak beschreven hoe woningen energetisch te verbeteren met als doel energieneutraal te worden. Hierbij wordt uitgegaan van de Trias energetica, de exploitatietijd van het gebouw in relatie tot de investering, de kwaliteit van de maatregel en de wijze van uitvoering. Deze werkwijze heeft op dit moment nog geen officiële status. Onder energieneutraliteit wordt verstaan dat de energie die een woning opwekt jaarlijks net zo hoog is als de energie die nodig is voor warm tapwater, verwarming en ventilatie. Of de voorraad van SWZ energieneutraal kan worden hangt van veel zaken af. Naast of het technisch mogelijk is en of energetische verbetermaatregelen renderen is er nog meer onduidelijk. Zo is het strategisch voorraad beleid nog niet af en zijn de effecten van het passend toewijzen nog niet duidelijk. Dit beïnvloed zaken als de exploitatiestrategieën en de investeringscapaciteit. In dit onderzoek wordt dan ook gefocust op de eigenschappen van de voorraad en daarmee de potentie tot het halen van energieneutraliteit. Deze informatie kan dan juist voeding geven aan het SVB, het huurbeleid, enz. Trias energetica Het stappenplan gaat bij het uitvoeren uit van de volgordelijkheid van de trias energetica om energieneutraal te worden. 1. Beperk de energie vraag: Isoleren van de schil. Isoleren van de schil leidt niet alleen tot energiebesparing maar ook tot een comfortverhoging. Daarom wordt deze altijd eerst uitgevoerd. Het isoleren van de schil wordt schiloptimaal gedaan. Dit houdt in dat de delen van de schil die geïsoleerd worden goed aangepakt worden. Het uitgangspunt hierbij is nieuwbouwkwaliteit. Dit houdt in een Rc van 5 m2K/W. Hierbij kan vanaf geweken worden als: - De technische situatie in de woning zo'n dik isolatie pakket niet toestaat of er te hoge kosten gemaakt moeten worden om dit te realiseren in verhouding tot de besparing. - Het schildeel is al goed geïsoleerd maar heeft nog geen Rc van 5 m2K/W. Toevoegen van isolatie levert weinig op voor de bewoner maar de kosten van de maatregel zijn dan gelijk. In dit geval wordt niet uitgevoerd. 2. Gebruik duurzame energie: Toepassen van zonnepanelen, of andere energieopwekker 3. Wek warmte met fossiele brandstoffen efficiënt op: Open verbrandingstoestellen en CV ketels vervangen door warmtepomp of andere efficiënte warmteopwekker. 5

Een efficiënte warmteopwekker is nodig om in 2040 energie neutraal te worden. Het vervangingsinterval van een gasgestookte CV ketel is 18 jaar. Deze techniek zou daarom vanaf 2022 toegepast moeten worden. Dit houdt in dat wanneer CV ketels vervangen worden na 2022 dat de dan geplaatste gasgestookte CV ketel tot na 2040 blijft zitten en de woning dan ook niet energieneutraal is. Op dit moment zijn warmtepompen nog te duur in aanschaf ten opzichte van de energiebesparing die deze leveren.

6

Onderzoeksvragen Hoofdvraag: Is het haalbaar om de voorraad van SWZ energieneutraal te krijgen? Deelvragen: Is het technisch mogelijk om de voorraad van SWZ energieneutraal te krijgen?

Wat kost het om de voorraad van SWZ energieneutraal te krijgen?

Welke uitvoeringsmomenten moeten gebruikt worden om de voorraad van SWZ energieneutraal te krijgen?

Wat is de volgordelijkheid van het uitvoeren van de verschillende stappen van de Trias Energetica kijkend naar investeringsgrote en woonlastvermindering? Productgroepen EGW <1920 EGW 1920-1964 EGW 1965-1974 EGW 1975-1982 EGW 1983-1987 EGW 1988-1991 EGW 2003-

MGW MGW MGW MGW MGW MGW MGW

1920-1964 1965-1974 1975-1982 1983-1987 1988-1991 1992-2002 2003-

De woningvoorraad van SWZ is niet homogeen. Dus de bovenstaande vragen kunnen niet ongedifferentieerd voor de hele voorraad beantwoordt worden. Daarom is de voorraad opgedeeld in productgroepen waarvoor deze vragen wel beantwoord kunnen worden. Als eerste is er een onderverdeling gemaakt in eengezinswoningen en meergezinswoningen. Deze hebben technisch andere eigenschappen en de toe te passen maatregelen voor energieneutraliteit zijn wezenlijk anders. Denk hierbij aan de mogelijkheid om Zon-PV toe te passen en de wijze waarop warm tapwater en verwarming geregeld is. Als tweede is er een opdeling gemaakt in bouwjaarcategorieën. Deze zijn zo gekozen dat binnen de categorie dezelfde energetische eisen golden. Dit leidt tot de volgende productgroepen.

N.B. In de groepen EGW 1992-2002 en MGW<1920 hebben we geen bezit

De onderzoeksvragen worden beantwoord onafhankelijk van de strategie van de woningen, het huurbeleid en het effect op de marktwaarde. Op deze wijze kan vanuit duurzaamheid de potentie van het bezit om energieneutraal in kaart gebracht worden. Het SVB is nu in ontwikkeling. In het SVB kan dan bepaald worden hoe om te gaan met duurzaamheid in relatie tot de andere aspecten binnen de kaders die hier gesteld gaan worden. 7

Methode Techniek en geld

De technieken om een woning energieneutraal te krijgen zijn volop in ontwikkeling. Energie besparende maatregelen zijn tot op heden met name gekoppeld aan het planmatig onderhoud van de bouwdelen. Dit heeft tot gevolg dat die woningen die al gedeeltelijk energetisch verbeterd zijn niet met een totaalconcept in een keer energieneutraal kunnen worden en dat in meerdere stappen gedaan wordt. De snelheid waarmee de techniek zich verbeterd en het moment van uitvoering zijn bepalend in hoeverre een gebouw energieneutraal kan worden. Om de onderzoeksvragen techniek en geld te kunnen beantwoorden is een rekenmodel opgesteld. In dit model is voor iedere stap van de trias energetica op woningniveau doorgerekend wat het effect in geld en energiebesparing is. Er is geen glazen bol waarmee voorspeld kan worden wanneer het moment van uitvoeren is en wat de stand van de techniek is van dat moment. Daarom zijn er verschillende scenario's opgesteld waarmee met verschillende standen van de techniek gerekend wordt. Er wordt gerekend met scenario's waarbij er wordt uitgegaan dat de techniek zich niet ontwikkeld aan de andere kan wordt gerekend met de beste technieken die nu op de markt zijn maar nu nog niet gangbaar zijn. De uitkomsten van de verschillende scenario's geven aan binnen welke grenzen de energieneutraliteit haalbaar kan zijn. Stap trias energetica 1. Schil met HR-107 ketel als basis 2. Zon PV 3. Verwarming

Bestaande techniek Alles isoleren tot een Rc 5,0 W/m2K als de huidige isolatiewaarde kleiner is dan 1,8 W/m2K Conventioneel rendement (CR) 250 Wp Warmtepomp met COP 3 (rendement is 300%)

Betere maar nog niet gangbare techniek Alles isoleren tot een Rc 5,0 W/m2K als de huidige isolatiewaarde kleiner is dan 2,5 W/m2K Tussen huidig rendement en theoretisch maximum, hoogrendement (HR) 375 Wp Warmtepomp met COP 7 (rendement is 700%)

In onderstaand schema is weergegeven welke scenario's allemaal doorgerekend zijn. Waarbij de rode velden staan voor de bestaande techniek en de groene velden voor de betere toekomstige techniek. Dit geeft aan binnen welke bandbreedte energieneutraliteit gehaald kan worden.

8

Huidig

1. Huidig

Trias 1 Schil + CV ketel

2. Rc<1,8

Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwariming

3. Rc<2,5

4. CR

8. COP 3

5. HR

9. COP 7

10. COP 3

6. CR

11. COP 7

12. COP 3

7. HR

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

Het rekenmodel Het doel is om inzichtelijk te maken wat het effect is van iedere stap van de trias energetica om energie neutraal te worden. Voor de trias stap 1 wordt in VABI bepaald worden welke schildelen geïsoleerd kunnen worden. Op element niveau is er inzicht in de kosten die dit met zich meebrengt en op VHE niveau wat de energiebesparing is. Aan de hand hiervan kan het energieverbruik en TerugVerdienTijd (TVT) berekend worden. Met terugverdientijd wordt bedoeld:

De terugverdientijd is een objectieve maat om het financiële effect van de maatregel mee te meten. Hiermee kan los van het huurbeleid, de wijze waarop deze investeringen doorbelast worden en de mate waarin een onrendabele top geaccepteerd wordt, beoordeeld worden of de maatregel effectief is. Daarnaast wordt in stap 1 gerekend dat iedere woning een HR-107 ketel krijgt. De verwachting is namelijk dat voordat er een warmtepomp geplaatst wordt dat de oude ketels en gaskachels zeker nog een keer vervangen worden door een nieuwe HR-107 ketel. In de berekeningen is aangenomen dat de schil met een Rc van 5 W/m2K geïsoleerd wordt. Echter nu is de praktijk dat het bouwbesluit nieuwbouw (2015) aangehouden wordt. Dit houdt in dat de vloer met 3,5 W/m2K geïsoleerd wordt, de gevel 4,5 W/m2K en het dak 6 W/m2K. Voor trias stap 2 wordt vervolgens bepaald hoeveel PV panelen maximaal op de woning geplaatst kunnen worden. Met dit gegeven kunnen de kosten en de energiebesparing bepaald worden. Daarna kan weer het energieverbruik en de TVT bepaald worden. 9

Voor trias stap 3 wordt vervolgens berekend wat de energiebesparing door het toepassen van een warmtepomp is. Hier kan wel de energiebesparing uitgerekend worden aan de hand van het voorspelde rendement worden. Een TVT kan niet berekend worden omdat deze techniek nu nog te duur is in vergelijking met zijn opbrengst. Een warmtepompverwarming kan pas toegepast worden op het moment de kosten/baten acceptabel zijn. Nadat deze stappen doorlopen zijn is te zien of het energiegebruik van de woningen uitkomt op nul en of dit tegen acceptabele kosten en kostenefficiënt uitgevoerd kan worden. De normen die hieraan gekoppeld zijn, zijn te vinden in het hoofdstuk beoordelingscriteria.

Energieverbruik

Trias 1

Trias 2

Bepaal: Kosten en energiebesparing van alle mogelijke schilmaatregelen dmv VABI

Bepaal: Maximaal aantal PV-panelen/ won

Energieverbruik TVT

-> Kosten en Energiebesparing

Energieverbruik TVT

Trias 3 Bepaal besparing door toepassen warmtepomp

Energieverbruik

De kosten van de maatregelen zijn gebaseerd op de eenheidsprijzen zoals die gebruikelijk zijn bij het uitvoeren van energiebesparende maatregelen in combinatie met planmatig onderhoud. Deze wijze van uitvoeren leidt tot lage prijzen. Een voorbeeld: als er een ongeïsoleerd dak vervangen wordt door een nieuw geïsoleerd dak, kost dat €149,-/m2 daarvan is maar €42,50/m2 daadwerkelijk de kosten voor dakisolatie. Als je er voor kiest om een dak te isoleren en het dak is nog goed zal je dit aan de binnenzijde moeten doen dit kost €71,-/m2. Bij het bovenstaande voorbeeld valt nog op te merken dat wanneer 25% van de schil vernieuwd wordt, dat deze al aan het bouwbesluit nieuwbouw moet voldoen en dat daarmee de totale kosten van de vervanging inclusief isolatie als planmatig onderhoud gezien kan worden. Er is geen onderscheid gemaakt in verschil in eenheidsprijzen per maatregel tussen de productgroepen. Dit is niet helemaal terecht omdat het verschil in bouwwijze van verschillende productgroepen maakt dat de ene productgroep makkelijker aangepakt wordt dan het andere. De onderlegger die hiervoor gebruikt is vindt je in bijlage 1. In de onderstaande tabel is weer gegeven welke maatregelen in welke stap genomen worden. In stap 1 wordt een bouwdeel geïsoleerd als de huidige constructie de grenswaarde van 1,8 W/m2K of 2,5 W/m2K niet haalt. In Stap 2 wordt de maximaal haalbare hoeveelheid zon PV geplaatst. In stap 3 wordt een warmtepomp installatie geplaatst.

10

Maatregelen Trias 1

Trias 2

Trias 3

Vloerisolatie (200mm; Rc 5,15)

2 Zonnepanelen op de collectieve meter (MGW)

Warmtepomp installatie

verlaagdplafond berging Vloerisolatie (200mm; Rc 5,15)

6 Zonnepanelen (EGW en lage MGW)

Dakisolatie Rc (200mm; Rc 5,22)

9 Zonnepanelen (EGW)

Plat dak

12 Zonnepanelen (EGW)

Hellend dak Gevelisolatie buiten (190mm: Rc 5,11) Paneelisolatie binnen (150mm; Rc 5,07) HR++-beglazing zonder kozijnvervanging (Combi) HR107-ketel cw 4 Wisselstroommotor -> gelijkstroom tbv ventilatie

Er zijn     

nog meer maatregelen mogelijk die toch niet mee zijn gerekend omdat deze nu nog niet als gangbaar beschouwd worden. Dit zijn: PV op de kopgevel, omdat het rendement van deze toepassing aanzienlijk lager is Wind energie, omdat woninggebonden windenergie een langere TVT dan de technische levensduur. Geïsoleerde deur, als isolerende maatregel niet gebruikelijk. Dit wordt alleen toegepast als de oude deur vervangen wordt Trippel beglazing, vaak een dure oplossing omdat het lang niet altijd mogelijk is om dikke trippel beglazing in het oude kozijn terug te plaatsen Balans ventilatie, SWZ is terughoudend in het plaatsen van balansventilatie omdat het comfort en gezondheidsproblemen kan geven als de bewoner het systeem niet goed onderhoud.

Voor de uitvoering in de verdere toekomst zijn er dus nog meer mogelijkheden om stap 1en stap 2 op een hoger niveau uit te voeren. Dit heeft als gevolg dat energieneutraliteit eerder haalbaar is. Uitvoeringsmomten

Ook de onderzoeksvraag: "Welke uitvoeringsmomenten moeten gebruikt worden om de voorraad van SWZ energieneutraal te krijgen?" wordt beantwoord per productgroep. Binnen een productgroep kan het zo zijn dat er meerdere uitvoeringsmomenten mogelijk zijn.

11

Er zijn     

verschillende uitvoeringsmomenten mogelijk om tot uitvoering te komen, met ieder zijn eigen voor en nadelen: In combinatie met planmatig onderhoud; hierbij moet 70% van de bewoners instemmen met de renovatie Bij mutatie; geen bewoner in de woning, is een kans om maatregelen uit te voeren die veel overlast geven. Op bewonersvraag; bij uitvoering op het verzoek van de bewoner, speelt het probleem niet van de huurverhoging. Via de VVE; kans niet SWZ maar de VVE investeert Totale renovatie naar energieneutraliteit op een stroomversnellingachtige wijze; mogelijkheid om te investeren zonder huurverhoging.

Zonder heel diep in de techniek te duiken kan er wel gezegd welke processen binnen een productgroep geschikt zijn en welke randvoorwaarden hierbij gelden. Ook wordt er gekeken naar ervaringen van het verleden voor het aanpakken van energiemaatregelen per productgroep. Hiervoor wordt gekeken naar:  Mate van overlast die de nog uit te voeren maatregelen met zich meebrengen  Grote van de opgave, zowel in de te maken kwaliteitsslag als het aantal bouwdelen wat nog aangepakt moet worden  Of de woning in een VVE zit Hier voor is de volgende matrix opgesteld Overlast Hoog ICM Planmatig onderhoud

Grote vd opgave

Laag

Groot

Klein

X

X

X

Bij Mutatie

X

X

X

X

Op bewonersvraag

X

X

X

X

Wijze stroomversnelling

X

X

X

Via VVE

X

X

X

X

VVE Ja

Nee

X

Prijstechnisch is het meestal interessanter om schilmaatregelen planmatig uit te voeren. Het inzetten van individuele energiemaatregelen is wel van grote waarde als de maatregelen niet uitgevoerd kunnen worden met planmatig onderhoud doordat er bijvoorbeeld uitverhuisd moet worden. Ook door andere uitvoeringsmomenten in te zetten kunnen er sneller verbeteringen doorgevoerd worden. Voor de stroomversnellingachtige aanpak geldt de woning energetisch slecht moet zijn en dat er dus nog geen energiemaatregelen uitgevoerd zijn. Dit omdat voor dit principe in de huidige situatie een hoge energierekening nodig is. Deze wordt namelijk gekapitaliseerd waarmee de energie-investering betaald wordt. Deze aanpak biedt de mogelijkheid om nu in een keer naar energieneutraliteit te gaan.

12

Volgordelijkheid

De volgordelijkheid van de maatregelen wordt als volgt bepaald: Stap 1. Eerst moet de schil isolatietechnisch op orde zijn, op zo'n manier dat een acceptabel comfortniveau en gezondheidsniveau bereikt wordt. Als er geïsoleerd wordt, wordt er uitgegaan van schiloptimaal isoleren. Stap 2. Dan worden de maatregelen uitgevoerd die het grootste betaalbaarheidsvoordeel voor de bewoner en SWZ oplevert. Dit wordt gemeten door de terugverdientijd. Stap 3. Daarna wordt als eerste gekozen voor die maatregelen die het eenvoudigste uitvoeringsproces met zich mee brengen

13

Beoordelingscriteria Om te kunnen beoordelen of energieneutraliteit haalbaar is, zijn voor de direct meetbare onderzoeksvragen beoordelingscriteria opgesteld waarop de verschillende productgroepen worden beoordeeld. Dat zijn impact, theoretische haalbaarheid en kosten. Deze criteria zijn genormeerd. Met impact wordt de grote van de productgroep bedoeld. Hiermee wordt de relevantie ten opzichte van de totale voorraad uitgedrukt. Als in een kleine productgroep geen energieneutraliteit gehaald kan worden is dit niet zo'n groot probleem als dat dit in een grote productgroep niet lukt. Aantal woningen in een productgroep

Impact

>1000 500-999 250-499 100-249 <100

++ + +/--

De theoretische haalbaarheid geeft aan of het theoretische energieverbruik na het uitvoeren van stap één tot en met drie van de trias energetica gemiddeld voor de verschillende scenario's binnen de productgroep rond of onder de nul uitkomt. Daarbij wordt ook de praktische haalbaarheid beoordeeld. Met de praktische haalbaarheid wordt de geschiktheid voor renovatie uitgedrukt van de productgroep met huidige technieken. Dit is niet een objectieve meting maar dit zijn ervaringen vanuit verleden. Als een bepaalde productgroep minder geschikt blijkt voor renovatie kan dit leiden tot hogere kosten. Dit wordt niet gecorrigeerd in de categorie kosten maar uit zich in dit criteria. Voor de beoordeling van de financiële haalbaarheid wordt voornamelijk gekeken naar de TerugVerdienTijd van de maatregelen. Hiervoor geldt dat de TVT voor Trias stap 1 maatregelen niet groter mag zijn dan 20 jaar. 5 Jaar korter dan de exploitatie na renovatie. Voor zon PV geld een norm van 12 jaar. De panelen hebben een technische levensduur van 24 jaar en de omvormer 12 jaar. De omvormer is zo'n 15% tot 20% van de investeringskosten. Dus voor het eerste en (het laatste) grote onderhoudsmoment moeten de panelen zijn terug verdiend. Voor stap 3, het plaatsen van een warmtepompverwarming zijn geen normen, omdat zowel de prijs en het rendement geschat is, dus het heeft geen zin om deze gok te normeren. Daarna wordt gekeken naar de grote van de investeringsopgave. Deze is minder van belang. Hier wordt alleen gekeken naar de schil. De hoogte van de investering in PV zegt vooral wat over de geschiktheid. Er kan dus niet gezegd worden dat PV voor het ene complex goedkoper is dan het andere er past dan simpelweg minder op. Bij eengezinswoningen ligt de gemiddelde investering in de schil voor de normale variant op €5700,-, voor meergezinswoningen is dit €4800,-. Dit komt vooral omdat een eengezinswoning meer oppervlakte schil heeft dan een meergezinswoning. De hoogte van het investeringsbedrag is afhankelijk van het bouwjaar en de al uitvoerde energie investeringen.

14

Uitleg blad Spreidingsgrafiek: Per scenario wordt weergegeven wat de spreiding is in het theoretisch energiegebruik voor de VHE's in de productgroep. Dit wordt gedaan door de kleinste-, de eerste kwartiel-, de mediaan-, de derde kwartiel- en de grootste waarde weer te geven per scenario. Het scenarionummer op de x-as correspondeert met de nummers van de scenario's in het scenario diagram

Scenariodiagram: In dit diagram staat per scenario wat het gemiddelde energieverbruik is en wat de TVT is per stap van de Trias Energetica. De kleur van de onderste rij geeft aan of het scenario leidt tot energie neutraliteit. Rood:

gemiddeld boven de 4,0 GJ

Oranje: gemiddeld tussen de 0,0 GJ en 4, GJ Groen:

15

gemiddeld onder de 0,0 GJ

Kostentabel In deze tabel staan de gemiddelde kosten per woning voor ieder scenario.

Beoordeling In deze tabel staat per deelthema hoe de productgroep scoort. Dit resulteert in een volgordelijkheid van aanpak

Conclusie Algemene conclusie voor de productgroep

16

Onderzoeksdeel eengezinswoningen

17

EGW < 1920 Primair energieverbuik (MJ)

125.000 100.000

1

2

3 Kleinste

75.000

1ste kwartiel 50.000

mediaan

25.000

3de kwartiel Grootste

0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -25.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

67,4 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwariming

3. Rc<2,5

33,1 GJ

30,7 GJ

TVT 6,0 Jaar

TVT 9,5 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

27,9 GJ

24,5 GJ

23,8 GJ

20,4 GJ

TVT 10,3 Jaar

TVT 6,9 jaar

TVT 10,3 Jaar

TVT 6,9 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

4,7 GJ

-1,1 GJ

1,7 GJ

-3,8 GJ

3,7 GJ

-1,5 GJ

1,3 GJ

-3,8 GJ

18

EGW <1920 Aantal woningen R25 VIE

9 10

Eindtotaal

19

Kosten % Stap 1 Rc<1,8 47% 53%

Impact

Techniek

Theoretische haalbaarheid Techniek

Praktische haalbaarheid

Kosten

€ 7.772,22 € 1.372,20 € 4.403,79 Beoordeling --

Stap 3 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal € 3.143,78 € 15.000,00 € 25.916,00 € 233.243,98 € 7.772,22 € 3.986,87 € 15.000,00 € 20.359,07 € 203.590,69 € 7.033,05 € 3.587,51 € 15.000,00 € 22.991,30 € 436.834,67 € 7.383,18

Stap 1 Rc<2,5

Deze categorie bevat 2 complexen met 19 woningen. Namelijk de Eekwal (143 R25) en D. Buismanstraat (201 VIE). Deze kleine groep maakt maar een klein deel uit van ons bezit. Waarbij alleen de woningen op de Eekwal tot het kernbezit behoren.

++

Het gemiddelde energieverbruik voor de verschillende scenario's eindigt tussen -3,8 en 4,7 GJ en energie neutraliteit lijkt daarmee dan ook goed haalbaar.

+/-

Isoleren van deze woning is in de praktijk vaak lastig door het steens metselwerk. Isoleren aan buitenzijde is lastig in het geval van een monument en aan de binnenzijde door ruimtegebrek. Ook is de vraag of de in deze oude woningen wel geschikt gemaakt kunnen worden voor warmte afgifte met een warmtepomp systeem.

++

De investering bij de R25 is fors. De terugverdientijd van de schilmaatregelen is laag. Dus de investeringen zijn zeer effectief.

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie kennen nog een behoorlijk opgave. Doordat de uitvoering niet heel eenvoudig zal zijn zal er naast het uitvoeren van energiemaatregelen in planmatig onderhoud ook bij mutatie en evt. op bewonersvraag uitgevoerd worden. Een stroomversnellingsaanpak lijkt voor deze woningen niet geschikt.

Volgordelijkheid

1. Schilmaatregelen in PO 2. Zon PV PO/ bewonersvraag/ mutatie 3. Ingrijpende schilmaatregelen bewonersvraag/ mutatie 4. Duurzame warmteopwekker

Conclusie Deze kleine groep, kan naar energieneutraliteit gebracht worden. In deze woningen is inzetten op de schil nu het belangrijkste om de woonlast terug te dringen en het comfort op orde te brengen. In de voorbereiding naar de uitvoering moet er kritisch gekeken worden welke maatregelen wel en niet uit te voeren en in welke vorm dit gedaan moet worden in verband met complexiteit en daarmee de kosten van de maatregelen. 19

EGW 1920 - 1964

125.000

Primaire energie MJ

100.000

75.000

Kleinste 1ste kwartiel

50.000

mediaan 3de kwartiel

25.000

Grootste 0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -25.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

50,4 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwariming

3. Rc<2,5

35,5 GJ

34,1 GJ

TVT 15,0 Jaar

TVT 17,6 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

29,0 GJ

25,9 GJ

27,9 GJ

25,0 GJ

TVT 10,0 Jaar

TVT 6,7 Jaar

TVT 10,0 Jaar

TVt 6,7 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

5,7 GJ

-1,2 GJ

2,7 GJ

-4,7 GJ

5,3 GJ

-1,4 GJ

2,2 GJ

-4,8 GJ

20

EGW 1920-1964 Aantal woningen R25 R40 VIE

682 68 390

Eindtotaal

Kosten % Stap 1 Rc<1,8

47% 6% 34%

1140

Impact

Techniek



Kosten

€ 7.772,22 € 8.410,40 € 7.340,55 € 6.463,15 Beoordeling ++

Stap 3 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal € 3.656,48 € 15.000,00 € 24.423,74 € 16.656.993,89 € 7.772,22 € 3.336,64 € 15.000,00 € 26.747,04 € 1.818.798,84 € 8.410,40 € 4.092,65 € 15.000,00 € 26.433,20 € 10.308.947,69 € 8.490,88 € 3.786,62 € 15.000,00 € 25.249,77 € 28.784.740,42 € 7.947,15

Stap 1 Rc<2,5

1142 Woningen verdeeld over 25 complexen vallen binnen deze categorie. 60% Heeft een R25 strategie, 6% R40 strategie en 34% een VIE strategie. Dit zijn complexen als de Tulpstraat (102), de Kastanjestraat (105) en de Sumatrastraat (141)

++


+/-

Renovatieprojecten aan de Tulpstraat, de Kastanjestraat en de Sumatrastraat laten zien dat de schil van dit soort woningen doorgaans goed te isoleren is. Wel is de vraag of de in deze oude woningen wel geschikt gemaakt kunnen worden voor warmte afgifte met een warmtepomp systeem.

+

Gemiddeld is de opgave bij deze woningen is groot. Echter de terugverdientijd van de schilmaatregelen valt ruim binnen de gestelde norm.

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie kennen nog een behoorlijk opgave. Uitvoeren in planmatig onderhoud ligt voor de hand. Echter dit heeft zijn beperkingen. Ook hier zal een individuele aanpak nodig zijn om hele woning energieneutraal te krijgen. Hier zijn kansen voor een stroomversnellingachtige aanpak voor de woningen waar nog geen energiemaatregelen zijn uitgevoerd.

Volgordelijkheid

1a. Schilmaatregelen in PO 1b. Stroomversnelling 2. Zon PV PO/ bewonersvraag/ mutatie 3. Ingrijpende schilmaatregelen bewonersvraag/ mutatie 4. Duurzame warmteopwekker

21

Conclusie Deze grote groep woningen moet nog behoorlijke wat in de schil gedaan worden. Dit biedt kansen een aanpak zoals de stroomversnelling. Hier moet dan ook eerst op gefocust worden om het comfort op niveau te brengen.

22

EGW 1965 - 1974 125.000

Primaire energie (MJ)

100.000

75.000


50.000


25.000

Grootste 0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -25.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

58,8 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

38,9 GJ

37,2 GJ

TVT 18,7 Jaar

TVT 22,8 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

33,3 GJ

30,3 GJ

31,1 GJ

28,1 GJ

TVT 10,0 Jaar

TVT 6,7 Jaar

TVT 10,0 Jaar

TVT 6,7 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

6,9 GJ

-0,9 GJ

3,6 GJ

-4,4 GJ

6,5 GJ

-1,0GJ

3,5 GJ

-4,4 GJ

23

EGW 1965-1974 Aantal woningen R25 177 VIE 338 Eindtotaal 515

Kosten

Stap 3 % Stap 1 Rc<1,8 Stap 1 Rc<2,5 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal 34% € 8.405,92 € 11.036,98 € 4.107,44 € 15.000,00 € 27.513,36 € 4.869.864,17 66% € 7.553,71 € 9.942,05 € 3.683,80 € 15.000,00 € 26.237,51 € 8.868.277,14 € 7.846,60 € 10.318,37 € 3.829,40 € 15.000,00 € 26.676,00 € 13.738.141,31

Impact

Techniek



Kosten

Beoordeling +

515 Woningen verdeeld over 7 complexen vallen binnen deze categorie. 34% Heeft een R25 strategie, 66% een VIE strategie. Dit zijn complexen als de Schubertstraat (116), Alm (118), Botlek (120), Buxthehudestraat (212)

++


+/-

De woningen uit deze tijd bestaan doorgaans uit een betonnen casco waarbij de voor en achtergevel ingevuld zijn met panelen, hout of steenachtige materialen. Als je deze woningen wilt renoveren ben je genoodzaakt om in een keer deze gevels te verwijderen en te vervangen. Dit is een lastige ingreep als je dit in bewoonde uit zou willen voeren.

+

De opgave bij deze woningen is nog groot maar het effect van maatregelen is voldoende. De TVT van de schilmaatregelen vallen binnen de norm.

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie kennen nog een behoorlijk opgave. Zeker voor de woningen die in de verkoop zijn gegaan en waar niet in energie geïnvesteerd is. Voor deze woningen liggen grote kansen als de aanpak van de stroomversnelling gangbaar wordt. Voor de woningen die al deels aangepakt zijn. Kunnen energiemaatregelen met het planmatig onderhoud gecombineerd worden. Echter niet alle maatregelen kunnen met het planmatig onderhoud uitgevoerd worden. Deze maatregelen zullen bij mutatie of op bewonersvraag uitgevoerd kunnen worden.

Volgordelijkheid

1a. Stroomversnelling 1b. Schilmaatregelen in PO 2. Zon PV PO/ bewonersvraag/ mutatie 3. Ingrijpende schilmaatregelen bewonersvraag/ mutatie 4. Duurzame warmteopwekker

24

Conclusie Deze groep woningen moet nog behoorlijke wat in de schil gedaan worden. Hier moet dan ook eerst op gefocust worden om het comfort op niveau te brengen. Dit biedt kansen voor een aanpak als de stroomversnelling.

25

EGW 1975 - 1982 125.000


100.000

75.000


50.000


25.000

Grootste 0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -25.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

46,9 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

36,1 GJ

35,6 GJ

TVT 25,2 Jaar

TVT 31,1 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

29,5 GJ

26,4 GJ

28,8 GJ

26,2 GJ

TVT 8,4 Jaar

TVT 5,6 Jaar

TVT 8,4 Jaar

TVT 5,6 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

6,4 GJ

-1,1 GJ

26 10. COP 3 3,3 GJ

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

-4,5 GJ

5,7 GJ

-1,5 GJ

2,3 GJ

-4,9 GJ

EGW 1975-1982 Aantal woningen D40 175 R25 151 VIE 360 Eindtotaal 686

Kosten

Stap 3 % Stap 1 Rc<1,8 Stap 1 Rc<2,5 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal 26% € 3.473,54 € 3.473,54 € 3.293,66 € 15.000,00 € 21.767,20 € 3.809.259,89 22% € 5.509,88 € 8.285,61 € 4.224,93 € 15.000,00 € 24.734,81 € 3.734.955,61 52% € 7.316,50 € 10.281,72 € 4.066,23 € 15.000,00 € 26.382,73 € 9.497.782,66 € 5.938,48 € 8.105,56 € 3.904,08 € 15.000,00 € 24.842,56 € 17.041.998,16

Impact

Techniek



Kosten

Beoordeling +

686 Woningen verdeeld over 10 complexen vallen binnen deze categorie. 26% Heeft een R40 strategie. 23% Heeft een R25 strategie, 52% een VIE strategie. Dit zijn complexen als de Tilligterbeek (125), Ten Busschekamp (128), De Polbeek (217) en de Hogendorpware (233)

++


+

De woningen bestaan rondom uit metselwerk wat een solide basis biedt. De renovatie bij de Hogendorpware laat zien dat in ieder geval de schil van dit soort woningen goed op orde te brengen is.

-

De opgave bij deze woningen is nog redelijk groot maar het effect van de schilmaatregelen is beperkt. Dit komt omdat deze woningen al een klein beetje geïsoleerd zijn maar nog niet voldoen aan de gestelde norm van 1,8 W/m2K. Deze schilmaatregelen hebben daarom voorlopig nog geen prioriteit tenzij dit van uit comfort noodzakelijk is.

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie hebben een gemiddelde opgave die nu nog een lage prioriteit heeft. Daarom wordt hier geadviseerd alleen schilmaatregelen uit te voeren als het desbetreffende bouwdeel in het planmatig onderhoud vervangen moet worden.

Volgordelijkheid

1. Zon PV PO/ bewonersvraag/ mutatie 2. Schilmaatregelen in PO 3. Duurzame warmteopwekker

Conclusie Deze groep valt tussen de categorie niet geïsoleerde woningen en voldoende geïsoleerde woningen. Als hier niet direct een aanleiding is om het comfort te verbeteren kunnen PV maatregelen voor schilmaatregelen gaan omdat dit leidt tot de grootste woonlastverbetering. 27

EGW 1983 - 1987 125.000

Primaire energie GJ

100.000

75.000


50.000


25.000

Grootste 0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -25.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

41,8 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

34,7 GJ

32,5 GJ

TVT 31,9 Jaar

TVT 37,0 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

28,3 GJ

24,9 GJ

26,2 GJ

22,7 GJ

TVT 9,8 Jaar

TVT 6,5 Jaar

TVT 9,8 Jaar

TVT 6,5 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

4,8 GJ

-1,9 GJ

1,3 GJ

-5,3 GJ

4,1 GJ

-2,1 GJ

0,7 GJ

-5,6 GJ

28

EGW 1983-1987 Aantal woningen D40 55 VIE 218 Eindtotaal 273

Kosten


Impact

Techniek


Praktische haalbaarheid Kosten

Beoordeling +

273 Woningen verdeeld over 5 complexen vallen binnen deze categorie. 22% Heeft een D40 strategie. 78% een VIE strategie. Het merendeel van deze woningen zit in het complex van Dedemmarke (228)

++


+

De woningen bestaan rondom uit metselwerk en bied een solide basis. Bij renovatie kan in ieder geval de schil van dit soort woningen goed op orde gebracht worden

-

De opgave bij deze woningen is van gemiddelde omvang voor een eengezinswoning. Het effect van de maatregelen is klein. Net als bij de vorige categorie zijn deze woningen al een klein beetje geïsoleerd zijn maar nog niet voldoen aan de gestelde norm van 1,8 W/m2K. Deze schilmaatregelen hebben daarom voorlopig nog geen prioriteit tenzij dit van uit comfort noodzakelijk is.

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie hebben een gemiddelde opgave qua omvang, deze heeft nu nog een lage prioriteit heeft. Daarom wordt hier geadviseerd alleen schilmaatregelen uit te voeren als het desbetreffende bouwdeel als deze in het planmatig onderhoud vervangen moet worden.

Volgordelijkheid


29

Conclusie Deze groep valt tussen de categorie niet geïsoleerde woningen en voldoende geïsoleerde woningen. Als hier niet direct een aanleiding is om het comfort te verbeteren kunnen PV maatregelen voor schilmaatregelen gaan omdat dit leidt tot de grootste woonlast verbetering.

30

EGW 1988 - 1991

125.000

Primaire energie MJ

100.000

75.000


50.000


25.000

Grootste 0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -25.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

45,8 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

41,3 GJ

36,4 GJ

TVT 30,5 Jaar

TVT 46,4 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

34,3 GJ

30,8 GJ

29,3 GJ

25,8 GJ

TVT 9,6 Jaar

TVT 6,4 Jaar

TVT 9,6 Jaar

TVT 6,4 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

6,7 GJ

-1,1 GJ

10. COP 3

313,2 GJ

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

-4,5 GJ

5,1 GJ

-1,7 GJ

1,7 GJ

-5,1 GJ

EGW 1988-1991 Aantal woningen D40 24 R25 145 VIE 83 Eindtotaal 252

Kosten

Stap 3 % Stap 1 Rc<1,8 Stap 1 Rc<2,5 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal 10% € 80,29 € 7.378,17 € 4.873,76 € 15.000,00 € 19.954,05 € 478.897,20 57% € 2.931,82 € 9.470,41 € 4.080,55 € 15.000,00 € 22.012,37 € 3.191.792,95 33% € 28,43 € 5.602,63 € 4.080,55 € 15.000,00 € 19.108,98 € 1.586.045,45 € 2.174,90 € 8.181,77 € 4.150,28 € 15.000,00 € 21.325,18 € 5.256.735,60

Impact

Techniek



Kosten

Beoordeling +/-

252 Woningen verdeeld over 4 complexen vallen binnen deze categorie. 10% Heeft een D40 strategie. 33% heeft een VIE strategie. En 57% heeft een R25 strategie. Dit zijn onder andere de complexen aan de Kolbleikolk (138) en de meervalkolk (232).

++

Het gemiddelde energieverbruik voor de verschillende scenario's eindigt tussen -5,1 en 6,7 GJ en energie neutraliteit lijkt daarmee dan ook goed haalbaar

+

Deze woningen hebben al een redelijk goed geïsoleerde schil. Hier hoeft dan ook bijna niets meer aan te gebeuren. Wel is de isolatie van de schil de ondergrens van de gestelde kwaliteit.

+

De opgave bij deze woningen is beperkt in de schil, tegelijkertijd zijn deze maatregelen niet effectief.

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie hebben een kleine opgave in de schil die nu nog een lage prioriteit heeft. Daarom wordt hier geadviseerd alleen schilmaatregelen uit te voeren als het desbetreffende bouwdeel als deze in het planmatig onderhoud vervangen moet worden.

Volgordelijkheid


Conclusie Deze groep woningen moet nog maar beperkt wat in de schil gedaan worden. PV maatregelen voor schilmaatregelen gaan omdat dit leidt tot de grootste woonlast verbetering. 32

EGW 2003 -

125.000

Primiare energie (MJ)

100.000

75.000


50.000


25.000

Grootste 0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -25.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

41,4 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

40,3 GJ

40,3GJ

TVT 25,4 Jaar

TVT 26,2 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

33,5 GJ

30,5 GJ

33,5 GJ

30,5 GJ

TVT 10,3 Jaar

TVT 6,9 Jaar

TVT 10,3 Jaar

TVT 6,9 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

6,9 GJ

-0,9 GJ

3,5 GJ

-4,4 GJ

7,0 GJ

-0,9 GJ

3,5 GJ

-4,3 GJ

33

EGW 2003-

Kosten

Aantal woningen D40 VIE

317 27

Eindtotaal

344

% Stap 1 Rc<1,8 92% 8%

Impact

Techniek


Praktische haalbaarheid Kosten

€ 446,63 € 9,46 € 412,32 Beoordeling +/-

Stap 3 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal € 4.040,73 € 15.000,00 € 19.487,36 € 6.177.493,29 € 465,99 € 1.985,61 € 15.000,00 € 16.995,07 € 458.866,77 € 9,46 € 3.879,43 € 15.000,00 € 19.291,74 € 6.636.360,06 € 430,16

Stap 1 Rc<2,5

346 Woningen verdeeld over 15 complexen vallen binnen deze categorie. 91% Heeft een D40 strategie. 9% heeft een VIE strategie. Dit zijn onder andere de complexen aan de Rietkraag (149) en de Sportlaan (252).

++

Het gemiddelde energieverbruik voor de verschillende scenario's eindigt tussen -4,3 en 6,9 GJ en energie neutraliteit lijkt daarmee dan ook goed haalbaar

++

Deze woningen hebben al een goed geïsoleerde schil. Hier hoeft dan ook niets meer aan te gebeuren.

+

Deze woningen hebben geen opgave meer in de schil.

Uitvoeringsmomenten

De energiemaatregelen beperkt zich eerst tot zon PV.

Volgordelijkheid

1. Zon PV PO/ bewonersvraag/ mutatie 2. Duurzame warmteopwekker

Conclusie Deze groep woningen moet nog maar zeer beperkt wat in de schil gedaan worden. PV maatregelen voor schilmaatregelen gaan omdat dit leidt tot de grootste woonlast verbetering.

34

Conclusie EGW Energieneutraliteit is voor alle productgroepen in de categorie eengezinswoning haalbaar. De manier waarop en het moment wanneer de maatregelen aangepakt worden verschillen wel. Productgroepen EGW <1920 EGW 1920-1964 EGW 1965-1974 EGW 1975-1982 EGW 1983-1987 EGW 1988-1991 EGW 2003-

1. Schil Nu uitvoeren, de opgave heeft nog een behoorlijke omvang.

2. Zon PV Tweede stap

3. Duurzame warmteopwekker Vanaf 2022 inzetten als het dan economisch verantwoord is

Voorlopig niet uitvoeren tenzij het bouwdeel aan vervanging toe is, of het niet geïsoleerd is. Dan schiloptimaal uitvoeren. Is op orde, dus geen actie nodig.

Nu inzetten

Vanaf 2022 inzetten als het dan economisch verantwoord is

Nu inzetten


Woningen van voor 1974 wordt geadviseerd om nu in te zetten op de schil. Deze opgave is nog groot. Inzetten hierop is effectief en het leidt daarbij tot een comfort verbetering. Zon PV is hier dan ook een tweede prioriteit. Bij de woningen in de categorie 1975 tot 1991 moet de schil nog aangepakt worden. Deze is doorgaans al enige mate geïsoleerd. Isoleren is dan niet rendabel en daarom wordt dit uitgesteld tot dat de energieprijzen zo zijn dat dit wel rendabel is. Bouwdelen in deze categorie die nog niet geïsoleerd zijn kunnen wel aangepakt worden. Daarom wordt geadviseerd om in deze categorie in te zetten op zon PV om zo de woonlast te verbeteren. De woningen met een bouwjaar na 1991 is de schil al optimaal. Hier kan zon PV toe gevoegd worden.

35

36

Onderzoeksdeel meergezinswoningen

37

MGW 1920-1964 100.000 90.000 Primaire energie (MJ)

80.000 70.000 60.000

Kleinste

50.000

1ste kwartiel

40.000

mediaan

30.000

3de kwartiel

20.000

Grootste

10.000 0

-10.000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Scenario

1. Huidig

Huidig

41,5 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

27,0 GJ

25,7 GJ

TVT 14,4 Jaar

TVT 19,0 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

22,4 GJ

20,1 GJ

21,1 GJ

18,8 GJ

TVT 11,2 Jaar

TVT 7,5 Jaar

TVT 11,2 Jaar

TVT 7,5 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

4,4 GJ

-0,7 GJ

2,1 GJ

-3,0 GJ

3,9 GJ

-0,9 GJ

1,6 GJ

-3,2 GJ

38

MGW 1920-1964 Aantal woningen D15 150 R25 582 Sloop 206 VIA 53 VIE 5 Eindtotaal 996

Kosten

Stap 3 % Stap 1 Rc<1,8 Stap 1 Rc<2,5 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal 15% € 7.709,49 € 7.743,45 € 2.307,69 € 15.000,00 € 25.017,18 € 3.752.576,65 58% € 3.506,52 € 5.204,62 € 2.307,69 € 15.000,00 € 20.814,21 € 12.113.867,90 21% € 5.648,63 € 10.449,59 € 2.307,69 € 15.000,00 € 22.956,32 € 4.729.001,14 5% € 9.197,40 € 9.197,40 € 2.307,69 € 15.000,00 € 26.505,09 € 1.404.769,52 1% € 9.068,13 € 9.068,13 € 2.307,69 € 15.000,00 € 26.375,82 € 131.879,12 € 4.913,29 € 6.903,64 € 2.307,69 € 15.000,00 € 22.220,98 € 22.132.094,33

Impact

Techniek

Theoretische haalbaarheid

Techniek


Kosten

Uitvoeringsmomenten

Beoordeling ++

996 Woningen verdeeld over 11 complexen vallen binnen deze categorie. 15% Heeft een D15 strategie, 58% heeft een R25, 21% heeft een sloop strategie en 6% heeft een verkoopstrategie. Dit zijn onder andere de complexen aan de Fresiastraat (109) de I. v. Hoornbeekstraat (110) en de P. Steynstraat (111).

++

Het gemiddelde energieverbruik voor de verschillende scenario's eindigt tussen -3,2 en 4,4 GJ en energie neutraliteit lijkt daarmee dan ook goed haalbaar. Deze categorie bevat duplex woningen en portiekflats. Door het beperkt aantal lagen tov het dak oppervlak, kan hier PV toegepast worden.

+

Het renovatie project van de Pieter Steynstraat laat zien dat het mogelijk is om de schil van deze woningen op orde te brengen. Te gelijkertijd laat dit project ook zien dat de impact van dergelijke maatregelen hoog is en dat er vaak wel een aantal bouwtechnische zaken opgelost moeten worden.

++

De opgave binnen deze categorie is wat boven gemiddeld. Wel is duidelijk te zien dat de opgave bij woningen met een R25 strategie kleiner is, omdat hier al een aantal woningen energetisch aangepakt zijn. Het effect van de maatregelen is groot. De woningen in deze categorie kennen nog een redelijk grote opgave. Uitvoeren in het planmatig onderhoud ligt voor de hand. Dit planmatig onderhoud wordt in het geval van een verkoopcomplex georganiseerd via de VVE. Ook hier kan een individuele aanpak nodig zijn om hele woning energieneutraal te krijgen als dit niet via de VVE op het reguliere planmatig onderhoud kan. De maatregelen die niet collectief uitgevoerd kunnen worden (bijv. binnen 39

gevelisolatie) kunnen bij mutatie. Volgordelijkheid

1a. Schilmaatregelen in PO 1b. Schilmaatregelen via de VVE 2. Zon PV PO/ collectief aanbieden 3. Ingrijpende schilmaatregelen bij mutatie 4. Duurzame warmteopwekker

Conclusie Schilmaatregelen hebben de eerste prioriteit om het comfort in deze woningen op orde te brengen. Ondanks de grote opgave die deze woningen hebben is het goed mogelijk om deze woningen op energie neutraliteit te brengen

40

MGW 1965-1974

1. Huidig

Huidig

47,7 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

31,2 GJ

31,2 GJ

TVT 12,2 Jaar

TVT 12,4 jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

28,8 GJ

27,5 GJ

28,7 GJ

27,5 GJ

TVT 10,2 jaar

TVT 6,8 Jaar

TVT 10,2 Jaar

TVT 6,8 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

8,2 GJ

2,7 GJ

7,5 GJ

1,9 GJ

8,3 GJ

2,7 GJ

7,5 GJ

1,9 GJ

41

MGW 1965-1974 Aantal woningen

Kosten

D15 D25 R25

592 396 116

41% 27% 8%

€ 6.421,87 € 5.653,87 € 6.746,25

VIA

341

24%

€ 6.166,76

Stap 3 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal € 1.461,39 € 15.000,00 € 22.883,25 € 13.546.886,72 € 6.604,52 € 811,91 € 15.000,00 € 21.465,78 € 8.500.449,43 € 5.653,87 € 3.220,03 € 15.000,00 € 24.966,28 € 2.896.088,11 € 6.746,25 € 2.269,94 € 15.000,00 € 23.436,70 € 7.991.914,92 € 6.489,29

€ 6.177,24

€ 6.328,18

Eindtotaal

% Stap 1 Rc<1,8

1445

Impact

Techniek

Theoretische haalbaarheid

Beoordeling +++

FML FZL ++

Techniek


Kosten

+

Stap 1 Rc<2,5

€ 1.615,39

€ 15.000,00

€ 22.792,62

€ 32.935.339,18

1445 Woningen vallen binnen deze categorie verdeeld over 11 complexen. Deze categorie bevat de grote galerij flats (FML) als de Gombert, Palestrina en de Haringvliet. Maar bevat ook portiekflats als de Klooienberglaan, Hogenkampse weg. De hoogbouw complexen hebben relatief weinig dakoppervlak per woning. Opwekken van energie kan dan maar beperkt, daarom kunnen deze geen energie neutraliteit halen. De portiekflats in deze categorie hebben wel voldoende dakoppervlak om energie op te wekken en scoren gemiddeld goed In deze categorie is het mogelijk om de schil goed op orde te brengen. Wel zijn dit ingrijpende acties waarbij een aantal bouwtechnische zaken opgelost moeten worden.

FML

De flats met lift hebben een hoog elektriciteitsgebruik in de gemeenschappelijke ruimtes. Dit biedt kansen voor het opwekken van elektriciteit met zon PV op de gemeenschappelijke meter. De zon PV hoeft dan niet op woning niveau aangesloten te worden. Één groot systeem heeft een schaalvoordeel ten op zichte van veel kleine. Daarbij hoeft niet per woning aangesloten te worden wat enorm scheelt in de bekabelingskosten. Zonnepanelen op de collectieve meter tellen wel mee in het individuele energielabel van de woning en de bijbehorende wws punten.

++

De opgave binnen deze categorie is fors. Vooral de galerijflats hebben veel glas en panelen. Dit is relatief duur, wel is de effectiviteit van de maatregelen hoog.

42

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie kennen nog een grote opgave. Uitvoeren in het planmatig onderhoud ligt voor de hand. Dit planmatig onderhoud wordt in het geval van een verkoopcomplex georganiseerd via de VVE. Ook hier zal een individuele aanpak nodig zijn om hele woning energieneutraal te krijgen. De maatregelen die niet collectief uitgevoerd kunnen worden (bijv. binnen gevelisolatie) kunnen bij mutatie uitgevoerd worden.

Volgordelijkheid

1a. Schilmaatregelen in PO 1b. Schilmaatregelen via de VVE 2. Zon PV PO/ collectief aanbieden 3. Mutatie maatregelen 4. Duurzame warmteopwekker

Conclusie Schilmaatregelen hebben de eerste prioriteit om het comfort in deze woningen op orde te brengen. Alleen met het opwekken van energie door middel van zon PV kan de hoogbouw niet energie neutraal worden. Dit wil niet zeggen dat deze woningen met een beperkte huur nu en in de toekomst een rol kunnen spelen in onze portefeuille.

43

MGW 1975-1982 100.000

90.000

Primaire energie MJ

80.000 70.000

60.000

Kleinste

50.000

1ste kwartiel

40.000

mediaan

30.000

20.000

3de kwartiel

10.000

Grootste

0 -10.000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -20.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

34,3GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

25,9 GJ

25,7 GJ

TVT 30,3 Jaar

TVT 32,9 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

21,3 GJ

18,8 GJ

21,1 GJ

18,8 GJ

TVT 11,0 Jaar

TVT 7,4 Jaar

TVT 11,0 Jaar

TVT 7,4 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

3,9 GJ

-0,9 GJ

1,6 GJ

-3,2 GJ

3,9 GJ

0,9 GJ

1,6 GJ

-3,2 GJ

44

MGW 1975-1982

D15 R25 VIE Eindtotaal

Aantal woningen 86 20 6 112

Kosten

Stap 3 % Stap 1 Rc<1,8 Stap 1 Rc<2,5 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal 77% € 7.084,52 € 7.610,20 € 3.217,31 € 15.000,00 € 25.301,83 € 2.175.957,73 18% € 3.463,35 € 3.463,35 € 3.138,43 € 15.000,00 € 21.601,78 € 432.035,67 5% € 2.925,25 € 9.561,52 € 3.138,40 € 15.000,00 € 21.063,65 € 126.381,92 € 6.215,07 € 6.974,23 € 3.199,00 € 15.000,00 € 24.414,07 € 2.734.375,33

Impact

Techniek



Kosten

Beoordeling ++

Deze kleine groep bevat 112 woningen in 4 complexen. Dit zijn onder andere woningen aan de Erasmuslaan en de Kamperstraat. Het is in theorie goed mogelijk om deze woningen energieneutraal te krijgen. Het gemiddelde energieverbruik voor de verschillende scenario's ligt tussen de -3,2 en 3,9 GJ

+

In deze categorie is het goed mogelijk om de schil op orde te brengen. Ook kan er PV aangebracht worden. Echter deze woningen zijn allemaal flats zonder lift. De woningen zullen dus wel op een individueel zon PV-systeem aangesloten moeten worden.

--

De opgave bij deze woningen is nog behoorlijk groot maar het effect van de schilmaatregelen is zeer beperkt. Dit komt omdat deze woningen al een klein beetje geïsoleerd zijn maar nog niet voldoen aan de gestelde norm van 1,8 W/m2K. Deze schilmaatregelen hebben daarom voorlopig nog geen prioriteit tenzij dit vanuit comfort noodzakelijk is.

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie hebben in de schil een behoorlijke opgave die nu nog een lage prioriteit heeft. Daarom wordt hier geadviseerd alleen schilmaatregelen uit te voeren als het desbetreffende bouwdeel in het planmatig onderhoud vervangen moet worden. Op het moment dat de kosten van de schilmaatregelen laag worden ten opzichte van de energieprijs kunnen de maatregelen als nog uitgevoerd worden.

Volgordelijkheid

1. Zon PV PO/ collectief aanbieden 2a. Schilmaatregelen in PO 45

2b. Schilmaatregelen via de VVE 3. Duurzame warmteopwekker

Conclusie Vanuit comfort hebben de schilmaatregelen de voorkeur, maar vanuit woonlast is dit niet de beste keuze en kan er beter voor PV gekozen worden. Gezien de kosten en de effectiviteit van de schilmaatregelen kan afgevraagd worden of deze schil überhaupt aangepakt kan worden, en of de woningen die kwaliteit krijgen die nodig is voor energieneutraliteit.

46

MGW 1983 - 1987 100.000

90.000

Primaire enerige MJ

80.000 70.000

60.000

Kleinste

50.000

1ste kwartiel

40.000

mediaan

30.000

20.000

3de kwartiel

10.000

Grootste

0

-10.000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -20.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

31,6 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

23,1 GJ

23,1 GJ

TVT 34,8 Jaar

TVT 34,9 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

18,6 GJ

16,3 GJ

18,6 GJ

16, GJ

TVT 11,2 Jaar

TVT 7,5 Jaar

TVT 11,2 Jaar

TVT 7,5 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

3,1 GJ

-1,2 GJ

0,8 GJ

-3,5 GJ

3,1 GJ

-1,2 GJ

0,8 GJ

-3,6 GJ

47

MGW 1983-1987 Aantal woningen R25 254 VIE 42 Eindtotaal 296

Kosten


Impact

Techniek



Kosten

Beoordeling +/-

Deze wat kleinere groep bevat 296 woningen in 2 complexen. Namelijk de Oldermannenlaan en de van der Laenstraat.

++

Het is in theorie goed mogelijk om deze woningen energieneutraal te krijgen. Het gemiddelde energieverbruik voor de verschillende scenario's ligt tussen de -3,6 en 3,1 GJ

++

In deze categorie is het goed mogelijk om de schil op orde te brengen en bevat woningen die technisch goed op orde zijn. Echter deze woningen zijn allemaal flats zonder lift. De woningen zullen dus wel op een individueel zon PV-systeem aangesloten moeten worden.

--

De opgave bij deze woningen is nog redelijk groot maar het effect van de schilmaatregelen is zeer beperkt. Dit komt omdat deze woningen al enigszins geïsoleerd zijn maar nog niet voldoen aan de gestelde norm van 1,8 W/m2K. Deze schilmaatregelen hebben daarom voorlopig nog geen prioriteit tenzij dit vanuit comfort noodzakelijk is.

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie hebben in de schil een redelijk grote opgave die nu nog een lage prioriteit heeft. Daarom wordt hier geadviseerd alleen schilmaatregelen uit te voeren als het desbetreffende bouwdeel in het planmatig onderhoud vervangen moet worden. Op het moment dat de kosten van de schilmaatregelen laag worden ten opzichte van de energieprijs kunnen de maatregelen als nog uitgevoerd worden.

Volgordelijkheid

1. Zon PV PO/ collectief aanbieden 2a. Schilmaatregelen in PO 2b. Schilmaatregelen via de VVE 3. Duurzame warmteopwekker

48

Conclusie Vanuit comfort hebben de schilmaatregelen de voorkeur, maar vanuit woonlast is dit niet de beste keuze en kan er beter voor PV gekozen worden. Gezien de kosten en de effectiviteit van de schilmaatregelen kan afgevraagd worden of de schil überhaupt aangepakt kan worden, en of de woningen die kwaliteit krijgen die nodig is voor energieneutraliteit.

49

MGW 1988 - 1991

100.000

90.000 80.000


70.000

60.000

Kleinste

50.000

1ste kwartiel

40.000

mediaan

30.000

20.000

3de kwartiel

10.000

Grootste

0

-10.000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 -20.000

Scenario

1. Huidig

Huidig

35,7 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

32,4 GJ

29,3 GJ

TVT 33,0 Jaar

TVT 51,7 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

27,8 GJ

26,1 GJ

24,8 GJ

22,7 GJ

TVT 9,5 Jaar

TVT 6,4 Jaar

TVT 9,5 Jaar

TVT 6,4 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

6,6 GJ

-0,3 GJ

3,8 GJ

-2,6 GJ

5,1 GJ

-0,7GJ

2,1 GJ

-3,0 GJ

50

MGW 1988-1991 Aantal woningen D40 R25 VIE/VC

17 133 24

Eindtotaal

174

Kosten

% Stap 1 Rc<1,8 10% 76% 14%

Impact

Techniek



Kosten

€ 1.011,23 € 3.518,35 € 2.406,05 € 3.119,98 Beoordeling ++ +

+/-

Stap 3 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal € 3.138,43 € 15.000,00 € 19.149,66 € 325.544,20 € 4.798,57 € 2.458,63 € 15.000,00 € 20.976,98 € 2.789.938,18 € 8.419,08 € 4.823,93 € 15.000,00 € 22.229,98 € 533.519,63 € 13.556,86 € 2.851,29 € 15.000,00 € 20.971,28 € 3.649.002,00 € 8.774,01

Stap 1 Rc<2,5

Deze kleine groep bevat 174 woningen in 6 complexen. Dit zijn onder andere de complexen aan de Rijnlaan en de Hemsterhuislaan. Het is theoretisch mogelijk om deze woningen energieneutraal te krijgen. Het gemiddelde energieverbruik voor de verschillende scenario's ligt tussen de -3,0 en 6,6 GJ Deze categorie bevat woningen die volgens de norm van 1,8W/m2K al deels op orde zijn. Het aanpakken van de schil is goed mogelijk, omdat het solide en bouwtechnisch goede woningen zijn. In deze categorie zitten flats met en zonder lift. Bij de laatste kan de zon PV waarschijnlijk niet op de collectieve meter aangesloten worden, omdat het gebruik niet groot genoeg is. De opgave voor de schil binnen deze categorie is redelijk beperkt, echter de effectiviteit hiervan is zeer beperkt. Dit komt omdat deze woningen al enigszins geïsoleerd zijn maar nog niet voldoen aan de gestelde norm van 1,8 W/m2K. Deze schilmaatregelen hebben daarom voorlopig nog geen prioriteit tenzij dit vanuit comfort noodzakelijk is.

Uitvoeringsmomenten

De woningen in deze categorie hebben een beperkte opgave die nu nog een lage prioriteit heeft. Daarom wordt hier geadviseerd alleen schilmaatregelen uit te voeren als het desbetreffende bouwdeel in het planmatig onderhoud vervangen moet worden. Op het moment dat de kosten van de schilmaatregelen laag worden ten opzichte van de energieprijs kunnen de maatregelen als nog uitgevoerd worden.

Volgordelijkheid

1. Zon PV PO/ collectief aanbieden 2a. Schilmaatregelen in PO 2b. Schilmaatregelen via de VVE 51

3. Duurzame warmteopwekker

Conclusie De eerste stap is om in te zetten op zon PV. Gezien de effectiviteit van de schilmaatregelen kan afgevraagd worden of de schil überhaupt aangepakt kan worden. Daarmee moet rekening gehouden worden dat de kwaliteit van de schil wat lager uit kan vallen.

52

MGW 1992 - 2002

100.000

90.000 80.000

Primaire energie MJ

70.000 60.000

Kleinste

50.000

1ste kwartiel

40.000

mediaan

30.000

3de kwartiel

20.000

Grootste

10.000 0 -10.000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Scenario

1. Huidig

Huidig

33,6 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

30,2 GJ

28,8 GJ

TVT 5,5 Jaar

TVT 27,9 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

27,6 GJ

26,5 GJ

26,4 GJ

24,8 GJ

TVT 10,2 Jaar

TVT 6,8 Jaar

TVT 10,2 Jaar

TVT 6,8 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

7,8 GJ

2,3 GJ

6,7 GJ

1,5 GJ

7,2 GJ

2,2 GJ

6,4 GJ

1,4 GJ

53

MGW 1992-2002 Aantal woningen D40

216

Kosten

% Stap 1 Rc<1,8 100%

Impact

Techniek



Kosten

Stap 3 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal € 1.473,34 € 15.000,00 € 16.859,08 € 3.641.561,91 € 2.798,68

Stap 1 Rc<2,5

€ 385,75 Beoordeling -

Deze kleine groep woningen bevat 216 woningen in 3 complexen. Dit zijn onder andere de woningen aan de Kamerledenlaan en de Vroomemarke.

++

Het is mogelijk om deze woningen energieneutraal te krijgen. Het gemiddelde energieverbruik voor de verschillende scenario's ligt tussen de -3,0 en 6,6 GJ

++

In deze categorie is de schil al op orde en bevat woningen die technisch goed op orde zijn. Complexen met meer dan 4 lagen of veel verschillende kleine dakvlakken kunnen leiden tot ruimtegebruik hebben voor PV panelen.

++

De opgave voor de schil binnen deze categorie is nihil. De stappen zon pv en duurzame warmteopwekker resteren nog.

Uitvoeringsmomenten

De woningen hebben geen opgave meer in de schil. Daarom kan er nu ingezet worden op zon PV

Volgordelijkheid

1. Zon PV op de collectieve meter aanbieden 2. Duurzame warmteopwekker

Conclusie Voorlopig hoeft er in deze productgroep alleen maar ingezet te worden op zon PV

54

MGW 2003 -

100.000

90.000

Primaire energie MJ

80.000 70.000 60.000

Kleinste

50.000

1ste kwartiel

40.000

mediaan

30.000

3de kwartiel

20.000

Grootste

10.000 0 -10.000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Scenario

1. Huidig

Huidig

28,1 GJ

2. Rc<1,8


Trias 2 Zon PV

Trias 3 Verwarming

3. Rc<2,5

27,5 GJ

27,5 GJ

TVT 15,6 Jaar

TVT 19,6 Jaar

4. CR

5. HR

6. CR

7. HR

23,4 GJ

21,3 GJ

23,4 GJ

21,3 GJ

TVT 11,4 Jaar

TVT 7,8 Jaar

TVT 11,4 jaar

TVT 7,8 Jaar

8. COP 3

9. COP 7

10. COP 3

11. COP 7

12. COP 3

13. COP 7

14. COP 3

15. COP 7

4,8 GJ

-0,5 GJ

2,7 GJ

-2,7 GJ

4,8 GJ

-0,5 GJ

2,7 GJ

-2,7 GJ

55

MGW 2003Aantal woningen D40 VC VIA VIE Eindtotaal

Kosten % Stap 1 Rc<1,8

703 31 15

89% 4% 2%

37

5%

786

Impact Techniek



Kosten

€ 100,80 € 1.534,96 € 0,00

Stap 1 Rc<2,5 € 101,63 € 2.803,35 € 0,00

€ 0,00

€ 0,00

€ 150,70

€ 201,47

Beoordeling + ++ +

++

Stap 3 Stap 2 PV warmtepomp Totaal /won Totaal € 2.976,96 € 15.000,00 € 18.077,76 € 12.708.664,53 € 3.138,43 € 15.000,00 € 19.673,39 € 609.875,21 € 2.148,90 € 15.000,00 € 17.148,90 € 257.233,50 € 3.138,43 € 15.000,00 € 18.138,43 € 671.121,95 € 2.975,13

€ 15.000,00

€ 18.125,82

€ 14.246.895,19

Deze grote groep bevat 786 woningen in 27 complexen. Dit zijn onder andere de woningen zoals Curans, en de Geert Groote 1 en 2 Het is mogelijk om deze woningen energieneutraal te krijgen. Het gemiddelde energieverbruik voor de verschillende scenario's ligt tussen de -2,7 en 4,8 GJ In deze categorie is de schil al op orde en bevat woningen die technisch goed op orde zijn. Complexen met meer dan 4 lagen of veel verschillende kleine dakvlakken kunnen leiden tot ruimtegebruik hebben voor PV panelen. In de schil hoeft niets meer gedaan worden dus de kosten zijn hier voor de schil ook nihil

Uitvoeringsmomenten

De woningen hebben geen opgave meer in de schil. Daarom kan er nu ingezet worden op zon PV

Volgordelijkheid

1. Zon PV PO/ collectief aanbieden 2. Duurzame warmteopwekker

Conclusie In deze complexen kan ingezet worden op zon PV.

56

Conclusie MGW Om energieneutraal te worden is energieopwekking noodzakelijk. De hoogbouw met meer dan 4 woonlagen heeft niet genoeg dakoppervlak om voldoende PV panelen te plaatsen voor de benodigde energieopwekking. Voor de flats met lift liggen er wel weer kansen om relatief goedkoop zon PV te plaatsen, omdat de PV op de collectieve meter aangesloten kan worden. Deze PV panelen tellen wel mee voor het energielabel van de individuele woningen. Portiekwoningen met een bouwjaar tot 1974 zijn goed energieneutraal te krijgen. Wel is hier nog een behoorlijke inspanning in de schil nodig. Juist de productgroep 1965-1974 bevat veel hoogbouw. Deze hoogbouw kan dan ook niet energie neutraal worden. Vanaf het bouwjaar 1975 is isoleren minder effectief. Terwijl pas vanaf 1991 de woningen voldoende geïsoleerd zijn en dus ook energieneutraal kunnen worden. Productgroepen MGW 1920-1964 MGW 1965-1974 MGW 1975-1982 MGW 1983-1987 MGW 1988-1991 MGW 1992-2002 MGW 2003-

1. Schil Nu uitvoeren, de opgave heeft nog een behoorlijke omvang.

2. Zon PV Tweede stap

3. Duurzame warmteopwekker Vanaf 2022 inzetten als het dan economisch verantwoord is

Voorlopig niet uitvoeren tenzij het bouwdeel aan vervanging toe is, of het niet geïsoleerd is. Dan schiloptimaal uitvoeren. Is op orde, dus geen actie nodig.

Nu in zetten


Nu inzetten


57

Algehele conclusies Energieneutraliteit lijkt doorgaans haalbaar Een groot deel van het bezit van SWZ kan energieneutraal worden. Echter het gemak waarmee het bezit energieneutraal kan worden wisselt. Zo worden eengezinswoningen makkelijker energieneutraal dan meergezinswoningen. De hoogbouw lijkt het moeilijkste energieneutraal te kunnen worden. Vanuit dit onderzoek is de potentie van de voorraad om energieneutraal te worden neergezet. Dit zal samen met de andere facetten in het SVB richting geven aan de voorraad van SWZ. Afhankelijk van de exploitatiestrategie en daarmee de scope naar de toekomst die een complex meekrijgt wordt geadviseerd om dit streven tot energieneutraliteit al dan niet te volgen. De volgordelijkheid van de Trias Energetica is niet leidend Tot op heden is het beleid van SWZ om de volgordelijkheid van de trias energetica aan te houden. Kijkend naar de effectiviteit van de stappen van de trias energetica kan volgorde van aanpak per productgroep verschillen. Vooral woningen met een bouwjaar van 1975 - 1991 zijn al enigszins geïsoleerd. Bij-isoleren is hier financieel niet effectief, maar is wel nodig om energie neutraal te worden. Bij-isoleren wordt in principe ook niet gedaan tenzij hier een aanleiding voor is. Bijvoorbeeld: Het bouwdeel heeft zijn einde levensduur bereikt en moet vervangen worden door een nieuwe Er treden comfortproblemen op in de woning, bij-isoleren kan dit probleem verhelpen Er treden gezondheidsproblemen op, door bijvoorbeeld schimmelvorming door koudebruggen Er treed gevaar op door open verbrandingstoestellen In deze productgroep wordt dan ook van de trias engergetica afgeweken. Door naar effectiviteit te kijken worden die maatregelen uitgevoerd die voor SWZ en de bewoner leiden tot de laagste onrendabele top en respectievelijk de hoogste woonlast verbetering. De volgorde van aanpak per bouwjaarcategorie staat hieronder: Bouwjaar: t/m 1974 1975 - 1991

va. 1992

Stap 1 Schil Schil, alleen als het bouwdeel einde levensduur bereikt heeft of nog niet geïsoleerd is. Anders voorlopig niet uitvoeren Zon PV

Stap 2 Zon PV Zon PV

Stap 3 Duurzame warmteopwekker Duurzame warmteopwekker

Duurzame warmteopwekker

58

Trias volgen? Trias volgen Trias volgen, mits schilmaatregelen effectief zijn

Trias volgen, stap schil is al voltooid

In het onderstaande processchema is weergegeven hoe tot de volgordelijkheid van aanpak gekomen wordt naar energieneutraliteit. Bouwjaar woning? <‘74

’74-’91

1. Isoleren:

1. isoleren

Deel vd woning geïsoleerd?

Is het bouwdeel geïsoleerd?

Nee

Ja

Aanpak wijze stroomversnelling mogelijk? Ja

Nee

Aanpak wijze stroomversnelling

Kan het bouwdeel in PO geïsoleerd worden?

Nee

Ja

Isoleren bij mutatie of bewonersvraag

Aanpak in PO

>‘91

Nee

Ja


Alleen isoleren bij vervanging bouwdeel

Nee

Ja


Aanpak in PO

2. Zon PV

2. Zon PV

2. Zon PV




59

De weg naar energieneutraliteit hoeft niet altijd gevolgd te worden In dit onderzoek is de mogelijkheid onderzocht om energieneutraal te worden en er is een aanpak voor gepresenteerd. Energieneutraliteit is een streven voor 2040. Daarmee is de gepresenteerde aanpak alleen relevant voor de woningen die de exploitatiestrategie lang doorexploiteren krijgen. Voor woningen die nog een korte exploitatie hebben is ook door Floris een aanbeveling geschreven. Deze is de te vinden in de bijlage 2. In deze aanbeveling wordt voorgesteld om in te zetten op energetisch minder hoogwaardige maatregelen die financieel interessanter zijn, waardoor woningen met een korte exploitatie ook nog energetisch verbeterd kunnen worden. Energiemaatregelen uitvoeren in het planmatig onderhoud leidt tot goedkope energieverbeteringen Door energiebesparende maatregelen van bouwdelen te combineren met het planmatig onderhoud daarvan ontstaan er voordelen. Het energetisch verbeteren combinatie met het planmatig onderhoud is vooral geschikt voor een aanpak in meerdere stappen. Geadviseerd wordt om complexen die al deels aangepakt zijn via het planmatig onderhoud verder te verbeteren wanneer dat nodig is. De stroomversnelling/ het aanbieden van energiediensten in de servicekosten is een kans om in energiebesparing te investeren ondanks de beperkte investeringscapaciteit door het passend toewijzen. In het model van de stroomversnelling wordt een woning zo gerenoveerd dat deze geen energierekening meer heeft. De oude energierekening wordt door de corporatie als servicekosten in rekening gebracht en de huur wordt niet verhoogd. Deze oude lage huur is gewenst, omdat de woningen daardoor makkelijker passend toegewezen kunnen worden. Deze wijze van aanpak is vooral geschikt voor woningen die nog niet geïsoleerd zijn. Deze woningen zijn van het bouwjaar 1974 of ouder. Dit biedt vooral kansen voor woningen die uit de verkoopselectie gehaald worden en nu een D15strategie hebben en weer aan de kernvoorraad toegevoegd worden. De energieneutrale renovatieaanpak van de stroomversnelling is nu nog in ontwikkeling. Gezien de snelheid van deze ontwikkeling is te verwachten dat over een periode van 5 jaar dit een gangbaar concept wordt. Wel is te zien de ontwikkelingen bij meergezinswoningen op dit gebied ver achter lopen op die van een gezinswoningen. De werkwijze van de stroomversnelling laat ons anders kijken naar energie-investeringen. Dit laat zien dat SWZ niet altijd zelf zal hoeven te investeren in energiebesparende maatregelen. Wellicht wordt het in de toekomst mogelijk dat VVE's, energiebedrijven en bouwbedrijven ook in onze voorraad kunnen investeren. Woningen nog niet voorbereiden op duurzame warmteopwekkers Duurzame warmteopwekkers zijn van essentieel belang om energieneutraal te worden. Op dit moment lijkt een warmtepompsysteem het meest geschikt. Echter de techniek van warmteopwekkers moet nog rendabeler worden, voordat deze toegepast kan worden. Een ontwikkeling van dit technische systeem is dus noodzakelijk. Soms is de gedachte om in het planmatig onderhoud al voorbereidingen te treffen voor dit soort systemen, omdat dat goedkoop meegenomen kan worden. Het heeft geen zin omdat nog niet bekend is hoe een dergelijk systeem er uit komt te zien. Dit maakt het moeilijk om nu al slimme keuzes te maken in bijvoorbeeld het planmatig onderhoud om later de inpassing van een dergelijk systeem efficiënt te laten verlopen.

60

Aanbevelingen Toezicht op kwaliteit van de voorraad. Op dit moment worden energiemaatregelen vooral uitgevoerd in het planmatig onderhoud. De coördinator Woningbeheer stuurt vanuit dit planmatig onderhoud op de kwaliteit van de voorraad (SVB). Echter geconstateerd is dat die energiemaatregelen bij mutatie genomen worden, niet in lijn liggen met de nagestreefde kwaliteit zoals die bij planmatig onderhoud nagestreefd worden. Dit rapport doet de aanbeveling om meer energiemaatregelen uit te voeren op bewonersvraag en bij mutatie. Om deze reden wordt geadviseerd één eindverantwoordelijke te maken die zowel de stuurt op de kwaliteit in het planmatig onderhoud en de maatregelen die op bewoners vraag en bij mutatie uitgevoerd worden. Deze persoon maakt dan ook de keuze of een maatregel planmatig of anders uitgevoerd wordt. Energiemaatregelen in verkoopcomplexen met VVE Verbeteringen en onderhoud lopen via de VVE's van deze verkoopcomplexen. SWZ wil afstand doen van deze woningen en wil daarom niet haar meerderheid van stemmen gebruiken om energieverbeteringen tot uitvoering te brengen. Door deze handelswijze gebeurt er niets op energetisch gebied in onze woningen die in een VVE zitten. Het laten investeren in energieverbetering door een VVE levert voor onze bewoner een voordeel op terwijl de VVE betaald. Hier liggen dus wel kansen. Aanbevolen wordt om vanuit de kennis en kunde van SWZ op het gebied van energetisch verbeteren de VVE actief te adviseren in de mogelijkheden en de voordelen. Zo kunnen de bewoners van de verkochte woningen zelf een keuze maken of energetisch verbeteren van het complex voor hun interessant is. Zon PV De mogelijkheden van het toepassen van zon PV hangt af van de investeringsruimte. Op dit moment is het (nog) gebruikelijk om de kosten voor zon PV in de huur te verrekenen. Echter door het passend toewijzen wat van kracht wordt in juli 2015 zijn wordt het overschrijden van de huurtoeslaggrenzen onwenselijk. De woningen in de huur ruimte bieden in voor zon PV, zijn vooral die in de categorie <1920-1974. De woningen van na 1975 zijn in de huur vaak minder geschikt en de technische kwaliteit van het dak is vaak minder geschikt omdat hier vaak kleine reparatie werkzaamheden gedaan moeten worden

61

Voorbeeld MGW Galerijflats Gombertstraat In de Gombertflats uit 1967 zijn nog weinig energie besparende maatregelen uitgevoerd en hebben gemiddeld een energielabel E. Deze flat bevat voor een klein deel oud dubbel glas. Verder heeft deze flat een D15 strategie en daardoor is er beperkt onderhoud uitgevoerd om deze flat in stand te houden. Nu blijkt dat de kozijnen aan het einde van de levensduur aan zitten en het asbest moet uit de kozijnen verwijderd worden. Ook de CV ketel, de dakbedekking en het binnenwerk zijn aan vervanging toe. Stap 1 De schil isoleren Dit is een complex van voor 1974 dus de eerste stap die uitgevoerd kan worden is het verbeteren van de schil. In dit complex zijn veel van de schil elementen aan vervanging toe. In de onderstaande begroting is te zien wat de kosten zijn van het opknappen van de schil. In dit geval is te zien dat de kosten die gemaakt worden in het planmatig onderhoud voor een groot deel al leiden tot isoleren van de schil. In totaal is maar 14% van de schil isolatie een energie-investering en de rest is een vervangingsinvestering van de bestaande bouwdelen.

Vloerisolatie berging Gevelisolatie binnen/buiten Dakisolatie Rc 5 icm overlagen dakbedekking Paneelisolatie incl kozijnvervanging Triple glas voor alle beglazing incl kozijn (Combi) HR107-ketel (al ingerekend in MJOB) Geisoleerde deur MV Subtotaal

Prijs/eenheid € 45,00 € 62,00 € 37,04 € 340,00 € 403,00 € 850,00 € 500,00 € 4.000,00

aantal 1678 3608 2232 1854 3656 168 336 24

Prijs € 75.488,40 € 223.713,98 € 82.673,28 € 630.448,40 € 1.473.235,01 € 142.800,00 € 168.000,00 € 96.000,00 € 2.892.359,07

Vermindering planmatig onderhoud* Asbestsanering Schilderwerk

€ €

Netto totaal

€ 2.560.661,25

Totaal Incl BTW en staartkosten

€ 3.610.532,36

62

Energie investering Ja Ja Ja Nee Nee Nee Nee Nee

198.000,00 133.697,82

€

538.444,68

Deze stappen leveren het volgende energievoordeel op: Huidige primaire energie/ woning: 55,3 GJ Primaire energie na schiloptimaliteit: 29,6 GJ Stap 2 Zon PV De flat heeft een behoorlijk collectief energiegebruik. Door het beschikbare dakoppervlak in te zetten voor zon PV op de collectieve meter kan met één efficiënt systeem het collectieve energieverbruik opgewekt worden. Primaire energie na schiloptimaliteit: 29,6 GJ Primaire energie na aanbrengen zon PV 28,1 GJ Stap 3 Duurzame warmteopwekker De CV ketels worden nu vervangen. Deze ketels zijn in 2033 weer aan vervanging toe. Dit zal het moment zijn dat er een duurzame warmteopwekker geplaatst wordt. De techniek dan verder door ontwikkeld zijn. Bij een COP van 7 zal dit het primaire energieverbruik zijn. Primaire energie na aanbrengen zon PV 28,1 GJ Primaire energie na aanbrengen duurzame warmteopwekker 2,7 GJ Opmerking stroomversnelling Het feit dat deze flat niet geïsoleerd is en dat een groot deel van de schil aan vervanging toe is

63

Keuze diagram Gombertstraat Bouwjaar woning? <‘74

’74-’91

1. Isoleren:

1. isoleren



Nee

Ja


Nee



Nee

Ja


Aanpak in PO

>‘91

Nee

Ja



Nee

Ja


Aanpak in PO

2. Zon PV

2. Zon PV

2. Zon PV




64

Voorbeeld MGW Galerijflats Haringvliet/ Dollard De galerijflats aan de Haringvliet uit 1972 zijn beperkt energiebesparende maatregelen uitgevoerd. Bijna al het glas is dubbel glas. Verder zijn er weinig bouwdelen aan vervanging toe behalve het platte dak. De woningen niet grenzend aan de randen hebben nog geen label C. De andere woningen wel. Daarom is het volgende maatregelpakket samen gesteld. Stap 1 Vloerisolatie berging normaal Rc 5,15 Buiten gevel isolatie kopgevel Evt extra dakisolatie bij overlagen Zon PV op de collectieve meter CV ketel vervangen

Hiermee wordt in het hele complex een C-label gehaald. In tegenstelling tot de Gombertstraat zijn al een aantal van de bouwdelen in het verleden vervangen. Daarom wordt nu de schil niet verder geïsoleerd. Stap 2 In een volgende isolatieronde zou gedaan kunnen worden op het moment dat het voegwerk van de flat slecht is en de kozijnen op het balkon slecht zijn. Deze buitengevelisolatie van de langsgevel moet namelijk gecombineerd worden met een kozijn vervanging, omdat de balkondeuren niet open zouden kunnen als er een buitengevelisolatie aangebracht wordt. Stap 3 In 2033 zijn de ketels die in 2015 worden geplaatst aan vervanging toe. Dit zal het moment zijn dat er een duurzamere warmteopwekker geplaatst wordt. Of dit een individueel of collectief systeem is niet bekend, net als of het zijn warmte afgeeft via een lucht of een watersysteem. Ook is niet bekend of het een warmtepomp gaat worden en zo ja of deze via lucht of de bodem zijn warmte haalt. Met andere woorden hier hoeven nog geen voorbereidingen voor getroffen te worden. Deze flats zullen niet energieneutraal worden op deze manier, maar wel energiezuinig.

65

Keuze diagram Haringvliet/Dollard Bouwjaar woning? <‘74

’74-’91

1. Isoleren:

1. isoleren



Nee

Ja


Nee



Nee

Ja


Aanpak in PO

>‘91

Nee

Ja



Nee

Ja


Aanpak in PO

2. Zon PV

2. Zon PV

2. Zon PV




66

Voorbeeld EGW Buxtehudestraat Complex 212-003 is een verkoopcomplex. Deze woningen uit 1964 zijn nog niet geïsoleerd. Wanneer blijkt dat deze woningen uit de verkoopvoorraad gaan, zal dit een uitgesproken kans om deze woningen via de aanpak van de stroomversnelling energieneutraal te maken. Met deze totaalaanpak zullen deze woningen in een keer energieneutraal worden.

67

Keuze diagram Buxtehudestraat Bouwjaar woning? <‘74

’74-’91

1. Isoleren:

1. isoleren



Nee

Ja


Nee



Nee

Ja


Aanpak in PO

>‘91

Nee

Ja



Nee

Ja


Aanpak in PO

2. Zon PV

2. Zon PV

2. Zon PV




68

Voorbeeld EGW Groeneweg De woningen van complex 204 dateren uit 1922. In het verleden zijn al enige energiebesparende maatregelen uitgevoerd. Zo heeft het merendeel van de woningen dubbel glas, de kap is recentelijk vervangen door een goed geïsoleerde. In de schil moet voornamelijk de gevel nog geïsoleerd worden. Bij het plaatsen van het dak is bij de goot al rekening gehouden met een buitengevel isolatie. De vloer is een groter probleem deze kan niet zonder acceptabele overlast geïsoleerd worden. De gevel kan geïsoleerd worden in een planmatig onderhoud. Voor de vloerisolatie wordt geadviseerd om dit aan te pakken bij mutatie

69

Keuze diagram Groeneweg Bouwjaar woning? <‘74

’74-’91

1. Isoleren:

1. isoleren



Nee

Ja


Nee



Nee

Ja


Aanpak in PO

>‘91

Nee

Ja



Nee

Ja


Aanpak in PO

2. Zon PV

2. Zon PV

2. Zon PV




70

Bijlage 1 Prijzen maatregelen Prijzen incl. BTW en Staartkosten Eenheid Prijs EGW

Prijs MGW

Vloerisolatie (200mm; Rc 5,15) verlaagdplafond berging Vloerisolatie (200mm; Rc 5,15)

€

63,71

€/m2

€

35,39

€/m2

Plat dak

€

54,44

€

37,04

€/m2

Hellend dak

Dakisolatie Rc (200mm; Rc 5,22) €

42,47

€

30,00

€/m2

Gevelisolatie buiten (190mm: Rc 5,11)

€

87,77

€

87,77

€/m2

Paneelisolatie binnen (150mm; Rc 5,07)

€

198,20

€

198,20

€/m2

HR++-beglazing zonder kozijnvervanging

€

196,78

€

226,51

€/m2

(Combi) HR107-ketel cw 4

€

-

€

-

€/woning

Wisselstroommotor -> gelijkstroom tbv ventilatie

€

-

€

-

€/woning

2 Zonnepanelen op de collectieve meter

€

-

€

812,00

€/woning

6 Zonnepanelen

€

3.143,78

€

3.143,78

€/woning

9 Zonnepanelen

€

4.080,55

€

4.080,55

€/woning

12 Zonnepanelen

€

4.873,76

€

4.873,76

€/woning

Warmtepomp installatie

€

15.000,00

€

15.000,00

€/woning

71

Bijlage 2

72

Energiemaatregelen in verkoopcomplexen December 2014 Floris van Rooijen

73

Inleiding Het hoofddoel van duurzaamheid bij SWZ is woonlastenbeheersing (huur + energiekosten) realiseren voor onze huurders door een balans te brengen in huurprijs versus energielasten. SWZ is wil dat al haar woningen in 2020 verbeterd zijn naar minimaal label C, tenzij in het strategisch voorraadbeleid is uitgesproken dat de woning een exploitatietermijn heeft die korter is dan 15 jaar. Of verkoopcomplexen hier binnen vallen is de vraag. Wel is het zo dat er voor verkoopcomplexen nu geen beleid is en acties gepland zijn om energiebesparende maatregelen uit te voeren. De convenant Energiebesparing Corporatiesector, convenant Aedes, Woonbond en overheid (2008) staat dat alle corporatiewoningen hebben in 2020 een gemiddeld energielabel B (EI 1,25) In de onderstaande grafiek is de situatie in 2020 na het uitvoeren van de ingeplande maatregelen. De tabel daaronder geeft de labelverdeling binnen de verkoopcomplexen exact weer. Situatie 2020

Labelverdeling verkoop Rijlabels MGW EGW A B C D E F G Totaal

41 114 145 112 78 62 52 604

Totaal 13 461 329 356 80 40 30 1309

54 575 474 468 158 102 82 1913

1103

810

Te zien is dat 810 woningen met een verkoopstrategie een label D of slechter hebben. Het doel van dit onderzoek is de mogelijkheden in kaart te brengen tot energetisch verbeteren van deze groep woningen. Het kernteam SVB zal in het voorjaar 2015 met een nieuw beleid komen met waarschijnlijk een aangepaste verkoopselectie. Een aanpak voor de huidige verkoopvoorraad niet voldoende. Daarom moet er een stappenplan ontwikkeld worden dat uitgerold kan worden over een nieuwe verkoopselectie.

Huidige situatie

74

Op dit moment worden maximaal 50 woningen per jaar verkocht. Dit houdt in dat de woningen met een verkooplabel gemiddeld nog 20 jaar in ons bezit zijn en dat de laatste pas in 2055 verkocht zal zijn. Het feit dat woningen met een verkooplabel nog geruime tijd in ons bezit zijn, maakt dat er een bewuste keuze gemaakt moet worden of deze woningen courant gehouden moeten worden. Ook een bewoner in een verkoopcomplex heeft recht op betaalbare woonlast. Op dit moment verkoopt een energiezuinige woning niet beter dan een die dat niet is. Daarbij zet SWZ haar middelen bij voorkeur in door te investeren in de kernvoorraad. Daarom investeert SWZ liever niet in verkoopwoningen. Verwacht wordt dat het energiebewustzijn bij kopers wel toe zal nemen. De huidige bewoner in een verkoopwoning is zeer waarschijnlijk de laatste huurder. Het primaire doel van energiemaatregelen uitvoeren is de woonlast te beperken en het comfort te verhogen voor de bewoner. Een energiemaatregel moet voor deze huurder wel wenselijk zijn. Enerzijds heeft de bewoner het recht tot energiemaatregelen anderzijds wil je energiemaatregelen niet verplichten. In verkoop complexen zijn niet alle woningen meer in eigendom van SWZ. Wij willen alleen onze eigen woningen verbeteren. Een individuele aanpak is daarom erg geschikt. Het uitvoeren van energie besparende maatregelen kent ook een aantal moeilijkheden. Wanneer een woning energetisch verbeterd word en daarna snel verkocht wordt zal de investering maar in beperkte mate leiden tot een verhoging van de verkoopprijs. Dit is afhankelijk van de maatregel. In ons kernbezit investeren wij onrendabel tot 50%. Dit is geen probleem omdat wij van deze woningen geen afstand willen doen. Voor verkoop is dit wel het geval. Investeren in de schil van VVE complexen moeten gedaan worden door de VVE. Het blijkt dat dit soort plannen vaak niet uitgevoerd worden. De enige mogelijkheid is dat energiebesparende maatregel in de woning aangebracht wordt. Een energetische maatregel moet zowel voor SWZ als de bewoner renderen. Tegelijkertijd moeten maatregelen over een korte periode terug verdiend worden. De vraag blijft of er dan maatregelen overblijven die geschikt zijn. Onderzocht is wat de terugverdientijd van de verschillende energiebesparende maatregelen zijn. De terugverdientijd is de jaarlijkse besparing / de kosten van de maatregel. Dit is gedaan door naar het hele bezit te kijken wat de TVT is van de nog niet geisoleerde schildelen en PV. Terugverdientijden van energiemaatregelen Maatregel TVT Spouwmuurisolatie 5,6 Dakisolatie plat dak 6,5 Dakisolatie hellend dak 7,6 Zon PV 9,4 Paneelisolatie binnen/buiten 10,9 Vloerisolatie 13,5 Buitengevelisolatie 13,6 HR++ glas voor enkel glas 17,6 Paneelisolatie spouw 20,9 Trippel glas 33,8 HR++ glas va. dubbel glas 60,6 Geisoleerde deur 64,5

Hierbij wordt dus geen rekening gehouden met rentekosten en dat maar 80% van de besparing doorberekend wordt aan de bewoner. Een verkoopwoning is gemiddeld nog 20 jaar in ons bezit.

75

Om de rentekosten en de 80%-regel te ondervangen wordt er gemakshalve gerekend met een maximale TVT van 10 jaar. De verkoopmakelaar heeft aangeven dat kopers wel voor bepaalde energiemaatregelen voorkeur hebben. Dat zijn: o Dakisolatie o Dubbel glas o Een nieuwe individuele CV ketel Met het verkopen van woningen met zon PV is geen ervaring maar verwacht wordt dat deze maatregel ook verkoop bevorderd werkt

Concept stappenplan verkoop

Aan de hand van hierboven geschetste situatie is een stappenplan opgesteld. Hiervoor zijn de volgende uitgangspunten genomen: o Doel label C, niet beter o Financieel rendabel voor bewoner en SWZ o Individuele aanpak indien mogelijk

76

Energiemaatregelen verkoop complexen Label C of beter?

Ja

Nee

Met HR-107 ketel op label C

Geen EMA

Ja

Nee

Geen EMA

Bepaal mutatiegraad

Bepaal TVT EMA

Maak lijst met geschikte EMA adv TVT voor label C Kies uit: Zon PV Dakisolatie Dubbelglas Spouwmuurisolatie

EGW/MGW EGW EGW/MGW EGW

Individueel EMA technisch en financieel mogelijk?

Nee

Ja

Complexmatig met PO mogelijk?

Ja

Uitvoeren

Nee

Geen EMA

Uitvoeren

77

Doorrekening scenario's De vraag is wat het effect/ impact is van het concept stappenplan verkoop. Daarom is uitgerekend wat het effect financieel en energetisch is van de verschillende combinaties aan maatregelen. De volgende categorieën maatregelen zijn onderzocht: o Het effect van wel of geen zon PV. o Het effect van renderende schilmaatregelen (dak- en gevelisolatie) o Het effect van niet renderende schilmaatregelen (HR++glas). Dit leidt tot de volgende scenario's waarvan het effect van, kosten, TVT, label inzichtelijk is gemaakt. Scenario's Scenario 1 Dakisolatie Spouwmuurisolatie HR++ voor enkel glas 12,5m2 Zon PV

Scenario 2 Dakisolatie Spouwmuurisolatie 12,5m2 Zon PV

Scenario 3 Dakisolatie Spouwmuurisolatie HR++ voor enkel glas

Scenario 4 Dakisolatie Spouwmuurisolatie

Scenario 5 12,5m2 Zon PV

Bij de gebruikte rekenmethode moeten een aantal kanttekeningen geplaatst worden. o Dakisolatie kan alleen maar toegepast worden in combinatie met vervanging van dakbedekking en of pannen en zal daardoor vaak niet mogelijk zijn o Het doel is label C. Een scenario kan een groter effect hebben dan een label C. In praktijk zal dan maar een deel van het scenario uitgevoerd worden. In dit geval zal het investeringsbedrag hier hoger aangegeven worden dan de daadwerkelijke investeringsbedrag voor een label C. o Het vervangen van een niet HR-107 ketel door een HR-107 ketel wordt energetisch meegerekend, maar financieel niet omdat het een vervangingsinvestering betreft die al ingerekend is in de MJOB. o Als label C bereikt is wordt de energetische scenario niet toegepast. o In het geval dat een TVT bij een individuele woning hoog is word deze toch mee genomen in de berekening. Deze maatregelen zullen in de praktijk niet uitgevoerd worden.

Scenario 1 Maximale pakket energetische maatregelen Maatregelen: o Dakisolatie icm met dakvervanging o Spouwmuurisolatie o HR++ voor enkel glas o 12,5m2 Zon PV Kengetallen Totale investering: Aantal labelstappen:

€ 3.520.010,83 1358

Investering per labelstap Gemiddeld label: Gemiddeld label na uitvoering:

€ 2592,06 D C

Gemiddelde EI huidig: Gemiddelde EI na uitvoering: Gemiddelde TVT

1,61 1,35 12,2 78

Label aantal na uitvoering A++ A+ A B C D E F G

Label aantal huidig

1 3 107 806 708 112 24 27 3

0 0 51 485 541 436 147 89 42

900 800 700 600 500

Aantal label variant

400

Aantal label huidig

300 200 100 0

A++

A+

A

B

C

D

E

F

G

Scenario 2 Renderende schilmaatregelen en Zon PV Maatregelen: o Dakisolatie icm met dakvervanging o Spouwmuurisolatie o 12,5m2 Zon PV Kengetallen Totale investering: Aantal labelstappen: Investering per labelstap

€ 1.299.470,67 738 € 1760,80

Gemiddeld label: Gemiddeld label na uitvoering: Gemiddelde EI huidig:

D C 1,61

Gemiddelde EI na uitvoering: Gemiddelde TVT

1,47 16,0

Aantal label variant A++ A+ A B C D E F G

0 0 52 520 918 190 72 26 13

Aantal label huidig 0 0 51 485 541 436 147 89 42

79

1000 900

800 700 600 500


400

Aantal label huidig

300 200 100 0

A++

A+

A

B

C

D

E

F

G

Scenario 3 Schilmaatregelen Maatregelen: o Dakisolatie o Spouwmuurisolatie o HR++ voor enkel glas Kengetallen Totale investering: Aantal labelstappen:

€ 2.743.667,25 1088

Investering per labelstap Gemiddeld label: Gemiddeld label na uitvoering:

€ 2.521,75 D C


1,61 1,40 11,0

Aantal label variant Aantal label huidig 0 0 1 0 88 51 629 485 880 541 130 436 28 147 28 89 7 42

A++ A+ A B C D E F G

1000 900

800 700 600 500


400

Aantal label huidig

300 200 100 0

A++

A+

A

B

C

D

E

F

G

Scenario 4 Renderende schilmaatregelen Maatregelen: 80

Dakisolatie Spouwmuurisolatie

o o

Kengetallen Totale investering: Aantal labelstappen:

€ 523.127,25 487

Investering per labelstap: Gemiddeld label: Gemiddeld label na uitvoering:

€ 1.074 D C


1,51 1,61 9,0

Aantal label variant A++ A+ A B C D E F G

Aantal label huidig

0 0 52 506 715 397 76 28 17

0 0 51 485 541 436 147 89 42

800 700

600 500 Aantal label variant

400

Aantal label huidig

300 200 100 0

A++

A+

A

B

C

D

E

F

G

Scenario 5 Zon PV Maatregelen: o 12,5m2 Zon PV Kengetallen Totale investering:

€ 2.220.540,00

Aantal labelstappen: Investering per labelstap: Gemiddeld label:

749 € 2.964,67 D

Gemiddeld label na uitvoering: Gemiddelde EI huidig: Gemiddelde EI na uitvoering:

C 1,61 1,46

Gemiddelde TVT

11,4 81

Aantal label variant Aantal label huidig 0 0 0 0 68 51 537 485 861 541 208 436 67 147 40 89 10 42

A++ A+ A B C D E F G

1000 900

800 700 600 500


400

Aantal label huidig

300 200 100 0

A++

A+

A

B

C

D

E

F

G

Conclusie discussie en vervolg Binnen de gestelde financiële kaders, blijkt dat er in de verkoopvoorraad energetisch behoorlijk geüpgraded kan worden. Hiervoor is wel vervolg onderzoek nodig. Vragen die nog beantwoord moeten worden zijn:  Is SWZ in staat om op individuele basis energiemaatregelen/ woningverbeteringen aan te bieden?  Hoe moet het aanbieden van individuele energiemaatregelen georganiseerd worden?  Hoe groot positief/ negatief is het prijseffect van het individueel aanbieden van energiemaatregelen ten opzichte van een complexmatige aanpak?  Zijn er nog andere waardes in de keuze van maatregelen naast TVT hoe stel je die op waarde?  Welke prioriteit heeft het aanpakken van verkoopwoningen ten opzichte van de kernvoorraad? De TVT/ rendement van een maatregel verschilt per woning. In de berekening en is gekozen voor het wel of niet uitvoeren over de hele voorraad. Deze selectie kan ook gemaakt worden op een maximale TVT waardoor het de kosten en het rendement nog gunstiger uitvallen.

82

Analyse haalbaarheid energieneutraliteit

Recommend Documents