Alles OK met H.A.C.C.P.? Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

“Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

2


3

Dankwoord In kader van mijn eindwerk heb ik op veel steun kunnen rekenen van verschillende mensen. Deze zou ik graag hieronder bedanken. Als eerste wil ik de docenten van de opleiding ergotherapie bedanken, als ook mevrouw Inge Flypo in het bijzonder, voor het begeleiden van mijn eindwerk. Verder zou ik ook heel graag mijn promotor, mevrouw Hilde Couckuyt, bedanken, voor de vele raad en begeleiding die ze heeft gegeven, zowel bij de uitwerking van het theoretisch deel, als tijdens de uitwerking van mijn praktisch deel op stage. Ook de medewerkers, als ook de gebruikers, van de voedingsverwerkende bedrijven van het dagcentrum ‘De Branding’ zou ik graag bedanken, voor hun gastvrijheid, hun interesse, medewerking… . Ook zou ik van deze gelegenheid willen gebruik maken om mijn ouders te bedanken. Zonder hen zou het nooit mogelijk zijn geweest om aan de opleiding te beginnen en deze ook succesvol te beëindigen. Dankjewel! Daarnaast wil ik ook nog mijn dank betuigen aan Aniana Cool, voor het herlezen en kritisch bekijken van mijn eindwerk. Bedankt allemaal!


4

Inhoudstafel Dankwoord ................................................................................................................. 4 Inhoudstafel ............................................................................................................... 5 Inleiding.................................................................................................................... 10

Theoretisch deel.....................................................................11 Hoofdstuk 1: Het burgerschapsmodel .................................................................. 12 1 Ontstaan van het burgerschapsmodel .................................................... 12 2 Fundering van het burgerschapsmodel .................................................. 12 3 De peilers ................................................................................................... 13 3.1 Het primaat van de samenleving ................................................................. 13 3.2 De kwaliteit van het bestaan ....................................................................... 13 3.3 Keuze en controle ....................................................................................... 14 3.4 Ondersteuning ............................................................................................ 14 4 Besluit ........................................................................................................ 14 Hoofdstuk 2: De ergotherapie ................................................................................ 15 1 Definitie ...................................................................................................... 15 2 Het beroepsparadigma ............................................................................. 15 2.1 Mensen zijn van nature handelende wezens .............................................. 15 2.2 Mensen kunnen verstoringen en beperkingen in hun handelen ervaren ..... 16 2.3 Het handelen kan gebruikt worden als aangrijpingspunt tot verandering .... 16 2.4 De omgeving kan gebruikt worden als aangrijpingspunt voor verandering . 16 2.5 Samengevat ................................................................................................ 16 3 Concepten binnen de cliëntgerichte zorg ............................................... 17 3.1 Autonomie ................................................................................................... 17 3.1.1 Autonomie als zelfredzaamheid. ................................................................. 17 3.1.2 Autonomie als zelfstandigheid.6 .................................................................. 17 3.1.3 Autonomie als zelfbeschikking.6.................................................................. 18 3.2 Participatie .................................................................................................. 18 3.3 Empowerment ............................................................................................. 18 3.4 Enablement ................................................................................................. 19 4 Overeenkomstige uitgangsvisie .............................................................. 19 4.1 Alle mensen hebben gelijke rechten ........................................................... 19 4.2 Controle en sturing over het eigen leven .................................................... 19 4.3 Geven van ondersteuning waar nodig ........................................................ 19 5 Besluit ........................................................................................................ 20 Hoofdstuk 3: Vorming ............................................................................................. 21 1 Definitie, ..................................................................................................... 21 2 Verschillende vormingsgebieden ............................................................ 21 3 Didactische principes ............................................................................... 22 3.1 Het aanschouwelijkheidsprincipe ................................................................ 22 3.2 Het activiteitsprincipe .................................................................................. 22 3.3 Het belangstellingsprincipe ......................................................................... 23 3.4 Het integratieprincipe .................................................................................. 23 3.5 Het herhalingsprincipe ................................................................................ 23 3.6 Het geleidelijkheidsprincipe ........................................................................ 24 “Alles OK met H.A.C.C.P.?” 5 Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

3.7 3.8 4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 5 5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 6 6.1 6.1.1 6.1.2 6.2 6.2.1 6.2.2 6.3 6.3.1 6.3.2 7

Het individualiteitsprincipe .......................................................................... 24 Sfeer en sfeerschepping ............................................................................. 24 Beïnvloedende factoren ........................................................................... 25 Thema ......................................................................................................... 25 Aanpak ........................................................................................................ 25 Materiaal ..................................................................................................... 25 Planning ...................................................................................................... 26 Methodiek ................................................................................................... 26 Institutionele factoren .................................................................................. 26 Dispositionele factoren ................................................................................ 26 Blokkerende factoren .................................................................................. 27 De vormgever ............................................................................................ 27 De plaats van de vormgever in groep ......................................................... 27 De eigenschappen van de vormgever ........................................................ 27 Respect voor de deelnemers ...................................................................... 27 Eerbied voor privacy ................................................................................... 28 Vakbekwaamheid........................................................................................ 28 De eigen blokkades kennen ........................................................................ 28 Ondersteuningsmethoden ....................................................................... 28 Smog .......................................................................................................... 28 Definitie ....................................................................................................... 28 Componenten ............................................................................................. 29 Pictogrammen / symbolen .......................................................................... 29 Definitie ....................................................................................................... 29 Gebruik ....................................................................................................... 29 Foto’s .......................................................................................................... 30 Definitie ....................................................................................................... 30 Gebruik ....................................................................................................... 30 Besluit ........................................................................................................ 30

Praktisch gedeelte ..............................................................32 Hoofdstuk 4: De Branding ...................................................................................... 33 1 Ontstaan .................................................................................................... 33 2 De afdelingen ............................................................................................ 33 2.1 Het dagcentrum .......................................................................................... 33 2.1.1 Doelgroep ................................................................................................... 33 2.1.2 Aanbod ....................................................................................................... 33 2.1.3 Mobiliteit ...................................................................................................... 33 2.2 Het tehuis voor werkenden ......................................................................... 34 2.3 Het tehuis voor niet werkenden................................................................... 34 2.4 Het project beschermd wonen .................................................................... 34 3 Missie – visie – waarden – strategie........................................................ 35 3.1 Missie .......................................................................................................... 35 3.2 Visie ............................................................................................................ 35 3.3 Waarden ..................................................................................................... 35 3.4 Strategie ..................................................................................................... 36 4 Doelstelling en opdracht .......................................................................... 36 4.1 Woonbegeleiding ........................................................................................ 36 4.2 Dagbesteding .............................................................................................. 37 4.3 Uitgangspunten voor het handelen binnen het dienstverleningscentrum .... 37 “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

6

Hoofdstuk 5: De voedingsverwerkende bedrijven ............................................... 38 1 De catering ................................................................................................ 38 1.1 Algemene voorstelling ................................................................................. 38 1.2 Hulpvraag ................................................................................................... 38 2 De bakkerij ................................................................................................. 38 2.1 Algemene voorstelling ................................................................................. 38 2.2 Hulpvraag ................................................................................................... 39 3 Tuin en voeding ........................................................................................ 39 3.1 Algemene voorstelling ................................................................................. 39 3.2 Hulpvraag ................................................................................................... 39 4 Besluit ........................................................................................................ 40 Hoofdstuk 6: Ergotherapie in de praktijk .............................................................. 41 1 Situering van de bedrijven binnen de handelingsgebieden .................. 41 2 Cliënt – gericht werken ............................................................................. 41 2.1 Gelijke rechten en plichten .......................................................................... 41 2.2 Geven van ondersteuning waar nodig ........................................................ 41 3 De ergotherapeut als vormgever ............................................................. 42 3.1 Autonomie ................................................................................................... 42 3.2 Participatie .................................................................................................. 43 3.3 Empowerment ............................................................................................. 43 3.4 Enablement ................................................................................................. 44 3.5 Belang van de ergotherapeut in de vorming ............................................... 45 4 Waarom werd gekozen voor een beroepsvorming? .............................. 45 5 Met vorming alleen kom je er niet… ........................................................ 45 Hoofdstuk 7: De vormingscursus ......................................................................... 46 1 Het thema................................................................................................... 46 2 De fysieke omgeving ................................................................................ 46 3 Aankondiging bij de deelnemers ............................................................. 46 4 De deelnemers .......................................................................................... 47 4.1 Voorstelling volgcliënt Bart volgens OPPM ................................................. 47 4.1.1 Stap 1: identificatie van de problemen ........................................................ 47 4.1.2 Stap 2: theoretisch kader ............................................................................ 47 4.1.3 Stap 3: handelingscomponenten en omgevingsfactoren ............................ 48 4.1.4 Stap 4: mogelijkheden en middelen ............................................................ 48 4.1.4.1 De mogelijkheden ....................................................................................... 48 4.1.4.2 De middelen ................................................................................................ 49 4.1.5 Stap 5: doelen ............................................................................................. 49 4.1.6 Stap 6: uitwerking van de doelen ................................................................ 50 4.1.6.1 Algemene wetgeving en handhygiëne ........................................................ 50 4.1.6.2 Persoonlijke hygiëne ................................................................................... 52 4.1.6.3 De vaat ....................................................................................................... 54 4.1.6.4 Schoonmaken ............................................................................................. 56 4.1.6.5 Overbrengen naar de collega’s ................................................................... 58 4.1.6.6 Overdracht in het bedrijf .............................................................................. 59 4.1.6.7 Herhaling en diploma – uitreiking ................................................................ 61 4.1.7 Stap 7: evaluatie ......................................................................................... 62 4.2 Voorstelling volgcliënt Jan volgens OPPM .................................................. 63 4.2.1 Stap 1: identificatie van de problemen ........................................................ 63 4.2.2 Stap 2: theoretisch kader ............................................................................ 63 4.2.3 Stap 3: handelingscomponenten en omgevingsfactoren ............................ 63 “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

7

4.2.4 4.2.4.1 4.2.4.2 4.2.5 4.2.6 4.2.6.1 4.2.6.2 4.2.6.3 4.2.6.4 4.2.6.5 4.2.6.6 4.2.6.7 4.2.7 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.4.1 4.3.4.2 4.3.5 4.3.6 4.3.6.1 4.3.6.2 4.3.6.3 4.3.6.4 4.3.6.5 4.3.6.6 4.3.6.7 4.3.7 5 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.4 5.4.1 5.4.2

Stap 4: mogelijkheden en middelen ............................................................ 64 De mogelijkheden ....................................................................................... 64 De middelen ................................................................................................ 64 Stap 5: doelen ............................................................................................. 65 Stap 6: uitwerking van de doelen ................................................................ 65 Algemene wetgeving en handhygiëne ........................................................ 65 Persoonlijke hygiëne ................................................................................... 67 De vaat ....................................................................................................... 69 Schoonmaken ............................................................................................. 71 Overbrengen naar de collega’s ................................................................... 73 Overdracht in het bedrijf .............................................................................. 74 Herhaling en diploma – uitreiking ................................................................ 76 Stap 7: evaluatie ......................................................................................... 77 Voorstelling volgcliënt Joost volgens OPPM ............................................... 78 Stap 1: identificatie van de problemen ........................................................ 78 Stap 2: theoretisch kader ............................................................................ 78 Stap 3: handelingscomponenten en omgevingsfactoren ............................ 78 Stap 4: mogelijkheden en middelen ............................................................ 79 De mogelijkheden ....................................................................................... 79 De middelen ................................................................................................ 79 Stap 5: doelen ............................................................................................. 80 Stap 6: uitwerking van de doelen ................................................................ 80 Algemene wetgeving en handhygiëne ........................................................ 80 Persoonlijke hygiëne ................................................................................... 82 De vaat ....................................................................................................... 84 Schoonmaken ............................................................................................. 86 Overbrengen naar de collega’s ................................................................... 88 Overdracht in het bedrijf .............................................................................. 89 Herhaling en diploma –uitreiking ................................................................. 91 Stap 7: evaluatie ......................................................................................... 92 Evaluatie van de vormingscursus ........................................................... 93 Sessie 1: algemene wetgeving en handhygiëne ......................................... 93 Toegepaste didactische principes ............................................................... 93 Beïnvloedende factoren .............................................................................. 94 Ondersteuningsmethoden ........................................................................... 94 Evaluatie van de vooropgestelde doelstellingen ......................................... 94 Aandachtspunten voor een volgende sessie .............................................. 95 Sessie 2: persoonlijke hygiëne.................................................................... 95 Toegepaste didactische principes ............................................................... 95 Beïnvloedende factoren .............................................................................. 96 Ondersteuningsmethoden ........................................................................... 96 Evaluatie van de vooropgestelde doelstellingen ......................................... 96 Aandachtspunten voor een volgende sessie .............................................. 97 Sessie 3: de vaat ........................................................................................ 97 Toegepaste didactische principes ............................................................... 97 Beïnvloedende factoren .............................................................................. 98 Ondersteuningsmethoden ........................................................................... 98 Evaluatie van de vooropgestelde doelstellingen ......................................... 99 Aandachtspunten voor een volgende sessie .............................................. 99 Sessie 4: schoonmaken .............................................................................. 99 Toegepaste didactische principes ............................................................... 99 Beïnvloedende factoren ............................................................................ 100 “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

8

5.4.3 5.4.4 5.4.5 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 5.5.4 5.5.5 5.6 5.6.1 5.6.2 5.6.3 5.6.4 5.6.5

Ondersteuningsmethoden ......................................................................... 101 Evaluatie van de vooropgestelde doelstellingen ....................................... 101 Aandachtspunten voor een volgende sessie ............................................ 101 Sessie 5: overdracht naar het bedrijf ........................................................ 101 Toegepaste didactische principes ............................................................. 101 Beïnvloedende factoren ............................................................................ 102 Evaluatie van de vooropgestelde doelstelling(en) ..................................... 103 Ondersteuningsmethoden ......................................................................... 103 Aandachtspunten voor een volgende sessie ............................................ 103 Sessie 6: herhaling en diploma – uitreiking ............................................... 103 Toegepaste didactische principes ............................................................. 103 Beïnvloedende factoren ............................................................................ 104 Ondersteuningsmethoden ......................................................................... 104 Evaluatie van de vooropgestelde doelstelling(en) ..................................... 104 Aandachtspunten voor een volgende sessie ............................................ 105

Algemeen besluit................................................................................................... 106 Bijlagen .................................................................................................................. 107 Bronvermelding ..................................................................................................... 112


9

Inleiding Van kinds af aan ben ik gefascineerd door de onderlinge verschillen in mensen. De één was dik, de ander dun, groot, klein… Toen al viel mij op dat er bepaalde groepen van mensen sterker verschillen van de rest, zoals bijvoorbeeld mijn tante. Zij spreekt niet, heeft spleetogen, een kleine neus, een dikke tong… Ze zag er wat raar uit. Later werd me verteld dat mijn tante het syndroom van Down heeft. Meerdere malen per jaar gaan we, met de volledige familie, op bezoek. Bij haar thuis, in de leefgroep van het MPI, wonen meerdere mensen zoals zij. Het viel me altijd op dat ze allen iedere keer opnieuw heel blij waren met ons bezoek. Doorheen de jaren ben ik nader toe gegroeid naar deze mensen, meer bepaald naar mensen met een verstandelijke beperking. Meer en meer kwam ik voor hen op wanneer iemand met hen lachte. Het zijn immers ook gewone mensen, net als iedereen, met noden en behoeften net als alle anderen. Wanneer ik bepaalde reacties op een rij zet in verband met het werken met voeding door personen met een verstandelijke beperking is mij opgevallen dat veel mensen, meer dan ik had gedacht, het onhygiënisch vinden. Wanneer ik hier nader op in ga, ontdek ik dat velen een verkeerd beeld hebben over deze mensen. Men denkt dat ze hun handen niet wassen, dat er speeksel of andere lichaamsproducten in het voedsel terechtkomen. Met mijn eindwerk wil ik zulke geruchten of opvattingen in de kiem smoren. Dit wil ik doen door middel van een beroepsvorming, zodat, net zoals in andere bedrijven, de medewerkers zijn opgeleid om met voedsel te werken. In verschillende sessies wil ik het hebben over de Belgische wetgeving inzake voedselhygiëne. Dit beslaat zowel lichaamshygiëne, hygiëne in de werkplaats als hygiëne bij het bereiden van het voedsel. In de theorie van mijn eindwerk is eerst en vooral het burgerschapsmodel opgenomen. Dit is de basisopvatting waarop mijn handelen deels is gebaseerd. Verder was mijn handelen ook gebaseerd op de ergotherapeutische visie. Deze is dan ook opgenomen in het tweede hoofdstuk. In het derde hoofdstuk zal ik het hebben over vorming op zich: wat is dat, waar moet rekening mee worden gehouden… . In de praktijk wordt gewerkt met dezelfde onderverdeling. Het burgerschapsmodel komt terug in hoofdstuk 4, waar ‘de branding’ wordt voorgesteld. In het vijfde hoofdstuk bekijk ik de voedingsverwerkende bedrijven van naderbij. In het zesde hoofdstuk wordt opnieuw de link gelegd naar de ergotherapie. In het laatste hoofdstuk wordt het proces van de vormingscursus uitgewerkt. De deelnemers worden er ook voorgesteld a.d.h.v. het OPPM.


10

Theoretisch deel


11

Hoofdstuk 1: Het burgerschapsmodel Binnen de zorgsector voor personen met een (verstandelijke) beperking zijn veel verschillende stromingen op te merken. Binnen al deze stromingen komt één bepaalde visie sterk naar boven, dit zowel als ondertoon van verschillende benaderingen, maar ook verder uitgewerkt als een visie op zich. Deze wordt het burgerschapsmodel genoemd. Ook op mijn stageplaats wordt met deze visie als uitgangsbasis gewerkt. In dit hoofdstuk zal dan ook te lezen zijn wat het burgerschapsmodel precies is, hoe het is ontstaan en wat de basis en uitgangspunten zijn van het burgerschapsmodel.

1

Ontstaan van het burgerschapsmodel

Rond de jaren 1990 is een nieuw paradigma ontstaan. Het is voortgevloeid uit een aantal nieuwe uitgangspunten die in de jaren 1970 en 1980 naar de voorgrond traden. Deze uitgangspunten ontstonden onder andere uit: - de beweging voor de burgerrechten; - de gedachten over de oorsprong van afwijkend gedrag, o.a. verstandelijke beperking; - het streven naar een goede kwaliteit van leven. Door deze uitgangspunten veranderde de visie op een verstandelijke beperking drastisch. Aanvankelijk werd aangenomen dat een handicap een individuele pathologie was. Later werd dit beeld vervangen door het beeld dat een handicap een sociale pathologie is. Dit is ook te merken bij de definitie van een handicap. Definitie volgens ICIDH (1980)1: “een handicap is een nadelige positie van een persoon als gevolg van een stoornis of een beperking, die de normale rolvervulling van de betrokkene (gezien leeftijd, geslacht en sociaal – culturele achtergrond) begrenst of verhindert. Een handicap, zoals geformuleerd in het ICIDH, bevindt zich op maatschappelijk niveau, betreft dus de sociale nadelen die ene persoon ondervindt. Of een individu nadeel ervaart, wordt enerzijds bepaald door de culturele, economische en sociale normen en waarden van de maatschappij waarin hij leeft, anderzijds door de eigen, individuele normen en waarden. In de latere versie van het ICIDH, ICIDH – 2 of ICF (2002) genoemd, wordt een meer positieve blik geworpen op handicap en wordt deze term dusdanig vervangen door de positieve equivalent participatie.

2

Fundering van het burgerschapsmodel

Er zijn twee algemene opvattingen die dienen als de fundering van het burgerschapsmodel, dus waar het burgerschapsmodel is rond opgebouwd, namelijk: - mensen met een verstandelijke beperking moeten als volwaardige leden van de samenleving kunnen leven; 1

citaat: “kinderrevalidatie”, M.J. Meilhuizen – de Regt, J.M.H. de Moor, A.H.M. Mulders, 2003, Koninklijke van Gorcum, derde geheel gewijzigde druk, p.22 “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

12

-

mensen met een verstandelijke beperking hebben dezelfde behoefte aan sociale verbondenheid als alle andere mensen.

M.a.w. de persoon met een verstandelijke beperking is in de eerste plaats burger van onze samenleving, net als alle anderen die geboren zijn in deze samenleving. (Ericsson 1996).

3

De peilers

Het burgerschapsparadigma is opgebouwd uit 4 grote peilers die voortvloeien uit bovenstaande uitgangspunten. ( zie punt 1) Deze peilers zijn respectievelijk: Peiler 1: het primaat van de samenleving; Peiler 2: de kwaliteit van het bestaan; Peiler 3: keuze en controle; Peiler 4: ondersteuning.

3.1

Het primaat van de samenleving

Met de titel wordt bedoeld dat de persoon met een verstandelijke beperking, in de samenleving, als gelijkwaardige burger moet kunnen leven. In de resolutie, die in 1993 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties werd aanvaard, staan standaardregels die betrekking hebben op het scheppen van gelijke kansen voor personen met een beperking. Enkele van die standaardregels zijn: Wanneer een persoon met een beperking aanzien wordt als volwaardig burger - moet hij ook gelijke rechten krijgen als andere burgers; - zijn zijn behoeften even belangrijk als de behoeften van iedere andere mens; - moet hij gelijke kansen krijgen op participatie in de samenleving. Uit deze standaardregels kan worden afgeleid dat iedere mens recht heeft op emancipatie, meer bepaald sociale en maatschappelijke emancipatie. Ze hebben recht op gelijke kansen in de maatschappij. In de resolutie van de VN is er ook sprake dat personen met een verstandelijke beperking geholpen moeten worden. Dit door middel van het geven van: - ondersteuning (vb verbale begeleiding); - supports (vb. hulpmiddelen). Zo bekomen ze evenveel of evenwaardig succesrijke ervaringen als alle andere burgers.

3.2

De kwaliteit van het bestaan

Binnen de huidige samenleving wordt de nadruk sterk gelegd op het nastreven van een goede kwaliteit van het bestaan van elke burger. Maar…, wat wordt hieronder verstaan? De kwaliteit van het leven is afhankelijk van waar je als persoon waarde aan hecht. Het is dus persoonsafhankelijk en betekent voor iedereen iets anders. Naarmate een persoon zelf meer inhoud en vorm geeft aan zijn leven, zal hij een meer kwalitatief leven leiden. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

13

3.3

Keuze en controle

Door zelf keuzes te maken in het leven, neemt men controle over zijn leven. De persoon in kwestie maakt zelf keuzes omtrent met wie hij een relatie zal aangaan, wat hij wil doen… . Op die manier versterkt hij de controle over zijn eigen leven. Dit wordt in het burgerschapsmodel aangegeven met het woord empowerment.

3.4

Ondersteuning

De AAMR (American Association of Mental Retardation) beschrijft het begrip ondersteuning als volgt: “het toegang bieden aan de betrokken persoon tot voor hem belangrijke kennis, middelen en relaties, die nodig zijn om in de samenleving te kunnen wonen, werken en recreëren.” Ondersteuning is dus eigenlijk rekening houden met wat dat de persoon met beperking wil doen. Wanneer deze niet in staat is om een bepaald iets zelf te doen, is het nodig om hem te helpen, te ondersteunen, zodat hij het zelf kan uitvoeren.

4

Besluit

In bovenstaand hoofdstuk werd het burgerschapsmodel belicht. Het is een uitgangsvisie die vooral gehanteerd wordt binnen de zorgverlening voor mensen met een beperking. Binnen deze stroming zijn enkele accenten merkbaar, namelijk alle mensen zijn evenwaardige leden van de samenleving: - ook mensen met een verstandelijke beperking zijn evenwaardig; - iedere mens heeft gelijke rechten en plichten; - door zelf keuzes te maken en accenten te leggen, maakt men zijn leven zinvol; - indien een persoon hinder ondervindt in zijn functioneren, moet ondersteuning geboden worden. In het vormingsbureau van ‘De Branding’, waar ik mijn eindwerk uitwerk, komen bovenstaande accenten van het burgerschapsmodel als volgt tot uiting: - door het geven van vorming wordt voldaan aan de rechten van de mens qua ontwikkeling; - de thema’s van de vorming zijn zowel gericht naar cognitieve als sociale ontwikkeling; - door vormingsthema’s voor te stellen maken de gebruikers van de branding eigen keuzes en leggen eigen accenten binnen het vormingsgebeuren; - bepaalde cursussen worden op verschillende niveaus aangeboden zodat iedere gebruiker op gepast niveau vorming kan volgen.


14

Hoofdstuk 2: De ergotherapie In dit hoofdstuk wordt de ergotherapie belicht. De definitie, het beroepsparadigma en het cliëntgericht werken worden van naderbij bekeken. Er wordt ook vergeleken met het vorige hoofdstuk, het burgerschapsmodel. De overeenkomsten worden in de verf gezet.

1

Definitie2

De ergotherapeut is de paramedicus die mensen met fysieke, psychische en/of sociale dysfuncties begeleidt met oog op het bevorderen, terugwinnen, en/of in stand houden van het zo zelfstandig mogelijk functioneren in hun persoonlijke leef –, werk – en ontspanningssituatie, via concrete activiteiten daaraan ontleend en rekening houdend met hun draagkracht en de draaglast vanuit hun omgeving.

2

Het beroepsparadigma3

De ergotherapie bevat 4 algemene uitgangspunten: - mensen zijn van nature handelende wezens; - mensen kunnen verstoringen en beperkingen in hun handelen ervaren; - het handelen kan gebruikt worden als aangrijpingspunt tot verandering; - de omgeving kan gebruikt worden als aangrijpingspunt voor verandering.

2.1

Mensen zijn van nature handelende wezens

Een van de kenmerkende eigenschappen van de mens is het handelen. Door te handelen heeft de mens grip op zijn omgeving. Hierdoor geeft hij bijgevolg ook betekenis aan zijn leven, en kan hij zich uiten naar de buitenwereld toe. In de ergotherapie wordt over verschillende handelingsgebieden gesproken: - zelfredzaamheid; - productiviteit; - spel of ontspanning. Deze handelingsgebieden staan in relatie met elkaar. Een passend evenwicht tussen deze gebieden is belangrijk en ligt aan de basis van het goed functioneren van de mens. Dit evenwicht is voor iedere persoon anders, maar is wel voor iedereen even belangrijk. Bij een verstoring zal de persoon niet goed meer functioneren, wat tot uiting kan komen in alle handelingsgebieden.

2

Nationale Belgische federatie van de ergotherapeuten – NFBE- oktober 2002 Nederlandse Vereniging voor Ergotherapie, 1999, beroepsprofiel ergotherapeut, uitgeverij LEMMA Utrecht, p. 25 – 29. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” 15 Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking 3

2.2

Mensen kunnen verstoringen en beperkingen in hun handelen ervaren

De verstoring die hierboven werd aangehaald kan verschillende oorzaken hebben. - lichamelijke problemen: sensorische problemen, ziekte, mentale gezondheid, invaliditeit … - buiten de persoon gelegen problemen: ziekte van partner, financiële problemen, opleiding …

2.3

Het handelen kan gebruikt worden als aangrijpingspunt tot verandering

Het handelen van de cliënt aanwenden is kenmerkend voor de ergotherapie. We gaan ervan uit dat de handelingen die de cliënt stelt, voor hem als betekenisvol worden ervaren. Het is bijgevolg van groot belang om zijn eigen handelingen aan te wenden. Op die manier worden de andere stoornissen in zijn handelen aangepakt.

2.4

De omgeving kan gebruikt worden als aangrijpingspunt voor verandering

Een niet te onderschatten aspect is de omgeving. Deze bestaat uit verschillende dimensies: - de fysieke omgeving; - de sociale omgeving; - de culturele omgeving; - de institutionele omgeving. Wanneer een stoornis in het handelen optreedt bij de persoon staat dit meestal in verband met één of meerdere van deze omgevingsdimensies. De omgeving heeft dus ook een invloed op het handelen van de mens. Om de stoornis op te lossen of te omzeilen is het soms nodig om de omgeving aan te passen. In de fysieke omgeving kan dit bijvoorbeeld gaan om een loophulpmiddel, in de sociale omgeving gaat men eerder kijken naar hulp van derden.

2.5

Samengevat

Een ergotherapeut wendt het handelen van de cliënt aan tijdens doelgerichte activiteiten, die door de cliënt aangebracht of gekozen worden. Op die manier tracht de ergotherapeut het niveau van functioneren van de cliënt te optimaliseren. De ergotherapeut zal zijn interventies afstemmen op de noden en wensen van de cliënt. Eén van de basiskenmerken van de verstrekte zorg door de ergotherapeut is o.a. het cliëntgericht gaan werken.


16

3

Concepten binnen de cliëntgerichte zorg4

Omdat het cliëntgericht werken de zorgsector overspoelt, is het belangrijk om ook hier even bij stil te staan. In de ergotherapie wordt altijd cliëntgericht gewerkt. Dit komt tot uiting in de verschillende modellen, de assessments e.a. die zijn ontworpen. De theoretische achtergrond van het cliëntgericht werken wordt onderverdeeld in volgende, vier omvattende begrippen: - autonomie; - participatie; - empowerment; - enablement.

3.1

Autonomie

Wanneer het begrip autonomie in het woordenboek wordt opgezocht, vindt men: “bevoegdheid om zichzelf wetten te geven; (filosofie) onafhankelijkheid van de menselijke geest”5. Wanneer het begrip autonomie benaderd wordt vanuit de achtergrond van zorgverlening kan bepaald worden dat autonomie betekent: “de persoon heeft besef van zijn eigen mogelijkheden en beperkingen (zelfvalidatie) en hij weet wanneer men hulp nodig heeft en op welke manier hij deze hulp kan verkrijgen”. 6 Het begrip “autonomie” kan in de praktijk binnen drie dimensies worden benaderd: - autonomie als zelfredzaamheid; - autonomie als zelfstandigheid; - autonomie als zelfbeschikking.

3.1.1

Autonomie als zelfredzaamheid.7

Onder zelfredzaamheid worden vaardigheden en basale activiteiten verstaan die een persoon nodig heeft om in het dagelijks leven te functioneren. De taak van de ergotherapeut kan hier onder andere zijn: het aanleren van vaardigheden om uiteindelijk een zelfredzaam individu te zijn. In praktijk kan dit, bij personen met een verstandelijke beperking, ADL – ondersteuning bieden in hun woonsituatie.

3.1.2

Autonomie als zelfstandigheid.6

Zelfstandigheid is het nemen van verantwoordelijkheden en in staat zijn om het eigen leven te plannen en te organiseren. Het kan aanschouwd worden als de volgende stap (na zelfredzaamheid) naar een volledige autonomie.

4

Gebaseerd op grondslagen van de ergotherapie, p.249 - 253 www.vandale.nl 6 citaat uit: grondslagen van de ergotherapie, p.249 7 grondslagen van de ergotherapie p.249 “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking 5

17

De taak van de ergotherapeut kan hier gelegen zijn in het bieden van ondersteuning aan de cliënt bij o.a. het plannen van zijn dag. Op die manier wordt structuur aangeboden die de cliënt een houvast geeft om zelfstandig te functioneren. In praktijk gebeurt dit, bij personen met een verstandelijke beperking, bijvoorbeeld binnen het project beschermd wonen.

3.1.3

Autonomie als zelfbeschikking.6

De laatste stap naar het volledig autonoom functioneren is zelfbeschikking. Dit wil zeggen dat de cliënt zelf keuzes gaat maken. Op die manier kan hij controle uitoefenen over zijn eigen leven. Eén van de vele taken van de ergotherapeut kan hier zijn, het bieden van ondersteuning bij de organisatie van het eigen leven, het individu ondersteunen bij het maken van keuzes zodat hij de controle over zijn eigen leven behoudt. In de praktijk kan dit worden toegepast door de keuzes visueel, verbaal … te gaan ondersteunen. Op die manier zal de persoon met een verstandelijke beperking de verschillende keuzemogelijkheden beter gaan begrijpen.

3.2

Participatie

In het woordenboek vindt men onder het begrip participatie volgend gegeven terug: “het deelnemen in iets”.8 In de context van de zorgverlening wordt onder participatie verstaan: “het vervullen van rollen in de samenleving, deelname aan de samenleving.” Enkel wanneer participatie bijdraagt aan de zelfontplooiing en realisatie van de cliënt kan men stellen dat participatie zinvol is voor deze persoon. Participatie kan gezien worden als het voornaamste doel van de interventies van de ergotherapeut: participeren in de huishoudelijke situatie, participeren in de buurt, de maatschappij….

3.3

Empowerment

Empowerment is een begrip dat afgeleid is van het Engelse werkwoord ‘to empower”. Vrij vertaald betekent dit: “versterken”. Volgende definitie van empowerment komt van Van Regenmortel: “empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie”. Ook de Canadese beroepsvereniging heeft een duidelijke definitie die veel gebruikt wordt in de ergotherapieliteratuur: “ empowerment: personal and social processes that transform visible and invisible relationships so that power is shared more 8

www.vandale.nl “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

18

equally”. Vrij vertaald: “versterken: persoonlijke en sociale processen die zowel zichtbare als onzichtbare relaties omvormen zodat de kracht en macht meer evenredig is verdeeld”. Uit bovenstaande definities is af te leiden dat het zelfbewustzijn en zelfstandigheid van de cliënten vergroten het voornaamste doel is van empowerment. De ergotherapeut gaat een rol op zich nemen van begeleider / coach die ondersteuning gaat bieden aan de cliënten bij het maken van persoonlijke keuzes.

3.4

Enablement

Een synoniem voor de engelse term “enablement” is “in staat stellen”. Bij dit begrip gaat het er dus hoofdzakelijk om de cliënt in staat te stellen om zelf zijn eigen doelen te bepalen. De ergotherapeut gaat na waaraan de cliënt belang hecht. Ze formuleren samen de doelen hieromtrent. Om hierin de cliënt en therapeut tegemoet te komen zijn bepaalde ergotherapeutische modellen en vragenlijsten opgemaakt en ter beschikking gesteld in het werkveld, zoals de AMPS, het CMOP….

4

Overeenkomstige uitgangsvisie

Bij het nader bestuderen van het burgerschapsmodel blijkt dat deze visie in vele punten overeen komt met de ergotherapeutische visie op cliënten. Hieronder worden de grootste gelijkenissen aangehaald.

4.1

Alle mensen hebben gelijke rechten

Zowel in het burgerschapsmodel als de ergotherapeutische visie staat de cliënt, met zijn rechten en plichten, centraal. De cliënt heeft, net als alle andere mensen, dezelfde rechten. Enkele van deze rechten kunnen zijn: recht op privacy, recht op seksualiteitsbeleving, recht op participatie….

4.2

Controle en sturing over het eigen leven

In beide staat beschreven dat het van groot belang is dat de cliënt zijn eigen leven gaat leiden en dat dit niet voor hem wordt gedaan. Door hem keuzes te laten maken waar mogelijk (niet iedereen is steeds in staat om keuzes te maken) gaat de cliënt vat krijgen op het eigen leven. Zo gaat hij dit kunnen sturen in de richting die hij wenst. Hijzelf bepaalt dan wat hij belangrijk vindt en waar hij de klemtoon wil leggen.

4.3

Geven van ondersteuning waar nodig

Zoals hierboven vermeld is niet iedereen in staat om zelfstandig keuzes te maken. Hiervoor dient deze persoon ondersteund te worden. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

19

Het is de bedoeling van zowel het burgerschapsmodel als de ergotherapeutische visie om de cliënt zo veel mogelijk zelf te laten doen. Indien het nodig blijkt te zijn kan de therapeut tussenkomen om ondersteuning te bieden. De vraag van ondersteuning kan rechtstreeks naar boven komen vanuit de cliënt zelf (door te vragen), maar kan ook via doelgerichte observaties, vragenlijsten e.d. opgemerkt worden.

5

Besluit

In bovenstaand hoofdstuk werd de ergotherapie van naderbij bestudeerd, met daarin het beroepsparadigma en het cliënt – gericht werken centraal. Het beroepsparadigma beschrijft vier algemene uitgangspunten van de ergotherapie. Het handelen van de cliënt en de omgeving vormen de basis van het therapeutisch proces. Uitgaande van het beroepsparadigma wordt nader ingegaan op het cliënt gericht werken. Bij het nader bestuderen van het burgerschapsmodel en de ergotherapie blijkt dat deze twee in heel veel punten overeen komen: - beide gaan werken met een visie waar de cliënt het middelpunt is; - de cliënt wordt benaderd als een volwaardig persoon met dezelfde rechten en plichten; - de ergotherapeut gaat een ondersteunende rol aannemen in het ergotherapeutisch proces waardoor de cliënt zelf inhoud geeft aan zijn leven. o door zelf keuzes te maken (al dan niet met ondersteuning); o door zelf accenten te leggen in zijn handelen. In het vormingsbureau van ‘de branding' wordt de cliëntgerichte visie als volgt toegepast: - de thema’s worden afgestemd op de wensen, noden, vragen van de gebruikers; - de vorming wordt op het niveau van de verschillende gebruikers gegeven. De gebruikers gaan zelf accenten leggen door: - al dan niet te kiezen om vorming te volgen; - een keuze te maken in het vormingsaanbod: intern of extern; - een zelf een keuze te maken tussen de verschillende aangeboden cursussen.


20

Hoofdstuk 3: Vorming In dit derde hoofdstuk komt vorming op zich aan bod. Er wordt antwoord gegeven op vragen zoals: “Wat is vorming precies?”, “Welke vormingsgebieden bestaan er?”, “Waarop moet gelet worden bij het geven van een vorming?” en “Hoe kunnen de deelnemers gemotiveerd worden?”. Als laatste punt worden ook ondersteuningsmethoden besproken die gebruikt kunnen worden in de vorming. Deze kunnen een cruciale rol spelen bij het slagen van de vorming, omdat door deze methoden de informatie beter kan worden begrepen door de deelnemers. Definitie9,10

1

In de literatuur zijn verschillende definities te vinden die een beschrijving geven van vorming. Ik heb gekozen om volgende te gebruiken in mijn scriptie omdat deze, naar mijn mening, het proces van vorming het nauwkeurigst omschrijft: Vormingswerk is een gebeuren dat, binnen een kleine groep personen die met elkaar in relatie treden, heel bewust gericht is op het op gang zetten van een proces in elke persoon waarbij hij/zij: - zichzelf en z’n situatie beter leert begrijpen en beoordelen - bewust zijn mogelijkheden leert ontdekken en gebruiken in zijn eigen leefsituatie. Dit groepsgebeuren gaat uit van de interesses en noden van de te – vormen – persoon, aan de hand van thema’s die elk levensterrein kunnen omvatten en het verloopt volgens welbepaalde methodes zodat het beste resultaat bereikt wordt. Vorming heeft dus als belangrijkste doel mensen bewuster, en daardoor ook meer aandachtig, maken. Daardoor kunnen ze bepaalde handelingen beter uitvoeren. Deze handelingen kunnen van invloed zijn: - op zichzelf; - op personen in de al dan niet directe omgeving van de persoon; - op de maatschappij.

2

Verschillende vormingsgebieden

Binnen de literatuur wordt over verschillende vormingsgebieden gesproken. In de praktijk wordt deze onderscheiding ook verder doorgetrokken: -

9 10

maatschappelijke vorming: dit betreft een vorming die zich hoofdzakelijk richt op de actualiteit en al het gene dat in de maatschappij gebeurt; sociale vorming: vorming die zich hoofdzakelijk richt op sociale relaties, waarden en normen, …; persoonlijke vorming: dit is een vorming die zich hoofdzakelijk gaat richten op de zelfredzaamheid en de zelfstandigheid van de mens;

citaat uit vormingsdienst, ongepubliceerde paper, Feniks Avelgem, p.2 – 3 Vanuit de ervaring; vormingswerk met volwassenen. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

21

-

3

beroepsvorming: dit gebied gaat zich hoofdzakelijk richten op het ontplooien van beroepseigen attitudes, vaardigheden, competenties, ….

Didactische principes

Wanneer een vorming gegeven wordt, kunnen bepaalde methodieken een zekere houvast geven aan het vormingsproces. Er bestaan een aantal vaste vormingsmethodieken die kunnen aangewend worden. Wanneer deze methodieken grondig worden bekeken, kan vastgesteld worden dat ze grotendeels overeen komen met didactische principes uit het ergotherapeutisch proces.

3.1

Het aanschouwelijkheidsprincipe

Dit principe houdt het zintuiglijk waarnemen in van materiële of concretiseerbare leerinhouden11. In de denkpsychologie wordt dit als eerste fase van het leren benoemd. De andere fasen zijn het schematisch stadium en het abstract stadium. Mensen met een verstandelijke beperking hebben een gebrek aan abstract vermogen. Concreet betekent dit dat ze zich moeilijk iets kunnen inbeelden. Dit is een factor waarmee rekening moet worden gehouden. Door rekening te houden met bovengenoemd principe, wordt gezorgd voor verschillende methoden die kunnen worden aangewend om de informatie op te nemen. Dit gebeurt niet louter door visuele ondersteuning, maar ook door ondersteuning via de andere zintuigen.

3.2

Het activiteitsprincipe

In het activiteitsprincipe wordt de rol van de verschillende deelnemers in het vormingsgebeuren omschreven. Het betekent dat deze mensen zelf tot actie moeten worden aangespoord. Wanneer dit gebeurt, zullen ze het onderwerp van de vorming beter kunnen verwerken en vlotter gaan integreren in hun dagelijks leven. Benaderd vanuit de ergotherapie kunnen we stellen dat zowel de vragen als de antwoorden uit de cliënt zullen komen. De ergotherapeut zal dit stimuleren door: - de cliënt aan te sporen actief bezig te zijn - uit de ervaringen van de cliënt te gaan putten (= ervaringsgericht werken). De cliënt heeft dus een actieve rol. Toegepast op de doelgroep betekent dit dat de gebruikers een actieve rol gaan spelen in het vormingsproces. De vormgever moet de gebruikers stimuleren om hun eigen inbreng te doen. Het is belangrijk dat er een goede communicatie en interactie ontstaat tussen de vormgever en de gebruikers. 11

Cursus activiteit en didactiek “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

22

Op die manier zal de informatie beter opgenomen en verwerkt worden door de gebruiker.

3.3

Het belangstellingsprincipe

In het belangstellingsprincipe gaat het over de motivatie, zowel van de vormgever als van de deelnemers. Om de motivatie en interesse van de deelnemers te vergroten is het belangrijk dat de vorming aantrekkelijk wordt voorgesteld en gegeven voor de gebruikers. Dit kan gerealiseerd worden: - door te werken met aansprekende thema’s; - de methodiek af te wisselen; - … Op die manier wordt de aandacht van de deelnemers vergroot en zullen ze meer motivatie hebben om te komen naar de vorming. Verdere specifieke methoden van hoe dit kan worden verwezenlijkt is te lezen in het volgende onderdeel van dit hoofdstuk, namelijk bij de beïnvloedende factoren van het vormingsproces.

3.4

Het integratieprincipe

Het integratieprincipe stelt dat het nieuw geleerde moet kunnen aansluiten bij de reeds verworven kennis en kunde. Wanneer dit zo is, zal het makkelijker in het geheugen worden opgenomen. De transfer van de informatie naar andere situaties zal ook makkelijker verlopen. Integratie kan op twee manieren worden bekeken: - enerzijds kan worden bedoeld dat de vorming geïntegreerd wordt in het leerproces van de gebruiker; - anderzijds kan worden bedoeld dat het geleerde kan geïntegreerd worden in het eigen leven van de gebruiker. Het is dus zeer belangrijk dat wat aan bod komt in de vorming nauw aansluit bij de leefwereld van de gebruiker zodat de integratie van het geleerde zo vlot mogelijk kan verlopen.

3.5

Het herhalingsprincipe

Herhaling kan als het sleutelwoord van het leerproces worden beschouwd. Het herhalingsprincipe beschrijft dan ook het belang van de herhaling. Herhaling kan zowel gebeuren met theoretische informatie als handelingen. Door veel herhaling zal het geleerde beter worden geïntegreerd in het eigen handelen. Alle mensen, ook die met een verstandelijke beperking, hebben herhaling nodig indien ze iets willen leren. Herhaling kan in de praktijk gebeuren door: “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

23

-

3.6

een cursus die op ieder moment opnieuw kan worden ingekeken; handelingen die telkens kunnen herhaald worden; denkprocessen opnieuw doornemen; bij ieder nieuw vormingsmoment kort stil te staan bij wat vorige keer werd besproken; samenvattende vragen te stellen.

Het geleidelijkheidsprincipe

Wat als het ware hand in hand gaan, zijn het herhalingsprincipe en het geleidelijkheidsprincipe. In het geleidelijkheidsprincipe wordt omschreven dat leren geleidelijk gaat. In de ergotherapie gaat men dit gaan duiden door te werken met hoofddoelstellingen op lange termijn die onderverdeeld worden in subdoelstellingen. Deze subdoelstellingen worden één voor één bereikt waardoor uiteindelijk de hoofddoelstelling kan worden verwezenlijkt. In de praktijk duidt dit principe aan dat er niet overhaast mag te werk gegaan worden bij het geven van de vorming. Een vorming vindt meestal plaats over meerdere, al dan niet opeenvolgende, dagen. Het is dus niet nodig om in iedere sessie zoveel mogelijk mee te geven en het risico te lopen dat de interesse van de gebruikers vermindert. Het is belangrijk om stap voor stap te werk te gaan, met voldoende herhaling. Pas wanneer de eerste stappen duidelijk zijn gekend, gaat men verder met de vorming. Op die manier kan de vorming op een goede manier verlopen.

3.7

Het individualiteitsprincipe

Het individualiteitsprincipe wijst erop dat iedere persoon uniek is. Aangezien een vorming meestal doorgaat in groep is het belangrijk om als vormgever stil te staan bij de individuele personen in de groep. Iedereen is immers verschillend. Er dient rekening te worden gehouden met verschillende persoonsgebonden kenmerken: - intelligentie; - sociaal – economische achtergrond; - persoonlijke doelen; - persoonlijkheid; - … Het is ook belangrijk dat de vormgever zich bewust is van eventuele groepsprocessen die in de groep spelen, zodat hij onnodige conflicten kan gaan vermijden.

3.8

Sfeer en sfeerschepping

Eén van de taken van de vormgever, is de basis leggen zodat een goede sfeer ontstaat bij de gebruikers. Wanneer iedereen zich op zijn gemak voelt in de groep, “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

24

kan communicatie en overleg ontstaan, zonder schrik om fouten te maken. Dit alles baat het leerproces.

4

Beïnvloedende factoren

4.1

Thema

Wanneer een vorming wordt gegeven, is het de bedoeling dat het over een afgebakend onderwerp gaat. Tevens moet het onderwerp aantrekkelijk zijn om vorming over te geven. Het onderwerp moet: - de doelgroep boeien; - hun enthousiasme laten toenemen; - hun nieuwsgierigheid gaan prikkelen; - hun motivatie om deel te nemen laten groeien. Aangezien de doelgroep volwassenen met een matig verstandelijke beperking zijn is het van groot belang dat - het thema ook nauw aansluit bij hun leefwereld; - ze zelf de keuze maken om de vorming te volgen. Om dit mogelijk te maken kunnen de mensen die vorming volgen ook zelf zo veel mogelijk thema’s aanbrengen die hen interesseren.

4.2

Aanpak

Het is belangrijk dat wanneer een vorming wordt gegeven, deze goed afgestemd is op de doelgroep. Iedere groep vergt een specifieke aanpak. De houding en leiderschapsstijl van de vormgever is afhankelijk van de groep en zal de aanpak van de groep bepalen. Zo kan een vormgever vb. eerder een autoritaire leiderschapsstijl gaan aannemen waardoor hij een strikte controle houdt over de groep door het geven van concrete instructies, zelf het doel te bepalen en de uitvoering van de groep doelbewust te controleren. De groep daarentegen zal weinig inzicht hebben in de totale vooruitgang van het proces.

4.3

Materiaal

Het materiaal dat wordt gebruikt in de vorming moet aan bepaalde criteria voldoen, zoals: - het dient afgestemd te zijn naar de inhoud van de vorming; - het materiaal moet van degelijke kwaliteit zijn; - het moet zich binnen handbereik bevinden tijdens het vormingsgebeuren. Meestal zal beter een schriftelijk materiaal gebruikt worden, maar ook cassettes, radio en TV zijn degelijk te gebruiken materialen.


25

4.4

Planning

Wanneer een planning wordt opgesteld voor het (verdere) verloop van de vorming kan het belangrijk zijn de deelnemers hierbij te betrekken. Zij hebben eveneens een inzicht over hoe zij het vormingsproces zien evolueren. Tevens worden zij ook onmiddellijk op de hoogte gesteld van wat er hen nog te wachten staat tijdens de vorming. Een planning moet ook flexibel zijn, dit wil zeggen dat doorheen het vormingsproces het mogelijk moet zijn om de planning enigszins nog aan te passen aan onverwachte omstandigheden.

4.5

Methodiek

Net zoals het thema, moet ook de methodiek die wordt toegepast, aan verschillende criteria voldoen: - ze moet afgestemd worden op de doelgroep; - De methodiek moet afwisselend zijn. Door op niveau te werken en af te wisselen van methodiek, blijft de aandacht en nieuwsgierigheid van de deelnemers gestimuleerd.

4.6

Institutionele factoren

Onder institutionele factoren worden factoren verstaan die te maken hebben met de instantie die de vorming organiseert en de vorming op zich. Enkele factoren zijn: - cursus: de mogelijkheid bestaat dat de cursus reeds volzet is; - aard en relevantie: de inhoud van de vormingscursus voldoet niet aan de eisen van de leervraag, het aanbod is niet gevarieerd; - toelatingsvoorwaarden: de cursus is enkel voor mensen met een bepaald niveau, de cursus is enkel bedoeld voor een bepaalde doelgroep; - plaats en tijdstip: de locatie waar de vorming wordt gegeven, is niet toegankelijk voor iedereen, is te veraf gelegen, het tijdstip van de vorming is niet adequaat voor iedere persoon (te laat of te vroeg).

4.7

Dispositionele factoren

Dispositionele factoren zijn factoren die bij de persoon die vorming wil volgen zelf gelegen zijn: - gebrek aan adequate vooropleiding: bijvoorbeeld wanneer de vorming in het Nederlands wordt gegeven en de persoon spreekt gebrekkig Nederlands of begrijpt geen Nederlands; - gebrek aan positieve motivering: bijvoorbeeld wanneer de persoon geen uitdaging meer heeft door de dagelijkse sleur - overwicht aan negatieve motivering: dit kan gaan van gebrek aan zelfvertrouwen tot angst voor het onbekende tot faalangst - fysiologische factoren: hieronder vallen problemen zoals hardhorigheid, zwakke gezondheid e.d. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

26

4.8

Blokkerende factoren

Onder blokkerende factoren worden factoren verstaan die tijdens het leerproces optreden en die dit leerproces gaan blokkeren of verstoren. Deze kunnen onder andere zijn: - de grootte van de groep: de vormgever moet in staat zijn de groep volledig te overzien en te sturen. Hij mag zeker het overzicht van de groep niet verliezen. Dit is moeilijker bij grotere groepen en kan dusdanig als blokkerend gaan werken; - grote verschillen tussen de deelnemers: wanneer de personen die deelnemen aan de vorming te erg verschillen qua interesse, intelligentie, niveau… kan dit blokkerend werken op de gehele groep; - problemen in onderlinge relaties: het is mogelijk dat bijvoorbeeld conflicten optreden of reeds bestaan bij de deelnemers onderling. Deze kunnen een zo danige vorm aannemen dat het niet meer mogelijk wordt om samen te werken en zo de groep gaan blokkeren in het vormingsproces; - onaangepaste werkvormen: wanneer de vormgever zijn werkvormen niet gaat aanpassen aan de doelgroep, kan dit het vormingsproces blokkeren.

5

De vormgever

5.1

De plaats van de vormgever in groep

De vormgever neemt gedurende het volledige vormingsproces, net zoals iedere deelnemer, een plaats of rol in de groep. Het is belangrijk dat hij wordt opgenomen en aanvaard door de groep, maar het is nodig om toch een professionele afstand te houden tussen de deelnemers en de vormgever. Dit is noodzakelijk om een overzicht te blijven behouden op de groep en een onpartijdige uitstraling te hebben. Het is echter wel belangrijk dat de vormgever zich ervan bewust is dat de mogelijkheid bestaat dat sommige deelnemers hem gaan beschouwen als een vertrouwensfiguur waaraan men persoonlijke problemen kan toevertrouwen.

5.2

De eigenschappen van de vormgever

5.2.1

Respect voor de deelnemers

Als vormgever is respect ten opzichte van iedere deelnemer essentieel. Het is van zelfsprekend dat niet alle opvattingen van iedere deelnemer overeen komen met die van de vormgever zelf. Het is dan aan de vormgever om de andere opvattingen te respecteren, zonder die te gaan afbreken. De vormgever zal zich dus moeten verdraagzaam opstellen ten opzichte van de deelnemers.


27

5.2.2

Eerbied voor privacy

Bij vorming is de inbreng van de deelnemers zelf van belang. Toch is het essentieel dat de vormgever eerbied heeft wanneer de deelnemer iets niet wenst te delen met de groep.

5.2.3

Vakbekwaamheid

Het spreekt voor zich dat de vormgever het onderwerp van de vorming volledig beheerst. Het is belangrijk dat deze informatie op een correcte wijze wordt overgedragen naar de deelnemers. Deskundigheid op inhoudelijk vlak: Dit wil zeggen dat de vormgever veel weet over het onderwerp waarover de vorming gaat. Deskundigheid op methodisch vlak: Dit wil zeggen dat de vormgever over kwaliteiten moet beschikken om de methodieken af te stemmen op de deelnemers zodat de informatie op een correcte manier wordt overgebracht.

5.2.4

De eigen blokkades kennen

Wanneer een vormgever deskundig wil optreden is het belangrijk om zijn eigen grenzen te kennen. Op die manier kunnen blokkades en op lange termijn een burn – out vermeden worden. Blokkades kunnen optreden op volgende vlakken: - fysiek vlak: vermoeidheid, overspannen…; - werktempo: doordat de vormgever de stof die hij overbrengt door en door kent, is het voor hem eenvoudiger om verbanden te leggen. Daardoor verhoogt hij het werktempo en is het mogelijk dat deelnemers zich overdonderd voelen en afhaken; - routine: wanneer de vorming doorheen de jaren nooit wordt aangepast gaat de vormgever zijn interesse verliezen en bijgevolg ook zijn motivatie om het onderwerp over te brengen naar de deelnemers.

6

Ondersteuningsmethoden

6.1

Smog

6.1.1

Definitie

SMOG is een letterwoord dat staat voor “spreken met ondersteuning van gebaren”. Het is dus een soort gebarentaal die aanvullend wordt gebruikt op gewone spreektaal. Het wordt vooral gebruikt in de gezondheidszorg, meer bepaald bij personen met beperkingen. Het is de bedoeling dat aan de hand van gebaren de spreektaal ondersteund wordt zodat deze beter wordt begrepen door personen met “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

28

een beperking en de personen in zijn omgeving. Kortom, het is een benaderingswijze en benaderingstechniek die communicatie bevordert bij personen met een beperking.

6.1.2

Componenten

SMOG is meer dan zomaar een gebarentaal. Omdat het een aanvulling is op de gewone spreektaal, zijn er nog andere factoren waarmee rekening moet worden gehouden, zoals de non – verbale communicatie. - gezichtsexpressie: gebaren zijn niet alleen manueel, er zijn andere aspecten die eveneens een rol spelen om tot begrip te komen. Het is de bedoeling dat ook de gezichtsexpressie de taal en het gebaar gaan ondersteunen zodat het woord goed kan worden begrepen; - natuurlijke bewegingen: aanleunend bij gezichtsexpressie zal ook het volledige lichaam het gebaar en woord gaan ondersteunen; - plaats: de plaats van het gebaar speelt een belangrijke rol. Het is de bedoeling dat het gebaren maken naar de persoon toe is gericht en zich dan ook in de ruimte tussen de twee personen zich bevindt. Toch kan de hoogte waarop het gebaar moet worden uitgevoerd verschillen; - richting: als het gebaar een actie ondersteunt, wordt het gebaar uitgeoefend in de richting waarin de actie moet gebeuren; - begin: naast de stand van de handen is de beweging die de handen maken ook belangrijk; - oriëntatie: de oriëntatie geeft weer in welke richting de handen zich in uitgangspositie bevinden.

6.2

Pictogrammen / symbolen

6.2.1

Definitie

Een pictogram is een symbool of afbeelding die de plaats inneemt van een tekst. Het gebruik ervan wordt daarom ook beeldtaal genoemd. Pictogram komt uit het Latijn. Picto komt van ‘pictus’ of in het Nederlands: ‘geschilderd’. Gram komt van ‘gramma’ ofwel ‘letter’.

6.2.2

Gebruik

Pictogrammen worden veel gebruik bij personen met een verstandelijke beperking. Enerzijds is er een duidelijk gebruik bij personen die niet kunnen lezen of schrijven, maar anderzijds worden de pictogrammen ook gebruikt als ondersteuning van de geschreven taal. Verder worden pictogrammen op verschillende plaatsen gebruikt. Ze kunnen gebruikt worden op een kalender, in een agenda, om bepaalde plaatsen, vb een bedrijf of een persoon, duidelijk aan te duiden, in een recept of handelingsinstructie of ook om voorwerpen te rangschikken. Pictogrammen kunnen dus door iedereen gebruikt worden en hebben tot grootste doel duidelijkheid creëren, zowel in afspraken als handelingen. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

29

6.3

Foto’s

6.3.1

Definitie

Volgens Van Dale is een foto: “een afdruk van een fotografische opname”.

6.3.2

Gebruik

Foto’s worden over het algemeen gebruikt wanneer specifieke voorwerpen of personen bedoeld worden. Wanneer men bijvoorbeeld gaat winkelen en men toont de foto van een melkbrik van merk x aan de persoon met een verstandelijke beperking, gaat hij op zoek naar dat specifiek karton melk. Wanneer er een algemeen voorwerp mee wordt bedoeld (vb. een lavabo) kan er verwarring komen omdat de persoon met een verstandelijke beperking dat specifieke voorwerp van op de foto niet terug gaat vinden. Foto’s zijn dus goed wanneer er een heel specifiek voorwerp of persoon mee wordt bedoeld, voor meer algemene benaderingen is het aan te raden om meer te werken met een pictogram.

7

Besluit

In het voorbije hoofdstuk werd vorming van naderbij bestudeerd. Om het welslagen van mijn vorming in de hand te werken, is het belangrijk volgende items, die hierboven werden besproken, in acht te houden: - de verschillende didactische principes: o het aanschouwelijkheidsprincipe; o het activiteitsprincipe; o het belangstellingsprincipe; o het integratieprincipe; o het herhalingsprincipe; o het geleidelijkheidsprincipe; o het individualiteitsprincipe; o sfeer en sfeerschepping.

-

de beïnvloedende factoren, zoals: o het thema: moet aansluiten bij de werksituatie van alle deelnemers; o de aanpak: aangepast aan het niveau en behoeftes van de deelnemers; o didactisch materiaal: gebruik maken van kwaliteitsvol didactisch materiaal; o planning: op voorhand uitwerken zodat een duidelijk beeld kan gevormd worden van wat en wanneer zal aangebracht worden tijdens de vorming; o de methodiek: afgestemd op het niveau van de deelnemers alsook op het thema; “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

30

o institutionele factoren: de locatie waar de vorming doorgaat, de middelen die ter beschikking worden gesteld…; o gebrek aan motivering of een wisselende motivering vanuit de deelnemers; o de mogelijkheden van de deelnemers (vb. de mogelijkheid van lezen en schrijven) o de grootte van de groep; o onderlinge relaties in de groep; -

het gebruik van gepaste ondersteuningsmethoden, zoals pictogrammen en smog;

-

de houding en plaats van de vormgever in de groep.


31

Praktisch gedeelte


32

Hoofdstuk 4: De Branding In volgend hoofdstuk wordt ‘de branding’ nader bekeken. De verschillende afdelingen en hun aanbod worden besproken. Verder wordt ook nader ingegaan op de missie, visie, waarden en strategie waar ‘de branding’ achterstaat. Als laatste punt worden ook de doelstellingen waar ‘de branding’ naar streeft toegelicht.

1

Ontstaan

Vanuit VZW De Waak is de branding opgericht. VZW De Waak betreft een beschutte werkplaats, een sociale werkplaats en een zorgafdeling. De branding bestaat uit een dagcentrum, een tehuis voor werkenden, een tehuis voor niet werkenden en het project beschermd en geïntegreerd wonen. Deze vijf afdelingen zijn gelegen in Kortrijk, Heule en Kuurne. Hieronder worden de afdelingen kort besproken.

2

De afdelingen

2.1

Het dagcentrum

2.1.1

Doelgroep

Het dagcentrum van ‘de Branding’ is er voor personen met een handicap die niet terechtkunnen in het normale noch aangepaste arbeidscircuit. Het dagcentrum biedt een passende dagbesteding aan. Hier werken zowel personen uit de verschillende woonvormen van ‘de Branding’ als personen die thuis wonen.

2.1.2

Aanbod

Voor iedere gebruiker wordt een zinvolle dagbesteding uitgestippeld op maat. Deze wordt al dan niet in de branding uitgevoerd. Naargelang de mogelijkheden van de gebruikers kan gekozen worden tussen: meewerken in een intern bedrijf, een externe job uitvoeren, aangepaste dagbesteding in een variatiebedrijf of een ervaringsgerichte dagbesteding voor specifieke doelgroepen. Naast de dagbesteding komt in alle groepen ook vorming aan bod. De gebruiker kan er ook voor kiezen om aan sport te doen of andere vrije – tijdsactiviteiten.

2.1.3

Mobiliteit

Wanneer het mogelijk is komt de gebruiker zelfstandig naar de branding. Ook gebruikers woonachtig in één van de woonvoorzieningen komen zelfstandig naar het dagcentrum. Wanneer dit, voor externe gebruikers, niet mogelijk blijkt, kan ook beroep gedaan worden op het georganiseerd busvervoer.


33

2.2

Het tehuis voor werkenden

De meeste gebruikers werken in de beschutte werkplaats. Voor gebruikers die tijdelijk niet werken of gepensioneerd zijn, wordt voorzien in aangepaste dagbesteding. Er zijn momenteel 24 gebruikers in de Leeuw van Vlaanderenlaan te Kortrijk waarvan er 12 in individuele studio’s wonen voor telkens 1 gebruiker, 3 studio’s voor 2 werkende gebruikers, 1 appartement voor 3 gebruikers en 1 appartementswoning voor 4 gebruikers. Er zijn gemeenschappelijke ontmoetingsruimten voor gebruikers en bezoekers. In de Gentsestraat te Kortrijk is er een grotere gemeenschapswoonvorm aanwezig die onderdak biedt aan 21 gebruikers. Er is een studio waarin 2 mensen verblijven, 3 appartementen voor telkens 2 of 3 gebruikers en de anderen wonen in een leefgroep van 5 of 6 mensen. Verder is er in de Passionistenlaan te Kortrijk ook een kleinere gemeenschapswoonvorm voor 4 gebruikers. Deze hebben tevens een individuele kamer en delen andere leefruimten.

2.3

Het tehuis voor niet werkenden

Er zijn drie locaties, namelijk twee in de Heirweg te Kortrijk en één in de Vlaanderenstraat te Kortrijk, die onderdak bieden aan gebruikers van de branding. In het grootste tehuis in de Heirweg wonen de gebruikers met een zwaardere zorgbehoefte. Deze hebben nood aan een heel specifieke infrastructuur waar ook een actieve nachtdienst is voorzien. Er zijn gebruikers die nood hebben aan weekendopvang. Deze wonen in huizen met een weekendwerking. Gebruikers die dan weer een grotere zelfstandigheid hebben bewonen andere huizen. Ook hier blijft de nachtdienst inslapen. In het tehuis zijn er agogische, sociale, medische, paramedische en logistieke diensten die samenwerken om de doelstellingen van de branding zo goed mogelijk te realiseren.

2.4

Het project beschermd wonen

Het project beschermd wonen betreft 6 woningen, gelegen in Heule, Kuurne en Kortrijk, waar in totaal 25 gebruikers hun onderdak vinden (in 5 huizen wonen vier gebruikers, in 1 huis wonen vijf gebruikers). Alle huizen zijn telefonisch bereikbaar, en de gebruikers kunnen de branding ook contacteren bij specifieke noden. De ondersteuning door professionele begeleiders gebeurt slechts enkele uren per dag. De gebruikers beschikken allen over voldoende vaardigheden op vlak van zelfzorg, zelfstandigheid en sociale redzaamheid. Door het zelfstandig wonen verbetert de kwaliteit van leven op vlak van zelfbepaling.


34

3

Missie – visie – waarden – strategie

3.1

Missie

Men wil, met alle medewerkers van het dagcentrum ‘de branding’, kansen bieden aan volwassen personen met een verstandelijke beperking om hun persoonlijke doelen te bereiken. Men wil tevens antwoorden formuleren op hun noden en verwachtingen, rekening houdend met hun beperkingen. Via een woon – en dagbestedingsaanbod, met uitgangspunt het volwaardig burgerschap, wil men dit vorm geven. Een goede kwaliteit van leven en een samenleving waarin ieder zich gelukkig voelt zijn doelen waar men zich voor inzet.

3.2

Visie

‘De branding’ wil elke gebruiker ondersteuning bieden om zo de wensen en noden op vlak van wonen, werken en dagbesteding, vorming en persoonlijke ontplooiing te verwezenlijken. Tevens op het vlak van zelfbeschikking, maatschappelijke redzaamheid en van relaties en sociale netwerken, wil men zich inzetten. De uitgangshouding van het dienstencentrum is: “gewoon wat kan, aangepast wat moet!”. Men gaat dus uit van dezelfde basisrechten en plichten voor iedere mens (zoals het burgerschapsmodel beaamt).

3.3

Waarden

De medewerkers van ‘de branding’ geloven in mogelijkheden en de groeikansen van elke gebruiker, en verwezenlijken dit door het bieden van gepaste ondersteuning op maat. De gebruiker zelf bepaald, volgens zijn eigen mogelijkheden en met respect voor zijn omgeving, hoe hij z’n leven wil leiden en welke accenten hij wil leggen. ‘De branding’ toont respect voor deze zelfbepaling en privacy van elke gebruiker. Via permanente dialoog wordt onderlinge verbondenheid en interafhankelijkheid gerealiseerd. De collegiale waarden zijn: - werken als team en het opnemen voor elkaar is fundamenteel voor een goede werking; - een drijfveer van het handelen is streven naar eenvoud; - beslissingen worden volgens de afspraken uitgevoerd; - het handelen is een vertaling van het denken; - keuzes en beslissingen worden genomen vanuit normbesef en integriteit. Men streeft ernaar de dienstverlening continu te optimaliseren. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

35

3.4

Strategie

Vertrekkend vanuit de wensen, noden en verwachtingen wordt ondersteuning geboden aan de verschillende gebruikers. Het is de gebruiker zelf die zijn leven vorm en richting geeft, met ondersteuning van de medewerkers. Er wordt geprobeerd om eerst, via bestaande wegen in de samenleving, een antwoord te bieden aan de hulpvraag. Pas indien dit niet mogelijk is, wordt geprobeerd zelf een aanbod te voorzien, afgestemd op de wensen en verwachtingen. In ‘de branding’ wordt een eigen aanbod van kleinschalige initiatieven uitgebouwd. Via vorming leert de gebruiker voor zichzelf op te komen, zelf keuzes te maken en vind de gebruiker zijn eigen plaats in de samenleving. Door in dialoog te treden met de gebruiker en zijn sociaal netwerk, wordt de kwaliteit van de geboden ondersteuning voortdurend in vraag gesteld. Er wordt ook continu geïnvesteerd in gemotiveerde en bezielde medewerkers, die via vorming en zelfsturende teams het beste van zichzelf geven. Men beoogt gelijkwaardigheid en empowerment van iedere medewerker. Verder wordt in ‘de branding’ gewerkt met een persoonlijk assistent (PA), gekozen door de gebruiker. Deze PA gaat samen met de gebruiker vragen en doelen verduidelijken. Wanneer nodig, kan de PA ook optreden als vertrouwenspersoon of onderhandelaar. Vrijwilligerswerk ondersteunt, verrijkt en verruimt de geboden dienstverlening. Via een integraal kwaliteits – en managementsysteem worden de missie, de doelstellingen en de werkwijzen continu geëvalueerd en aangepast tot verbetering. Door het zoeken naar samenwerkingsverbanden, wordt de organisatie in staat gesteld om, flexibel en vanuit een breed gamma, de ondersteuningsbehoeftes van de gebruikers in te vullen.

4

Doelstelling en opdracht

4.1

Woonbegeleiding

Het tehuis voor werkenden, het tehuis en het beschermd wonen bieden woonopvang en ondersteuning aan volwassen mannen en vrouwen. We zoeken of streven zoveel mogelijk naar woonhuizen geïntegreerd in de gewone maatschappij. Er is een grote differentiatie in woonvormen die ingevuld wordt vanuit de zorgvraag van de gebruiker. Vrijetijdsbesteding, sport en aangepaste seniorenwerking zijn daar heel belangrijke elementen in, naast het creëren van een zo huiselijk mogelijke leefomgeving waar medewerkers eigen aan het woonhuis instaan voor alle taken van elke dag: kook, was, strijk, onderhoud, naast het dagelijks ‘samen’-leven.


36

4.2

Dagbesteding

Voor alle gebruikers van ‘de branding’ wordt een zinvolle dagbesteding aangeboden op maat van elke gebruiker, al dan niet binnen ‘de branding’ zelf. Deze dagbesteding varieert naargelang de mogelijkheden van de gebruikers: meewerken in een bedrijf, het uitvoeren van een externe job, aangepaste dagbesteding in een variatiebedrijf of ervaringsgerichte dagbesteding voor specifieke doelgroepen. Daarnaast is vorming voor alle groepen een belangrijk aandachtspunt.

4.3

Uitgangspunten voor het handelen binnen het dienstverleningscentrum

Alle handelen is gebaseerd op het ‘burgerschapsmodel’. Mensen met handicap worden gezien als burgers met rechten en plichten, die verantwoordelijkheden kunnen dragen, een eigen mening hebben, zelf beslissingen kunnen nemen, … maar hier soms wat ondersteuning bij nodig hebben. (verdere uitwerking zie hoofdstuk 2: het burgerschapsmodel) We willen de gebruikers benaderen vanuit hun sterktes en gaan uit van het credo “gewoon wat kan, aangepast wat moet”. ‘De branding’ wil in de eerste plaats bemiddelen zodat mensen met een handicap terechtkunnen in de maatschappij voor sport, vorming, reizen, … . Hiertoe werken we met bureaus (arbeidsbureau, vormingsbureau, sportbureau, woonbureau, seniorenbureau, vrije tijdsbureau) waar gebruikers terechtkunnen met vragen. Voor vragen waarvoor gebruikers uit de boot vallen, creëren we een eigen dienstverleningsaanbod. De vragen van de gebruikers capteren we via hun ‘persoonlijk assistent’ (PA) die ze zelf mogen kiezen. Het dient te klikken tussen deze persoonlijk assistent en de gebruiker. De PA treedt op als vertrouwenspersoon en belangenbehartiger en sterkt de gebruiker in zijn mondigheid. Hij is samen met de gebruiker dan ook de spil in het afleveren van de vragen bij het juiste bureau, in het contact houden met het sociaal netwerk en het bewaken van de kwaliteit in het leven en werken van de gebruikers. ‘De branding’ wil op deze manier een individuele dienstverlening en ondersteuning bieden op maat van elke gebruiker. In het geheel van ‘de branding’ hebben gebruikers, net zoals het sociaal netwerk, inspraak in individueel ‘gebruiker – overstijgende’ onderwerpen, via passende overlegorganen, zoals gebruikersraden, familieraden, werkgroepen…


37

Hoofdstuk 5: De voedingsverwerkende bedrijven In het dagcentrum van ‘de branding’ staan verschillende bedrijven in voor de zinvolle dagbesteding van de gebruikers. Drie van deze zijn voedingsverwerkende bedrijven. Deze licht ik hieronder nader toe, omdat de deelnemers van de vormingscursus in deze bedrijven werken.

1

De catering

1.1

Algemene voorstelling

In de catering staan twee vaste begeleiders en 3 wisselende begeleiders in voor een groep van 14 gebruikers. De taak van de begeleiders bestaat voornamelijk uit taakverdeling, begeleiding van gebruikers, supervisie van de handelingen van de gebruikers en administratie. De vaste taken van de gebruikers zijn: - restaurants klaarzetten voor alle maaltijden; - restaurants opruimen na alle maaltijden; - afwassen van alle borden, glazen en bestek; - onderhoud van de restaurants; - zetten van koffie; - verzorgen van de bediening bij bezoek; - vergaderlocaties klaarzetten; - boodschappen doen; - klaarzetten van de restaurants voor de koffie – en soeppauze; - … Het is ook mogelijk dat er taken van externe diensten bijkomen, zoals verrassingsbrood smeren voor een receptie, koffietafel verzorgen, recepties verzorgen, picknick klaarmaken en materialen verhuren.

1.2

Hulpvraag

Wetende dat in de catering veel wordt gewerkt met voeding en materiaal die hiermee in contact komt, hebben de begeleiders volgende hulpvraag geformuleerd: - de kennis van persoonlijke hygiëne en de invloed ervan in het bedrijf; - de wetgeving rond het werken met voeding (H.A.C.C.P.); - het belang van schoonmaken, op welke manier en met welke producten.

2

De bakkerij

2.1


In de bakkerij zijn er drie vaste medewerkers verantwoordelijk voor 11 gebruikers. De medewerkers hebben voornamelijk de taak de gebruikers te ondersteunen, de taken te verdelen, supervisie over de uitvoering en administratie.


38

De gebruikers van de bakkerij voeren hoofdzakelijk volgende taken uit: - afwegen van benodigdheden; - bakken van brood; - bakken van verschillende koffiekoeken; - bakken van koekjes en andere lekkernijen; - maken van advocaat; - afwassen van het materiaal; - schoonmaken van het bedrijf. Alle broden en koffiekoeken worden gebakken op bestelling van medewerkers en (te)huizen van de instelling zelf. De lekkernijen worden verkocht aan medewerkers, maar ook aan particulieren in “ ’t winkeltje”.

2.2

Hulpvraag

Aangezien in de bakkerij voortdurend wordt gewerkt voedingsmiddelen kwamen volgende hulpvragen naar voren: - de persoonlijke hygiëne: het dagelijks toilet; - handhygiëne: wanneer en hoe; - afwassen: hoe, met wat en het belang van afdrogen.

3

Tuin en voeding

3.1


met

voeding

en

In het bedrijf “tuin en voeding” werken twee vaste medewerkers. Occasioneel komt ook een derde medewerker meehelpen in het bedrijf. Samen staan zij in voor 9 gebruikers. Hun taken zijn het verdelen van de taken, supervisie bij deze taken, ondersteunen van de gebruikers en administratie. De taken die door de gebruikers worden uitgevoerd zijn: - kweken van groenten en fruit op het land; - verwerken van deze groenten (voor vb. soep); - groenten snijden op bestelling; - maken van confituur, siroop, azijnen, …; - bottelen van appelsap; - afwassen; - poetsen van het bedrijf.

3.2

Hulpvraag

Bij de verwerking van de groenten en fruit is het belangrijk dat proper wordt gewerkt. Vanuit dit standpunt werden volgende hulpvragen geformuleerd: - persoonlijke hygiëne: dagelijks toilet en werkkledij; - afwassen en reinigen van werkoppervlakken.


39

4

Besluit

De gemeenschappelijke hulpvraag vanuit de bedrijven was volgende: - de redenen van hygiënisch werken; - wat is persoonlijke hygiëne en de invloed ervan op het bedrijf; - afwassen: wat, wanneer en hoe?; - schoonmaken: wat, wanneer en hoe?


40

Hoofdstuk 6: Ergotherapie in de praktijk In onderstaand hoofdstuk, wordt het ergotherapeutisch werken, in functie van een vormingscursus, nader toegelicht. Er wordt ingegaan op het cliënt – gericht werken, alsook op de verschillende peilers, besproken in hoofdstuk 2: De ergotherapie.

1

Situering van de bedrijven binnen de handelingsgebieden

Het dienstverleningscentrum van ‘de branding’ biedt een aangepaste dagbesteding voor mensen met een verstandelijke beperking. Tijdens mijn eindwerk heb ik gewerkt met personen met een matig verstandelijke beperking, die in het dagcentrum van ‘de branding’ komen werken. Het doelpubliek bevindt zich dus binnen het handelingsgebied productiviteit, meer bepaald het werken.

2

Cliënt – gericht werken

2.1

Gelijke rechten en plichten

Binnen de ergotherapie staat de cliënt, met zijn rechten en plichten, centraal. Net zoals alle andere mensen in de samenleving, hebben mensen met een verstandelijke beperking o.a. volgende rechten en plichten: - recht op levenslang leren; - recht op bijscholing; - recht op kennis; - recht op zelfontplooiing; - recht op autonomie; - recht op zelfverwezenlijking; - plicht om verantwoordelijkheden op te nemen; - …. Met vorming kan daad aan het woord worden toegevoegd en krijgt de gebruiker de kans om zijn rechten en plichten op te nemen binnen zijn bedrijf. Doordat de gebruiker de kans krijgt om zich verder te ontplooien binnen een bepaald, werk – gerelateerd, onderwerp, neemt hij zijn verantwoordelijkheid op binnen het bedrijf. Wanneer hij dit doet, komt hij een stap dichter bij volwaardige autonomie en bijgevolg ook zelfverwezenlijking. Hij krijgt de kans om zich te bekwamen in zijn job, zijn job beter te kunnen uitoefenen, zijn kennis te delen met collega’s …

2.2

Geven van ondersteuning waar nodig

Binnen de ergotherapie stelt met dat de cliënt zoveel mogelijk zelf doet binnen de therapie alsook in zijn eigen leven. Sommige cliënten hebben hierbij nood aan ondersteuning. Wanneer we deze nood gaan vertalen naar de vorming toe, kan ondersteuning vertaald worden in: “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

41

-

het gebruik van ondersteuningsmethoden, zoals smog en pictogrammen; extra verbale ondersteuning: het stellen van bijvragen zodat de aandacht wordt gevestigd, extra verbale verwijzingen…; eenvoudig taalgebruik, afgestemd op het doelpubliek; de inhoud van de cursus afstemmen op de mogelijkheden van de gebruikers; ….

Om gepaste ondersteuning te bieden op maat, is het belangrijk dat de ergotherapeut de gebruikers waarmee hij werkt goed kent. Het is nodig dat de hij een duidelijk beeld heeft van de gebruikers, met hun sterktes en zwaktes, hun mogelijkheden en hun beperkingen. Pas dan kan hij gaan inspelen op de noden van ieder individu op zich. Dit wordt in de praktijk gedaan door o.a. - zijn plaats selectief te bepalen in de groep. Hij gaat met opzet tussen bepaalde deelnemers zitten om extra ondersteuning te bieden; - eenvoudig taalgebruik: moeilijke en ingewikkelde woorden te bannen uit zijn vocabulaire; - de informatie concreet gaan maken door visuele ondersteuning (o.a. smog, pictogrammen, foto’s…) - de inhoud van de cursus afstemmen op de mogelijkheden van de gebruikers; - de methodieken specifiek, per deelnemer, gaan aanpassen; - …

3

De ergotherapeut als vormgever

3.1

Autonomie

“De persoon heeft besef van zijn eigen mogelijkheden en beperkingen en hij weet wanneer men hulp nodig heeft en op welke manier hij deze hulp kan verkrijgen”.12 - autonomie als zelfredzaamheid: basale activiteiten om in het dagelijks leven te functioneren; - autonomie als zelfstandigheid: nemen van verantwoordelijkheid om het eigen leven te plannen en te organiseren; - autonomie als zelfbeschikking: zelf keuzes maken om controle over het eigen leven uit te voeren. Onder de hierboven besproken tweede stap, autonomie als zelfstandigheid, kan vorming geplaatst worden. Vorming wordt dan gezien als een middel, om ondersteuning te bieden, bij het bereiken van de zelfstandigheid in de werksituatie van de gebruiker. Door de kennis van de gebruiker, inzake hygiëne, bij te sturen en te verruimen, heeft de gebruiker een grotere achtergrond, die het bedrijf ten goede komt. Met een vorming over hygiëne, krijgt de gebruiker de kans om zijn verantwoordelijkheid (op gebied van hygiëne) op te nemen binnen zijn bedrijf. Tevens zal hij ook zelfstandiger kunnen werken in zijn bedrijf, zonder de constante

12

citaat uit: grondslagen van de ergotherapie, p.249 “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

42

controle van een begeleider. Hij zal dus meer zelfstandig functioneren wat zich zal uiten naar: - een groter inzicht van wat de taken inhouden in het bedrijf; - taken zelfstandig kunnen afwerken; - taken van anderen overnemen (indien nodig); - andere gebruikers gaan ondersteunen; - mee helpen zoeken naar oplossingen voor eventuele problemen; - … 3.2

Participatie

“Participatie = het vervullen van rollen in de samenleving, deelname aan de samenleving”. Wanneer participatie wordt vertaald naar de bedrijven in ‘de branding’, wordt de definitie: “het vervullen van rollen in het bedrijf, deelname in het bedrijf”. Ook zonder vorming, is een gebruiker in staat om mee te participeren in het bedrijf. De participatie gebeurt dan wel in kleinere mate, omdat de kennis van de gebruiker niet altijd voldoende is. Er is dan ook veel ondersteuning nodig. Met de vorming over hygiëne, zorgen we dat de gebruiker in contact komt met informatie. Die kan hem helpen beter te functioneren en daardoor ook in grotere mate te participeren in het bedrijf. Hij zal: - mede verantwoordelijk zijn voor de hygiëne in het bedrijf; - mee helpen denken naar oplossingen om problemen op te lossen; - zelfstandiger kunnen werken bij taken; - andere gebruikers kunnen gaan sturen; - … De ergotherapeut structureert de kennis en biedt deze aan op niveau van de gebruikers. Hierbij zal hij ook rekening houden met de didactische principes, die in hoofdstuk 3 werden besproken.

3.3

Empowerment

“Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving via: - het verwerven van controle; - het aanscherpen van kritisch bewustzijn; - het stimuleren van participatie.”13 Verwerven van controle: Door het volgen van de vorming, krijgt de gebruiker de kans om vat te krijgen op het gebeuren in het bedrijf. Zijn inzicht in de informatie, zal hij deze begrijpen. Wanneer hij ze beter begrijpt, zal hij dit in zijn handelen ook makkelijker toepassen. Wanneer hij de kennis uit de vorming toepast, zal hij zijn eigen handelen versterken (meer doordacht). Daardoor krijgt hij controle op het gebeuren in het bedrijf. 13

citaat van Van Regenmortel “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

43

Aanscherpen van het kritisch bewustzijn: Vooraleer de vorming wordt gevolgd, functioneert het bedrijf ook goed. Alles is ook proper. Tijdens de vorming wordt het kritisch bewustzijn aangescherpt door concreet stil te staan bij wat gebeurt in het bedrijf, en de gebruikers zelf te laten zoeken naar oplossingen om de vlotte werking in het bedrijf te bevorderen. Stimuleren van participatie: Doordat de gebruiker kritischer ingesteld is en meer zelfvertrouwen en inzicht heeft in het bedrijf, wordt hij in staat gesteld om meer te participeren in het bedrijf. Hij kan zijn mening rond proper en net duidelijker vormen. Hij wordt bovendien ook in staat gesteld, door de kennis die hij heeft opgedaan, mee te zoeken naar antwoorden en oplossingen op eventuele vragen en problemen in het bedrijf. De ergotherapeut, alsook de medewerkers van het bedrijf, zullen in dit proces een ondersteunende rol gaan aannemen. De ergotherapeut kan dit doen door: - mee te helpen in het bedrijf en bij te sturen waar nodig. - mogelijke verwijzingen naar de vorming zoals vb. posters die worden opgehangen in het bedrijf; - …

3.4

Enablement

Bij ‘enablement’ gaat het hoofdzakelijk om ‘de cliënt in staat te stellen om zelf zijn eigen doelen te bepalen’. De algemene hulpvraag werd geformuleerd vanuit de drie verschillende bedrijven. In theorie kan men dus stellen dat de hulpvrager de gebruikers van de bedrijven, alsook de medewerkers zijn. De gebruikers en medewerkers van de bedrijven bepalen zelf wat belangrijk is en waarrond de vorming moet worden opgebouwd. De hulpvrager / cliënt heeft dus zelf de hoofdzaken bepaald en stuurt zo het “therapeutisch proces” in de gewenste richting. Door de gebruikers deze vorming te laten volgen, komen ze in aanraking met nieuwe kennis. Deze kennis is nodig om in het bedrijf een grotere verantwoordelijkheid te kunnen opnemen. Door deze kennis, en dus ook deze vorming, wordt de gebruiker in staat gesteld om: - beter zijn taken uit te voeren; - zijn verantwoordelijkheid op te nemen; - een meer doordachte mening te vormen over de werking in het bedrijf; - een ondersteunende rol aan te nemen naar zijn collega’s toe in verband met hygiëne; - …


44

3.5

Belang van de ergotherapeut in de vorming

Welke meerwaarde kan de ergotherapeut bieden aan de rol van vormgever: - de cliënt staat centraal: de ergotherapeut gaat uit van de gebruiker in zijn geheel en niet enkel van zijn beperkingen; - ondersteuning geven op maat: de ergotherapeut is in staat de ondersteuning die wordt geven te differentiëren naar de verschillende gebruikers afzonderlijk; - kennis van verschillende ondersteuningsmethoden: zoals pictogrammen, smog, … ; - de didactische principes: bij het voorbereiden en geven van de vorming, houdt de ergotherapeut rekening met de verschillende didactische principes (beschreven in hoofdstuk 3); - materiaalaanpassingen: de ergotherapeut is opgeleid om verschillende materialen, spelen, … aan te passen aan de noden en wensen van het doelpubliek; - basiswaarden: onder andere de echtheid waarmee de ergotherapeut met gebruikers omgaat.; - opvolging: de opvolging in het bedrijf alsook bijsturing ter plaatse.

4

Waarom werd gekozen voor een beroepsvorming?

Wanneer, in de maatschappij, een bedrijf… een hulpvraag heeft, een nood aan bepaalde kennis, wordt vorming gevolgd. Één of meerdere collega’s worden geselecteerd om vorming, al dan niet op verplaatsing, te volgen over een bepaald onderwerp. Zij worden als het ware referenten in verband met het thema. Wanneer zij de vorming hebben gevolgd, is het hun taak de informatie door te spelen aan de collega’s. In ‘de branding’ rees een hulpvraag vanuit de voedingsverwerkende bedrijven (zie hoofdstuk 5 punt 4). Om gehoor te geven aan deze hulpvraag, werd een vorming op punt gezet. Er werd gekozen voor vorming omdat, zoals hierboven werd aangegeven, dit in andere bedrijven in de maatschappij ook wordt gegeven als antwoord op hulpvragen.

5

Met vorming alleen kom je er niet…

Zoals de titel al laat vermoeden, is vorming niet de ultieme oplossing om een betere hygiëne te bekomen in de bedrijven. Met vorming over hygiëne wordt de basis gelegd. De gebruikers doen tijdens de vorming een algemene basiskennis op. Tijdens een voorlaatste sessie brengen ze deze ook over naar de collega’s in het bedrijf. Op lange termijn, dus wanneer de vorming is beëindigt, is het belangrijk dat ook in de bedrijven zelf wordt verder gewerkt naar een goede hygiëne. De begeleiders van de hierboven beschreven bedrijven (zie hoofdstuk 5) zullen de gebruikers verder moeten ondersteunen opdat het meest optimale resultaat kan worden bereikt. M.a.w. er is ondersteuning nodig vanuit de omgeving.


45

Hoofdstuk 7: De vormingscursus In dit laatste hoofdstuk, komt de werkelijke vormingscursus aan bod. Het proces wordt besproken van hoe de vormingscursus tot stand is gekomen. De deelnemers van de cursus worden voorgesteld, a.d.h.v. het Canadian Model of Occupational Performance. Dit model kreeg de voorkeur omdat het de gebruikers op zich gaat benaderen, uitgaande van hun mogelijkheden en rekening houdend met hun beperkingen. Bovendien kan in het OPPM duidelijker het proces opgenomen worden dat de gebruikers doormaken. Een evaluatie van de cursus is het laatste luik van dit hoofdstuk.

1

Het thema

Het thema van deze vormingscursus wordt bepaald aan de hand van de hulpvraag, geformuleerd vanuit de bedrijven. (zie hoofdstuk 5) Rond deze vragen wordt een cursus opgesteld, met verschillende thema’s. Deze zijn: - algemeenheden rond wetgeving (H.A.C.C.P.); - handhygiëne; - persoonlijke hygiëne; - de vaat; - schoonmaken. De thema’s die in de vormingscursus aan bod komen, stemmen overeen met de thema’s in het H.A.C.C.P. – handboek. Het handboek bestaat uit richtlijnen en maatregelen in verband met hygiëne bij het werken met voeding. Dit zijn trouwens ook de thema’s die aan bod komen binnen een vormingscursus voor voedingsverwerkende bedrijven in de maatschappij.

2

De fysieke omgeving

De vorming gaat niet door op het domein van het dienstencentrum zelf. Ze wordt wel gegeven in een speciaal daarvoor uitgerust lokaal binnen één van de andere faciliteiten van ‘de branding’. Het lokaal bestaat uit een aantal tafels die tegen elkaar staan, met daar rond stoelen. Tegen de muur staat een groot wit bord. Dit is tevens de muur waarop geprojecteerd kan worden met een projector. Een computer en een projector kunnen worden meegebracht vanuit het dienstencentrum. Naast het lokaal waar de vorming zelf doorgaat, is ook nog een keuken ter beschikking gesteld. Hier kan de pauze doorgaan, of kunnen eventuele handelingen worden uitgevoerd.

3

Aankondiging bij de deelnemers

Normaal, wanneer een vormingscursus wordt opgericht binnen het dienstencentrum, wordt deze aangekondigd in een folder, per drie maanden. Alle gebruikers die dit wensen, kunnen zich dan inschrijven. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

46

Bij mijn vorming verliep dit enigszins anders. Mijn cursus werd ook vermeld in deze folder, maar gebruikers konden zich niet zomaar inschrijven. Om dan toch de vormingssessies specifiek aan te kondigen naar de deelnemende gebruikers, alsook de bedrijven, heb ik een eigen foldertje samengesteld. Deze is te vinden in de bijlage. Op de folder staan: - wat precies wordt aangeboden; - voor wie de vorming precies is bedoeld; - de verschillende thema’s; - de data van de vormingscursus; - de locatie; - de doelstellingen van de cursus.

4

De deelnemers

4.1

Voorstelling volgcliënt Bart volgens OPPM

4.1.1

Stap 1: identificatie van de problemen

Door middel van de handelingsplannen, de gesprekken met de medewerkers van de bedrijven en de agoog, zijn volgende problemen geïdentificeerd: - zelfredzaamheid: o Bart heeft geen goede lichaamshygiëne. Hij houdt zich o.a. bezig met onhygiënische activiteiten, zoals broekzitten en neuspeuteren. Hierdoor komen zijn activiteiten in het bedrijf in gedrang. o Hij moet er constant op gewezen worden om zijn handen te wassen na verschillende onhygiënische praktijken alsook na ieder toiletbezoek. - sociale vaardigheden: o Soms sluit Bart zich volledig af van de buitenwereld. Het is dan onmogelijk om contact met hem te maken. o Bart heeft een lage frustratiedrempel waardoor hij makkelijk in conflicten verzeild raakt; o Bart heeft een grote verzameldrang, waardoor hij regelmatig voorwerpen pikt. Er werd besloten, in samenspraak met de medewerkers van het interne bedrijf, om te werken aan het punt (lichaams)hygiëne.

4.1.2

Stap 2: theoretisch kader

Als theoretisch kader werd gekozen voor het Canadian Model of Occupational Performance. Binnen ‘de branding’ wordt met de uitgangsvisie van het burgerschapsmodel gewerkt. Deze laatste wordt toegelicht in de theorie (zie hoofdstuk 1).


47

4.1.3

Stap 3: handelingscomponenten en omgevingsfactoren

Hieronder worden de voorkomende problemen besproken. Ze worden onderverdeeld in de handelingsgebieden. Zelfredzaamheid: - Bart wast zich niet zelfstandig. Hij wordt tweemaal per dag gewassen in bad door de thuisverpleegster; - uit zichzelf zal Bart zijn tanden niet poetsen; - hij moet worden aangespoord om zijn handen te wassen na een toiletbezoek; - er is controle vereist bij het veranderen van kledij; Productiviteit: - Heel wat taken binnen zijn bedrijf blijven moeilijk om uit te voeren door zijn gebrekkige hygiëne. Communicatie: - Soms sluit hij zich volledig af en kan er heel moeilijk contact gemaakt worden met hem. Ontspanning: - Bart wordt gestimuleerd zoveel mogelijk alleen bezig te zijn, zodat geen conflicten met andere gebruikers ontstaan; - wanneer Bart deelneemt aan groepsactiviteiten / groepsspelen, kan dit soms problemen opleveren door zijn licht ontvlambare persoonlijkheid. Sensomotorisch: - Er zijn sensorisch als motorisch geen (noemenswaardige) beperkingen. Cognitie: - Hij heeft een licht tot matig verstandelijke beperking; - Bart zijn aandacht en concentratie wisselen naargelang het moment van de dag. Psychosociaal: - Bart heeft een licht ontvlambare persoonlijkheid / een lage frustratiedrempel; - hij heeft last van stemmingswisselingen (dat uit zich soms in automutilatie); - hij heeft moeite om situaties te relativeren; - door zijn verzameldrang pikt hij soms voorwerpen; - hij heeft veel nood aan persoonlijke aandacht, ook binnen een groep; - hij heeft een vaste structuur nodig om goed te kunnen functioneren.

4.1.4

Stap 4: mogelijkheden en middelen

4.1.4.1

De mogelijkheden

De mogelijkheden handelingsgebieden.

van

Bart

worden

tevens

besproken


volgens

de

48

Zelfredzaamheid: - Bart kan zich zelfstandig aankleden (mits controle); - hij kan zelfstandig naar het toilet; - hij heeft zijn eigen takenschema om mee te helpen in het huishouden. Soms gaat hij snel te werk waardoor wel controle is vereist door de begeleiding; Productiviteit: - Bart werkt vijf dagen per week in het interne bedrijf: ‘de catering’; - hij heeft vaste taken, zoals de bakken water aanvullen, de vuilbakken ledigen… Communicatie: - Bart is verbaal vaardig, hij beschikt over een uitgebreide woordenschat. Ontspanning: - Bart neemt graag deel aan externe feestjes; - hij voetbalt graag en speelt graag badminton; - op woensdagvoormiddag speelt hij netbal; - fietsen en gocarten doet hij graag, maar dat gebeurt in onderlinge afspraak met begeleiders. Sensomotorisch: - Zijn algemene motoriek en sensoriek zijn niet gestoord.

4.1.4.2 -

-

4.1.5

De middelen

Het bedrijf: o de motivatie om samen te werken naar een proper en hygiënisch bedrijf; o de motivatie om blijvende ondersteuning te bieden inzake hygiëne. Annelies, studente ergotherapie: o Ze hecht veel belang aan hygiëne; o Ze is gemotiveerd om met de doelgroep te werken; o Ze is gemotiveerd om mee te werken in de bedrijven en op die manier informatie in te winnen in verband met hygiëne.

Stap 5: doelen

De doelen die worden geformuleerd, staan in relatie met de prioriteit die werd gesteld in stap 1, alsook met de hulpvraag geformuleerd in hoofdstuk 5. -

Bart kan de algemeenheden rond de wetgeving van hygiëne vertellen; Bart wast zijn handen op de gepaste ogenblikken en op de gepaste manier; Bart kan vertellen waarom een goede lichaamshygiëne belangrijk is in het bedrijf.


49

4.1.6

Stap 6: uitwerking van de doelen

4.1.6.1

Algemene wetgeving en handhygiëne

Algemene opbouw 9.30h – 9.45h 9.45h – 10.00h 10.10h – 11.45h

Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming: verwelkoming algemene inleiding a.d.h.v. brainstorm (+- 10 min) opdracht: foto’s bespreken (goed/slecht) (+-25 min) 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.45h Hervatting van de vorming: korte résumé video handhygiëne + bespreking (+- 30 min) overlopen cursus (+- 10 min) afronding 11.45h – 12.00h Busrit naar dagcentrum De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Bart: Algemene inleiding: - Bij de algemene inleiding die ik gaf (mij voorstellen en kort vertellen waarover de cursus zou gaan) leek Bart afwezig. Ik heb hier niet speciaal op gereageerd. Het is immers moeilijk om constant alert te zijn en op te letten. Brainstorm: - Ik heb Bart een algemene vraag gesteld, nl. “Wat betekent proper zijn voor jou?”. Hierop kon hij geen antwoord geven waarna ik mijn vraag heel specifiek heb gesteld, nl. “Als je van het toilet komt, wat moet je dan doen?”. Hierop kon hij wel antwoorden. Hij zei: “je handen wassen”. Ik heb bij Bart een heel specifieke vraag gesteld omdat deze makkelijker te plaatsen is in zijn leefwereld. Hij wordt immers dagelijks verschillende keren geconfronteerd met de vraag: “Heb je je handen gewassen na het gebruik van het toilet?”. -

Wanneer andere gebruikers bepaalde antwoorden gaven, reageerde Bart hier ook soms op: vb. wanneer een deelnemer de opmerking gaf over lange nagels die moesten geknipt worden. Bart reageerde met het knikken van ja.

Foto’s bespreken: - In het begin bij de foto’s was Bart stil. Toen de foto van de vuile handen werd geprojecteerd werd hij opmerkzaam. Hij kon aanwijzen dat de vingers van de persoon niet proper waren. Hij had deze vuile plekken eerst wel verward met een wondje. Toen hij dit had opgemerkt heb ik hem letterlijk een schouderklopje gegeven en gezegd “goed Bart”. -

Vanaf dan was hij redelijk opmerkzaam bij het bekijken van de foto’s. Hij kon af en toe ook iets aanduiden (bij de werkkledij: het haarnetje en de schoenen). “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

50

Video’s handhygiëne: - Bij deze opdracht (het bekijken van de video’s over handen wassen) was Bart heel opmerkzaam. Hij bracht regelmatig opmerkingen naar voren (zoals de handdoek waarmee de handen werden afgedroogd, het al dan niet gebruik van zeep). Overlopen van de cursus: - Bij het overlopen van de cursus ondervond Bart wat moeilijkheden. Hij had problemen met de combinatie van het vasthouden van zijn cursus en het omslaan van de pagina’s. Hij kon zijn cursus ook niet op tafel leggen. Ik heb hem toen gevraagd om samen met mij te kijken in één cursus. -

Bij het invullen van de trap heb ik hem eerst gevraagd waar hij zijn sticker moest kleven vooraleer ik hem die gaf. Dit om te voorkomen dat hij overhaast zou werken en deze op de verkeerde plaats gaan leggen. Ik gaf hem dus ruimte om actief te denken en bewust bezig te zijn met het invullen van de trap.

Evaluatie: Over de volledige voormiddag heeft Bart zich ingespannen om actief mee te werken tijdens de vorming. Het is duidelijk dat hij in grote lijnen weet wat proper en net is en wat niet. Toch is enige motivatie nodig om hem actief te betrekken bij alle activiteiten. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Naar de toekomst toe is het belangrijk dat Bart blijft verbaal gestimuleerd worden om actief mee te werken en zijn aandacht bij de cursus te houden. Dit kan ik doen door hem gerichte vragen te stellen. De methodiek moet ook meer worden afgestemd op zijn niveau. Door meer te visualiseren zal hij alles misschien beter begrijpen, waardoor het ook eenvoudiger wordt de aandacht te blijven richten.


51

4.1.6.2

Persoonlijke hygiëne


Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming: - verwelkoming - herhaling vorige keer: handen wassen - algemeen groepsgesprek over het ochtend / avondritueel - opkleven dag taak / weektaak 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.40h Hervatting vorming: - reclame: voorstellen van producten - overlopen van de cursus - invullen van de trap 11.45h – 12.00h Busrit naar dagcentrum De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Bart Bevraging vorig sessie: - Ik heb Bart zelf gevraagd om zijn handen nog eens te wassen op de correcte manier. Dit omdat hij enerzijds net van het toilet kwam en anderzijds omdat hij anders wat afwezig zou zijn. In eerste instantie weigerde hij, maar nadat ik hem had gezegd dat ik zou helpen en dat we het samen zouden doen, stemde hij toe. -

Bij het wassen van de handen hebben we vooraf verbaal de stappen nog eens overlopen. Tijdens het wassen was het nodig hem te stimuleren zijn handen goed nat te maken en ook zijn polsen goed in te zepen. Met de andere deelhandelingen had hij geen probleem.

-

Toen hij zijn papier wou wegwerpen, heb ik hem niet verbaal ondersteund bij de bediening van de vuilbak. Ik wou zien of hij zelf op zou merken dat het met een voetpedaal was. Dit merkte hij ook op en gebruikte die op de correcte manier zodat zijn propere handen de vuilbak niet raakten. Ik heb hem hier dan ook verbaal en fysiek positief bij bekrachtigd (goed gedaan, met een schouderklopje)

Algemeen groepsgesprek: ochtendritueel: - Toen Bart aan de beurt was om te vertellen wat hij ’s morgens deed vertelde hij dat er dagelijks iemand komt om hem te wassen. Ik heb hem dan verder gevraagd of dit in bad was of aan de lavabo en wat er gebruikt werd om hem te wassen. Hij kon hier vlot op antwoorden en heb hem ook verteld dat dit wel goed is, dat hij dan zeker helemaal proper is. -

Bart reageerde niet op andere antwoorden van gebruikers. Enkel wanneer hem een vraag werd gesteld, antwoordde hij. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

52

Creatieve opdracht: dag – en weektaken: - Bij de creatieve opdracht had Bart geen problemen. Hij koos een pictogram en kon vertellen wat erop stond. Hij kon ook vlot vertellen of dit een dagtaak of een weektaak was. -

Sommige taken, zoals in bad gaan, zijn voor andere gebruikers weektaken. Aangezien dit voor Bart elke dag gebeurt, heb ik hem de keuze gegeven. Hij koos ervoor om dit bij zijn dagtaken te kleven.

-

Toen een andere gebruiker een pictogram besprak, had ik de indruk dat Bart niet luisterde. Deze indruk was immers foutief omdat hij wel kon herhalen wat de gebruikers hadden verteld (toen ik hem dit vroeg). Nog voor de andere gebruiker had bepaald of het een dagtaak of weektaak was, had Bart zijn pictogram al opgekleefd. Dit was telkens op het juiste blad (dagtaak of weektaak). Ik heb hem hier niet op aangesproken, maar heb hem wel iedere keer visueel gecontroleerd. Ik heb hem achteraf gezegd dat het goed is van hem dat hij alles juist kon inschatten.

Reclame: voorstellen van het verzorgingsproduct: - Bart had gekozen om de shampoo voor te stellen. Hij wist duidelijk dat het gekozen product shampoo was en waarvoor het diende. Toch merkte ik wat problemen op met de verwoording van zijn kennis. (hij zocht lang naar zijn woorden). Bij zijn correcte antwoorden heb ik hem verbaal positief bekrachtigd waarop er een glimlach op zijn gezicht verscheen. Overlopen van de cursus: - Bij het overlopen van de cursus volgde hij goed mee. Hij sloeg zijn bladzijden om en legde de reeds overlopen bladzijden naast hem op een stoel. Hij ging dus overzichtelijk te werk. -

Toen het zijn beurt was om een onderdeeltje te vertellen kon hij dit redelijk goed. Hij wist wat we hadden gezien, kon goed vertellen waarvoor het pictogram stond. Ik heb hem hiervoor ook positief verbaal bekrachtigd.

Evaluatie Bart was tijdens de vorming veel actiever dan vorige keer. Dit is, volgens mij, deels te wijten aan het feit dat meer visuele ondersteuning werd geboden (smog en pictogrammen). Hij wist ook veel te vertellen over het thema. Tijdens de creatieve activiteit was Bart eerder teruggetrokken (praatte niet veel meer), maar hij werkte de opdracht individueel af. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Bij een volgende vorming moet ik erop letten dat mijn visueel materiaal opnieuw ruim aanwezig is. Het maakt het eenvoudiger voor Bart om op te letten (belangstellingsprincipe). Verder moet ik ook bij Bart zorgen dat ik hem voldoende tijd geef om na te denken en te antwoorden.


53

4.1.6.3

De vaat


Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming: - verwelkoming - de vaat 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.40h Hervatting vorming: - korte samenvatting van wat alreeds gezegd is - memory - overlopen van de cursus - invullen van de trap - afronding 11.45h – 12.00h Busrit naar dagcentrum De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Bart Herhaling vorige sessie: - Bart gaf niet spontaan antwoorden op de vragen die ik stelde over de vorige sessies. Ik richtte mijn vraag persoonlijk naar hem toe, maar hij kon niet antwoorden. Ik probeerde hem in een richting te sturen door de smog – gebaren erbij te doen, maar wist ook hier het antwoord niet. Ik heb vervolgens gevraagd of iemand Bart kon helpen bij het geven van het antwoord. -

Wanneer een andere gebruiker het handen wassen nog eens demonstreerde, bleef Bart op zijn stoel zitten. Ik heb hem toen gevraagd of hij alles goed kon zien. Hij antwoordde van wel, maar ik heb hem toch gevraagd dichterbij te komen zodat hij zeker alle handelingen goed kon zien.

De afwas: - Bij het bestuderen van het vuile vaatdoekje en het propere kon Bart er het vuile uithalen. Hij merkte ook op dat het vuile vaatdoekje stinkt. Ik gaf hem een compliment gegeven met zijn opmerking. -

Ook bij het aanduiden van de vuile handdoek had Bart geen probleem.

-

Tijdens de afwas, had Bart geen fysieke taak. Zijn taak was om mee te denken met de andere gebruikers naar de volgende deelhandelingen.

-

Hij gaf niet spontaan antwoorden of opmerkingen. Daarom heb ik hem opnieuw een vraag gesteld, specifiek naar hem gericht. Hij kon correct antwoorden en ik heb hem hier opnieuw een compliment bij gegeven.


54

Memory: - Bij het benoemen van de pictogrammen kon Bart goed benoemen wat hij zag en wat hiermee bedoeld werd. -

Hij kende de spelregels en had geen problemen om mee te spelen. Bij de uitleg van het spel gaf hij zelfs meteen zelf aan dat wanneer je een paar had gevonden, je nog eens aan de beurt kwam. Ik zei hem dat dit juist was en hij glunderde.

-

Toen het zijn beurt was om de kaartjes om te draaien kon hij goed vernoemen wat op de kaartjes stond, maar ze waren niet gelijk. Hij heeft ze dus opnieuw omgedraaid.

-

Toen de volgende gebruiker het eerste paar had gevonden, was Bart ook heel erg enthousiast.

Evaluatie Ik heb de indruk gekregen dat Bart tijdens het tweede deel van de vorming (na de pauze) actiever was dan in het eerste deel. Of dit komt omdat in het tweede deel meer visuele ondersteuning met pictogrammen werd gegeven of niet, weet ik niet zeker, maar ik vermoed van wel. Dit omdat hij vorige sessie ook meer actief was toen we met pictogrammen werkten. Verder is op te merken dat Bart zijn kennis over het onderwerp redelijk goed was. Op de vragen die gesteld werden over de afwas wist hij de correcte antwoorden. Overdracht naar een volgende vormingsactiviteit: Bij de volgende sessie zal ik erop letten opnieuw een groot stuk met pictogrammen te werken. Verder zal ik ook proberen om een meer actieve taak te voorzien voor Bart, zodat hij tijdens de volledige vorming actief meewerkt.


55

4.1.6.4

Schoonmaken


Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming: - verwelkoming - herhaling van de vorige sessies - practicum: de deelnemers gaan zelf oppervlakken reinigen 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.40h Hervatting vorming: - korte samenvatting van hetgeen voor de pauze is gebeurd - collage - overlopen van de cursus - invullen van de trap - afronding 11.45h – 12.00h Busrit naar dagcentrum De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Bart Herhaling vorige sessie: - Tijdens de herhaling van de vorige sessie was Bart niet spontaan betrokken. Ik moest hem geregeld een gerichte vraag stellen vooraleer hij ging reageren. Op al de vragen die ik stelde, antwoordde hij ‘ik weet het niet’. Ook toen ik hem meer ging helpen hem op het juiste spoor te zetten, kon hij niet antwoorden op de vragen. -

Wanneer de antwoorden werden gegeven, door andere gebruikers, op de vragen die ik aan Bart had gesteld, vroeg ik hem ook of hij het antwoord begreep. Hij zei van wel.

-

Bij het wassen van de handen werkte Bart wel al actiever mee. Hij benoemde twee van de deelhandelingen.

Het reinigen van de oppervlakken: - Bij het overlopen van de schoonmaakproducten, was Bart wel actiever. Hij kende alle producten en kon ook deels benoemen waarvoor ze werden gebruikt. -

Bij het reinigen van het aangerecht heb ik Bart gevraagd om als tweede gebruiker naar voor te komen. Ik vroeg hem te kijken wat nog vuil was en wat hij dus moest poetsen. Hij antwoordde spontaan: de afwasbak is nog vuil, en waste deze op een correcte manier uit. Ik heb hem toen gezegd dat hij dit goed had gedaan en hij glimlachte.


56

-

Wanneer een andere gebruiker vooraan stond om te poetsen en ik vroeg aan Bart om dichterbij te komen om eens te kijken, weigerde hij. Ik heb hem toen aangespoord toch te komen kijken en uiteindelijk deed hij dit wel.

Collage: - Bart bladerde heel snel door de folders. Hij vroeg ook heel specifiek naar bepaalde folders (die van de colruyt). -

Bij het doorbladeren van de folders merkte ik op dat Bart vooral stil stond bij de voeding i.p.v. gericht te zoeken achter schoonmaakmiddelen. Ik ben vervolgens bij hem gaan zetten om samen te doorbladeren. Op ieder blad vroeg ik: ‘staan hier schoonmaakmiddelen op?’. Soms duidde hij waspoeder aan, maar toen ik hem vroeg waarvoor dit werd gebruikt, kon hij wel vertellen dat het was om de kleren te wassen.

-

Uiteindelijk heeft hij toch vier prentjes uitgeknipt die te maken hadden met schoonmaken. Hij kon ze wel zelf op de juiste plaats hangen.

Evaluatie Tijdens de vorming is mij opgevallen dat Bart, naarmate de vorming vordert, actiever wordt. In het begin lijkt hij moeilijk te bereiken. Hij bezit wel een algemene kennis over schoonmaken en de producten die daarvoor moeten gebruikt worden. Hij is ook in staat om deze correct te hanteren. Bij de collage is mij opgevallen dat Bart gemakkelijk wordt afgeleid van zijn taak. Verder zijn er geen motorische of andere cognitieve problemen opgemerkt. Overdracht naar een volgende vormingsactiviteit: Naar een volgende vorming ga ik eerst werken met pictogrammen en nadien zonder om te zien of dit scheelt in de aandacht die ik kan opwekken bij Bart. Verder zal ik ook proberen om Bart zich te laten concentreren op zijn taak. Dit kan ik doen door naast hem te zitten en hem duidelijker in het oog te houden en hem verbaal erop wijzen.


57

Overbrengen naar de collega’s

4.1.6.5 Algemene opbouw 9.30h – 9.45h 9.45h – 10.00h 10.10h –10.45h

Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming - verwelkoming - herhaling van de vorige sessies - maken van de posters 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.40h Hervatting van de vorming: - rollenspel - invullen van de trap - afronding 11.45h – 12.00h Busrit naar dagcentrum De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Bart Maken van posters: - In het begin van de vormingssessie was Bart redelijk afwezig. -

Bij de verbale herhaling van de geziene informatie kon Bart niet meer vertellen wat we hadden gezien.

-

Bij het uitdelen van de pictogrammen heb ik Bart moeten vragen om zijn map weg te leggen zodat hij voldoende plaats zou hebben op tafel. Hij deed dit onmiddellijk. De pictogrammen legde hij meteen ook ordelijk zodat hij ze allemaal goed kon zien.

-

Toen gebruik werd gemaakt van de pictogrammen om te herhalen, kwam Bart meer in actie. Hij werkte actief mee om naar de pictogrammen te zoeken. Telkens wanneer hij een correct pictogram had, merkte hij dit ook zelf op.

-

Wanneer hem gevraagd werd wat de volgende deelhandeling was, kon hij hierop correct antwoorden. Wanneer hij niet het bijhorende pictogram had, keek hij rond bij de andere deelnemers.

-

Bij de motorische handelingen van de activiteit (het opkleven zelf) zijn geen problemen op te merken.

Rollenspel: - Bij de vraag wie wilde presenteren, stak Bart zijn vinger niet in de lucht. Toen hij werd uitgekozen door een gebruiker, glimlachte hij en kwam hij naar voren. -

Hij heeft de poster “propere werkkledij” gepresenteerd. Hij kon goed vertellen wat op de poster stond, maar wanneer hij moest vertellen wanneer je welk kledingsstuk moest vervangen had hij problemen. Bij de ‘lange broek’ vertelde hij dat je dit elke dag moest vervangen ofwel om de drie weken. Ik heb hem “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

58

toen gevraagd wanneer hij een verse broek aandoet. Toen zag hij in dat drie weken heel lang was vooraleer te vervangen. Ik heb hem toen gezegd dat dit normaal om de drie dagen maximum is. -

Bij het applaus dat Bart kreeg na zijn presentatie, glimlachte hij en ging hij meteen terug gaan zitten.

-

Hij deed zijn best om te luisteren naar de andere gebruikers, maar dit was niet altijd even gemakkelijk. Hij was makkelijk afgeleid door andere gebruikers.

-

Wanneer een vraag werd gesteld aan de groep kon Bart ook antwoorden. De andere gebruikers moesten wel worden tegengehouden om te antwoorden in zijn plaats.

Evaluatie: Over het algemeen werkte Bart, na z’n afwezig moment, heel goed mee in de vorming. Hij bezit voldoende kennis om het bedrijf in te lichten. Bij het herhalen zonder ondersteuning heeft Bart veel moeite om de informatie terug op te halen. Wanneer gebruik werd gemaakt van pictogrammen en gerichte vragen ging dit al veel beter. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Bij het presenteren in het bedrijf zal voldoende ondersteuning moeten geboden worden bij Bart. Door hem gerichte vragen te stellen zal hij meer gaan nadenken over wat hij gaat vertellen waardoor zijn informatie die hij doorgeeft vollediger zal zijn.

4.1.6.6

Overdracht in het bedrijf

Algemene opbouw +/- 15 min +/- 5 min +/- 15 min +/- 20 min +/- 10 min +/- 5 min

Herhaling met de deelnemer van de vormingscursus - Lokaal klaarzetten - collega’s uitnodigen - Algemene inleiding - Samen bepalen wat hygiëne is - Overlopen van de posters - Uitleg geven over de verschillende thema’s - Vragenronde - Afronding - Uitdeling cursus

Observaties Bart -

Bij aankomst in het bedrijf was Bart meteen enthousiast. Hij wist nog waarvoor ik kwam. Toen ik hem vroeg of hij het zag zitten, antwoordde hij meteen heel hevig van ja. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

59

-

Bij de voorbereiding keek Bart afwezig wanneer een andere gebruiker aan het woord was. Wanneer het zijn beurt was, was hij heel actief.

-

Na de herhaling vroeg ik of iemand de andere gebruikers wou gaan uitnodigen om aan de vorming te beginnen. Hij liep meteen naar de catering om de andere gebruikers te halen.

-

Bart kwam als tweede aan de beurt. Zijn eerste poster ging over persoonlijke hygiëne. Hij kon goed verwoorden wat telkens was aangegeven: vb. eerst het ondergoed. Ik vroeg hem dan wanneer je dit moest verversen. Hij antwoordde: elke dag.

-

Hij was soms erg haastig om iets gezegd te krijgen. Er stelde nog iemand een vraag, maar Bart was al bezig met het volgende puntje te bespreken. Ik heb hem toen gevraagd om eventjes te wachten, wat hij dan ook deed.

-

Bart heeft geholpen bij het uitdelen van de cursus aan de verschillende deelnemers. Hij stelde me ook de vraag of de begeleiders er ook één mochten hebben. Ik heb gezegd dat, als hij dit wou, dit mocht geven aan de begeleiders.

-

Nadien riep ik Bart bij mij en vroeg wat hij er van vond. Hij vond dat het goed was gegaan, en ik ging akkoord.

Evaluatie Bart beschikt over voldoende kennis over hygiëne. Mits externe sturing en structuratie, kan hij alles goed duidelijk vertellen. Soms is hij wat te haastig, maar wanneer hier wordt op ingegaan, past hij zijn tempo aan. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Bij een volgende activiteit waarbij Bart moet spreken voor groep is het belangrijk om hem verder te ondersteunen in zijn tempo. Door zijn enthousiasme gaat hij soms heel luid en snel spreken. Daardoor komt de informatie niet duidelijk over. Door hem hierop te wijzen, past hij zijn tempo aan.


60

Herhaling en diploma – uitreiking

4.1.6.7 Algemene opbouw 9.30h – 9.45h 9.45h – 10.00h 10.10h – 11.00h

Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming: - verwelkoming - herhaling van de vorige sessies a.d.h.v. een ganzenbord 11.00h – 11.40h Hervatting vorming: - diploma – uitreiking - aperitief - invullen van de trap - afronding 11.45h – 12.00h Busrit naar dagcentrum De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Bart Ganzenbord: - Wanneer de spelregels van het ganzenbord werden uitgelegd, was Bart afwezig. Hij staarde recht voor zich uit en reageerde niet wanneer hij werd aangesproken. -

Toen het zijn beurt was om de dobbelsteen te werpen, werd hij actiever.

-

Hij was minder afwezig wanneer hij aan de beurt was. Als hij zelf een vraag kreeg of een opdracht, deed hij echt zijn best om zo goed mogelijk te antwoorden. Dit lukte hem ook.

-

Wanneer een andere gebruiker aan bod kwam, staarde Bart opnieuw voor zich uit. Ook wanneer gevraagd werd, in het algemeen, of iemand de andere gebruiker kon helpen, reageerde hij niet. Pas wanneer hij persoonlijk werd aangesproken, kwam reactie van Bart.

-

Wanneer we ons moesten verplaatsen naar de keuken voor een opdracht, bleef Bart in eerste instantie zitten. Pas wanneer ik hem daadwerkelijk vroeg om mee te komen, kwam hij mee naar de keuken.

-

In de keuken zelf nam hij meteen plaats op een stoel. Deze stond achter de deelnemer die de handeling moest uitvoeren. Hij kon dus niet veel zien. Wanneer ik hem vroeg of hij alles goed kon zien antwoordde hij van ja, maar ik heb hem toen toch aangespoord om naast mij te staan zodat hij zeker alle handelingen goed kon zien. Hij deed dit ook.

Diploma – uitreiking: - Bij aanvang van de diploma – uitreiking, viel Bart niet op. Hij was niet afwezig, maar ook niet luid aanwezig in de groep.


61

-

Wanneer de eerste deelnemer terug naar zijn plaats ging met zijn diploma, vroeg ik aan de andere deelnemers om in de handen te klappen, deed Bart wel mee, maar niet even enthousiast als alle andere. Hij klapte een keer of drie en stopte.

-

Bart was als laatste aan beurt om naar voor te komen voor zijn diploma. Van zodra hij recht stond van zijn stoel, begon hij te glimlachen. Ik kon daaruit afleiden dat hij blij was ook een diploma te mogen ontvangen.

-

Ik heb hem gevraagd om zijn naam op te schrijven op het diploma. Dit lukte hem goed. Wanneer ik het hem plechtig overhandigde, stond een grote glimlach op zijn gezicht. Deze glimlach bleef gedurende het applaus op zijn gezicht.

-

Tijdens de ‘receptie’ viel mij op dat Bart gulzig van chips at. Ik heb hem dan ook aangespoord om niet te gulzig te eten van de chips, omdat ze straks in het dagcentrum ook nog moesten eten. Hij verminderde wat van eten, maar stopte niet totdat de zak volledig uitwas.

Evaluatie Over het algemeen is te zeggen dat Bart tijdens de vorming zich heeft ingespannen om actief mee te werken. Tijdens het ganzenbord viel op dat hij ook een redelijke kennis bezit over hygiëne in het bedrijf. Er is mij, in tegenstelling tot andere gebruikers, geen competitiedrang opgevallen. Bart heeft ook plezier van de beloning achteraf (diploma). Dit kan, in het vervolg, gaan fungeren als een extra motivatie.

4.1.7

Stap 7: evaluatie

Wanneer globaal wordt gekeken naar de houding van Bart tijdens de vorming, is op te merken dat hij in het begin meestal stiller is dan naar het einde toe. Mogelijke verklaring hiervoor kan zijn dat Bart nog niet helemaal wakker, nog niet helemaal klaar is om op te letten. Ondanks dit, is wel op te merken dat hij over het algemeen zich heeft ingespannen en dat hij geïnteresseerd overkwam. Verder was ook een positieve evolutie op te merken met betrekking tot Bart z’n kennis op het gebied van hygiëne. Dit was deels te merken in de vorming, maar ook tijdens de opvolging in het bedrijf merkte ik op dat hij meer spontaan zijn handen ging wassen, en ook makkelijker een opmerking over het handen wassen, schort dragen e.d. uitvoerde. Het is natuurlijk wel belangrijk dat, naar de toekomst toe, de begeleiders van het bedrijf hier verder aandacht aan besteden. Dit door hem enerzijds verder verbaal te begeleiden, anderzijds door eventueel ook het opfrissen van de cursus.


62

4.2

Voorstelling volgcliënt Jan volgens OPPM

4.2.1


Door middel van de handelingsplannen, de gesprekken met de medewerkers van de bedrijven en de agoog, zijn volgende problemen geïdentificeerd: - sensorisch: o Jan heeft last van visuele problemen (slechtziend) - Productiviteit: o Jan heeft problemen om proper af te wassen o Jan heeft moeite om hygiënisch te werken (grote speekselvloed, slechte visus waardoor hij over het eten hangt, …) Er werd besloten, in samenspraak met de medewerkers van het interne bedrijf, om te werken aan de punten: - proper afwassen; - hygiënisch met voedsel omspringen.

4.2.2



4.2.3


Hieronder worden de voorkomende struikelpunten in het handelen van Jan besproken. Ze worden onderverdeeld in de handelingsgebieden. Zelfredzaamheid: - Er is mondelinge begeleiding en controle vereist: o Wanneer hij verse kledij aantrekt; o Zodat hij na het sporten zijn sportkledij uittrekt; - het is belangrijk dat huishoudelijke taken duidelijk afgebakend zijn zodat hij duidelijk weet wat van hem verwacht wordt.

Productiviteit: - Jan moet er dikwijls op gewezen worden door de medewerkers om niet boven het deeg e.d. te leunen; - de medewerkers wijzen Jan er dikwijls op om niet te dicht bij het voedsel te spreken omdat er ander gemakkelijk wat speeksel in het deeg terecht kan komen. Communicatie: - Jan spreekt soms snel waardoor hij over zijn woorden valt; - Jan spreekt luid en met redelijk veel speekselvloed; - Het is belangrijk dat in gesprekken duidelijke grenzen worden gesteld qua uitbundigheid en enthousiasme. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

63

Sensomotorisch: - Jan spreekt regelmatig heel luid en uitbundig; - Hij heeft visuele problemen en draagt daarom normaal een bril. Hij zet deze echter heel weinig op; - Hij heeft een geringe gehoorsdaling aan beide kanten. Cognitie: - Jan heeft een ernstig mentale beperking (syndroom van Down); - Ipv geschreven taal, maakt hij gebruik van pictogrammen; - Jan heeft moeite met probleemoplossend werken. Psychosociaal: - Het is belangrijk dat, in het algemeen, duidelijke grenzen worden gesteld naar wat kan en wat niet.

4.2.4


4.2.4.1

De mogelijkheden

Zelfredzaamheid: - Jan is in over het algemeen zelfstandig (taken zoals wassen, eten,…) Productiviteit: - Jan werkt 5 dagen per week in de bakkerij; - Op woensdagnamiddag gaat hij sporten (fitness) Communicatie: - Jan bezit enige smog – kennis om zich duidelijker verstaanbaar te maken. Sensomotorisch: - De algemene motoriek van Jan is niet gestoord; Cognitie: - Jan begrijpt werkschema’s met pictogrammen en maakt ook gebruik van een agenda met pictogrammen; - Hij kan een eenduidige, eenvoudige opdracht tot een goed einde brengen.

4.2.4.2 -

-

De middelen

Het bedrijf: o de motivatie om samen te werken naar een proper en hygiënisch bedrijf; o de motivatie om blijvende ondersteuning te bieden inzake hygiëne. Annelies, studente ergotherapie: o Ze hecht veel belang aan hygiëne; o Ze is gemotiveerd om met de doelgroep te werken; o Ze is gemotiveerd om mee te werken in de bedrijven en op die manier informatie in te winnen in verband met hygiëne. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

64

4.2.5

Stap 5: doelen

De doelen die worden geformuleerd, staan in relatie met de prioriteit die werd gesteld in stap 1, alsook met de hulpvraag die werd geformuleerd in hoofdstuk 5. -

Jan kan de afwas op een correcte manier uitvoeren; Jan kan op een propere en nette manier tewerk gaan in zijn bedrijf: o Hij kan oppervlakken correct reinigen; o Hij kan de gevaren van een slechte persoonlijke hygiëne opnoemen en deze beperking in het bedrijf.

4.2.6


4.2.6.1



Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming: verwelkoming algemene inleiding a.d.h.v. brainstorm (+- 10 min) opdracht: foto’s bespreken (goed/slecht) (+-25 min) 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.45h Hervatting van de vorming: korte résumé video handhygiëne + bespreking (+- 30 min) overlopen cursus (+- 10 min) afronding De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Jan -

Jan kwam om 9.30h naar het vormingsbureau i.p.v. naar het afspreekpunt aan de sportzaal in het dagcentrum. Ik vroeg hem waarom hij naar hier kwam en hij zei dat hij niet zeker was van de afspreekplaats omdat daar nog geen picto omhoog hangt. Ik heb hem verteld dat hij een volgende keer naar de sportzaal mocht gaan en dat ik zeker ook naar daar zou gaan.

Algemene inleiding: - Bij de algemene inleiding viel het mij op dat Jan aandachtig luisterde. Hij was vooral alert toen het ging over de afwas. Hij keek recht naar mij en trok zijn wenkbrauwen op. Brainstorm: - Bij de brainstorm over wat hygiëne (of proper en net werken) voor jou betekent, gaf hij vooral antwoorden die te maken hadden met afwassen in de bakkerij. Ik heb hem gevraagd om de antwoorden te verduidelijken zodat ik na “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

65

kon gaan of hij wel begreep wat afwassen te maken heeft met hygiëne. Dit kon hij wel. Bespreking van de foto’s: - Bij het bekijken van de foto’s had ik de indruk dat niet alle foto’s even duidelijk waren voor Jan. Ik heb hem geen specifieke vragen gesteld maar heb wel de foto’s verduidelijkt door zelf aan te duiden wat te zien is en daarbij dan concreet (voor de groep) te vragen of dat proper is of niet. Daarop kon hij dan wel weer antwoorden. Video’s handhygiëne: - Bij de video’s van het handen wassen kon Jan duidelijk enkele antwoorden geven (zoals ringen die niet mogen gedragen worden, gebruik van de verkeerde handdoek…) -

Wanneer ik 2 vrijwilligers uitnodigde om zelf hun handen eens te wassen op de correcte manier gaf hij zich na enige twijfel op. Hij heeft zijn handen als eerste gewassen, maar ik heb hem nog verbale ondersteuning geboden bij de verschillende deelhandelingen.

-

Tijdens het wassen zelf valt het me op dat Jan, ook al wordt het anders gezegd, al bezig is met de handeling op zijn manier. Hij moet dan worden tegengehouden zodat hij bewust gaat nadenken wat hij eerst moet doen en waarop hij moet letten.

-

Wanneer hij zijn handen had gewassen was hij blij met de positieve feedback die hij kreeg van de bewoners als van mij. (Ik heb de bewoners gevraagd of ze vonden dat Jan zijn handen correct had gewassen en ze antwoorden van ja).

Overlopen van de cursus: - Bij het overlopen van de cursus was Jan alert. Hij volgde goed mee. -

Aangezien Jan niet kan schrijven heb ik zijn trap ingevuld. Hij heeft me dit wel zelf gevraagd.

Evaluatie: Over het algemeen is Jan heel geïnteresseerd. Hij werkt actief mee en is enthousiast. Het is duidelijk dat Jan goed weet wat proper is en wat niet. Bij het overbrengen naar praktijksituaties (zoals de handen wassen) is verbale begeleiding nodig. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Naar de toekomst toe is van groot belang de methodiek goed aan te passen aan het niveau van de gebruiker. Bij Jan zal ik er moeten op letten dat ik voldoende visualiseer (aangezien hij niet kan lezen en schrijven) en met duidelijke contrasten ga werken in mijn voorbeelden en praktische toepassingen.


66

4.2.6.2




Observaties Jan Bevraging vorig sessie: - Bij de herhaling van de vorige sessie, was Jan niet actief betrokken. Hij was nog meer bezig met zijn agenda e.d.. Ik heb hem hierop aangesproken en heb hem verteld dat ik tijdens de pauze zijn agenda zou invullen, maar dat het nu tijd was om op te letten. Dit deed hij dan ook eventjes, maar algauw was hij bezig met zijn schrift. Ik heb hem toen opnieuw aangesproken en hem verteld dat alles op tijd zou geregeld worden, dat het niet nodig was dat hij nog bezig was met zijn schrift. Ik heb toen ook het schrift langs de kant gelegd en hem verteld als hij nog bezig was met zijn agenda dat ik hem zou bij mij houden. Hij heeft hem dan ook langs de kant gelegd. -

Toen een andere gebruiker zijn handen waste, keek Jan aandachtig. Bij het overlopen van de deelhandelingen kon hij mij ook vertellen dat het belangrijk was de handen goed te wassen en de duimen niet te vergeten. Ik heb hem hier een korte positieve verbale bekrachtiging gegeven. Hij glimlachte.

Algemeen groepsgesprek: ochtendritueel: - Bij het bevragen van het ochtendritueel, wist Jan wel wat hij wou vertellen, maar had hij moeite om op zijn woorden te komen. Ik heb hem de tijd gegeven om zelf zijn zinnen te formuleren en heb tussendoor kort gerecapituleerd van wat hij reeds had verteld. -

Hij was ook heel alert bij de verhalen van andere gebruikers. Wanneer ik een vraag stelde aan alle gebruikers (vb. wie gaat nog in het weekend in bad), reageerde hij als één van de eerste. Ik heb hem dan ook weer kort positief verbaal bekrachtigd.


67

Creatieve opdracht: dag – en weektaken: - Wanneer iemand een pictogram koos, moest ik het altijd nogmaals heel dicht tonen bij Jan. Dit komt doordat hij zijn bril niet droeg. Wanneer hij het pictogram nog niet had gezien, keek hij spontaan bij zijn buurman (Bart) om te zien welk pictogram hij nodig had. Ik heb hem dan gezegd dat ik iedere keer het pictogram zou tonen aan hem en dat hij het tussen zijn pictogrammen moest terug vinden. -

Wanneer hij zelf een pictogram koos, was dit telkens een waar hij meteen kon zeggen wat erop stond. Soms had hij wel wat moeite om te bepalen of dit een dag – of weektaak was, maar mits een bijkomende vraag te stellen, wist hij het wel.

-

De pictogrammen van dagtaak en weektaak waren niet altijd duidelijk voor Jan. Daarom heb ik telkens erbij verteld (bij ieder pictogram) dat een dagtaak het pictogram was met de zon en de weektaak deze met de kalender. Dan kon hij wel de juiste indeling maken.

Reclame: voorstellen van het verzorgingsproduct: - Bij het voorstellen van de producten kon Jan ook antwoorden op de vragen die ik stelde over de andere producten. (vb. shampoo: wordt gebruikt om het haar te wassen). -

Jan had zelf de zeep gekozen. Hij kon ook goed antwoorden op de vragen die aan hem werden gesteld (wanneer wordt dit gebruikt: hij antwoordde: bij het wassen aan de lavabo en in bad of douche). Zijn antwoorden waren dus heel goed en volledig. Ik heb hem hiervoor ook verbaal positief bekrachtigd.

Overlopen van de cursus: - Bij het overlopen van de cursus volgde Jan goed mee. Hij had soms moeite met het begrijpen van de pictogrammen. Toen heb ik verteld wat erop stond en hem meeruitleg gevraagd.

Evaluatie Jan komt gemotiveerd en geïnteresseerd over. Zijn kennis over het onderwerp is redelijk goed. Hij begrijpt de gegeven opdrachten ook goed, al dan niet met wat extra ondersteuning (verbaal). Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Naar een volgende vormingssessie moet ik erop letten dat ik opnieuw voldoende visuele ondersteuning bied en dat mijn pictogrammen duidelijk en groot zijn. Op die manier zal Jan beter kunnen volgen. Ik kan hem ook eerst vragen wat er te zien is op het pictogram en vervolgens wat dit zou kunnen betekenen.


68

4.2.6.3

De vaat



Observaties Jan Herhaling vorige sessie: - Tijdens de herhaling van de vorige sessies was Jan wat stil. Hij antwoordde niet spontaan op de vragen. Pas wanneer hij werd aangesproken antwoordde hij, en de antwoorden waren altijd correct. -

Wanneer een andere gebruiker de handen waste, stond Jan aan het aangerecht en volgde alles goed. Hij kon ook goed de deelhandelingen verder beschrijven, vooral details (vb. goed tussen de vingers wrijven en letten op propere nagels).

De afwas: - Jan wees in eerste instantie de vuile handdoek aan als proper. Wanneer ik hem vroeg hier aan te ruiken en eens goed naar te kijken, veranderde zijn mening. Hij toonde ook de vlekken op de vuile handdoek. -

Hij bood zich spontaan aan als vrijwilliger om af te wassen. Toen ik hem vroeg wat de eerste stap zou zijn, antwoordde hij water laten lopen. Toen ik hem vroeg eens goed in de spoelbak te kijken, merkte hij op dat deze vuil was en hij deze eerst moest uitspoelen.

-

Bij het toevoegen van het detergent in het water schudde Jan hevig met de fles. Ik heb hem moeten verbaal aansporen om niet te veel detergent in het water te doen.

-

Jan was telkens wat haastig om de volgende deelhandeling uit te voeren. De deelhandeling was nog niet benoemd en Jan had ze al uitgevoerd. Ik heb hem toen gezegd dat zijn handelingen wel correct waren, maar heb hem toen ook gevraagd om wat te wachten zodat de anderen eerst konden benoemen wat “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

69

er moest gebeuren. Hij knikte en zei, “het is goed”. Hij deed dan ook wat van hem gevraagd werd. Memory: - Bij het benoemen wat op de pictogrammen te zien was, had Jan wat moeite. Hij moest heel dicht kijken. Ik moest hem vragen wat hij precies zag op de pictogrammen en wat dit mogelijks zou betekenen. De betekenis had hij niet altijd correct. Ik heb toen de mogelijke betekenis gevraagd aan de andere gebruikers. -

Nadat de uitleg was gegeven over de memory, knikte Jan heftig met zijn hoofd en zei dat hij het begreep. Hij was als eerste aan beurt om twee plaatjes om te draaien. Hij benoemde wat erop stond en ik heb hem wat verbaal ondersteund om de betekenis ervan te verwoorden.

-

Toen een andere gebruiker het eerste paar had gevormd, reageerde Jan enthousiast.

Evaluatie Uit de handelingen van Jan bij de vaat is af te leiden dat hij deze op een correcte manier kan uitvoeren. Hij werkt met de juiste producten maar heeft wat moeite om zuinig om te springen met zijn product. Verder was Jan heel gemotiveerd om mee te werken. Hij heeft wel verbale ondersteuning nodig bij het correct benoemen van de pictogrammen en de betekenis ervan. Overdracht naar een volgende vormingsactiviteit: Naar de toekomst ga ik erop letten dat ik mijn pictogrammen nog wat groter maak zodat Jan deze goed kan zien. Verder zal ik hem ook verbaal verder ondersteunen bij de benaming ervan zodat hij duidelijk de betekenis kent van de verschillende pictogrammen en zodat de vorming dus duidelijk is voor hem. Om ook eenduidigheid in de pictogrammen te steken zal ik in het vervolg werken met de duimen (omhoog en omlaag) om goed en niet goed aan te duiden i.p.v. de gezichten. De gezichten duiden immers meer op emoties.


70

4.2.6.4

Schoonmaken


Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming: - verwelkoming - herhaling van de vorige sessies - practicum: de deelnemers gaan zelf oppervlakken reinigen Pauze Hervatting vorming: - korte samenvatting van hetgeen voor de pauze is gebeurd - collage - overlopen van de cursus - invullen van de trap - afronding Busrit naar dagcentrum

10.45h – 11.00h 11.00h – 11.40h

11.45h – 12.00h

De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Jan Herhaling vorige sessie: - Tijdens de herhaling van de vorige sessie was Jan actief betrokken. Bij iedere vraag die ik hem stelde zij hij ‘ik weet het’. Hij probeerde dan te antwoorden op de vragen, maar het antwoord was niet altijd 100% correct. Het had er wel telkens mee te maken. Ik stelde toen een meer gerichte vraag waarop hij wel kon antwoorden. -

Het is me opgevallen dat Jan genoeg tijd nodig heeft om een antwoord te formuleren. Ik probeer hem dan ook de nodige tijd te geven.

-

Bij het wassen van de handen hielp Jan om de deelhandelingen op te noemen. Deze waren ook telkens correct.

Het reinigen van de oppervlakken: - De producten uitgestald waren Jan niet allemaal bekend. De allesreiniger van ajax was de enige die hij niet kende. -

De andere producten kende hij wel en kon hij ook grotendeels vertellen waarvoor ze gebruikt werden.

-

Toen ik een vrijwilliger vroeg om naar voor te komen, was Jan meteen enthousiast. Hij kwam dus als eerste naar voren om het aangerecht te reinigen. Hij merkte meteen op dat er nog materiaal in de afwasbak stond en dat dit dus eerst weg moest vooraleer je de afwasbak kon reinigen. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

71

-

Hij heeft een sopje gemaakt van warm water en detergent. In eerste instantie nam hij koud water, maar toen ik hem vroeg of het koud of warm moest zijn, nam hij warm water. Vooraleer hij detergent moest toevoegen, zei ik dat hij enkel twee druppeltjes nodig had. Toen hij het detergent erbij deed, nam Jan te veel product. Ik heb hem hier verbaal op gewezen. Hij lachte eens en zei sorry.

Collage: - Jan koos zelf een reclamefolder om in te bladeren. Hij wees verschillende producten aan, maar had telkens bevestiging nodig om te weten of het weldegelijk om het juiste product ging. Ik ben dan ook naast hem blijven zitten. -

Wanneer hij een product had uitgeknipt kon hij zelf aanduiden, mits ik een gerichte vraag stelde, waarvoor dat product werd gebruikt.

-

Motorisch had hij geen problemen om de activiteit uit te voeren.

Evaluatie Over het algemeen kan gezegd worden dat Jan een enthousiaste deelnemer van het vormingsproces is. Hij werkt actief mee en doet zijn best om zo goed mogelijk te antwoorden en mee te werken. Doordat in zijn karakter een impulsieve factor meespeelt, springt Jan niet altijd even zuinig om met de producten. Achteraf weet hij dit wel en excuseert hij zich hiervoor. Zijn algemene kennis omtrent schoonmaken is goed. Hij kent niet alle producten, maar dit is deels te wijten aan het feit dat men in zijn bedrijf niet alle producten gebruikt. Bij de collage had Jan wat problemen met zijn slecht zicht, maar verder kan hij zich goed behelpen. Overdracht naar een volgende vormingsactiviteit: Naar een volgende vorming zou ik erop letten dat Jan opnieuw voldoende ondersteuning krijgt. Dit deels door pictogrammen (die groot genoeg moeten zijn), maar ook door meer gerichte vragen te stellen. Betreft het probleem dat hij te veel product gebruikt, stel ik voor om dit een volgende keer ook visueel voor te stellen.


72



Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming verwelkoming herhaling van de vorige sessies maken van de posters 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.40h Hervatting van de vorming: rollenspel invullen van de trap afronding 11.45h – 12.00h Busrit naar dagcentrum De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Jan Maken van posters: - Bij de verbale herhaling van de informatie gaf Jan niet onmiddellijk informatie door. Bij concrete vragen zei hij dat hij het wist, en na enkele ogenblikken nadenken kon Jan wel het juiste antwoord geven. -

Wanneer de pictogrammen werden uitgedeeld heb ik ze geordend neer gelegd en Jan gevraagd om zijn agenda e.d. langs de kant te leggen. Hij deed dit onmiddellijk.

-

Bij het zoeken naar de juiste pictogrammen had Jan wat meer tijd nodig dan sommige andere gebruikers. Hij leunde heel ver over zijn pictogrammen. Ik vroeg hem of hij zijn bril bij zich had, maar dit was niet zo. Hij zei dat hij hem volgende keer niet zou vergeten.

-

Bij het opnoemen van de volgende deelhandeling antwoordde Jan niet onmiddellijk. De andere gebruikers waren hem telkens voor. Ik heb hem toen zelf vragen gesteld, gericht naar hem, zodat hijzelf de kans kreeg om te antwoorden. Zijn antwoorden waren niet altijd volledig correct, maar mits een gerichte vraag kon hij toch het correcte antwoord formuleren.

-

Met de motorische uitvoering van de activiteit had Jan geen problemen.

Rollenspel: - Jan stak niet onmiddellijk zijn vinger op toen ik vroeg wie wilde presenteren. Toen hij werd aangeduid door een andere gebruiker kwam hij wel gewillig naar voor. -

Bij het presenteren van zijn poster had Jan veel moeite. Hij keek naar de pictogrammen en vertelde gewoon wat hij zag. Om de betekenis van de “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

73

pictogrammen te achterhalen moest ik gerichte vragen stellen. Uiteindelijk kon hij een klein beetje formuleren wat er bedoeld werd. -

Na zijn presentatie kreeg Jan applaus. Hij begon te lachen en ging zitten. Je kon zien aan zijn houding dat hij tevreden was met de waardering.

-

Wanneer andere gebruikers aan het vertellen waren, lette Jan niet altijd evengoed op. Hij was soms bezig met zijn agenda. Ik heb hem uiteindelijk gevraagd om zijn agenda weg te leggen en vroeg op regelmatige basis of hij had begrepen wat de gebruiker had verteld. Hij heeft dan ook zijn agenda weggelegd en deed zijn best om te herformuleren wanneer ik hem dit vroeg.

-

Bij één van de presentaties van de andere gebruikers begon Jan te lachen omdat die gebruiker niet goed kon vertellen wat op het pictogram stond. Ik heb Jan hierop aangesproken en gezegd dat we dat niet doen. Dat is niet leuk en kan de gevoelens van andere mensen kwetsen. Hij heeft zich dan geëxcuseerd.

Evaluatie: Over het algemeen deed Jan zijn best. Hij heeft een goede algemene kennis over de verschillende thema’s maar mist de kunde om alles te vertellen aan een groep. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Bij de overdracht in de bedrijven zal het belangrijk zijn dat ik Jan voldoende ondersteun en begeleid. Dit ga ik doen door hem gerichte vragen te stellen naar concrete details. (wat zie je op de picto, wat wil dat zeggen).

4.2.6.6



Herhaling met de deelnemer van de vormingscursus - Lokaal klaarzetten - collega’s uitnodigen - Algemene inleiding - Samen bepalen wat hygiëne is - Overlopen van de posters - Uitleg geven over de verschillende thema’s - Vragenronde - Afronding - Uitdeling cursus

Observaties Jan -

Bij aankomst in de bakkerij was Jan nog bezig met het afwerken van de koekjes die hij aan het maken was. Hij heeft z’n werk snel, maar in orde, afgewerkt en is zich gaan omkleden. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

74

-

Toen hij terug was van zich om kleden heb ik, samen met Jan, het verloop van de overdracht nog eens overlopen. Ik heb hem verteld wat zijn taken waren en hoe we gingen beginnen. Ik heb hem ook nogmaals verteld dat, wanneer hij het antwoord niet meer exact wist, ik hulp zou inschakelen van de andere gebruikers. Hij vond dit goed.

-

Tijdens de algemene bepaling van hygiëne met de gebruikers van de bakkerij, kwamen veel goede antwoorden naar voor. Ook Jan ging de gebruikers dan gaan “feliciteren” met hun goede antwoord. Hij deed dit heel uitbundig (verbaal: door luid te spreken; fysisch door armbewegingen).

-

Wanneer het aan Jan was om te vertellen wat op de posters stond, keek hij soms niet naar de juiste pictogram. Ik heb dan het juiste pictogram aangewezen. Ik vroeg hem wat hij zag en wat dit zou kunnen betekenen. Hij kon goed verwoorden wat op de pictogram te zien was, maar de betekenis was niet altijd 100% correct. Soms stelde ik dan een gerichte vraag aan Jan zelf, waardoor hij uiteindelijk het antwoord wel kon geven, andere keren richtte ik mij naar de groep zodat een andere gebruiker het juiste antwoord kon formuleren.

-

Wanneer ik een bijvraag stelde aan Jan, zoals waarom gaan we niet met een vuile vaatdoek afwassen, kon hij correcte antwoorden formuleren. (hij antwoordde bijvoorbeeld voor de microben)

-

Jan heeft de cursussen voor de verschillende gebruikers uitgedeeld. Hij kon goed vertellen wie nog geen cursus had gekregen.

Evaluatie Jan kwam heel enthousiast over naar de groep. Hij heeft duidelijk geen vrees om voor een groep te staan en te spreken. Hij heeft wel veel sturing nodig naar de inhoud die moet worden overgebracht. Die sturing gebeurt door gerichte vragen, zijn aandacht te richten op de juiste pictogram… . Hij kon nog niet alle pictogrammen correct interpreteren. Toch kan gezegd worden dat de algemene kennis omtrent hygiëne bij Jan wel aanwezig is, hij heeft alleen moeite met de structuur erin aan te brengen en deze te vertellen aan andere mensen. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Bij Jan zou ik zeker blijven zorgen voor voldoende sturing (verbaal door vb. vragen; visueel door gestructureerde pictogrammen die hij begrijpt). Op die manier zal hij beter kunnen de hoofdzaken van de bijzaken scheiden. Verder zijn visualisaties voor Jan van groot belang. Deze moeten voldoende groot zijn zodat hij ze goed kan zien. Ze moeten ook duidelijk zijn (dit kan door ze ondermeer voldoende te herhalen). Dus een volgende keer zal ik samen met de gebruiker eerst voorbereiden alvorens te beginnen met de overdracht.


75

Herhaling en diploma – uitreiking



Observaties Jan Ganzenbord: - Bij de uitleg van de spelregels, had ik de indruk dat Jan oplette. Hij keek naar het spelbord, wanneer een pictogram werd aangeduid, keek hij dichter, zodat hij het toch kon zien ondanks zijn slecht zicht. -

Wanneer het zijn beurt was om te werpen met de dobbelsteen, nam hij deze vast in beide handen. Hij schudde met zijn handen en liet dan, van op een redelijke hoogte, de dobbelsteen op tafel vallen. Één keer zelfs zo hard dat deze van tafel kaatste. Ik heb Jan dan ook gevraagd om de volgende keer wat minder hard met de dobbelsteen te werpen. Hij zei dat het goed was, en deed dit ook.

-

Wanneer Jan een vraag kreeg, merkte ik dat het niet altijd even gemakkelijk was om te antwoorden. Hij begon altijd over het onderwerp in het algemeen, wat hij daarover wist. Specifiek antwoorden op de vraag was moeilijker.

-

Ook wanneer een andere gebruiker moeite had om te antwoorden, hielp Jan meedenken naar het mogelijke antwoord. Ik moest echter wel specifiek aan hem vragen of hij kon helpen, anders waren enkele andere gebruikers hem al voor.

-

Wanneer een gebruiker een opdracht kreeg in de keuken, stond Jan op de eerste rij om te kijken naar de uitvoering. Hij kon ook duidelijk zeggen of de handelingen goed of niet goed waren uitgevoerd.

Diploma – uitreiking: - Wanneer ik toelichtte dat iedereen nu een diploma zou krijgen, was Jan heel tevreden. Dit uitte zich in een grote lach. -

Toen de eerste deelnemer naar zijn plaats vertrok, klapte Jan heel hevig in zijn handen. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

76

-

Wanneer een tweede deelnemer terug naar zijn plaats vertrok, riep Jan zelf: “applaus” en begon hij te klappen. De andere deelnemers volgden zijn voorbeeld.

-

Wanneer Jan zelf naar voor kwam, had hij ook een grote glimlach. Bij het ondertekenen en overhandigen van het diploma, keek hij echter heel ernstig.

-

Wanneer hij applaus kreeg, begon hij ook opnieuw te glimlachen.

Evaluatie Jan werkte tijdens de volledige vorming goed mee. Tijdens het ganzenbord had hij het moeilijker, omdat het niveau niet helemaal aansloot bij zijn niveau. Toch bleef hij zich inspannen om goede antwoorden te formuleren. Bij de diploma – uitreiking, viel op dat Jan, zowel voor zichzelf als andere gebruikers, tevreden was met de prestaties. Overdracht naar een volgende vormingsactiviteit: Bij Jan is het belangrijk om de methodiek naar zijn niveau aan te passen. Bij het ganzenbord kan dit door met meer visueel materiaal te werken, de vragen en antwoorden visueel voor te stellen (pictogrammen) en meer doe – opdrachten erin te steken.

4.2.7

Stap 7: evaluatie

Over het algemeen kan gesteld worden dat Jan een enthousiaste deelnemer was aan het vormingsproces. Ook al was hij soms afgeleid (door vb. zijn agenda), deed hij toch zijn best om zo goed mogelijk te antwoorden op gestelde vragen. Over zijn kennis en kunde in verband met hygiëne is ook een positieve evolutie op te merken. Wanneer hij verbaal moet antwoorden op vragen over hygiëne gaat dit moeilijk. Maar tijdens de opvolging in de bakkerij was wel het volgende op te merken: - Jan besteedt aandacht aan het handen wassen en wijst ook de begeleiding hierop (op een ludieke manier); - Jan is trots op wat hij heeft bijgeleerd en roept dan ook iedere keer een begeleider bij hem om te kunnen demonstreren dat hij zijn handen op een correcte manier kan wassen; - Bij het afwassen gebruikt Jan nu warm water met een beetje detergent in plaats van koud water met een kwart van een fles. Natuurlijk is ook bij Jan nog verdere begeleiding nodig, zo denk ik vb. aan het afdrogen, zijn houding t.o.v. het deeg… maar ook hier zijn toch vorderingen op te merken. Mits voldoende ondersteuning (verbaal en visueel) van de begeleiders van het bedrijf, kan Jan zijn kennis onderhouden en bijschaven.


77

4.3

Voorstelling volgcliënt Joost volgens OPPM

4.3.1


Door middel van de handelingsplannen, de gesprekken met de medewerkers van de bedrijven en de agoog, zijn volgende problemen geïdentificeerd: -

Zelfredzaamheid: o Joost heeft niet zo’n goede lichaamshygiëne. Hij wast zich niet elke dag en heeft dikwijls vuile kledij aan.

-

Sociaal: o Hij kan soms bazig en stoer gedrag vertonen naar andere gebruikers toe.

Er werd besloten, in samenspraak met de medewerkers van het interne bedrijf, om te werken aan het punt hygiëne.

4.3.2



4.3.3


Hieronder worden de voorkomende problemen worden besproken. Ze worden onderverdeeld in de handelingsgebieden. Zelfredzaamheid: - Het is nodig om Joost verbaal te stimuleren zich te wassen en verse kledij aan te trekken. Productiviteit: - Om bepaalde activiteiten binnen het bedrijf goed uit te voeren heeft Joost te weinig oog voor hygiëne. (vb. bottelen van appelsap) Communicatie: - Hij is verbaal vaardig, maar is dikwijls moeilijk verstaanbaar. Sensomotorisch: - Hij heeft moeite om duidelijk te articuleren. Cognitie: - licht tot matig verstandelijke beperking; - het is nodig afspraken zeer concreet en eenduidig te maken; - Joost vergeet zich soms te wassen.


78

Psychosociaal: - Hij kan bazig gedrag vertonen naar andere gebruikers; - Hij vertoont wat stoer gedrag. 4.3.4


4.3.4.1

De mogelijkheden

Zelfredzaamheid: - Joost wast zich zelfstandig. Productiviteit: - Hij werkt 5 dagen per week in het interne bedrijf: ‘tuin en voeding’; - Op woensdag en vrijdag werkt hij ook voor het arbeidsbureau: technische dienst en postbedeling; - Op donderdagnamiddag heeft hij een externe job in de paardenmanège. Communicatie: - Joost is verbaal vaardig, hij heeft een redelijk uitgebreide woordenschat. Ontspanning: - Joost kijkt graag televisie; - Hij fietst graag; - Hij gaat op reis met een externe organisatie; - Hij is aangesloten bij jogging clubs. Sensomotorisch: - de motoriek en sensoriek zijn niet gestoord. Cognitie: - Joost heeft geen problemen met het uitvoeren van opeenvolgende handelingen.

4.3.4.2 -

-

De middelen

Het bedrijf: o de motivatie om samen te werken naar een proper en hygiënisch bedrijf; o de motivatie om blijvende ondersteuning te bieden inzake hygiëne. Annelies, studente ergotherapie: o Ze hecht veel belang aan hygiëne; o Ze is gemotiveerd om met de doelgroep te werken; o Ze is gemotiveerd om mee te werken in de bedrijven en op die manier informatie in te winnen in verband met hygiëne.


79

4.3.5

Stap 5: doelen

De doelen die worden geformuleerd, staan in relatie met de prioriteit die werd gesteld in stap 1, alsook met de hulpvraag, geformuleerd in hoofdstuk 5. -

Joost kan het belang van persoonlijke hygiëne verwoorden Joost kan het verschil tussen propere en vuile werkkledij verwoorden en toepassen.

4.3.6


4.3.6.1



Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming: verwelkoming algemene inleiding a.d.h.v. brainstorm (+- 10 min) opdracht: foto’s bespreken (goed/slecht) (+-25 min) 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.45h Hervatting van de vorming: korte résumé video handhygiëne + bespreking (+- 30 min) overlopen cursus (+- 10 min) afronding De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Joost -

Bij de aankomst in de Leeuw van Vlaanderenlaan was Joost heel behulpzaam om het materiaal mee te nemen. Hij nam zelf initiatief om de koffer te dragen en ik bedankte hem hier ook voor.

Algemene inleiding: - Tijdens de korte inleiding die ik gaf was Joost zijn aandacht gericht op hetgeen ik vertelde. Ik zag hem soms van ja knikken. Brainstorm: - Bij de brainstorm kon Joost heel goede antwoorden geven. Één van zijn antwoorden was: “je moet je handen wassen tegen microben”. Ik was aangenaam verrast dat hij zo’n pienter antwoord kon geven. Ik heb hem dan ook gezegd dat dit een heel goed antwoord was. -

Toen iemand anders een antwoord gaf en ik om uitleg vroeg gebeurde het soms dat een andere gebruiker de uitleg begon te geven. Joost heeft toen één keer gezegd dat die bepaalde gebruiker niet aan bod was. Ik heb hier niet op gereageerd omdat Joost gelijk had. Indien hij dit een tweede maal had gedaan “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

80

zou ik wel hebben gezegd dat het mijn taak was om de gebruiker erop te wijzen. Foto’s bespreken: - Bij de foto’s die ik projecteerde kon Joost veel goede antwoorden geven. Hij kon duidelijk het verschil aangeven tussen wat proper en wat niet proper was. Hij was actief betrokken van bij de eerste foto. Video’s handhygiëne: - Bij de video’s van “het handen wassen” was Joost één van de gebruikers die het meest aan het woord kwam. Hij kon de deelhandelingen (mits pauzes ertussen) duidelijk beschrijven. Overlopen van de cursus: - Bij het overlopen van de cursus en het invullen van de trap had Joost hulp nodig bij het schrijven.

Evaluatie: Joost is een heel actieve gebruiker en geeft de indruk gemotiveerd te zijn voor de cursus. Hij weet al veel over hygiëne en brengt zijn kennis ook gemakkelijk in de groep. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Naar de toekomst toe is het belangrijk om Joost te blijven motiveren. Dit kan ik doen door hem persoonlijk te gaan uitnodigen en hem tijdens de vorming en in het bedrijf positief te benaderen. Toch is het belangrijk om duidelijke grenzen te stellen aan Joost ten opzichte van andere gebruikers in verband met gezag. Hij mag de taak van de vormgever niet gaan overnemen door anderen op iets te wijzen. Wanneer dit zich voordoet zal ik dit voorzichtig moeten gaan aanpakken zodat Joost zich niet geviseerd voelt. Dit kan ik doen door te beginnen met : “ik vind het goed dat je vindt dat iedereen vb. moet zwijgen wanneer iemand aan het woord is, maar in het vervolg zal ik wel ingrijpen wanneer het te luidruchtig wordt”. Ik begin dus met een positieve ik – boodschap waardoor Joost zich niet (minder) geviseerd zal voelen.


81

4.3.6.2




Observaties Joost Over het algemeen gaf Joost een wat afwezige indruk. Hij werkte wel actief mee, maar tussendoor merkte ik op dat hij zat te staren / dromen. Ik heb dit dan proberen te vermijden door een vraag te stellen en Joost zijn aandacht te trekken. Bevraging vorig sessie: - Joost wist nog wat we vorige sessie hadden gezien. Bij de vraag wat precies antwoordde hij met specifieke details (propere nagels, geen ringen dragen). Ik heb dit dan verbaal gekaderd binnen de handhygiëne en heb in groep gevraagd of iemand wist wat we, naast de handhygiëne, nog hadden gezien. Ik deed het smog – gebaar voor boek en toen wist Joost ook dat ik de wetgeving (H.A.C.C.P.) bedoelde. -

Toen een gebruiker nogmaals toonde hoe de handen gewassen moesten worden, kon Joost ook nog enkele deelhandelingen formuleren: de pols goed inzepen, tussen de vingers en aandacht besteden aan de nagels. Ik heb hier een positieve verbale bekrachtiger gegeven.

Algemeen groepsgesprek: ochtendritueel: - Toen het aan Joost was om het ochtendritueel te bespreken, was hij eventjes stil. Ik heb hier bewust niet op gereageerd omdat dit een teken kan zijn dat Joost aan het nadenken is. -

Hij antwoordde dat het niet altijd mogelijk is om je ’s ochtends te wassen. Ik vroeg hem waarom niet en hij zei dat er soms niet genoeg tijd was. Ik heb toen zelf aangehaald dat het mogelijk is om dan vroeger op te staan, of om je ’s avonds dan te wassen.


82

Creatieve opdracht: dag – en weektaken: - Toen het aan Joost was om een pictogram uit te kiezen en te bespreken nam hij het pictogram van haar kammen. Toen hij niet onmiddellijk vertelde wat erop stond, heb ik hem gezegd, er staat een kam en een meisje met lang haar op. Wat zou dit kunnen betekenen. -

Bij het bepalen of het een dagtaak of een weektaak is, had Joost geen probleem. Ook bij de praktische uitvoering, het kleven van het pictogram, had hij geen problemen.

Reclame: voorstellen van het verzorgingsproduct: - Joost had de tandpasta gekozen. Hij kon vlot antwoorden op de vragen: wat, wanneer en waarom. -

Wanneer een andere gebruiker problemen had om te antwoorden op één van de vragen (vb bij de scheerzeep: wie gebruikt dit), kon Joost dan ook het antwoord zeggen (antwoord: mannen).

Overlopen van de cursus: - Joost volgde actief mee met het overlopen en kon op zijn beurt ook vertellen wat er in de cursus stond. Hij gaf tussendoor ook bijkomende informatie, vb. bij het tanden poetsen dat je een tandenborstel en een beker met water ook nodig had. Ik heb hem hier ook verbaal positief bij bekrachtigd.

Evaluatie Joost werkte opnieuw actief mee in de vorming, maar ik had de indruk dat hij niet zo geïnteresseerd en geconcentreerd was als vorige keer. Hij weet wel veel en deelt ook zijn kennis met andere gebruikers. Hij heeft geen moeite met het begrijpen van de gegeven opdrachten. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Naar de toekomst toe moet ik erop letten dat ik Joost voldoende tijd geef om na te denken. Indien hij een antwoord niet weet moet ik hem ook meer stimuleren om zelf tot oplossingen te komen. Ik denk, naar zijn interesse toe, dat ik voor een voldoende grote afwisseling moet zorgen in mijn programma zodat ik Joost kan blijven boeien. Ik kan dit doen door een grote verscheidenheid aan methodieken te gebruiken. Dit kan ook wel gebeuren door hem meer zelf actief te laten nadenken zoals hierboven beschreven.


83

4.3.6.3

De vaat



Observaties Joost Herhaling vorige sessie: - Joost gaf spontaan antwoorden op de vragen die gesteld werden. Ik heb hem hierbij een compliment gegeven omdat hij de antwoorden goed wist. -

Joost stemde meteen toe toen ik vroeg of hij het handen wassen nog eens wou demonstreren. Ik heb hem gevraagd omdat hij dit nog geen enkele keer had gedemonstreerd.

-

Hij deed meteen zijn polshorloge af en merkte op dat hij zijn andere bandje niet kon afdoen. Ik gaf hem een compliment omdat hij spontaan zijn horloge had afgedaan.

-

Bij het wassen van de handen heb ik hem gevraagd of hij iedere deelhandeling die hij moest doen wou benoemen. Dit deed hij en het lukte hem aardig. Hij was één deelhandeling vergeten te benoemen, maar had deze wel uitgevoerd, nl. tussen de vingers. Toen ik hem vroeg wat hij wel al had gedaan, maar nog niet had verteld, kon hij niet antwoorden. Ik heb het hem toen verteld.

-

Joost was in staat om zijn handen op de correcte manier te wassen, zonder extra begeleiding. Toen zijn taak volbracht was, heb ik gezegd dat hij dit goed had gedaan. Hij glimlachte.

De afwas: - Joost kon duidelijk aantonen welke de vuile handdoek en vaatdoek waren. Toen ik hem vroeg om eraan te ruiken merkte hij op dat het vuile vaatdoekje stonk. -

Joost had geen fysiek actieve taak bij het afwassen. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

84

-

Wanneer ik vragen stelde naar de verschillende deelhandelingen en naar de volgorde van het afwassen antwoordde Joost spontaan op bijna alle vragen. Hij kon ook goed vertellen waarom eerst de glazen en dan pas de tassen worden afgewassen.

Memory: - Joost had geen moeite om te vertellen wat op de pictogrammen te zien was, maar de betekenis van de pictogrammen kon hij moeilijker vertellen. Toen ik hem extra aanspoorde om wat na te denken, kwam hij uiteindelijk zelf met het juiste antwoord naar voren. -

De spelregels van de memory waren Joost gekend. Hij kon de spelregels hervertellen. Ik heb hem hierbij ook een compliment gegeven.

-

Bij het spelen van het spel, heeft Joost drie maal na elkaar een paar gevonden. Na het eerste paar, draaide hij opnieuw een kaartje om. Op dit kaartje stond een pictogram dat we al eerder waren tegengekomen. Joost herinnerde zich die plek nog heel goed. Zonder twijfelen nam hij het andere kaartje. Ik heb hem hierbij ook een compliment gegeven. Joost glunderde.

Evaluatie Tijdens de vorming in het algemeen is mij opgevallen dat Joost een goede kennis heeft inzake dit onderwerp. Hij kent de verschillende deelhandelingen, weet wat volgt op wat en ook waarom een goede afwas belangrijk is. Joost was tijdens de volledige sessie aandachtig en werkte altijd goed mee. Tijdens de memory specifiek is op te merken dat Joost zijn korte termijn geheugen heel goed is. Overdracht naar een volgende vormingsactiviteit: Naar een volgende sessie ga ik opnieuw proberen Joost zoveel mogelijk te stimuleren om verder na te gaan denken, meer te laten nadenken naar het waarom. Dit ga ik doen door verdere vragen te stellen.


85

4.3.6.4

Schoonmaken


Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming: - verwelkoming - herhaling van de vorige sessies - practicum: de deelnemers gaan zelf oppervlakken reinigen 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.40h Hervatting vorming: - korte samenvatting van hetgeen voor de pauze is gebeurd - collage - overlopen van de cursus - invullen van de trap - afronding 11.45h – 12.00h Busrit naar dagcentrum De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Joost Herhaling vorige sessie: - Tijdens de herhaling van de vorige sessie was Joost actief betrokken. Hij kon goed antwoorden op de gestelde vragen. -

Wanneer een vraag werd gesteld aan een andere gebruiker en die moest wat lang nadenken over zijn antwoord, zei Joost dat hij het antwoord wel wist. Ik heb hem toen wel gezegd dat hij het niet mocht verklappen, dat de andere gebruiker ook moest nadenken.

-

Toen een andere gebruiker demonstreerde om de handen te wassen, werd bij iedere deelhandeling de precieze uitvoering gevraagd, waar hij/zij moest op letten. Joost kon telkens goed aanduiden waar hij/zij moest op letten alsook waarom het belangrijk was.

Het reinigen van de oppervlakken: - De producten die werden uitgestald waren niet allemaal gekend voor Joost. De producten die minder of niet gekend werden heb ik hem gegeven en aan de hand van de tekeningen die er achteraan opstonden kon hij zelf afleiden waarvoor ze dienden. Ik heb hem toen ook verbaal positief bekrachtigd, waarop hij glimlachte. -

Wanneer andere gebruikers vooraan stonden om het aangerecht te poetsen, hielp Joost actief mee bij het benoemen van wat de gebruiker precies moest doen.


86

-

Joost heeft zelf de randen van het aangerecht schoongemaakt. Hij deed dit met voldoende water en duwde redelijk hard op de spons om het vuil weg te krijgen. Het maakte een piepend geluid waarmee Joost begon te lachen.

-

Toen volgens iedere gebruiker het aangerecht volledig was schoongemaakt, merkte Joost op dat de kraan nog niet was afgewassen. Ik heb hierop gezegd dat ik blij was dat iemand dit had opgemerkt. Hij glimlachte.

Collage: - Joost koos zelf een reclamefolder om in te bladeren. Hij vond verschillende producten en kon goed zeggen waarvoor ze mogelijks werden gebruikt. -

Hij sneed zelf de foto’s uit en kleefde ze zelf op het juiste blad.

-

De pictogrammen die op de bladen waren gedrukt kon Joost goed benoemen en de betekenis ervan achterhalen.

Evaluatie Tijdens de vorming in het algemeen is mij opnieuw opgevallen dat Joost al veel weet over het onderwerp. Bij de reinigingsproducten had hij wel wat moeite, maar dat kon hij goed oplossen door te kijken op het etiket waarvoor de producten werden gebruikt. Hij kent de verschillende deelhandelingen van het schoonmaken, en is ook in staat om deze toe te passen. Tijdens de collage zijn mij geen specifieke hindernissen opgevallen bij Joost. Hij is motorisch als cognitief in staat om deze opdracht tot een goed einde te brengen. Overdracht naar een volgende vormingsactiviteit: Naar een volgende sessie ga ik opnieuw proberen Joost zoveel mogelijk te stimuleren om na te denken naar het waarom van iedere handeling. Het is ook belangrijk dat ik blijf duidelijk maken dat anderen ook een kans moeten krijgen om na te denken. Dit zal ik doen door in het algemeen te zeggen dat ik een vraag stel aan die gebruiker en dat niemand het antwoord mag voorzeggen. Op die manier is het niet te confronterend voor Joost.


87



Verzamelen aan de receptie van het dagcentrum Busrit naar Leeuw van Vlaanderenlaan Aanvang vorming verwelkoming herhaling van de vorige sessies maken van de posters 10.45h – 11.00h Pauze 11.00h – 11.40h Hervatting van de vorming: rollenspel invullen van de trap afronding 11.45h – 12.00h Busrit naar dagcentrum De volledige uitwerking is terug te vinden in de handleiding voor de vormgever (aparte bundel).

Observaties Joost Maken van posters: - Joost werkte bij de herhaling actief mee. -

Toen ik hem vroeg wat we in de tweede vormingssessie hadden gezien, kon ik afleiden van zijn gelaat dat hij het niet meer exact wist. Ik heb hem gevraagd te kijken op het voorblad van zijn cursus, waar alle pictogrammen van de thema’s opstaan, en toen kon hij wel zeggen dat het over persoonlijke hygiëne ging.

-

Wanneer de pictogrammen onder de deelnemers werden verdeeld, legde Joost meteen zijn pictogrammen in rijen voor zich (naast elkaar geordend op twee rijen).

-

Toen we naar de eerste poster overgingen (thema: wat is H.A.C.C.P.?), kon Joost duidelijk formuleren wat belangrijk was. Hij had ook één van de bijhorende pictogrammen (het boek). Hij zag dit meteen en kon ook vertellen wat in dit boek stond (wetten over hygiëne). Ik heb hem hier een compliment voor gegeven.

-

Met de motorische vaardigheden bij deze activiteit zijn geen problemen.

-

Wanneer een vraag wordt gesteld aan een andere gebruiker gaat Joost deze gebruiker ook proberen te ondersteunen om het antwoord te vinden. Hij doet dit door het geven van kleine hints. Uiteindelijk komt de gebruiker tot het juiste antwoord.

Rollenspel: - Toen ik na de pauze vroeg wie de eerste poster wilde presenteren stak Joost meteen zijn vinger in de lucht en riep ‘ik’. Ik zei dat ik blij was dat hij zo “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

88

enthousiast was. Hij stond meteen recht en liep naar het bord waar de poster opging. -

Tijdens het presenteren zelf had Joost nogal de neiging om te vertellen wat op het pictogram stond, maar niet te vertellen wat de betekenis van dit pictogram was. Daarbij heb ik dus moeten ondersteuning bieden door hem gerichte vragen te stellen naar de betekenis zelf (vb. H.A.C.C.P. is een boek. Ik vroeg: wat staat in dat boek? Waarover gaan die wetten?)

-

Toen een andere gebruiker zei: “applaus voor Joost”, zag je aan het gezicht van Joost dat hij glunderde. Hij begon te glimlachen.

-

Wanneer andere gebruikers een poster voorstelden, luisterde Joost aandachtig. Zijn gezicht was gericht naar het bord. Ook wanneer een vraag werd gesteld aan de gebruiker die vooraan stond zag je hem mee nadenken en soms zeggen ‘ik weet het’.

Evaluatie Over het algemeen is op te merken dat Joost actief meewerkt tijdens de vorming. Bij het maken van de posters en dus ook de herhaling van de inhoud van de cursus, had hij over het algemeen geen moeite. Bij het terughalen van heel concrete zaken naar datum (wat hebben we de tweede vormingssessie gezien) heeft hij wel moeite. Het presenteren voor een groep lukt hem ook redelijk. Hij spreekt luid genoeg, maar heeft soms moeite om de echte betekenis te verwoorden. Er blijkt ook dat, aangezien Joost kleine hints kan geven aan andere gebruikers, hij de informatie al goed bezit. Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Bij de overdracht in het bedrijf zal ik ervoor moeten zorgen dat Joost voldoende verbale ondersteuning krijgt. Ik zal hem gerichte vragen moeten stellen naar de betekenis van de pictogrammen en de redenen waarom deze handelingen moeten worden gesteld.

4.3.6.6



Herhaling met de deelnemer van de vormingscursus - Lokaal klaarzetten - collega’s uitnodigen - Algemene inleiding - Samen bepalen wat hygiëne is - Overlopen van de posters - Uitleg geven over de verschillende thema’s - Vragenronde - Afronding - Uitdeling cursus “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

89

Observaties Joost -

Joost is me zelf komen halen in het bedrijf waar ik werkte. Ik vroeg of hij klaar was om de vorming te geven. Hij zei van wel en ik ben meegekomen.

-

We hebben plaatsgenomen in een lokaal, waar we de posters duidelijk konden ophangen. We hebben dan samen eens overlopen hoe het vormingsmoment zou verlopen.

-

Ik heb Joost ook eens laten overlopen wat hij zou zeggen en wat op de verschillende posters stond. Dit lukte hem nog goed. Ik heb hem ook gevraagd of hij het zag zitten om te spreken voor de groep en hij zei dat hij er geen probleem mee had.

-

Bij aanvang van het vormingsmoment luisterde Joost aandachtig naar mijn uitleg. Bij de brainstorm werden de antwoorden door Joost ook goedgekeurd. Hij gaf complimenten aan de gebruikers wanneer deze correct waren.

-

Toen het aan Joost was om te vertellen wat we in de vorming hadden gezien, merkte ik dat hij wat zenuwachtig was. Het anders aanwezige macho – gedrag viel hier helemaal weg.

-

Wanneer tussendoor een grapje werd gemaakt, door één van de gebruikers of door één van de stagairs van tuin en voeding, lachte hij mee, maar riep ook op tijd iedereen weer tot de orde. Dit vond ik heel goed van hem en heb hem dit dan ook achteraf gezegd. Je zag dat hij blij was met deze opmerking.

-

Het lukte hem goed om te vertellen wat op de posters stond en wat belangrijk is. Hier en daar maakte hij een klein foutje, zoals je moet je broek om de drie weken vervangen, maar wanneer hij dit luidop zei, wist hij meteen dat hij verkeerd was.

-

Joost heeft zelf de cursussen uitgedeeld aan de gebruikers. Ook de begeleiders alsook de stagairs hebben een kopie gekregen.

Evaluatie Joost heeft zich goed ingespannen om de kennis over te dragen naar de groep. Hij gedroeg zich echt als een vormgever. Zijn kennis over het onderwerp is voldoende. Hij spoorde ook de andere gebruikers aan om te vertellen of om op te letten. De interactie met de andere gebruikers is aanwezig en gepast (niet afwijkend van de onderwerpen van de vorming). Hij heeft niet veel sturing nodig om te kunnen vertellen wat belangrijk is. Enkel de grove omkadering is moeilijk om aan hem over te laten. Als laatste is ook op te merken dat Joost wat onwennig is wanneer hij formeel moet spreken voor een groep mensen.


90

Overdracht naar een volgende (vormings)activiteit: Naar de toekomst toe is het belangrijk om Joost zoveel mogelijk te stimuleren zo zelfstandig mogelijk te gaan vertellen. Door middel van de pictogrammen heeft hij een duidelijke leidraad om de vorming te leiden. Herhaling en diploma –uitreiking



Observaties Joost Ganzenbord: - Bij de uitleg van de spelregels, vertelde Joost soms zelf wat de volgende stap was. Hij kende de spelregels dus heel goed. Zo haalde hij vb. zelf aan dat wie het hoogst aantal ogen smeet, eerst mocht beginnen. -

Wanneer het zijn beurt was om te werpen met de dobbelsteen, merkte ik op dat Joost wat competitiedrang bezit. Hij zei bijna iedere keer dat hij hoopte dat hij een hoog getal zou werpen.

-

Wanneer Joost een vraag kreeg om op te lossen, lukte hem dat bijna iedere keer zonder hulp. Enkel bij de vraag “wat moet elke week worden gepoetst” gaf hij soms antwoorden van iets wat elke dag moest worden gepoetst. Wanneer hij aan het nadenken was, zag je hem vragend kijken. Wanneer iemand anders het juiste antwoord formuleerde, zag ik Joost dan ook toestemmend knikken.

-

Toen een andere gebruiker het antwoord niet wist, kon Joost bijna iedere keer helpen. Ik heb hem een paar keer tegengehouden (verbaal) zodat ook een andere gebruiker de kans krijgt om te helpen.

-

Bij de doe – opdrachten in de keuken, stond Joost recht, achter een kleinere gebruiker. Hij kon de handelingen goed zien en achteraf ook vertellen of het goed was of niet. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

91

Diploma – uitreiking: - Joost kwam als eerste naar voor. Je kon zien dat hij ook blij was om een diploma in ontvangst te nemen. Wel viel mij op dat hij wat onzeker leek om vooraan te staan voor de groep. -

Wanneer hij zijn diploma moest ondertekenen, keek hij heel serieus.

-

Toen ik hem proficiat wenste en vroeg aan de andere gebruikers om een applaus, verscheen een grote glimlach op zijn gezicht.

-

Wanneer een andere gebruiker vooraan stond, bleef Joost stil en luisterde hij naar wat gezegd werd. Hij klapte ook telkens in de handen wanneer de gebruiker naar zijn plaats terugkeerde.

Evaluatie Over het algemeen kan gezegd worden dat Joost een gemotiveerde deelnemers is van de cursus. Hij blijft oplettend en bezit een goede kennis inzake het onderwerp. Het ganzenbord was meer op zijn niveau afgestemd. Verder kan ik ook afleiden dat hij voldoening kreeg uit de beloning die was voorzien (diploma). Joost kan ook goed omgaan met de hulp van andere gebruikers.

4.3.7

Stap 7: evaluatie

Over het algemeen was te stellen dat Joost een gemotiveerde deelnemer was aan het vormingsproces. Hij was meestal enthousiast en gedreven om mee te werken. Wanneer gekeken wordt naar de informatie – opname, heb ik de indruk dat bij Joost de informatie hoofdzakelijk herhaling was van hetgeen hij alreeds wist. Toch denk ik dat er meer structuur in al deze kennis is gekomen door de vorming. Hij is ook in staat om de informatie mee te nemen naar het bedrijf en toe te passen. Hierbij denk ik vb. aan de opvolging bij de activiteit ‘bottelen van appelsap’. Hij nam zelf, spontaan, een propere schort uit de kast (i.p.v. een gebruikte van de kapstok), deed een haarnetje aan… en spoorde andere gebruikers, alsook de begeleider, aan om hetzelfde te doen. Naar de toekomst toe zal herhaling ook nog wel nodig zijn, vooral dan verbaal door gerichte vragen te stellen door de begeleiding. Joost weet alles wat hij moet doen, maar zou soms nog iets over het hoofd zien. Wanneer er dan naar gevraagd wordt, merkt hij zelf op wat nog moet veranderen.


92

5

Evaluatie van de vormingscursus

5.1

Sessie 1: algemene wetgeving en handhygiëne

5.1.1

Toegepaste didactische principes

-

Het aanschouwelijkheidsprincipe: Tijdens de eerste sessie werd gewerkt met hoofdzakelijk visueel materiaal: zoals foto’s, video’s en pictogrammen. Bij de video’s kwam tevens een auditief aspect aan bod.

-

Het activiteitsprincipe: Tijdens de eerste methodiek, de brainstorm, werd geput uit de ervaringen van de gebruikers zelf, wat is voor hen hygiëne en wanneer worden ze ermee geconfronteerd. Ze werden aangespoord om actief na te denken. Verder werden ze ook gestimuleerd om, bij de foto’s, video’s en het handen wassen, actief te observeren en na te denken over verschillende, al dan niet opeenvolgende, handelingen. Ook het handen wassen op zich stimuleert de gebruikers tot activiteit.

-

Het belangstellingsprincipe: De motivatie van de deelnemers werd opgewekt door enerzijds de thema’s duidelijk te omkaderen, wetgeving en handhygiëne, en deze te plaatsen in hun dagelijks leven. Anderzijds werd de motivatie opgewekt door te werken met afwisselende methodieken (op papier, projecties op computer, werkelijke handelingen).

-

Het integratieprincipe: De geleerde kennis wordt geïntegreerd in het dagelijks leven door de gebruikers zelf voorbeelden te laten geven en door regelmatig te verwijzen naar concrete situaties uit de drie bedrijven. Ook door de opvolging in het bedrijf, en het geven van verbale ondersteuning waar nodig, werd voldaan aan dit principe.

-

Het herhalingsprincipe: Er werd gezorgd voor een cursus waarin ook een verwerkingsvorm was opgenomen van de sessie zelf (tabel met de gebruikte foto’s inclusief pictogram goed of fout). Verder werd tussendoor regelmatig gerecapituleerd, hetzij door de gebruikers, hetzij door de vormgever.

-

Het geleidelijkheidsprincipe: De sessie was doordacht opgebouwd. Er werd begonnen met de basis, nl. het begrip hygiëne. Er werd stilletjes aan toegewerkt naar één bepaald thema zelf, nl. de handhygiëne (ook eerst algemeen, daarna met meer details).

-

Het individualiteitsprincipe: Tijdens het vormingsgebeuren werden alle gebruikers aangesproken, elk op zijn niveau. Zo werd onder andere een gebruiker benaderd met extra aandacht voor het gebruik van smog – gebaren.


93

5.1.2 -

-

-

-

5.1.3 -

5.1.4

Beïnvloedende factoren Thema: vooral de handhygiëne sloot aan bij de leefwereld van de verschillende deelnemers; Aanpak: er werd een ondersteunende rol, alsook een informerende rol aangenomen door de vormgever (ergotherapeut). De deelnemers werden elk op hun niveau benaderd. Materiaal: het materiaal was visueel en auditief. De foto’s die werden gebruikt waren te gedetailleerd waardoor de aandacht ging naar de details en niet naar het geheel van wat de foto weergaf. Planning: in het eerste deel van de sessie zaten we goed op schema. Na de pauze raakten we achterop. Dit is hoofdzakelijk te wijten aan het feit dat iedereen om beurt naar het toilet moest en we daardoor veel tijd hebben verloren. Methodiek: deze was afwisselend (eerst brainstorm op papier, dan foto’s en video’s die werden geprojecteerd, dan effectieve handelingen: handen wassen). De één was al meer afgestemd op het doelpubliek als de ander.

Ondersteuningsmethoden Er werd gebruik gemaakt van foto’s, maar deze waren veel te gedetailleerd om de essentie over te brengen; Pictogrammen werden ook gebruikt, maar te weinig en te klein om echt effectief te kunnen zijn; Smog werd bij enkele gebruikers gebruikt.

Evaluatie van de vooropgestelde doelstellingen

De doelstellingen (zie handleiding voor de vormgever) die bij deze eerste sessie werden geformuleerd zijn: - de deelnemer weet van het bestaan en het belang van de hygiënewetgeving; - de deelnemer kan zijn handen op de correcte manier wassen; - de deelnemer wast zijn handen op de correcte tijdstippen. De eerste doelstelling werd zeker bereikt. Zowel tijdens de vorming als in het bedrijf werd regelmatig herhaald wat H.A.C.C.P. is en wat de gevaren zijn indien we deze richtlijnen niet naleven. De gebruikers konden zelf verwoorden wat H.A.C.C.P. is en wat de gevaren zijn. De tweede doelstelling werd ook bereikt. Tijdens de vorming werd telkens een moment ingelast zodat één gebruiker opnieuw kon demonstreren hoe we de handen moeten wassen. Verder werd dit ook in het bedrijf duidelijk. Toen de gebruikers hun handen moesten wassen, riepen ze mij erbij ter controle. Tijdens het handen wassen, benoemden ze telkens ook de verschillende deelhandelingen. De derde doelstelling is nog niet volledig bereikt. De gebruikers kunnen wel goed verwoorden wanneer ze hun handen moeten wassen, maar in de realiteit doen ze dit niet altijd. Hierbij is de verbale begeleiding en ondersteuning nog noodzakelijk. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

94

5.1.5

Aandachtspunten voor een volgende sessie

Naar een volgende sessie is het belangrijk om voldoende visuele ondersteuning mee te bieden. Bij deze visuele ondersteuning moet ik er vooral op letten dat: - deze groot genoeg is voor alle deelnemers; - deze de essentie weergeeft zonder veel details. Verder is het ook belangrijk, naar het verloop toe, duidelijke afspraken te maken naar o.a. het toiletgebruik (enkel tijdens de pauze).

5.2

Sessie 2: persoonlijke hygiëne

5.2.1


-

Het aanschouwelijkheidsprincipe: Er werd tijdens de vorming gewerkt met pictogrammen, alsook verschillende concrete materialen (zoals shampoo, zeep, …). De informatie werd dus niet louter visueel aangeboden, maar er werd ook beroep gedaan op de tactiele en olfactorische zintuigen.

-

Het activiteitsprincipe: De gebruiker zelf moet antwoorden formuleren op gestelde vragen. Ook bij de verwerkingsopdracht moet de gebruiker zelf formuleren wat het gekozen product is, waarom, wanneer…het gebruikt wordt en zelf het pictogram op de juiste plaats kleven.

-

Het belangstellingsprincipe: Om de belangstelling op te wekken werd gewerkt met een andere methodiek dan vorige keer (nu met een knip – en plakopdracht (dag – en weektaak) en met concrete producten). Hierdoor wordt voorkomen dat de gebruikers het saai gaan vinden. Ook het feit dat er met concrete producten vanuit hun eigen leefwereld wordt gewerkt, kan motiverend zijn voor de gebruikers.

-

Het integratieprincipe: Er werd met voorbeelden gewerkt vanuit de eigen leefwereld, onder andere met vragen als: wat doe je ’s morgens als je opstaat, en de informatie werd gekaderd binnen het eigen bedrijf. Er werd ook naar eigen ervaringen gepolst, voorbeeld met vragen als: wat gebruik jij om je haar te wassen?

-

Het herhalingsprincipe: In het begin van de vorming werd herhaald wat in de vorige sessie werd gezien. Dit zowel door de vormgever, alsook door de gebruikers zelf (d.m.v. vraagstelling). Ook werden de antwoorden van de gebruikers regelmatig gerecapituleerd door de vormgever.

-

Het geleidelijkheidsprincipe: De informatie die werd doorgegeven, in verband met persoonlijke hygiëne, werd opgesplitst. Er werden eerst situaties geschetst en over algemenen “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

95

producten gesproken. Daarna werd overgeschakeld naar specifieke producten en hun functie. -

5.2.2 -

-

-

5.2.3 -

5.2.4

Het individualiteitsprincipe: Tijdens de vorming werd bij iedere gebruiker afzonderlijk ondersteuning geboden. Er werd gezorgd voor visuele ondersteuning door middel van pictogrammen bij de ene gebruiker, bij de andere dan eerder voor smog – gebaren. De vormgever heeft ook zijn plek specifiek gekozen in de groep, namelijk naast twee gebruikers die meer individuele ondersteuning nodig hadden bij het knippen en plakken.

Beïnvloedende factoren Thema: het thema (persoonlijke hygiëne) sloot aan bij de leefwereld van de verschillende gebruikers Aanpak: er werd een ondersteunende rol, alsook een informerende rol aangenomen door de vormgever (ergotherapeut). De deelnemers werden elk op hun niveau benaderd. Materiaal: er werd gezorgd dat zowel met abstract als concreet materiaal gewerkt kon worden. Het gebruikte materiaal sloot ook goed aan bij de methodieken. Planning: tijdens de sessie werd de vooropgestelde planning gehaald. Methodiek: deze was afgestemd op de deelnemers. Er werd gezorgd voor eenduidige pictogrammen, alsook duidelijk concreet materiaal.

Ondersteuningsmethoden Tijdens de sessie werd gebruik gemaakt van pictogrammen. In het algemeen werd ook gebruik gemaakt van smog – gebaren. Deze werden hoofdzakelijk gericht naar gebruikers die kennis hebben hieromtrent.


De vooropgestelde doelstellingen waren de volgende (zie ook handleiding van de vormgever): - de deelnemer kan zich op een correcte manier wassen; - de deelnemer kan zich op de correcte tijdstippen wassen; - de deelnemer kan het belang van een goede lichaamshygiëne verwoorden; - de deelnemer ververst zijn werkkledij op gepaste tijdstippen; - de deelnemer kan het belang van propere werkkledij verwoorden. De eerste doelstelling is heel moeilijk te controleren, aangezien ik niet in hun woonsituatie stage loop. Toch kan ik dit deels controleren. De gebruikers kennen de verschillende deelstappen die moeten worden doorlopen en kunnen deze allemaal benoemen.


96

De tweede doelstelling is opnieuw in de praktijk moeilijk te controleren. Toch kan ik met zekerheid zeggen dat de verschillende gebruikers correct kunnen opnoemen wanneer ze zich moeten wassen. De derde doelstelling is zeker verwezenlijkt. Ze kennen de risico’s van een slechte lichaamshygiëne en kennen de invloed hiervan op het bedrijf. Ze kunnen dit verwoorden. Dit weet ik door de verschillende herhalingen (waarbij ze de risico’s zelf formuleerden), alsook van bij de overdracht in het bedrijf. De vierde doelstelling is ook bereikt. Het is me opgevallen dat, tijdens mijn opvolging in het bedrijf, de gebruikers elke keer een verse schort ’s morgens uit de kast haalden en ook hun schort ’s avonds terug in de wasmand wierpen. Aan de vijfde doelstelling is ook voldaan. De gebruikers hebben iedere sessie opnieuw zelf de belangen opgenoemd alsook deze doorgegeven aan de gebruikers in het bedrijf.

5.2.5


Ik moet er rekening mee houden dat ik, in een volgende sessie, de gebruiker meer laat nadenken en hem de tijd geven zodat hijzelf antwoorden kan gaan formuleren. Ik moet ook, naar inhoud toe, meer de nadruk gaan leggen op het waarom (doel) van de vorming, niet enkel hoe we het goed kunnen doen, maar ook het belang ervan.

5.3

Sessie 3: de vaat

5.3.1


-

Het aanschouwelijkheidsprincipe: Het visuele werd geprikkeld door de verschillende materialen die werden gehanteerd tijdens de vaat (de glazen, kommen… alsook het afwasmiddel), alsook door de pictogrammen in de memory en de cursus. De geur werd geprikkeld door het ruiken aan het vuile vaatdoekje, de geur van detergent… . Er was ook een geluidsfactor waar te nemen, nl. het geluid dat werd gemaakt door het water en de materialen. Ook wanneer de gebruikers elke keer op nieuw formuleerden wat op de memory – kaarten stond, werd het auditieve geheugen gestimuleerd.

-

Het activiteitsprincipe: De gebruiker werd actief ingeschakeld (bij het afwassen zelf) als ook cognitief. De gebruiker werd gestimuleerd zelf antwoorden te bedenken bij de gestelde vragen alsook zelf te verwoorden wat te zien is op de pictogrammen en de betekenis hiervan.

-

Het belangstellingsprincipe: Door het vuile materiaal dat werd meegebracht ontstond er onmiddellijk een reactie bij de gebruikers. Er rezen vragen uit de groep als ‘waarvoor gaan we dit gebruiken’. Op die manier werd de groep dus nieuwsgierig naar wat we tijdens de vorming zouden gaan doen en leren. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

97

-

Het integratieprincipe: Tijdens de verschillende stappen werd verwezen naar hun taken binnen het bedrijf, vb. van wie moet in zijn bedrijf afwassen. Er werden ook voorbeelden gezocht of ervaringen gedeeld met de gebruikers.

-

Het herhalingsprincipe: In het begin van de vorming werd herhaald wat in de vorige sessies werd gezien. De verschillende deelhandelingen en de volgorde van het afwassen werden ook op regelmatige tijdstippen herhaald. Dit werd gedaan op aansporen van de vormgever, maar de antwoorden kwamen vanuit de gebruikers.

-

Het geleidelijkheidsprincipe: De vorming was zo opgedeeld, dat in het eerste deel met concreet materiaal kon worden gewerkt. Na de pauze, bij de memory, werd het korte termijn geheugen van de deelnemers meer ingeschakeld en was dus cognitief moeilijker.

-

Het individualiteitsprincipe: Bij de herhaling werden specifieke gebruikers aangesproken om hun handen te wassen, om antwoorden te geven op bepaalde vragen. Er werd rekening gehouden met de persoonlijke achtergrond van de gebruiker. Tijdens de vorming werd iedere persoon individueel ondersteund. De ene persoon werd benaderd met extra aandacht voor smog – gebaren, de andere door eerder gerichte vragen.

5.3.2 -

-

5.3.3 -

Beïnvloedende factoren Thema: het thema sloot aan bij de hulpvraag, alsook bij de leefwereld van de gebruikers. Aanpak: er werd een ondersteunende rol, alsook een informerende rol aangenomen door de vormgever (ergotherapeut). De deelnemers werden elk op hun niveau benaderd. Materiaal: er werd gebruik gemaakt van concreet materiaal dat nodig is om de vaat te doen, zoals een vaatdoek, handdoek, spons… Planning: de sessie had een vlot verloop, het tijdsschema werd gerespecteerd. Methodiek: de methodiek was afgestemd op de doelgroep. Er werd gewerkt met handelingen die ze zelf, in het dagelijks leven, ook moeten uitvoeren. Lokaalinrichting: in de keuken, waar het praktische deel doorging, heerste een onoverzichtelijke structuur. Er was geen duidelijke plaats bepaald van wie waar het best plaatsneemt.

Ondersteuningsmethoden De pictogrammen die gebruikt werden waren goed van grootte en waren bijna allemaal duidelijk. Tijdens de memory waren het blije en het ongelukkige gezichtje niet altijd even duidelijk van betekenis. “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

98

-

5.3.4

Er werd gebruik gemaakt van smog die de vragen alsook de informatie verduidelijkte naar de gebruikers toe.


De doelstellingen die bij deze derde sessie zijn opgesteld (zie handleiding voor de vormgever), zijn de volgende: - de deelnemer kan op een correcte manier de vaat doen; - de deelnemer kan de gevaren van een slechte vaat opnoemen; - de deelnemer werkt met proper materiaal. De eerste doelstelling is met bereikt. De gebruikers kunnen allemaal de vaat op een correcte manier doen. Ze kunnen de verschillende deelhandelingen aanduiden / opnoemen en deze ook correct toepassen. Dit heb ik kunnen opvolgen binnen het bedrijf. De tweede doelstelling is ook bereikt. De gebruikers kunnen verwoorden wat de gevaren zijn en dus ook waarom een goede vaat zo belangrijk is. Dit is gecontroleerd bij de verschillende herhalingen, alsook bij de overdracht in het bedrijf. De derde doelstelling is zeker gerealiseerd. De gebruikers controleren hun materiaal vooraleer ermee te beginnen. Indien het vuil is wordt het opnieuw bij de afwas geplaatst. Deze doelstelling heb ik ook kunnen controleren in de bedrijven zelf.

5.3.5


Naar een volgende sessie moet ik er zeker op letten dat ik gebruik maak van eenduidige pictogrammen. Verder moet ik ook anticiperen op de ruimte waarin de vorming zal doorgaan en dus op voorhand een degelijke lokaalinrichting opstellen.

5.4

Sessie 4: schoonmaken

5.4.1


-

Het aanschouwelijkheidsprincipe: Het visuele werd geprikkeld door de verschillende materialen die aanwezig waren (de schoonmaakproducten, de spons,…), de pictogrammen en foto’s uit de folders die werden gebruikt. Het auditieve werd geprikkeld bij het schoonmaken door de instructies die werden gegeven alsook door het geluid die de spuitbussen en het water maakten. De reuk werd geprikkeld door geur van de gebruikte reinigingsproducten.

-

Het activiteitsprincipe: Zowel fysisch als cognitief werd de gebruiker actief ingeschakeld. Hij werd namelijk gestimuleerd om logisch te redeneren bij de opeenvolgende deelhandelingen van het schoonmaken, werd gestimuleerd om zelf ook een “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

99

deel van het oppervlak op de correcte manier te reinigen, werd gestimuleerd om in de reclamefolders te bladeren… -

Het belangstellingsprincipe: De belangstelling van de gebruikers werd gewekt bij het binnenkomen van de keuken. Er stonden verschillende schoonmaakproducten klaar en onmiddellijk ontstond reactie in de groep. Ook bij de reclamefolders kwam spontane reactie en waren ze al aan het gissen naar wat we precies zouden doen.

-

Het integratieprincipe: Doordat de gebruikers aangespoord werden om te vertellen over het schoonmaken in hun eigen bedrijf, alsook omdat de vormgever regelmatig terugvalt op wat zij heeft gezien in het bedrijf kan hetgeen gebeurd in de vorming beter gekaderd worden in het dagelijks leven van de gebruiker.

-

Het herhalingsprincipe: In het begin van de vorming werd verbaal herhaald wat in vorige sessies werd gezien. Ook de handelingen van het handen wassen werden opnieuw herhaald. Verder kwam ook herhaling aan bod bij het kort samenvatten van antwoorden door de vormgever alsook door een verwerkingsopdracht te laten volgen op een praktische opdracht waarin met foto’s wordt gewerkt van de producten die in de praktische opdracht werden gebruikt. Wanneer de cursus overlopen werd, was dit eveneens een vorm van herhaling.

-

Het geleidelijkheidsprincipe: De informatie die werd doorgespeeld naar de gebruikers is selectief. Ook de manier van doorspelen is doordacht. De vorming begon met een basis van informatie, algemene kennis als het ware. Naarmate de sessie vorderde, werd ook de informatie meer gedetailleerd, de opdrachten werden wat moeilijker…

-

Het individualiteitsprincipe: Tijdens de vorming werd iedere persoon individueel ondersteund. De vormgever heeft dit gedaan door extra visuele ondersteuning (pictogrammen, smog – gebaren), alsook door gerichte vragen bij bepaalde gebruikers.

5.4.2 -

-

Beïnvloedende factoren Thema: het thema stemde af op de noden geformuleerd in de hulpvragen en sloot bijgevolg ook aan bij de leefwereld van de gebruiker. Aanpak: er werd opnieuw gekozen voor een ondersteunende en informerende houding. Materiaal: het materiaal sloot goed aan op de methodieken die werden gebruikt. Het was ook van didactische waarde (vb. een vuile en propere vaatdoek: de deelnemers konden aan ‘de lijve’ ondervinden wat proper en vuil is). Planning: het tijdsschema werd goed nageleefd. Methodiek: er werd gekozen voor een methodiek die de gebruiker zelf aan het werk zet. Op die manier zal hij het geleerde beter gaan onthouden.


100

5.4.3 -

5.4.4

Ondersteuningsmethoden Er werd opnieuw gebruik gemaakt van pictogrammen, dit op de grote posters, niet ter ondersteuning van het gesproken woord. Er werd ook gewerkt met foto’s uit de reclamefolders. Deze stelden heel specifieke producten voor. Smog werd gebruikt, ter ondersteuning bij de uitleg over het schoonmaken. Dit is vooral in het voordeel van de minder communicatief vaardige gebruikers.


De doelstellingen die in de vierde sessie naar voor werden geschoven (zie handleiding voor de vormgever), zijn de volgende: - de deelnemer kan de tafel op een correcte manier reinigen; - de deelnemer kan werkoppervlakken op een correcte manier reinigen. De eerste doelstelling is bereikt. De gebruikers kunnen het juiste product selecteren om de tafel te poetsen, en kunnen de verschillende deelstappen toepassen. Dit heb ik kunnen opvolgen in het bedrijf. De tweede doelstelling is in grote mate bereikt. De gebruikers kunnen ook het juiste product selecteren, kennen de verschillende deelhandelingen en passen deze toe. Toch is op te merken dat details, zoals randjes en boorden over het hoofd worden gezien, waardoor er toch controle en bijsturing is vereist van een begeleider.

5.4.5


Naar een volgende sessie is het belangrijk dat ik opnieuw probeer iedere gebruiker gepaste ondersteuning te bieden. Dit kan gebeuren door met meer pictogrammen te gaan werken, ook bij de herhaling.

5.5

Sessie 5: overdracht naar het bedrijf

5.5.1


-

Het aanschouwelijkheidsprincipe: De informatie die werd opgenomen, werd visueel gemaakt door het gebruik van pictogrammen. Deze werden gebruikt bij het maken van de posters, wanneer de deelnemer het passende pictogram kwam opkleven. De informatie is tevens auditief ondersteund, dit door de spraak, zowel van de vormgever als de andere deelnemers, dit hoofdzakelijk tijdens het rollenspel.

-

Het activiteitsprincipe: De deelnemer werd zelf actief betrokken binnen de vormingssituatie. Dit door actief na te denken bij de herhaling, alsook actief op zoek te gaan naar het juiste pictogram, het pictogram vooraan op de poster te komen kleven, zelf te vertellen wat ze op de pictogrammen zien, zelf een poster voor te stellen.

-

Het belangstellingsprincipe: “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

101

Belangstelling werd op verschillende manieren gewekt. Enerzijds heb ik opnieuw geopteerd voor een andere methodiek dan vorige sessie (nu hebben we posters maken en een rollenspel). Verder werd de belangstelling ook gewekt door te zorgen voor een uitdaging voor de gebruiker (meer moeilijke gradatie gaan gebruiken in de activiteit, voorbeeld het rollenspel. Hier wordt namelijk het abstract vermogen van de gebruikers uitgedaagd.). -

Het integratieprincipe: De posters die gemaakt werden in de vorming (verwerkingsvorm) zal worden gebruikt in het bedrijf, nl. tijdens de overdracht. Ook het onderwerp van de sessies (persoonlijke hygiëne, schoonmaken, handhygiëne en de afwas) sluiten aan bij de leefwereld van de deelnemers.

-

Het herhalingsprincipe: Tijdens de vorming werd geen nieuwe informatie aangeboden met betrekking tot het onderwerp. Alle informatie uit de vorige sessies werd herhaald en dezelfde pictogrammen werden opnieuw gebruikt.

-

Het geleidelijkheidsprincipe: Er werd op gelet dat het begin van de vorming minder moeilijk is. Dit door op een, voor de deelnemers gekende manier, tewerk te gaan (door herhaling en met pictogrammen te ondersteunen). Na de pauze werd een nieuwe werkvorm gehanteerd, nl. het rollenspel. Deze is diepgaander dan de informatie gaan herhalen, omdat ook andere kwaliteiten, zoals o.a. het abstract vermogen (zich gaan inleven in een rol, …) werden aangesproken.

-

Het individualiteitsprincipe: Doordat, tijdens de vorming, specifieke ondersteuning naar iedere gebruiker toe werd geboden, werd ingespeeld op bovenstaand principe. De ene gebruiker had nl. meer behoefte aan visuele ondersteuning (pictogrammen en smog), de ander eerder aan verbale ondersteuning (gerichte vragen). Er werd ook rekening gehouden met persoonlijke behoeften. Wanneer een persoon zich niet op zijn gemak voelde bij het uitvoeren van een bepaalde activiteit, werd deze dusdanig aangepast zodat de gebruiker zich opnieuw comfortabel voelde.

5.5.2 -

Beïnvloedende factoren Thema: het thema sloot aan bij de hulpvraag en dus ook bij de leefwereld van de gebruikers. Aanpak: ook hier werd gekozen voor een overtuigende leiderschapsstijl. Bij deze leiderschapsstijl wordt veel ondersteuning als ook veel sturing gegeven. Materiaal: het materiaal sloot aan bij de methodieken. Planning: het tijdsschema werd goed nageleefd. Methodiek: de toegepaste methodiek sloot goed aan bij de informatie die moest worden overgebracht.


102

5.5.3

Evaluatie van de vooropgestelde doelstelling(en)

De vooropgestelde doelstelling bij deze sessie is de volgende: - de deelnemer kan de inhoud van de verschillende onderwerpen die aan bod kwamen in de cursus, doorgeven aan zijn collega’s in het bedrijf. Deze doelstelling is in grote mate verwezenlijkt. Het is namelijk zo dat de ene gebruiker dit beter kon dan de andere. Dit heeft onder andere te maken met de dispositionele factoren, besproken in het theoretisch deel.

5.5.4 -

5.5.5

Ondersteuningsmethoden Er werd gebruik gemaakt van pictogrammen, dit bij de herhaling van de informatie. Er werd ook gebruik gemaakt van smog, dit hoofdzakelijk bij het rollenspel, om al het gezegde te verduidelijken naar de groep.


Naar een volgende sessie zal ik moeten zorgen dat alle gebruikers opnieuw gepaste ondersteuning krijgen. Dit door gerichte vragen te stellen, gebruik van pictogrammen, mijn smog – gebaren opnieuw in te oefenen en toe te passen in de vorming.

5.6

Sessie 6: herhaling en diploma – uitreiking

5.6.1


-

Het aanschouwelijkheidsprincipe: De vorming werd visueel gemaakt door te werken met ondersteunings – methoden, zoals pictogrammen en smog. Het applaus werkte ook stimulerend en bood voldoening bij de gebruikers.

-

Het activiteitsprincipe: Er werd informatie herhaald in de vorm van een gezelschapspel. Iedere deelnemer kwam dus actief aan de beurt. Ook bij het nadenken en het antwoorden werden alle deelnemers gestimuleerd tot activiteit omdat ze elkaar moesten helpen bij het geven van volledige antwoorden.

-

Het belangstellingsprincipe: De belangstelling werd gewekt door op het einde van de vorming te werken met een verrassing, namelijk de diploma – uitreiking en de ‘receptie’ achteraf.

-

Het integratieprincipe: De informatie die werd herhaald, sloot aan bij de leefwereld van de gebruikers. Dit werd nogmaals in de verf gezet door te werken met voorbeelden vanuit de bedrijven.

-

Het herhalingsprincipe: “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

103

Het volledige eerste deel van de vorming ging over het herhalen van informatie die werd opgedaan in de vorige sessies. -

Het geleidelijkheidsprincipe: Bij de vragen en opdrachten die moesten worden opgelost, werd gewerkt met eerst eenvoudige vragen en opdrachten, voorbeeld: “wat hebben we nodig om af te wassen?”, later met meer moeilijke vragen, “waarom is het belangrijk dat we proper en net werken in het bedrijf?”.

-

Het individualiteitsprincipe: Iedere gebruiker werd opnieuw ondersteund door ofwel extra vraagstelling (verbaal), ofwel door smog – gebaren. Er mochten wel meer doe – opdrachten aanwezig geweest zijn in plaats dan vragen. Het was ook goed geweest mochten de vragen opgesteld worden per moeilijkheidsgraad, zodat iedere gebruiker een vraag op zijn specifiek niveau kreeg.

5.6.2 -

-

5.6.3 -

5.6.4

Beïnvloedende factoren Thema: de verschillende thema’s sloten goed aan bij de leefwereld van de gebruikers. Aanpak: er werd gekozen voor een meer overtuigende aanpak. Er werd nog veel ondersteuning geboden alsook sturing. Verder werd wel gezorgd voor een beloning voor de inzet van de gebruikers. Op die manier krijgen ze ook een vorm van voldoening. Materiaal: het materiaal schoot wat te kort. Er moest gezorgd worden voor meer ondersteunend materiaal bij het ganzenbord. Planning: het tijdsschema werd goed gevolgd. Methodiek: de methodiek was goed gekozen voor de doelgroep, maar mocht nog meer doordacht uitgewerkt zijn, om echt op het niveau van de doelgroep aan te sluiten.

Ondersteuningsmethoden Er werd gebruik gemaakt van enkele pictogrammen, vooral om thema’s aan te geven op het ganzenbord. Smog werd gebruikt ter verduidelijking van vragen en ter ondersteuning van de antwoorden van de gebruikers.

Evaluatie van de vooropgestelde doelstelling(en)

De doelstellingen die bij deze sessie werden geformuleerd (zie handleiding voor de vormgever), zijn de volgende: - de deelnemer kan de inhoud van de verschillende onderwerpen die aan bod kwamen in de cursus, vertellen en toepassen; - de deelnemer wordt beloond voor zijn inzet.


104

De eerste doelstelling werd in grote mate bereikt. Het is normaal dat niet iedereen evengoed de inhoud kan vertellen, maar in grote lijnen heeft iedere gebruiker iets overgehouden aan de cursus. De tweede doelstelling werd ook bereikt. De gebruikers waren allemaal tevreden over hun prestaties. Het diploma werd gezien als een bevestiging van hun kunnen. Verder werd ook de receptie gezien als een leuke afsluiter van de vormingscursus.

5.6.5


Naar een volgende keer moet ik meer aandacht besteden om de vragen meer om te zetten naar doe – opdrachten (vb. met pictogrammen in de juiste volgorde leggen), zodat de gebruiker echt op zijn eigen niveau wordt benaderd.


105

Algemeen besluit Tijdens de uitwerking van het eindwerk in het vormingsbureau van ‘De Branding’ heb ik heel wat positieve ervaringen opgedaan. Het was niet altijd even gemakkelijk, maar ik heb wel veel bijgeleerd. Ik heb aan de lijve ervaren dat bij vorming veel meer komt kijken dan op voorhand kan worden ingeschat. Er moet rekening worden gehouden met de verschillende factoren die in het hoofdstuk rond vorming aan bod kwamen, zoals het thema, de inrichting van het lokaal, de deelnemers, het tijdstip… . Tijdens de uitwerking van mijn vormingscursus heb ik hoofdzakelijk hinder ondervonden met betrekking tot de planning. Er moest heel veel op voorhand gebeuren, en door tijdsgebrek, gaf ik mijn begeleider niet altijd genoeg tijd meer om de vorming samen met mij te overlopen en aan te passen waar nodig. Dat is een leerpunt waar ik in de toekomst zeker rekening zal moeten mee houden. Verder heb ik ook moeilijkheden ervaren om de vorming op de deelnemers individueel af te stemmen. Uiteindelijk is dit met mate gelukt, maar dit is zeker ook een leerpunt om in acht te nemen naar de toekomst. Ongeacht bovengenoemde problemen, kan wel gesteld worden dat de vorming geslaagd was. De deelnemers waren enthousiast, ze waren gemotiveerd om het geleerde uit de cursus toe te passen in het bedrijf en de onderwerpen sloten aan bij de hulpvragen. Ik heb ook in de praktijk gemerkt, dat een ergotherapeut meerwaarde kan brengen aan het vormingsproces. Hij is namelijk in staat om doelgericht te gaan werken met de deelnemers, gaat ondersteuning bieden op maat van de cliënt, past de activiteit aan naargelang de noden van de gebruiker, … . Er was ook een groot enthousiasme te merken vanuit de bedrijven. Zowel de medewerkers als de gebruikers vroegen zich af wat werd gezien in de vorming. Het was daarom een belangrijk punt om de vorming op een bepaald moment over te brengen naar de bedrijven. De posters, alsook het ganzenbord uit de laatste sessie, worden ter beschikking gesteld van de bedrijven, om op die manier herhaling en opfrissing van de cursus mogelijk te maken. Wanneer ik de verschillende deelnemers ging observeren en ondersteunen in het bedrijf, merkte ik ook een positieve evolutie op. Enkele van de gebruikers, die vroeger niet, of niet veel, bij hygiëne stil stonden, kwamen me halen omdat ze wilden tonen dat ze hun handen goed konden wassen. Anderen vroegen meer uitleg over bepaalde poetsactiviteiten. De vorming heeft wel degelijk de gebruikers beïnvloed en ondersteund om meer te gaan participeren in het bedrijf, en draagt zo toe aan het volwaardig burgerschap van de gebruikers. De gebruikers hebben een groter gevoel van verantwoordelijkheid, waardoor hun gevoel van zelfwaarde versterkt wordt.


106

Bijlagen -

brochure van de vormingscursus foto’s van het didactisch materiaal


107

Bijlage 1: brochure (1/2)


108

Bijlage 1: brochure (2/2)


109

Bijlage 2: foto’s van het didactisch materiaal (voorbeelden)

Figuur 1: memory

Figuur 2: ganzenbord


110

Figuur 3: batch


111

Bronvermelding Boeken KINEBANIAN A., LE GRANSE M., grondslagen van de ergotherapie, 2e druk, Uitgeverij ELSEVIER gezondheidszorg, Maarssen, blz. 249 – 252, 425 – 453. VOEDINGSCENTRUM, hygiënecode voor de horeca, 1997, uitgever: Den Haag: voedingscentrum, 166 blz. LELEU – DOLFEN J., hygiëne en gezondheid: thuis en op het werk, 1998, uitgeverij Kluwer Editorial, Diegem, 158 blz. VAN BELLE C., MOEYAERT G., NEYTS K., hygiëne op de werkvloer, snelcursus verplichte voedingsmiddelenhygiëne voor werknemers, zaakvoerders en consumenten, 1998, uitgeverij Die Keure, Brugge, 63 blz. STEINER R., sociale hygiëne, 1987, uitgeverij Vrij Geestesieven, Zeist, 70 blz. SOMMER W., voedselveiligheid en hygiëne: persoonlijke hygiëne en hygiënisch werken bij de bereiding en behandeling van voedsel, 2001, utigeverij Samsom, Alphen aan den Rijn, 123 blz. MINNE B., waarom was je je handen?: vragen van en voor kinder over jezelf verzorgen, 1997, uitgeverij Mozaïek, Hasselt, 43 blz. VAN GENNEP A., STEMAN C., Beperkte burgers – over volwaardig burgerschap voor mensen met verstandelijke beperkingen, 1997, uitgeverij Utrecht: NIZW VAN GENNEP A., de kwaliteit van het bestaan van de zwaksten in de samenleving, 1989, uitgevrij Mappel, Boom, 144 blz. MEILHUIZEN – DE REGT M.J., DE MOOR J.M.H., MULDERS A.H.M., kinderrevalidatie, 2003, derde, geheel gewijzigde druk, Koninklijke van Gorcum, blz.22 DEKEYSER L., sociaal – cultureel vormingswerk. Basisbegrippen, basisinzichten en identiteit, eerste druk, Acco, Leuven, 1989, 132 blz. CONIX G., CLAERHOUT H., RYCKAERT A., [email protected]. Werkboek voor mensen met een verstandelijke beperking – Deel 1seksualiteit, eerste druk, Epo 2005 DUSAUCHOIT V., vanuit de ervaring: vormingswerk met volwassenen, KAV – uitgave, uitgeverij Acco, Leuven, 1991 LONCKE F., NIJS M., SMET L., Spreken Met Ondersteuning van Gebaren, Garant Leuven, 1998, 180 blz. Werkmappen Goed in je vel?!, uitgever CM landsbond, 1998 “Alles OK met H.A.C.C.P.?” Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

112

Internet http://debranding-waakvzw.be http://nl.wikipedia.org/wiki/Pictogram http://www.sclera.be http://www.portal.health.fgov.be http://www.ammr.com http://www.achtkanter.be/userfiles/file/pdf/volw_burger.pdf http://www.ingevervotte.be/pers/persberichten/details.php?id=52 http://www.afsca.be/home/about/doc/orgoncostr/FAVV_bestpractice_kernproces_NL.pdf http://www.bewustgezond.be http://www.slo.nl http://www.infectieziekten.info http://dvcheilighart.be/dvcheilighart/uploadpdf/smog.pdf

Niet uitgegeven werken VERFAILLIE A., Methodiek en didactiek, ongepubliceerde cursus, opleiding ergotherapie, Kortrijk, Hogeschool West – Vlaanderen – Departement Hiepso, 29 blz. DEJONGHE F., Managment, ongepubliceerde cursus, opleiding ergotherapie, Kortrijk, Hogeschool West – Vlaanderen – Departement Hiepso, 71 blz. Vorming binnen de regenboog, ongepubliceerde paper, Dagcentrum de Regenboog, Kuurne.


113

Alles OK met H.A.C.C.P.? Beroepsvorming bij personen met een verstandelijke beperking

Recommend Documents