Allerzielen Allerheiligen Advent

INF O R M A T I E B L A D

V A N

D E

R K

PAROCHIES

TE

HEEMSTEDE

87 OKTOBER-NOVEMBER 2014

8 6 7

Allerzielen herdenking van onze overledenen

N r

Seizoenen

T W E E L U I K

Allerzielen Allerheiligen Advent

De zalige drukte van Allerheiligen Kerkelijk leven in en voor Heemstede De tijd voor menslievendheid Nieuws uit de Regio Klaverblad Kerkbalans Advent 2014 Maranatha..... Kom, Heer, Kom! 1

Katholiek Heemstede Parochie Heilige Bavo Herenweg 88 2101 MP Heemstede 023 – 5280504 [email protected] www.hbavo-heemstede.nl NL44 INGB 0000 1143 67 Parochiebestuur H. Bavo Het parochiesecretariaat is van maandag t/m vrijdag geopend van 9.00 – 12.00 uur.

Parochie Onze Lieve Vrouw Hemelvaart Valkenburgerplein 20 2103 AT Heemstede 023 – 5286608 [email protected] www.olvh.nl NL25 INGB 0000 2975 54 Parochie OLV Hemelvaart Het parochiesecretariaat is op maandag, woensdag en vrijdag geopend van 9.00 – 12.00 uur.

T W E E L U I K

N r

8 7

Parochiële begraafplaats Berkenrode: Meer informatie via het parochiesecretariaat of bij mevr. Marleen Verheus - 06-38755879 [email protected] Parochiële Caritas Instelling: NL48 RABO 0115 8882 92 PCI BAVO NL85 INGB 0002 7626 99 PCI OLVH

Colofon ‘Tweeluik’

Tweeluik is het parochieblad voor de RK-parochies van Heemstede. Het wordt gratis bij onze parochianen bezorgd. Uw gift kunt u overmaken op: NL57 INGB 0000 2510 00 Aanleveren kopij: [email protected] of via het parochiesecretariaat van uw parochie. Tweeluik 88: van 20 december 2014 t/m 8 februari 2015. Kopij voor de volgende Tweeluik vóór 28 november 2014. Redactie: [email protected] Vormgeving/druk: Drukkerij Van Lierop (Hillegom) Oplage: 3575 stuks

Pastoresteam: pastoor Eric van Teijlingen 023-5286608 [email protected]

2

Redactioneel Na een zachte winter, een nat voorjaar en een lange zomer is het nu herfst. Met alles wat daarbij hoort. De natuur sterft af. In de maand november staan we daarom in de Kerk stil bij hen die ons zijn ontvallen. In deze Tweeluik volop aandacht hiervoor. Dat afsterven van de natuur – het vallen van de blaadjes – is nodig om ruimte te maken voor iets nieuws. Zo gaan we eind november de Advent in. Ook daar leest u over in deze Tweeluik. Velen hebben weer geholpen om deze editie samen te stellen, niet in de laatste plaats de vele vrijwilligers die aftellen en bezorgen. Piet Hein Hupsch schreef over twee bijzondere heiligen: Sint Maarten en Sint Nicolaas. Misschien raakt de laatste zijn Zwarte Piet kwijt, hopelijk de eerste niet zijn mantel. Lees erover op pagina 15. En Michel Bakker verblijdt ons met een artikel over Allerheiligen. En hij zond ons een leuk recept, wat met de populariteit van het tv-programma ‘Heel Holland bakt…’ vast verwelkomd wordt. Wij wensen u weer veel leesplezier. Redactie Tweeluik

Hulp blijft altijd nodig… De redactie heeft dringend behoefte aan aanvulling met nieuwe redacteuren. Bedoeld is om bij de samenstelling en eindredactie actief mee te denken om de Tweeluik inhoudelijk gestalte geven. Vooral parochianen van de geloofsgemeenschap H. Bavo nodigen wij van harte uit.

Laatste afscheid Elke dag denken we in stilte aan hen van wie wij hielden, van wie we afscheid namen, afscheid voor de laatste keer. Elke dag denken we aan hen in stilte. Al het leven komt van God, Hij neemt het ook weer terug.

kapelaan Rob Verhaegh 023-5846258 [email protected]

Bedankt!!!

pastor Ans Dekker 0252-5252699 [email protected]

Tweeluik heeft weer op u mogen rekenen. Dit jaar heeft u voor € 1.517,-- bijgedragen in de kosten van Tweeluik. Hoewel beduidend minder dan voorgaande jaren: enorm veel dank aan al die lezers!!

Seizoenen

Loslaten en wachten. Dat is wat rouwen betekent. Je voelt de pijn van het loslaten van een dierbare en je merkt het verdriet van gemis bij het wachten tot God alles en allen eens weer samenbrengt. Met Allerzielen staan wij hier in het bijzonder bij stil.

N r 8 7

Loslaten en wachten. Dat is wat de Advent van ons vraagt. We mogen het oude loslaten, want we beginnen opnieuw. Een nieuwe start op weg naar de geboorte van Gods Kind. En Advent is meer dan ooit wachten, omdat wij de Komende verwachten.

T W E E L U I K

Langzaam vierde zij het Sacrament van Loslaten. Eerst gaf zij haar Groen prijs, toen het Oranje, Geel en Rood, en tenslotte liet zij het Bruin los. Toen zij haar laatste blad had prijsgegeven, stond zij daar leeg en zwijgend, uitgekleed. En leunend tegen de winterlucht begon zij haar wake van vertrouwen. Zij liet haar laatste blad vallen en keek het na, hoe het naar de grond dwarrelde. Ze stond daar te zwijgen, gekleed in de kleur van leegte; haar takken vroegen zich af: Hoe kun je schaduw geven als er zoveel weg is?

En toen begon het Sacrament van Wachten. Zonsopgang zowel als zonsondergang Loslaten en wachten. Dat is wat nu staat te gebeuren: ik laat u los… en u mij. Het is nu keken toe, vol tederheid; eenmaal zo. Het wachten is op een nieuwe ze maakten haar omtrekken helderder, pastoor. Ik dank u voor alle steun en wens ze hielden haar hoop levend. u persoonlijk en uw geloofsgemeenschap alle goeds toe. Ze hielpen haar te begrijpen dat haar kwetsbaarheid, pastoor Eric van Teijlingen haar afhankelijkheid en nood, haar leegte en haar bereidheid om te ontvangen, haar langzaamaan een nieuw soort schoonheid gaven. Elke morgen en elke avond stonden ze daar in stilzwijgen en vierden samen het Sacrament van Wachten! 3

T W E E L U I K

N r

8 7

Allerzielen: herdenking van onze overledenen

4

� Op 2 november gedenkt de Kerk Grafschriften (Fons Jansen) � Afscheid in de kerk: verschillende momenten en mogelijkheden de overleden gelovigen. Er zijn vieVelen kiezen voor een uitvaart nog ringen in de kerken. Velen bezoeken Niemand steeds voor een plechtigheid in de de graven van hun dierbaren, om een In ieder graf ligt wel iemand. kerk. Een kerkelijke uitvaart bevat lichtje te branden en bloemen neer te Een dwaas die dat betwist. Hier echter ligt niemand, in ieder geval de volgende elementen. leggen. Iedere dag denken we aan de want hij kon niet worden gemist. De voorganger verwelkomt bij het mensen die we moeten missen, die dag nog eens extra. In de Kerk is de maand november hoofdportaal van de kerk de kist met de overledene en de nabestaanden/ familie. Vervolgens wordt de de maand voor de overleden gelovigen. baar plechtig tot aan het altaar gebracht, d.w.z. zo � Allerzielen op zondag 2 november dicht mogelijk bij God. Na een woord van welkom Allerzielen wordt in beide kerken ’s ochtends, zoals volgt een lichtritus, waarbij de kaarsen rondom de iedere zondag, gevierd met een Eucharistieviering. baar worden ontstoken. Het licht van de Paaskaars, In beide vieringen worden de overledenen van die het symbool van de Verrezen Heer, wordt gebracht geloofsgemeenschap van het afgelopen jaar herdacht. rondom het dode lichaam van de overledene om hem/ haar zo in het Licht van Christus te plaatsen. Een kort kernachtig woord, gedachte of herinnering, waarbij de overledene wordt getypeerd, is hierbij zeer passend. Familieleden of iemand namens de familie-, vriendenof werkkring kunnen enige persoonlijke woorden richten tot de aanwezigen (een ‘In memoriam’). In de Dienst van het Woord wordt aan de hand van lezingen uit de Bijbel – waarbij gekozen kan worden uit passende teksten uit het Oude en het Nieuwe Testament – geluisterd naar de Blijde Boodschap van God, die een God is van levenden en niet van doden. Dit wordt vervolgens overwogen in de preek of overweging. Iedere afscheidsviering wordt afgesloten met de laatste gebeden ter aanbeveling. Dit staat ook bekend als de absoute. Daarbij wordt God gebeden de � Zegening graven begraafplaats ziel van de overledene in het Hemels Jeruzalem op te Het is gebruik om met Allerzielen de graven en graf- nemen. De kist met het dode lichaam wordt gezegend: monumenten te zegenen. Op zondagmiddag 2 novem- eerst met wijwater daarna met wierook (en eventueel ber bent u van harte uitgenodigd om hierbij aanwezig getekend met een kruis). te zijn. We verzamelen bij de ingang van de begraafplaats. Vandaar lopen we gezamenlijk naar het priestergraf. Na een korte gebedsdienst gaat pastoor rond � Gebedsviering of Eucharistieviering De liturgie van een gebedsviering is grotendeels hiervoor de zegening met wijwater. • begraafplaats Berkenrode (bij de Bavokerk) om boven besproken. De aard van de viering maakt dat deze uitvaart meer geschikt is als meerdere 14.00 uur; • Algemene begraafplaats aan de Herfstlaan om 15.30 sprekers het woord willen voeren. Ook andere dan Bijbelteksten (bijv. een uur. gedicht of gedachte) zijn Een gebedsviering is een goede keuze voor een uitmeer op hun plaats. In een vaart, omdat dit type vie� Kerkelijke uitvaart: informeer u vóóraf! gebedsviering is er ook ring juist een ieder bij de Wilt u meer weten over de kerkelijke uitvaart in onze een serie van voorbede viering betrekt en meer aanwezigen een bijdrage parochies? Op de leestafel en bij het parochiesecreta- (voor de overledene, de kunnen leveren met een riaat is een uitgebreide brochure gratis verkrijgbaar, nabestaanden en andere woordje of een gedicht. met informatie over hoe en wat bij een afscheidsvie- gebedsgedachten), afgering: zoals wat voor soort viering, hoe verloopt deze, sloten met het Onze Vader en het Wees Gegroet. Wat wat is de inbreng van familie en vrienden, zang en betreft de misintentie voor de overledene wordt op koren enz. Informeer uzelf vóóraf over een uitvaart, een later tijdstip voor diens zielenrust een Heilige Mis zodat u op de hoogte bent van wat uw geloofsgemeen- opgedragen. U wordt hierover door de parochie nader geïnformeerd. schap kan bieden als het moment daar is…

Een Eucharistieviering heeft een vast patroon (liturgie), volgens het gebruik van de Kerk. Daar kan niet van worden afgeweken. Vanwege het karakter van de Eucharistie gaat altijd een priester voor. Ook geldt dat bij een Eucharistieviering slechts één familielid of iemand namens de familie een ‘In memoriam’ houdt. Tijdens een Eucharistieviering wordt God dank gebracht voor het leven van de overledene. “Eucharistie” is van oorsprong een Grieks woord, dat “danken (voor)” betekent. De liturgie van een Eucharistieviering bij een uitvaart is vergelijkbaar met een zondagse Eucharistieviering, waarbij de heilige Communie aan de gelovigen wordt uitgereikt. � Werkmappen uitvaart Vanaf 1 november zijn speciale werkmappen beschikbaar voor de familie voor de invulling van de uitvaart in de kerk. Deze werkmappen hebben voorbeeldteksten voor de Bijbellezingen, de voorbeden, gedichten, enz. Op deze wijze willen we de familie zo veel als mogelijk helpen bij het samenstellen van een persoonlijke uitvaart.

8 7

� Zaliger gedachtenis Bidprentjes zijn een katholieke aangelegenheid. Ze zijn een gevolg van de katholieke leer die zegt dat er hemel, hel en vagevuur bestaan. De ziel van de gestorven gelovige kan in het vagevuur terecht komen om te boeten voor zijn zonden alvorens de hemel binnen te gaan. Deze boete kan verminderd of teniet worden gedaan door gebeden van de nabestaanden. Vandaar de naam en uitnodiging van oude bidprentjes: ‘Bid voor de ziel van….’

Eind jaren veertig heeft het bidprentje zich tot gedachtenisprentje ontwikkeld. Dan begint de tekst meestal met: ‘Ter herinnering aan’ of: ‘Aandenken aan’. Er wordt niet meer gevraagd om voor de overledene te bidden, zodat we geen bidprentje meer hebben. Het is aannemelijk dat de verdwijning van het geloof in het vagevuur de voornaamste oorzaak is. Zo hebben we tegenwoordig alleen maar gedachtenis- of herdenkingsprentjes. Wel wordt er in parochies op Allerzielen meestal een prentje uitgedeeld met namen van de overledenen, voor wie gebeden wordt, maar het is geen persoonlijk prentje zoals vroeger.

N r

� Nalatenschap – denk ook aan uw parochie? Minnares Steeds vaker kiezen menZiehier wat er van mij sen ervoor om naast de in ’t ziekbed is geworden. directe nabestaanden Ik was zo goed in bed en kon ook een of meerdere niet meer beter worden. goede doelen in hun testament op te nemen. Dit kan ook uw parochie zijn. U kunt denken aan een legaat of een fundatie (een soort fonds voor misintenties). Meer informatie bij uw parochiesecretariaat. Grafschriften (Fons Jansen)

We lezen vaak op oude bidprentjes: ‘Bid voor de ziel van zaliger (gedachtenis) Wat betekent dit zalig? Het is een vertaling van het Latijnse ‘beatae memoriae’, dat, spaarzaam, reeds vanaf het vroege Christendom voorkomt. Een voorbeeld uit de achtste eeuw: Willibrord kreeg te Ripon een kloosterlijke opvoeding van zijn abt Wilfried, die ook bisschop en missionaris werd. Van hem zegt zijn levensbeschrijver: `Wilfried zaliger gedachtenis (beatae memoriae Wilfritho)’. Het gaat over gedenken dat zalig genoemd wordt. In een boek van 1727 zegt Carolus Tuinman: ‘Zaliger gedachtenis gelijk goeder gedachtenis, hoogloffelyker gedachtenis’. Het is dus goed en loffelijk dat een overledene met gebed wordt herdacht. Deze gedachtenis wordt op Nederlandse bidprentjes vanaf het einde van de achttiende eeuw genoemd.

T W E E L U I K

� Meezingen bij Grafschriften (Fons Jansen) uitvaarten…welkom Het dameskoor van de Roddelaarster: Bavo en het herenkoor Ik ben even afwezig van de OLVH zingen en vraagt u waarheen: Ben twee graven verder graag bij de uitvaart van bij juffrouw Van Veen. uw dierbare. Maar dit koor heeft ook graag dat u zelf meezingt. Meld u aan bij uw parochie (zie pag. 2), u bent welkom!

Protestanten daarentegen geloven alleen in hemel en hel en niet in het vagevuur, omdat dit niet in de Bijbel voorkomt. Daarom hebben bidprentjes voor hen geen zin.

Toon Brekelmans � Video-, film- en foto-opnamen Het komt steeds vaker voor dat er gevraagd wordt om van de uitvaart foto’s te maken of te filmen. Soms is er zelfs een live internetverbinding. In een dergelijke situatie wordt u gevraagd hier vooraf toestemming voor te vragen. Deze toestemming wordt verleend als er een speciale reden is en op voorwaarde dat de opnames Grafschriften (Fons Jansen) uitsluitend voor persoonlijk Men ziet op het kerkhof te Zwolle gebruik zijn; wij verlenen geen geregeld een musicus hollen. juicht dan alras: toestemming voor publicatie op Die Ik ben in mijn sas, het internet (bijv. YouTube). want er zijn hier veel kruisen en mollen!

5

� Rouw gaat niet over Afval verwerk je, rouw niet. Rouw gaat niet over, het wordt een deel van je levensverhaal. We kunnen troost bieden, maar het verdriet niet wegnemen, schreef Riet Fiddelaers-Jaspers, rouwdeskundige Vroeger waren er duidelijke bij Expertisecentrum Omgaan met rouwrituelen. Zwarte kleren Verlies, in een ingezonden brief in natuurlijk gedurende een ‘de Volkskrant’ van 28 juli 2014. bepaalde periode, een rouwband om de arm, nog eerder zwarte doeken over de spiegels. Gewoontes die houvast gaven. Nu moet iedereen het zelf maar zo’n beetje uitvinden. ‘We hebben er dus geen vaste vorm meer voor, en we gaan niet meer naar de kerk. We zijn onze rituelen een beetje kwijt. Rouw gaat uiteindelijk over: hoe ga je door in je eentje, hoe moet dat, hoe ga je om met mensen die je behandelen als iets heel bijzonders? Wat kunnen ze wel en niet vragen? (…)

T W E E L U I K

N r

8 7

Interview met Mylou Frencken – Elsevier 7 juni 2014

Sinds de ramp met MH17 (op 17 juli jl. – red.) is deze vraag vele malen gesteld: hoe lang gaat het duren voordat de nabestaanden over hun rouw heen zijn? Of als variant: hoe lang duurt het om rouw bij zo’n verlies te verwerken? Het is menselijk en dus te begrijpen dat we willen weten waar we aan toe zijn. We zijn de controle kwijt en voelen ons machteloos. Om enig houvast te krijgen, stellen we vragen die ons misschien een beetje controle teruggeven. Alleen: zo werkt het niet.

Rouwen heeft te maken met gehecht zijn aan iemand, van iemand houden. Die liefde gaat niet over door de dood. Over liefde kom je niet heen, dus over rouw ook niet. Jean Jacques Suurmond schreef: Rouw is liefde die zijn adres is kwijtgeraakt. Het zoeken, het dwalen, met je ziel onder de arm, herkennen vele rouwenden. Je weet niet waar je het zoeken moet. Verwerken is eveneens een woord dat de lading niet dekt. Afval verwerk je, rouw niet. Het enige dat je in de loop van de tijd kunt doen met je verlies is verweven in je leven. Het wordt een deel van je levensverhaal, een hoofdstuk dat je er niet bij had willen hebben en er toch onlosmakelijk bij is gaan horen. Rouw blijft dus bij je, als deel van jouw persoonlijke levensgeschiedenis en gaat niet over. Dat betekent overigens niet dat alle nabestaanden hun leven lang ongelukkig blijven. Veel rouwenden gaan, soms tot hun eigen verbazing, het leven ook weer omarmen. In het begin met gevoelens van schaamte (hoe kan ik lachen als mijn geliefde niet meer kan meegenieten?) of schuld (mag ik me wel gelukkig voelen?). Het zijn twee sporen: op de achtergrond zijn het verlies en de rouw altijd aanwezig. Ze voeren wellicht niet meer de boventoon maar kunnen ieder moment geactiveerd worden door een gebeurtenis, een geur, muziek, een beeld. Dan is de rouw en het gemis weer even volop aanwezig, ook na vijf, tien, of zelfs vijftig jaar. Rouwen is als een vingerafdruk: een ingrijpend verlies gaat gepaard met rouw maar de wijze waarop

6

iemand dat doet, is uniek. Ik vind het altijd bijzonder om te ervaren hoe veerkrachtig mensen kunnen rouwen, zelfs bij verliezen waarvan we ons niet kunnen voorstellen dat je het leven nog kunt oppakken. Rouwenden vinden vaak een eigen manier om betekenis te geven aan hun leven. Rouwdeskundigen zijn in eerste instantie helemaal niet zo belangrijk. Het belangrijkste voor nabestaanden zijn de mensen die hen omringen. Als die hen een bedding kunnen bieden waar het diepe verdriet, de intense pijn, de enorme woede, de grote machteloosheid, het onmetelijke gemis en al die andere gevoelens op kunnen landen, daar is geen professional tegen opgewassen. En tegelijk is het het moeilijkste wat er is: het is een klus te blijven bij iemand die zulke intense gevoelens ervaart, wetende dat je niets, maar dan ook niets “Verse rouw is een open wond en tegelijk een soort afgekunt doen om het op te stompt gevoel. Ik weet nog lossen. Je eigen onmacht wel dat ik niets kon verdrate voelen, met lege han- gen. Een nieuwe film, mooie den te staan en toch te muziek – ik had totaal geen concentratie. Je wilt niet voeblijven en de intensiteit len, want je voelt de hele tijd te verduren. Probeer het al zoveel. Je wilt geen extra maar eens, het valt niet emoties. In het begin voelt mee. We willen troost alles te dichtbij. Dat gaat er gelukkig af, maar dat duurt bieden maar dat is iets jaren.” anders dan verdriet wegInterview met nemen. Mylou Frencken – Elsevier 7 juni 2014

Wijlen professor Van Dantzig herleidde het woord troost tot trouw, trouw in je aanwezigheid. En trouw herleidde hij tot ‘tree’, boom. Je ziet dan een grote eikenboom voor je waar je in je diepste verdriet tegenaan kunt leunen, waar je ook tegenaan kunt schoppen of een gebroken hart in kunt kerven. En de boom blijft staan, dagen, weken, maanden en jaren, als een trouwe metgezel. Voor ons mensen is dat een hele opgave en toch is dat wat we te doen hebben.

De zalige drukte van Allerheiligen Allerheiligen De parochiekerken van Heemstede vieren Allerheiligen gezamenlijk met een Eucharistieviering op zaterdag 1 november om 19.00 uur in de Bavokerk. We vieren met deze viering alle zaligen, heiligen en martelaren, die geen eigen dag hebben in de (liturgische) kalender van de Kerk.

Allerheiligendrieluik, Jacob Cornelisz. Van Oostzanen, 1523, Staatliche Museen, Kassel.

8 7

De Byzantijnse Kerk kende in de vierde eeuw al een gedenkdag op 13 mei voor alle heilige martelaren, mogelijk in navolging van het Romeinse feest Lemuria (Lemures zijn huisgeesten van gestorvenen). De eerste sporen zien we daar in Antiochië, de derde stad in grootte van het Romeinse imperium. St. Johannes Chrysostomus vierde er de gedachtenis van alle martelaren op de eerste zondag na Pinksteren. Deze dag werd waarschijnlijk in de zevende eeuw in de Westerse Kerk overgenomen, nadat keizer Phokas het Pantheon in Rome aan paus Bonifacius IV geschonken had en deze het als kerk wijdde onder de titel Sancta Maria ad Martyres. De daarnaar overgebrachte beenderen uit de catacomben hield men alle voor die van heilige martelaren. In de achtste eeuw werd de dag uitgebreid tot feestdag voor alle heiligen. Paus Gregorius IV riep deze dag in 837 uit als algemene en officiële gedenkdag voor alle heiligen en stelde de datum vast op 1 november. De Oosters Orthodoxe Kerk viert het overigens nog steeds op de eerste zondag na Pinksteren

Waar het niet mogelijk bleek, bij het gestadig groeiend getal heiligen, ieders feest afzonderlijk te vieren, voelde men al in de eerste eeuwen van het Christendom behoefte aan een feestdag, die alle heiligen samenvatte. Het betreft hier juist die heiligen die door het jaar geen eigen feestdag hebben, bijvoorbeeld omdat hun heiligheid alleen bij God bekend is en niet bij de mensen. Het zijn de ‘goeden’ in het hiernamaals. We merken op dat de betekenis van het woord ‘heilige’ dan kennelijk is verschoven. Vandaag de dag noemen wij alleen iemand ‘heilig’ die na een langdurig onderzoek uitdrukkelijk door de paus als zodanig heilig is verklaard. Ook is de rang van ‘zalige’ bekend (van ‘beatus’). In deze heiligverklaringsprocedure wordt een kandidaat na één medisch wonder zalig verklaard (met een verering in een lokale kerk, bisdom of kerkprovincie) en als nadien nog een wonder erkend wordt, wordt de zalige heilig verklaard (met verering in de gehele Kerk).

N r

Geschiedenis

Betekenis

T W E E L U I K

Op 1 november viert de Rooms-Katholieke Kerk een hoogfeest waarbij alle heiligen gezamenlijk worden vereerd en herdacht: Allerheiligen (Solemnitas Omnium Sanctorum in het Latijn). De voorbereidingen voor het feest vinden plaats op allerheiligenavond. Allerheiligenavond wordt in het Engels Halloween genoemd. In Engeland heeft Halloween zich sinds de reformatie in de zestiende eeuw als wereldlijk feest verder ontwikkeld en, nadat het door kolonisten naar Amerika was overgebracht, heeft het zich de laatste decennia van daaruit weer over Europa verspreid. Met de kerkelijke feesten heeft het huidige Halloween niets meer te maken.

En verder..... ook in Heemstede

De volgende dag, op 2 november, wordt Allerzielen gevierd. Dan worden alle gestorvenen herdacht. Allerheiligen en Allerzielen zijn de dagen waarop in de Rooms Katholieke kerk de onderwerpen dood en leven na de dood duidelijk aan de orde komen. Beide feesten wijzen op de verbondenheid van de gelovigen met de doden. Zo is het gebruik dat op deze dag de graven en grafmonumenten worden gezegend. Ook op de Heemsteedse begraafplaats aan de Herfstlaan wordt sinds kort op een bijzondere manier bij Allerzielen stilgestaan. Met lichtjes, fakkels en talrijke kramen met sierkaarsen, lafenis en hartversterking, maar ook met informatieve stands weet 7

men aansluiting te zoeken bij een traditie die in ZuidNederland al veel langer bestaat. De begraafplaats wordt in het avondlijk duister omgetoverd tot een plaats van aangenaam toeven, herdenking en mijmering. Omwille van de oecumene noemt men het Lichtjesavond. De band met Allerzielen is niettemin overduidelijk. Dit jaar viert men het op 19 november. Voor meer informatie verwijs ik naar de lokale kranten die ongeveer zes weken voordien met een aankondiging zullen komen.

T W E E L U I K

N r

8 7

In en uit de kunst

De voorstelling van Allerheiligen in de kunst is eerst te zoeken in de misboeken, waar zij het feest van 1 november illustreert. Daarnaast kan ook gewezen worden op het middenstuk van de Aanbidding van het Lam Gods door de gebroeders Van Eyck, eigenlijk ook een voorstelling van het begrip Allerheiligen. Meer nog is dit het geval bij Jacob Cornelisz. van Oostzanens Allerheiligendrieluik, waar de heiligen en bijbelse figuren een majestueuze kring vormen rond de Drie-eenheid, gezeten op een doorzichtige bol die de wereld symboliseert. En ook het bekende schilderij Aanbidding van de Drie-eenheid door de Civitas Dei van Albrecht Dürer (Kunsthistorisches Museum te Wenen) toont ons een verbeelding van Allerheiligen. In de latere missalen bestaat de Allerheiligenprent meestal uit een kleine groep heiligen op de voorgrond, terwijl de achtergrond gevuld wordt door een onafzienbare drom, waarvan slechts de bovengedeelten van de gouden nimben te zien zijn en waarboven hier en daar een krom- of kruisstaf uitsteekt en soms alleen de reus Christophorus.

Wereldlijke feestelijkheden

Tot in de twintigste eeuw was 1 november ook een belangrijke kalenderdag in het dagelijks leven, vooral van boeren en kooplieden. In de agrarische wereld was die dag het begin van het winterseizoen en van de werkzaamheden binnenshuis (november is de slachtmaand), de datum waarop de kachel en de winterkleren weer van zolder werden gehaald. Verder was 1 november de dag waarop lonen werden uitbetaald, nieuwe pachttermijnen ingingen en knechten en meiden in dienst traden. Ook de najaarsmarkten werden vaak op 1 november gehouden. Behalve voor het doen winterinkopen was een bezoek aan de najaarsmarkt ook een gelegenheid om uit te gaan. In Winschoten wordt nog altijd Allerheiligenmarkt (Aldrillen) gehouden. Michel Bakker (Met dank aan de Algemene Begraafplaats Heemstede)

Weerspreuken Allerheiligen “Houden de kraaien voor Allerheiligen school, zorg dan voor hout en kool.” “Als het met Allerheiligen sneeuwt, leg dan uw pels gereed. “Geeft Allerheiligen zonneschijn, dan zal het spoedig winter zijn.” Literatuur L. Brinkhoff e.a. (samenst. en red.), Liturgisch woordenboek, Roermond/Maaseik 1958-1962. J. Küster, Wörterbuch der Feste und Bräuche im Jahreslauf, Freiburg im Breisgau 1985.

Lam Gods, Jan en Hubert van Eyck, 1425-1432, centrale deel polyptiek, Sint-Baafskathedraal, Gent 8

Kerkelijk leven in en voor Heemstede � Vertrek pastoor Ik heb de Bisschop gevraagd mij te ontheffen van mijn functie van pastoor van het Klaverblad. De Bisschop heeft hiermee ingestemd. Eind november rond ik mijn werkzaamheden af. Op 23  november is er gelegenheid persoonlijk afscheid te nemen na de zondagse Eucharistieviering in de OLVH-kerk in Heemstede.

Reactie parochiebestuur Wij als bestuur respecteren het zeer dat onze pastoor zijn eigen positie ondergeschikt maakt aan een succesvolle ontwikkeling van ons Klaverblad. Daar is inzicht én moed voor nodig. Onze pastoor heeft in het afgelopen jaar de personele unie mede vorm gegeven en een bestuur geformeerd. Op dit pad willen wij samen verder, ook in deze tijden van verandering waarin er de nodige onzekerheden zijn.  In deze periode moeten we elkaar stevig vasthouden. Dat wij als Klaverblad in nauwelijks een jaar tijd van drie van de vier pastores afscheid moeten nemen heeft enorme gevolgen voor ons allemaal. Het bestuur realiseert zich dat de gevolgen zwaar zijn voor pastor Ans Dekker, die er tijdelijk alleen voor komt te staan, voor pastor Rob Verhaegh die vlak voor zijn emeritaat staat, voor de vier parochieteams en voor alle parochianen. 

8 7

pastoor Eric van Teijlingen

Wat mij betreft hoeft u mij niet te bedanken met geld of wijn of bloemen. Niet dat ik uw blijk van waardering niet waardeer (ik wil u zeker niet beledigen door het ogenschijnlijk te weigeren), maar omdat ik het echt niet nodig vind. U heeft mij b.g.v. mijn verjaardag met uw giften al een fiets geschonken. Ik kan cadeaus niet aannemen, daarom zal ik geld doneren aan de nieuwe PCI, die per 2016 actief wordt, bloemen aan de H. Maagd Maria en wijn voor de bijeenkomsten, vergaderingen van de vrijwilligers (naast een kopje koffie kan dit misschien de samenwerking bevorderen…). Met mijn hand en wellicht omhelzing wil ik ú persoonlijk bedanken. pastoor Eric van Teijlingen

N r

Ik besef heel goed dat de samenwerking in het algemeen met de collega pastores, de vrijwilligers en besturen meer dan goed is. Ik bedank hen hiervoor nadrukkelijk en ik hoop en verwacht dat een nieuwe pastoor op eenzelfde warme ontvangst kan rekenen bij het parochiebestuur, pastor Ans Dekker en kapelaan Rob Verhaegh en alle parochianen.

Op zondag 23 november is mijn laatste viering in de OLVH, waarbij ik mijn werkzaamheden in het Klaverblad beëindig. Bij mijn eerste viering in de OLVH heeft u mij met uw handen na de preek warm en luidruchtig verwelkomd; dan neem ik graag met een persoonlijke handdruk – heel eenvoudig, zonder geluid – afscheid van u.

T W E E L U I K

Mijn keuze om mij nu terug te trekken is ingegeven vanwege mijn gevoel dat er bij een deel van het Klaverblad weerstand bestaat tegen de functie van een pastoor. Gelet op de problemen en uitdagingen van de parochies, met name in die parochie, acht ik mij niet meer de juiste persoon om de noodzakelijke veranderingen in de parochiële organisatie tot stand te brengen. Ik trek mij terug om de gezamenlijke toekomst van de parochies in Bennebroek, Heemstede en Vogelenzang als ‘klavertje vier’ een kans van slagen te geven. Met het nieuwe parochiebestuur, dat in november een toekomstvisie zal presenteren, wordt hiertoe een eerste stap gezet.

In overleg met het bisdom wordt hard gewerkt om een nieuwe pastoor te vinden voor het Klaverblad. De uitkomst ervan kent niemand nog. Zeker is dat in komende tijd ook uw hulp en creativiteit hard nodig zijn.   Het bestuur van de vier parochies wil allereerst dat in komende tijd de rust terugkeert. Aandacht geven aan dat wat ons allen bindt: het geloof in God en het vinden van geestelijke rust in onze kerken.  Het parochiebestuur wenst pastoor van Teijlingen en alle parochianen veel sterkte en moed toe in de komende periode.

� Gezamenlijk Communieproject Ieder jaar bereiden zich in onze parochies tientallen kinderen voor op het ontvangen van de Heilige Communie. Wij bieden hen een gevarieerd en interessant project aan, dat hen goed voorbereidt op het ontvangen van dit belangrijke sacrament van de Kerk. Het Communieproject 2015 begint op zaterdagavond 29 november met een gezamenlijke viering in de Bavokerk. In november is de ouderavond voor alle ouders/verzorgers van de communicanten. Tijdens deze voorlichtingsavond wordt informatie gegeven 9

over het Communieproject. Alle kinderen in de leeftijd van basisschoolgroep 4 zijn van harte uitgenodigd om hun eerste Heilige Communie te ontvangen. Kinderen die nog niet zijn gedoopt, zijn uiteraard ook welkom; zij worden in het voorjaar (eerst) gedoopt.

‘Soms

ruikt de aarde naar de hemel’

T W E E L U I K

N r

8 7

Wilt u dat uw kind of wil uw zoon of dochter zelf aan het Communieproject 2015 deelnemen, meldt hem of haar aan vóór 15 november a.s. bij het parochiesecretariaat van uw parochie, of via onze website: www.parochiesklaverblad.nl (bij ‘Sacramenten’ en dan ‘Eerste Communie’). � De levenskunst volgens Teresa van Avila De H. Teresa van Avila (1515-1582) was een eigenzinnige vrouw. Samen met enkele anderen heeft zij een nieuwe stijl van religieus leven ontwikkeld, tegen de maatschappelijke en kerkelijke stromen in. Hoe is zij in haar tijd tot dat onderscheidingsvermogen gekomen? Wat is haar geheim om bij de vele heftige en tegengestelde invloeden niet verloren te lopen? We trachten elementen van dat geheim op te sporen in haar autobiografie, het boek van haar leven (Teresa van Avila, Het boek van mijn leven, Gent 2009). Vervolgens proberen we te zien hoe die elementen, wellicht in een voor onze tijd gewijzigde vorm, ook ons eigen leven richting kunnen geven. Deze cursus kunt u volgen bij het Karmelitaans Centrum voor spiritualiteit (Parkstraat 1 in Haarlem – www.kcs-haarlem.nl) op zaterdag 15 en 29 november en 13 december van 11.00-16.30 uur.

� Nieuwe Bijbelvertaling: in gewone taal Begin oktober heeft het Nederlands Bijbelgenootschap de Bijbel in Gewone Taal gepubliceerd. Deze nieuwe Nederlandse vertaling van de Heilige Schrift bestaat uit voor iedereen begrijpelijke taal. Dus geen ‘visioen’ maar ‘droom’; geen ‘ark’ maar ‘boot’; geen ‘gelijkenissen’ maar ‘voorbeelden’. “Door gebruik te maken van de gewone taal hebben we een Bijbel gemaakt die voor iedereen toegankelijk is, door iedereen gelezen en begrepen kan worden en die alle lezers direct toegang tot de Bijbel biedt.”, aldus vertaler Matthijs de Jong. Deze nieuwe Bijbel is verkrijgbaar in de boekhandels of bij de Katholieke Bijbelstichting (www.bijbel.net).

10

Nonnenscheetjes Het verhaal hoe nonnenscheetjes zijn ontstaan is dat een van de nonnetjes in de keuken van de abdij van Marmoutier in Frankrijk een wind liet tijdens de voorbereidingen van een feestmaal. De andere nonnetjes barstten in lachen uit en lieten een lepel soezendeeg in de olie vallen. Het resultaat was luchtig en smakelijk en kreeg de naam ‘nonnenscheet’ Ingrediënten: ½ l melk, 1 snufje zout, 60 g boter, 150 g meel, 3 à 4 eieren, 1 el suiker, 1 mespunt bakpoeder, 1 kg kokosvet voor het gaar laten bakken. Bereiding: Van de ingrediënten een deeg maken. Begin met melk, zout en boter aan de kook te brengen. De pan van het fornuis nemen en het meel er snel doorheen roeren, tot het deeg loskomt van de pan. De pan, bij een heel lage temperatuur, weer op het fornuis zeten. Eieren, suiker en bakpoeder toevoegen en dooreenroeren. Met een theelepel kleine meelballetjes maken en in het vet laten glijden en goudgeel bakken. Volgende keer de ‘Nonnenkusjes’… Uit: T. Coppens, R. Lutz, ‘Soms ruikt de aarde naar de hemel’, Kloosterkeukens en recepten, Baarn 1993

Parochie Heilige Bavo Parochieteam Bavo: Erica Kerkstra, contactpersoon Annemieke Schouten Contact: U kunt de leden van uw Stephan Lüchinger parochieteam bereiken via de pastorie: 5280504

� Kerkbollenveiling Wij nodigen u allen uit om op vrijdag 21 november 2014 naar de 138ste kerkbollenveiling te komen. De veiling, evenals voorgaande jaren in het naast de kerk gelegen EHBO-gebouw aan het kerkplein, begint om 20.00 uur. De zaal is open vanaf 19.30 uur. Dit jaar is er helaas geen kinderveiling; uiteraard zijn de kinderen wel van harte welkom. De commissie heeft dit jaar weer een grote variëteit aan artikelen bijeengebracht. Wanneer u nog iets wilt inbrengen (artikelen of diensten) dan kunt u deze afgeven bij het secretariaat van de pastorie of bekend maken bij het parochieteam. Wij zien uit naar uw komst. Zonder kopers immers geen goede opbrengst!

En zo is het. Daar sluiten wij ons van harte bij aan.

8 7

� Ziekenzondag Zondag 7 september was in de Bavokerk weer een speciaal welkom aan de oudere en/of zieke parochianen die zonder begeleiding niet meer naar de kerk kunnen komen. Voor hen en de begeleiders was de kerk aangepast en met mooie bloemen versierd, en vond er een sfeervolle viering plaats onder leiding van emerituspastoor Vanderstadt en pastor Ans Dekker.

N r

Ook is zij gidsenleidster voor het jeugdwerk van de Bavo geweest, later groepsleidster voor de St. Margaritagroep. De naam Van Buuren is onlosmakelijk verbonden met de Bavoparochie, want ook de broers van Tinie hebben vele taken voor de parochie vervuld, te beginnen allen als misdienaar. André droeg zijn eerste Mis op in de Bavokerk, maar voornamelijk kunnen we Fer noemen als bestuurslid van het parochiebestuur, drijvende kracht achter het tot stand komen van het parochieblad Van Huis tot Huis (de voorloper van Tweeluik), en het mede vorm geven aan het gedenkboek Hyacintegeur en bisschopwijn, uitgegeven t.g.v. de viering van het 100-jarig bestaan van de huidige Bavokerk, Matthé incidenteel als leverancier van copy voor Tweeluik en bron van informatie bij de viering van het 125-jarig bestaan van het kerkgebouw.

Zij werd liefdevol verzorgd door haar zus Gré, later daarin bijgestaan door Thuiszorg, waardoor zij tot het laatst thuis kon blijven wonen. Daar was zij heel dankbaar voor. Op 26 september werd met een mooie viering afscheid genomen van Tinie en werd zij ten ruste gelegd in het familiegraf op onze begraafplaats. Op de rouwkaart staat: “Dank je wel Tinie”.

T W E E L U I K

� In memoriam Op 21 september overleed op 86-jarige leeftijd mevrouw Tinie van Buuren. Niet alleen heeft zij veertig jaar bij de gemeente Heemstede gewerkt, o.a. bij de burgerlijke stand, ook was zij er vele jaren in haar vrije tijd voor de Bavo. Zoals in de vorige Tweeluik al vermeld werd, is zij op verzoek van kapelaan Visser in de jaren vijftig begonnen met het opzetten van de cartotheek voor het adressenenbestand van de Bavoparochie. Bij haar werk voor de cartotheek kon zij (toen nog) gebruik maken van de informatie m.b.t. de mutaties van de parochieleden, die via de burgerlijke stand van de gemeente aan de parochie verstrekt werden. Ondanks haar broze gezondheid heeft zij dit jarenlang voor de Bavoparochie gedaan.

De laatste jaren kwam Tinie door haar verslechterende gezondheid nog maar weinig buiten en kon zij niet meer werken in haar geliefde prachtige tuin. Ze bleef echter belangstelling houden voor alles en iedereen.

Tijdens de viering ontvingen enkele personen de ziekenzalving en na afloop van de viering was er gelegenheid om elkaar te spreken onder het genot van een kopje koffie, samen met de overige kerkbezoekers. Het thema van de Ziekenzondag van dit jaar: “Omzien naar elkaar” is helemaal waar gemaakt. Een speciaal woord van dank aan de vrijwilligers die de enorme organisatie ook dit jaar weer op zich hebben genomen, zoals de helpers, het koor, de chauffeurs, en allen die deze zondag weer tot een “warme” dag wisten te maken voor de bezoekers. � Website Bavoparochie De nieuwe website van de Bavo is “in de lucht” gegaan. Hierop vindt u niet alleen nuttige informatie, ook kunt u een virtuele wandeling door de kerk maken en staat er een stuk historie van de Bavoparochie op te lezen. Als u www.parochiesklaverblad.nl opzoekt, en u klikt vervolgens op het groene logo van de Bavokerk, dan krijgt u de informatie.

11

� Bavofeest 2014 Het Bavofeest werd op zondag 5 oktober gevierd met als gasten de parochianen van de O.L.V. Hemelvaart kerk. De viering werd traditiegetrouw opgeluisterd door de zang van de drie koren van de Bavo, en dit jaar opgeleukt door een bijzondere ‘quiz/preek’ over het leven van Sint Bavo, in de trant van het spelletje petje op, petje af.

T W E E L U I K

N r

8 7

De viering werd zoals gebruikelijk afgesloten met het aloude Bavolied, en na afloop was er voor iedereen koffie of thee met (grotendeels) zelfgebakken taart of cake onder het motto ‘Bakken voor Bavo’, waarvoor wij de bakkers/baksters weer hartelijk dank zeggen! � Bavolied In de vorige Tweeluik, nr. 86, werd melding gemaakt van het bewerken van de tekst van het Bavolied door mevrouw Roozen voor de bedankviering voor pastor Paul Visser. Abusievelijk werd toen vermeld dat de oorspronkelijke tekst van het Bavolied gemaakt was door emerituspastoor IJs Tuijn. Dit is niet correct. De tekst is al veel langer bekend. In een oude parochiebundel, sinds de jeugd van de heer Frans Roozen steeds goed bewaard, staat dit lied al vermeld. De tekst werd vaker aangepast, bijvoorbeeld bij de priesterfeesten van Cor Pouw en Derk de Vries. � Vrijwilligersfeest Iedere drie jaar is er voor de vrijwilligers van de Bavo een feestavond, om hen te bedanken voor hun inzet en enthousiasme. Dit jaar willen wij alle vrijwilligers van de Bavoparochie die ondanks de moeilijke periode toch hun krachten geven voor de Bavo, extra bedanken en onze waardering tonen. Zonder deze vrijwilligers draait de parochie niet! Wij hebben hen hard nodig. Daarom hopen wij dat wij op 24 oktober in de aula van de Hartekamp weer een gezellige avond met elkaar mogen beleven.

� Kerstsamenzang Op zondag 14 december is er, net als vorig jaar, weer een kerstsamenzang met de harmonie St. Michael en het parochiekoor ‘In between’. Kerstmuziek en kerstliedjes in een mooi versierde kerk… dan kom je halverwege de Advent zeker in de kerststemming. U bent om 16.00 uur welkom in de Bavokerk.

� Familieberichten Gehuwd: 10 oktober

Jeroen Hesseling en Pauline van Zijl

Overleden 21 september Tinie van Buuren 12

86 jaar

Parochie Onze Lieve Vrouw Hemelvaart Parochieteam OLVH: Ineke Spee, contactpersoon Els Bannink Richard Käller

Contact: U kunt de leden van uw parochieteam bereiken via de pastorie: 5286608

U kunt nog steeds bijdragen aan dit initiatief: Maak uw gift over op NL25 INGB 0000 2975 54 o.v.v. ‘buitenlicht kerkdak’. Geweldig bedankt!

8 7

Ook het liturgische knelpunt op zondag 5 oktober wordt uitgebreid besproken. Pastoor licht het probleem toe, dat hij in de Bavokerk is i.v.m. het parochiefeest aldaar en dat er geen priester als invaller beschikbaar is. Het parochieel overleg merkt op om die zondag als gemeenschap ook naar de Bavo te gaan en onze kerk die zondagochtend te sluiten. De meerderheid van het Parochieel overleg stemt daarmee in. De KWD en crèche gaan dan graag mee

N r

� Verkort verslag Parochieel overleg van 26 augustus Na de goedkeuring van het verslag van het vorige parochieel overleg, waarbij enkele vragen werden beantwoord, is gesproken over de plannen voor de toekomst voor de samenwerking in de regio klaverblad, die het bestuur aan het ontwikkelen is. Aan bod kwam ook de soms slechte verstaanbaarheid in de kerk, mogelijk is de luidspreker daar debet aan. Er wordt gekeken of de verstaanbaarheid verbeterd kan worden. Alle werkgroepvertegenwoordigers vertellen kort over het wel en wee van hun werkgroep en activiteiten. Het parochieteam doet een voorstel voor een nieuwe invulling van het parochieel overleg, bijvoorbeeld met meer thematische besprekingen naast de informatieuitwisseling.

naar de Bavo. Ook is gesproken over de wens om, naast de mooi meerstemmige of koorliederen, iedere zondag toch ook wat samenzangliederen te programmeren. Dit voorstel krijgt bijval van het overleg. Het volgende overleg is op 25 november.

T W E E L U I K

� Koperen dakkruis verlicht De buren van het Valkenburgerplein viel het meteen op. Een oplettende parochiaan ook. Want in de nacht van 26 op 27 september brandden voor het eerst de lampen die het koperen dakkruis bij duisternis verlichten. De lampen branden van schemering tot 1.00 uur ’s nachts en van 6.00 uur tot schemering. Op deze wijze willen we het kruis laten zien als een baken bij duisternis. Deze verlichting is een cadeautje van de parochianen aan de parochie vanwege de overgang van zelfstandige parochie naar een bestuurlijke personele unie in 2014 en een parochiële fusie in 2016.

� Van alles wat…

• Burendag op 27 september: een tiental buren van het Valkenburgplein kwam op uitnodiging van pastoor ’s middags naar de pastorie. Het was een gezellige bijeenkomst met koffie/thee en taart, een rondleiding door de kerk en leuke attentie van pastoor. Er werd flink kennisgemaakt… en er werd afgesproken om volgend jaar op het grasveld rond de fontein een buren-bbq te houden.

• Schoonmaakzaterdag: diezelfde zaterdagochtend

hebben zo’n acht personen de hele kerk weer onder handen genomen, rommelhoeken leeg geruimd, kaarsvet verwijderd, spinrag ook. Buiten werd het gras gemaaid. ’t Was er ook een heerlijke zonnige dag voor.

• Op zondag 28 september was de verstaanbaarheid tijdens de viering door verschillende parochianen en gasten als (erg) slecht gekwalificeerd. Die ochtend was ook een deskundige aanwezig. Er wordt door uw parochieteam en de gebouwencommissie hard gewerkt aan een oplossing. We weten nog niet waarin die zit: in betere microfonen die meer geluid opvangen, in de versterker (waarschijnlijk niet), de

13

bedrading of in de luidsprekers (deze zijn op dit moment ‘de beklaagden in het verdachtenbankje’). � Jan en Marion getrouwd Op 12 september trouwden Jan Janssens (57) en Marion Hetem (46) in onze kerk. Ze hebben elkaar in 2007 leren kennen bij een wandelvakantie op de Azoren. Beiden maakten een digitaal fotoboek en van het één kwam het ander.

T W E E L U I K

N r

8 7

� Gerardus Johannes (Jerry) van Looij (1928-2014) Jerry van Looij (86) was het vierde kind in een gezin van acht. Na de Oorlog heeft hij eind jaren veertig ons land gediend in Bandoeng op Java (Indonesië). Terug in Nederland is hij vervolgens geëmigreerd naar Canada. Hij had een heerlijk vrij leven daar. Na een lange tijd kwam hij weer terug naar Nederland, waar hij een gezin stichtte met Annette. Samen kregen ze drie zonen. Jerry was sportief en een doorzetter, een echte steenbok: hij klimt naar de top en stopt niet met klimmen voor de top bereikt is. Hij was eigenzinnig, standvastig, eigenwijs maar ook zeer liefdevol en zorgzaam. In juni ging zijn gezondheid achteruit. De laatste drie maanden is hij liefdevol thuis verzorgd door Annette. Hij overleed op 22 september en op 26 september was zijn uitvaart op de begraafplaats aan de Herfstlaan. Jan wil verder met Marion ‘omdat ik je vertrouw en op je kan vertrouwen en natuurlijk gek op je ben.’ En Marion vindt in Jan ‘mijn rots in de branding. (…) Bij jou kan ik mijzelf zijn en hoef ik mij niet beter of anders voor te doen dan ik ben. Je waardeert mij en laat mijn vertrouwen groeien’. Dat schreven ze elkaar in een speciale huwelijksbrief. Daarbij overwogen we de woorden de apostel Paulus (Rom. 12,9-18): “Bemint elkander hartelijk… Acht anderen hoger dan uzelf… Verblijdt u met de blijden en weent met hen die wenen.” Zo willen zij hun huwelijk beleven. Na de kerkelijke viering werd er nog flink gefeest in Zeist. � Maria Christina Margaretha (Ria) Laarhovenvan Seggelen (1930-2014) Ria Laarhoven-van Seggelen had een actief leven, in haar gezin (met aandacht voor de kinderen én alle kleinkinderen, van peuterspeelzaal tot universiteit), voor de kerk enz. Daar kwam door een

14

hersenbloeding in 2011 onverwacht een einde aan. Weg onafhankelijkheid. Daar had ze het soms, heel begrijpelijk, best moeilijk mee. Toch gaf het geloof haar kracht. In onze kerk heeft ze vele voetstappen liggen. Actief geweest in het parochiebestuur, helpen bij het verspreiden van het parochieblad, maar ze is vooral bekend van de paramentengroep. Kazuifels, de wandkleden (met de liturgische kleuren) en de nieuwe aankleding van onze kerstgroep gingen allemaal door haar hand, samen met twee vriendinnen. Daarvoor zeggen wij heel veel dank. Haar gezin loslaten was moeilijk, maar tegelijkertijd verlangde ze gelovig naar het weerzien met haar man Joop, die in 1997 overleed. Met Pasen ontving ze de Ziekenzalving, waarna ze weer wat opkrabbelde. Ze overleed op 17 september en op 23 september was haar uitvaart in een prachtig versierde kerk, waarna wij haar te ruste hebben gelegd op de begraafplaats aan de Herfstlaan bij haar man Joop.

� Familieberichten Gehuwd 12 sept. 2014 Ziekenzalving 12 sept. 2014 Overleden 17 sept. 2014 22 sept. 2014 30 sept. 2014

Jan Janssens en Marion Hetem Cornelia Maria WinnubstKramer Maria Christina Margaretha Laarhoven-van Seggelen Gerardus Johannes van Looij Catharina Johanna van Leuffenvan Leeuwen

De tijd voor menslievendheid

8 7

Wie het waagt zich vrekkig te gedragen, zal het horen: Hier woont juffrouw Kikkerbil, die nooit wat geven wil.

In dezelfde eeuw waarin Martinus leefde, leefde ook Nicolaas, in Lycië, het huidige Turkije. Hij was er bisschop en werd dankzij zijn vele wonderdaden met name in de Oosterse kerk na Maria de belangrijkste heilige. Zeelieden helpt hij bij noodweer op zee; weerloze kinderen redt hij van een wisse dood. Ga maar eens kijken in het katholieke kerkje van het Begijnhof in Amsterdam, de stad die Nicolaas als patroon heeft. Je vindt er niet alleen het verhaal van het eucharistisch wonder in 1345 uitgebeeld, maar ook het verhaal van de heilige Nicolaas die drie kinderen tot leven brengt.

N r

Hier woont ’n rijk man die veul geven kan. Veul wil-ie geven, zalig zal-ie leven, zalig zal-ie sterven, de hemel zal-ie erven. God zal ‘m lonen met honderdduizend kronen, met honderdduizend rokkies an. Hier komt Sinter-Maarten an.

Zo simpel is het feest van Sint Maarten. De kinderstemmen herinneren ons eraan vrijgevig te zijn en om te zien naar arme mensen. Mensen die het verdienen om een mantel om zich heen geslagen te krijgen. Sint Maarten kan daarom heel goed de beschermheilige zijn van alle mensen die mantelzorg verlenen, dat wil zeggen een mantel om iemand heen slaan ter bescherming tegen alle kwaad en narigheid die een mens kunnen treffen.

T W E E L U I K

Met plezier zien we ze komen, op de avond van 11 november: de kinderen met hun zelfgemaakte lampionnen. Sommige verlegen, het merendeel vol verve zingend van Sint Maarten en van het licht dat hij, de heilige uit de vierde eeuw, brengt. Natuurlijk wel in ruil voor snoep of fruit. Geboren in Pannonië (het huidige Hongarije) en getogen in Italië werd Martinus al jong soldaat zoals zijn vader: in Frankrijk. Zijn biograaf Sulpicius Severus vertelt dat Martinus op zekere dag midden in de barre winter bij de poort van de stad Amiens een arme man aantreft die door gebrek aan kleren ongewapend is tegen de kou. Zonder aarzelen grijpt Martinus zijn zwaard, klieft ermee zijn mantel doormidden en geeft de helft van zijn mantel aan de arme man. Martinus ziet vervolgens in een droom Christus, gekleed in die halve mantel. Martinus laat zich dopen, bekeert rovers die hem willen ombrengen, brengt doden tot leven en wordt tenslotte bisschop van Tours. Hij geneest zieken, weerstaat demonen, spreekt met engelen en heeft profetische kracht. Omstreeks 400 overlijdt hij. De dag van zijn gang naar de hemel wordt zijn feestdag: 11 november. Martinus wordt overal in Europa een favoriete heilige. Van veel plaatsen, ook in Nederland, wordt hij de beschermheilige, zoals Utrecht en Groningen. Omdat zijn feestdag samenvalt met het begin van de wintertijd, waren er al in de middeleeuwen fakkeloptochten die de zon, die in kracht afnam, moesten ondersteunen, en werden er Sint-Maartensvuren ontstoken. Brooduitdeling aan de armen had plaats. Daaruit ontstonden de kinderoptochten zoals wij die nu nog kennen. Liedjes horen daarbij, zoals deze:

Deze kindervriend is in opspraak geraakt vanwege zijn helper, Zwarte Piet. In vroeger dagen is hij, met kettingen geketend, aan de Sint toegevoegd, maar niet als een herinnering aan de slaven van weleer. Nee, hij maakt het donker zichtbaar dat het heeft verloren van het licht dat Sint Nicolaas rond spreidt, ja hij is zelfs het licht van Sint Nicolaas van dienst. Want licht hebben we nodig, juist in de donkere maanden die komen. Licht zal er komen, want St. Maarten en St. Nicolaas wijzen tezamen met al hun volgelingen naar het Licht dat met Kerstmis gaat stralen. Piet Hein Hupsch 15

Kerkbalans ‘Samen dragen onze schouders’ De actie Kerkbalans is de belangrijkste inkomstenbron van onze parochie. Tot op heden lopen bij beide parochies uw giften in euro’s een paar procent achter op het resultaat van vorig jaar. Dit jaar hebben parochianen aangegeven te kiezen voor een automatische incasso. Zij dragen gespreid over het kalenderjaar aan Kerkbalans van de parochie bij. Geweldig!

U kunt u financiële steun overmaken:

• voor de parochie H. Bavo op bankrekeningnummer NL44 INGB 0000 1143 67

• voor de parochie OLVH op bankrekeningnummer: NL25 INGB 0000 2975 54

T W E E L U I K

N r

8 7

Automatische incasso of speciale afspraak? Toch willen wij graag uitkomen op minstens hetzelfde resultaat als vorig jaar en het liefst meer. En we hopen dat vele parochianen mee (gaan) doen met deze inzamelingsactie. Want uw giften zijn noodzakelijk om de organisatie in onze parochies gezond te houden. Iets dat we met z’n allen toch graag willen? Wij willen met uw giften allerlei projecten en activiteiten organiseren voor jeugd en jongeren, voor volwassenen en onze senioren. Als gemeenschap willen we verder in staat zijn om steun te geven voor de behoeftige medemens in onze samenleving. En u vindt toch ook dat de kerk tijdens de vieringen lekker verwarmd en goed verlicht moet zijn? Uiteraard zijn wij degenen, die dit jaar hun gift al hebben overgemaakt, zeer dankbaar. Hoe kunt u bijdragen? Op allerlei manieren:

• maak een bedrag over op de bankrekening van de parochie;

• kom (iedere zondag) naar de kerk en doneer via de collecteschaal;

• maak periodiek een bedrag over (12 keer een kleiner bedrag is ook zeer welkom); bij voorkeur via een automatische incasso;

• vernoem de parochie in uw testament (= legaat). Kost u nu niks, maar u geeft in de toekomst. Wij informeren u graag over deze mogelijkheid;

• of leg uw bijdrage vast in een lijfrenteafspraak

(eventueel via een notarieel vastgelegde afspraak) voor een periode van vijf jaren een bedrag over aan uw parochie. Dan heeft u een fiscale aftrekpost (u vreugde, wij vreugde).

16

Bij automatische incasso geeft u de parochie de gelegenheid om – bijv. iedere maand – een vast bedrag van uw rekening over te schrijven. Dat is voor u overzichtelijk. Het afgesproken bedrag wordt op of rond de 26e dag van de maand afgeboekt. Als u kiest voor een kwartaalbetaling dan wordt het bedrag overgeboekt in de maanden februari, april, juli en oktober. Bij een jaarbedrag wordt dit in februari van uw rekening afgeschreven. Interesse? Neem contact op met het parochiesecretariaat van uw parochie. U kunt uw kerkbijdrage ook vastleggen in een speciale afspraak tussen u en de parochie. Dit betreft dan een contract voor de duur van vijf jaren, waarbij u een vast bedrag per jaar doneert aan de parochie. Op basis van deze akte is de gehele gift volledig fiscaal aftrekbaar. Een voorbeeld: Geeft u ons 500 euro per jaar en u betaalt 42% Inkomstenbelasting dan ontvangt u 210 euro van de belastingdienst terug. U geeft ons dus 500 euro, maar het kost u slechts ongeveer 290 euro. Vroeger was een notariële akte nodig, maar dat hoeft niet meer. U en de uw parochie kunnen samen deze afspraak maken (zie hieronder). Meer informatie? Mail uw vragen of bel naar het parochiesecretariaat van uw parochie. Op zondagmiddag 9 november bent u tussen 12.00 en 13.00 uur welkom op de pastorie OLVH (Valkenburgerplein), om samen met de pastoor en de penningmeester (namens uw parochie H. Bavo of OLVH) een lijfrenteafspraak te maken. U hoeft zich niet op te geven. Kijk op onze website www.parochiesklaverblad.nl. Wij blij met uw gift; u blij met uw aftrekpost.

Nieuws uit de Regio Klaverblad In deze rubriek in uw parochieblad leest u over de andere parochies van de regio Klaverblad. Meer informatie over de samenwerking tussen onze parochies op: www.parochiesklaverblad.nl

8 7

� PCI’s gaan samen op naar de toekomst Maandag 8 september waren de vier parochiële caritas instellingen (PCI’s) door de pastores uitgenodigd voor een gesprek over de toekomst van het caritaswerk en de PCI. Drie PCI’s namen de moeite om gezamenlijk te overleggen. Omdat de vier parochies van het Klaverblad in 2016 fuseren tot één, nieuwe, parochie(organisatie) zullen ook de vier PCI’s tot een overeenstemming moeten komen hoe gezamenlijk één PCI te vormen, omdat in het wereldwijde kerkelijke rechtboek staat beschreven dat iedere parochie één caritasinstelling heeft. De PCI’s gaan in november van start met een serie gesprekken. In het najaar 2015 zullen zij hun (eigen) voorstellen voor het toekomstige caritaswerk bekend maken aan het parochiebestuur, dat vervolgens hierover een besluit neemt.

N r

� Parochiebladen… om te lezen! Wist u dat in alle parochiekerken de drie parochiebladen van onze regio beschikbaar zijn. Het betreft Op de hoogte van Vogelenzang, Van hieruit van Bennebroek en Tweeluik van Heemstede. Neem een exemplaar mee. Zo bent u op de hoogte wat er zich in de andere parochiekerken afspeelt.

� Parochiebijeenkomsten In februari zijn in de regio twee bijeenkomsten gehouden, waarbij de gemaakte afspraken om op 21 april 2014 te komen tot een personele unie (en in 2016 tot een fusie) van de parochies zijn toegelicht en besproken. We zijn nu een half jaar verder. Er is veel gebeurd in die tijd. Het nieuwe bestuur heeft zich georiënteerd en is bezig om een visie te ontwikkelen (dit was een van de punten die in februari aan de orde kwam) over de toekomst van het Klaverblad. Op donderdag 27 november is er in het EHBOgebouw (bij de Bavokerk) een bijeenkomst voor alle parochianen van de twee Heemsteedse parochies over de regio Klaverblad. Ook in 2015 worden (in het voor- als najaar) dergelijke bijeenkomsten gepland om de stand van zaken te bespreken en visie verder uit te diepen.

T W E E L U I K

� Emeritaat en vertrek kapelaan Rob Verhaegh Begin september is in alle vier parochies bekend gemaakt dat kapelaan Rob Verhaegh in januari 2015 vanwege het bereiken van de 65-jarige leeftijd met emeritaat gaat. In overleg met de Bisschop van Haarlem-Amsterdam krijgt kapelaan Verhaegh dan een nieuwe pastorale opdracht als emeritus. Daarom zal hij begin 2015 de parochie Bennebroek (en de regio Klaverblad) en de pastorie verlaten. Met zijn vertrek verliezen de pastores een fijne collega, de parochies (en de geloofsgemeenschap in Bennebroek in het bijzonder) een goede priester. Wij wensen hem alvast onder grote dankbaarheid alle levensgeluk toe. Moge God hem blijven vergezellen en hem zegenen met grote priesterlijke genaden.

� KSSG Haarlem-Amsterdam opgericht Begin september is de Kerkelijke Stichting St. Gregorius in het bisdom Haarlem-Amsterdam (KSSG HaarlemAmsterdam) van start gegaan. KSSG H’lem-A’dam stelt zich ten doel om de studie en de beoefening van de kerkmuziek te bevorderen. Zij neemt daarmee de taak over de Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging in het bisdom Haarlem- Amsterdam uit 1874. Het bestuur en de medewerkers van de KSSG HaarlemAmsterdam blijven gewoon doen wat zij tot nu toe steeds gedaan hebben: de kerkmuziek in het bisdom Haarlem-Amsterdam ondersteunen met cursussen, studiedagen, zangdagen en andere activiteiten. Meer informatie op: www.kssg-ha.nl

� Kerkveiling 7 november in Vogelenzang De parochie van Vogelenzang organiseert vrijdagavond 7 november 2014 is in het Dorpshuis (Henk Lensenlaan, Vogelenzang) weer een kerkveiling. Onder het motto ‘Samen sterk voor onze kerk’ wordt deze driejaarlijkse gezellige veilingavond gehouden. De bedoeling is om veel geld op te halen voor de bouw van een Mariakapelletje in de pastorietuin en voor de restauratie van het hek van het kerkhof. De kerkveiling begint om 19.30 uur en iedereen is welkom.

17

T W E E L U I K

N r

8 7

Advent 2014 Maranatha.... Kom, Heer, Kom! Advent is de periode dat we ons voorbereiden op wat komt, of eerder gezegd, op wie komt: Jezus Christus, onze Heer en God. “Maranatha” is een vroegchristelijk, Aramees woord. Het betekent: “Kom nu, Heer!” (soms ook: “De Heer zal komen”). Wij leven altijd in de verwachting dat Hij komt, al weten wij niet wanneer. We geloven, zoals we in de geloofsbelijdenis zeggen: ‘dat Hij zal wederkomen in heerlijkheid om te oordelen levenden en doden’. Deze wederkomst van de Christus is niet te voorspellen. Daarom waarschuwt Jezus ook. Hij zegt: “Weest op uw hoede, weest waakzaam” (Mc. 13,33). En dat wel een paar keer (zoals we op de eerste adventszondag horen).

of ‘het komen’ adventus is, wordt die periode ‘Advent’ genoemd. De Advent omvat vangt aan op zondag 30 november. Ze eindigt op 24 december ’s avonds (als de Kersttijd begint).

We leven ook toe naar het Kerstfeest, over enkele weken is het al zover. Ook dan komt Jezus tot ons, maar nu in het Kind van Bethlehem. God wordt mens in Jezus, Zoon van de Vader en Zoon van Maria. Hij is het licht dat straalt in onze duisternis. Of zoals de profeet Jesaja ons zegt (we horen het weer in de Kerstnachtmis): ‘een Kind is ons geboren, een Zoon werd ons geschonken … een Wonderbare Raadsman, Goddelijke Held, Eeuwige Vader, Vredevorst’ (Jes. 9,5-6).

Maar in deze tijd, december 2014, mogen we daar ook de duistere kant van de maatschappij en de huidige politieke instabiele situatie, met conflicten overal in de wereld, betrekken. We snakken – ook hier – naar een lichtpuntje met de oproep: “Maranatha, kom nu, Heer” want wij hebben écht behoefte aan warmte, medemenselijkheid, aandacht en liefde. De wereld wordt toch echt steeds kouder…

Vanaf de tweede zondag van de Advent leven we daar naar toe. We horen over de heilige Johannes de Doper die oproept om de weg van de Heer voor zijn komst vrij te maken: “Bereidt de weg van de Heer, maakt zijn paden recht” (Mc. 1,3). Op de derde adventszondag wordt Johannes gevraagd of hij de langverwachte is, de Messias (Hebreeuws voor: Verlosser of Redder). “Nee”, zegt hij, “dat is hij niet”. En de laatste zondag van de Advent is al een opmaat naar het Kerstverhaal met de aankondiging van de Heer uit het Lucasevangelie: “De Heilige Geest zal over u komen (…) daarom zal wat ter wereld wordt gebracht heilig genoemd worden, Zoon van God” (Lc. 1,35).

Advent in het kerkgebouw

“Adventus”… komst In de donkere weken vóór Kerstmis leven Christenen in afwachting van de komst van het kindje Jezus. Omdat het Latijnse woord voor ‘komst’ 18

Tijdens de Advent wordt licht in de duisternis verwacht. Terwijl het in de buitenwereld steeds donkerder wordt, leven we toe naar de komst van Jezus Christus, het ‘Licht der wereld’. Duisternis staat in de Christelijke traditie symbool voor de dood, en licht staat voor het leven. In de weken vóór Kerstmis, als de natuur haar meest doodse, duistere kant presenteert, zien de gelovigen Christus, het Licht van de wereld, dichterbij komen.

De kleur van boete en inkeer in de Kerk is paars. Ook de adventskrans is versierd met paars lint. Alleen op de derde adventszondag mag het paars door rozerood vervangen worden ten teken dat Kerstmis nabij is. Deze zondag wordt naar de beginwoorden van de Mis ook wel Gaudete genoemd, wat ‘verheugt u’ betekent. Een typisch adventsgezang is: Rorate coeli desuper. Het is gebaseerd op een tekst uit de profeet Jesaja, die luidt: Dauwt, hemelen, van boven; wolken regent de Gerechte: aarde, open u en, doe de Verlosser ontspruiten. Het symbool van de dauw keert ook in andere adventsliederen en –teksten terug.

Het naderen van het Licht wordt in de Advent symbolisch zichtbaar gemaakt met behulp van de adventskrans die in alle kerken opgehangen wordt. Zo’n krans wordt gemaakt van dennengroen met vier kaarsen, voor elke zondag van de Advent één. En op iedere adventszondag wordt één kaars ontstoken. De adventskrans is afkomstig een oud Germaans gebruik. Voor hun winterzonnewende feest dachten zij dat als de zon stilstond, zij niet ‘werkte’. Dan konden de mensen dus ook niet werken en mochten zij geen wagen- of spinnewiel draaien. Dit werd symbolisch uitgedrukt door een met bosgroen versierd wagenrad aan het plafond van de woning te hangen. De sfeer van verwachting die zo kenmerkend is voor de Advent, wordt in kerkgebouwen dus onder meer uitgedrukt met behulp van de adventskrans. Daarom is het ook goed om thuis een adventskrans te hebben. Hetzelfde geldt voor adventskalenders.

Kenmerkend voor dit Evangelie is o.a. dat het geen geboorteverhaal kent en geen geslachtsregister van Jezus (het valt meteen met de deur in huis); dat er opvallend veel details zijn van woorden, plaatsen en gebaren van Jezus maar ook van personen, aantalen, plaatsen en tijden; door het veelvuldig gebruik van ‘en terstond’ suggereert het een idee van snelheid en actie; en, tot slot, wordt Jezus beschreven als de Christus maar Hij is ook bijzonder menselijk (Jezus is boos en bedroef, Mc. 3,5, heeft honger, Mc. 11,12, slaapt als Hij moe is, Mc. 11,12).

8 7

Met de Advent begint een nieuw kerkelijk of liturgisch jaar. We merken dit vooral bij de Evangelielezingen. Het komende jaar lezen we ’s zondags uit het Evangelie van de heilige Marcus. Traditie zegt dat de evangelist Marcus dezelfde is als de ‘Johannes Markus’ die genoemd wordt in de Handelingen van de apostelen. Hij is afkomstig uit Jeruzalem en in het huis van zijn moeder komt de eerste Christengemeente bijeen. Hij maakte reizen met Paulus en Barnabas (een neef) en later met Sint Petrus. Marcus sterft rond 68 na Chr. in Alexandrië in Egypte de marteldood. In 829 worden de relieken naar Venetië overgebracht naar hun mooie kathedraal, de San Marco. Zijn feestdag is 25 april. De heilige Marcus wordt als evangelist afgebeeld met een gevleugelde leeuw.

Dit Evangelie wordt gedateerd rond 55 na Chr. Daarbij wordt overwogen dat Marcus als bron heeft gefungeerd voor zowel Mattheüs als Lucas. Het lijdensverhaal uit Marcus wordt mogelijk als ouder gedateerd (omdat de naam van de hogepriester Kajafas niet wordt genoemd – mogelijk leefde die nog).

N r

Nieuw kerkelijk jaar: B-jaar ofwel het Marcusjaar

Er zijn ook relatief weinig verwijzingen naar het Oude Testament. Marcus gebruikt veel Latijnse woorden (die niet in de andere evangeliën voorkomen). Dit duidt er op dat Marcus schreef voor de Christenen uit het heidendom.

T W E E L U I K

Vaak bevatten adventskalenders voor elke dag van de Advent een overweging, die aanspoort om eens wat dieper na te denken over de komst én de wederkomst van Christus. Voor kinderen zijn er adventskalenders met kleine gedichtjes, plaatjes en soms zelfs chocolaatjes.

Het Evangelie van Marcus is het oudste en het kortste van de vier evangeliën. Omdat alle joodse en Aramese namen en uitdrukking en joodse gebruiken worden uitgelegd, is dit Evangelie niet voor een joodse doelgroep geschreven.

Als motto zou kunnen gelden voor dit Evangelie: “Jezus kwam… en verkondigde Gods goede nieuws”.

19

Vieringen in Heemstede

Wijzigingen voorbehouden: zie parochiële website of mededelingen in de kerk

19.00 uur 10.00 uur

Eucharistieviering em.past. H. Vanderstadt Eucharistieviering em.past. H. Vanderstadt

19.00 uur 10.00 uur

Eucharistieviering em.past. H. Vanderstadt

19.00 uur 10.00 uur

Eucharistieviering kapelaan R. Verhaegh Communieviering pastor A. Dekker m.m.v. Bavokoor

19.00 uur 10.00 uur

Eucharistieviering kapelaan R. Verhaegh Eucharistieviering kapelaan R. Verhaegh m.m.v. Bavokoor

19.00 uur 10.00 uur

Communieviering pastor A. Dekker Communieviering pastor A. Dekker m.m.v. Bavokoor

19.00 uur 10.00 uur

Gezinsviering Start Communieproject m.m.v. In Between Gebedsviering m.m.v. Bavokoor

19.00 uur 10.00 uur

Eucharistieviering em.past. H. Vanderstadt Eucharistieviering em.past. H. Vanderstadt m.m.v. Bavokoor

19.00 uur 10.00 uur

Eucharistieviering kapelaan R. Verhaegh Communieviering pastor A. Dekker m.m.v. Bavokoor

Eucharistieviering em.past. H. Vanderstadt m.m.v. dameskoor

T W E E L U I K

N r

8 7

Parochie Heilige Bavo

19.00 uur Eucharistieviering 10.00 uur Eucharistieviering m.m.v. Bavokoor donderdag 9.00 uur Eucharistieviering

20

Parochie Onze Lieve Vrouw Hemelvaart 30e zondag door het jaar zaterdag 25 oktober zondag 26 oktober

KWD = Kinderwoorddienst (van 5 t/m 12 jaar) C = Crèche (van 2 t/m 5 jaar)

10.30 uur Eucharistieviering Mgr. J. Hendriks samenzang

KWD + C

Allerheiligen zaterdag 1 november Allerzielen zondag 2 november

10.30 uur

Eucharistieviering pastoor E. van Teijlingen m.m.v. parochiekoor KWD + C Na afloop koffie drinken

32e zondag door het jaar zaterdag 8 november zondag 9 november

10.30 uur Eucharistieviering kapelaan R. Verhaegh m.m.v. parochieel koor KWD + C

33e zondag door het jaar zaterdag 15 november zondag 16 november

10.30 uur Eucharistieviering pastor F. Geels m.m.v. parochieel koor KWD + C

Hoogfeest Christus Koning zaterdag 22 november zondag 23 november

10.30 uur Eucharistieviering pastoor E. van Teijlingen m.m.v. parochieel koor KWD + C

1e zondag Advent – jaar B zaterdag 29 november zondag 30 november

10.30 uur Eucharistieviering

KWD + C

2e zondag Advent zaterdag 6 december zondag 7 december

10.30 uur Eucharistieviering m.m.v. parochieel koor KWD + C Na afloop koffie drinken

3e zondag Advent zaterdag 13 december zondag 14 december

10.30 uur Eucharistieviering m.m.v. parochieel koor KWD + C

4e zondag Advent zaterdag 20 december zondag 21 december

vieringen doordeweeks

10.30 uur Eucharistieviering pastor F. Geels m.m.v. parochieel koor KWD + C maandag, dinsdag en vrijdag 8.45 uur Eucharistieviering woensdag 10.00 uur Eucharistieviering ‘Hart voor ouderen’ met koffiedrinken na afloop zondag 19.00 uur Aanbidding Allerheiligst Sacrament en Lof