NGS Chilireis van Wines of Chile, 7 mei t/m 11 mei 2012 Op uitnodiging van Wines of Chile zijn Florien Kleine Snuverink, Björn Olaf Royd Cocu en Maurits Harskamp een week naar Chili geweest om daar de de wijngebieden rondom Santiago te verkennen. Allereerst een stukje over Chili in het algemeen en als wijnproducerend land. De Atacamawoestijn in het Noorden, de Andes in het Oosten, Patagonie in het Zuiden en de Grote Oceaan in het Westen maken Chili een waar paradijs voor wijnmakers. De meeste stress komt van het tekort aan water hierom worden bijna alle wijngaarden geïrrigeerd. Het land ligt zeer geïsoleerd en heeft daardoor ook nooit last gehad van phylloxera.
Vina Matetic 2012 Een paar kerncijfers, zodat we een globaal beeld kunnen krijgen. In Chili is 0,25 % van al het land aangeplant met wijngaarden. In Frankrijk is dit zes maal zoveel. In Chili zijn 31 officiële herkomstbenamingen tegenover 1434 in Frankrijk. In Nederland komt 7,8 % van alle geïmporteerde wijn uit Chili. Dit is het hoogste percentage van alle nieuwe-wereldlanden (Argentinië 3,2 % en Zuid Afrika 6,1 %, Frankrijk 26,1 % ).
Voor een goed begrip van de huidige economische situatie moeten we terug naar de jaren zeventig, de tijden van Pinochet. Het regime was onmenselijk maar over één ding zijn de Chilenen van nu het eens; de fundamenten voor de tegenwoordige stabiele economie zijn toen gelegd.
De 'Chicago Boys' was een groep jonge topeconomen die allen, op kosten van voorgaande regeringen, gestudeerd hadden aan de beste universiteiten van de Verenigde Staten. In opdracht van een eerdere regering hebben deze heren een economisch plan voor Chili opgesteld, deze werd toen niet overgenomen. Onder Pinochet zijn deze plannen wel gerealiseerd en het zijn díe economische hervormingen die aan de basis staan van Chili's huidige economische stelsel. Chili is, mede hierdoor, het meest welvarende land van Zuid Amerika, met een werkloosheid van maar 6 %. Goed, terug naar wijn nu. De wijnbouw in Chili begon rondom Santiago rond het jaar 1552. Wanneer je kijkt naar het oppervlakte aan wijngaardareaal staat Chili nog in de kinderschoenen. Dit is voor een land een enorm voordeel, omdat ze van andermans fouten kunnen leren en kennis kunnen importeren. (Ze proberen niet opnieuw het wiel uit te vinden). Dit gebeurt dan ook door de zeer welvarende families die in andere branches hun geld hebben verdiend. Wij hebben voorbeelden gezien waarin dit gebeurt; Er wordt een vallei aangekocht, de beste specialisten wat betreft grond, terroir, druivenrassen, vinificatie worden van over de hele wereld aangetrokken en het grote onderzoek kan beginnen. Na jaren van gedegen onderzoek begint men aan het zeer zorgvuldig opzetten van een wijnbedrijf. Het mooiste voorbeeld wat we hiervan hebben gezien is Matetic, een zeer welvarende familie die nu op het hoogste niveau biodynamische wijn maakt. Niet alleen Chileense bedrijven maar ook buitenlandse zoals Torres en Mondavi zien de voordelen en kansen in Chili, ze zijn daar gevestigd en flink aan het uitbreiden.
Wijnmaker Julio Bastias Vina Matetic 2012
Ons bezoek, op uitnodiging van the Wines of Chile, heeft ons gebracht langs zeer gevarieerde bedrijven, allen werkend op een zeer hoog niveau.
Viña Santa Carolina, Maipo www.santacarolina.cl alle brands www.carolinawinebrands.com We worden bij ons eerste bezoek deze reis ontvangen door Martin Rodriguez, exportmanager Europa en Pilar Moreno, PR manager.
Bezoek Vina Santa Carolina 2012 Santa Carolina lag in het verleden buiten Santiago maar is inmiddels omsloten door de stad. De wijngaarden beplant met cabernet sauvignon die om het domein heen lagen zijn nu allemaal bebouwd. De oprichter, Luis Perreyra, heeft de winery naar zijn vrouw Carolina genoemd omdat hij zoveel van haar hield…. Natuurlijk. De winery is al in 1875 opgericht! Wel oud voor een Nieuwe Wereldwinery. Bij het opstarten haalde Luis Perreyra drie franse oenologen uit de Bordeaux en een franse architect om de winerie te bouwen. Het gebouw met enorme vatenkelder is sinds 1973 een Nationaal Monument. Het is volgens de oude methode gebouwd met adobe, een mengsel van kalk en eiwit. De aardbeving in 2010 heeft aardig wat schade aangericht. Je ziet daar nu nauwelijks meer iets van. Alles is al zo goed als opgeknapt en men is zelfs aan het uitbreiden. Op de winery worden ook veel feesten en partijen gegeven. Middenin de tuin staat een indrukwekkend hoge palmboom van 140 jaar oud.
Samen met een wijnmaakster uit het grote wijnmakersteam ter plaatse proeven we de volgende wijnen:
Wijnen Vina Santa Carolina Maipo Valley, Chile
Sauvignon blanc Reserva 2011: bleek. Een wat enkelvoudige frisse neus, stuivend groene appel. Crisp en lage tot medium aciditeit. Veel mineralen en graniet tonen, in de afdronk ontstaat een subtiel bittertje. Sauvignon blanc Ocean Side 2011: bleek licht groene reflex. Geeft meer complexiteit in de neus, meer groene aroma's zoals citrus en venkel. Deze Ocean Side was een project van de beste wijngaarden van Leyda Valley, wat zich vertaalt in meer een Marlborough stijl. Beduidend meer asperge, en medium zuren, elegant. Chardonnay Hidden Creek 2009: licht geel/geel. Frisse tonen van geel fruit, wat zwoeler door licht tropisch fruit. Door de rijpheid van het fruit een verweven vanille toon in de neus. Slanke, licht ziltig en veel mineraliteit. Afdronk wat toast en zoete noten met gastronomische bitters. Veel verschil in dag-en nachttemperaturen daardoor betere balans, geen malo om het frisse karakter te behouden. Reserva de Familia chardonnay 2010: licht geel. Meer houtwaarneming, en minder primaire aroma's. Ronde chardonnay met meer vulling en lengte dan Hidden Creek. Vlakke aanzet, een kruidig middenpallet.
Barrica Selection Gran Reserva Cab. Sav. 2010: Veel primaire aroma's van zwart fruit. Een rijpe wijn, erg sappig en veel kruiden zoals laurier en munt. Dry Farming Carignan 2009: rijper fruit dan Gran Reserva Cab. Sav. Licht floraal, veel rijpe pruim. Een wat chemische aanzet, lage tot medium tannine, een brede dropachtige afdronk. Reserva de Familia Carmenere 2009: hout is erg geïntegreerd en in balans. Een merlotkarakter, veel materie en erg vlezig. Ziltige aanzet, niet groen, en erg kruidig. Brede tannine en een zachte amandeltoon. Reserva de Familia Cabernet Sauvignon 2010: een duidelijke vegetale indruk van groene paprika. Wat grover braamachtig zwart fruit, in een wat primaire neus. Iets zoetig in de afdronk door alcohol van 14,5 % VSC assemblage 133: tabak, veel zwart fruit en een kruidig pallet. Zwarte kers en een vleugje witte peper. Rijke VSC iets rokerig en een vleugje drop in de afdronk. Drogende tannine en iets nog gesloten en chemisch in de neus (ook na karaferen). Nederlandse importeur: Walraven Sax en Wijntransport
Vina Errazuriz 2012
Viña Errazuriz, Aconcagua www.errazuriz.com Na een speedrondleiding door de grappige gids … Hophop zullen we hem maar noemen, dat zei hij het meest, gingen we in het proeflokaal aan tafel met Francisco Núñez, areamanager en Francisco Jose Baettig Hidalgo, executive wijnmaker. Na deze proeverij leidde Francisco Núñez ons nog rond door de wijngaarden die hier prachtig liggen, cactussen en palmbomen naast de wijnranken, heel apart. Hoger de bergen op, boven de wijngaarden, worden avocado’s verbouwd, die schijnen het daar erg goed te doen. De moderne winery is trouwens een schoolvoorbeeld van werken met de zwaartekracht, hij is in drie verdiepingen recht boven elkaar opgebouwd; boven aanvoer druiven, eronder fermentatie e.d. en beneden de vatenkelder. Boven was een heel mooi proeflokaal gebouwd wat buiten het gebouw uitstak en daardoor van drie kanten de wijngaarden en de bergen inkeek. Hier proefden we helaas niet maar ja, het gaat tenslotte om de wijnen, te weten:
Gekke gids Vina Errazuriz 2011 Single Vineyard Sauvignon blanc; bleek. Fris, crisp en aromatisch. Veel wit fruit met licht tropische tonen. Zwoele groene impressie. Slank met scherpe medium tot hoge aciditeit. 2011 Wild Ferment Chardonnay; licht geel. Wat aards en nootachtig(hazelnoot). Kruidig met tonen van gist en een licht lactische waarneming. Door de zuren bitters. Een geconcentreerde wijn daarom in verhouding meer materie, doch slank. Enige nadeel het hout domineert 2011 Wild Ferment Chardonnay Aconcagua; licht geel. Meer ingetogen karakter in de neus, minder expressief dan Casablanca. Veel zwoel fruit, rijpe ananas en tonen van honing. Een meursault type, met Chileense mineraliteit. Minder hoekig als 1 en 2, en dus in balans.
2010 Wild Ferment Pinot noir; robijn rood. Aards, en veel rijp rood fruit. Na walsen meer boerse en kruidige tonen. Rood fruit vertaald zich in rijpe aardbei en kers. Wijn is in balans en heeft medium zuren en heeft een gastronomisch bittertje. 2010 Single Vineyard Carmenère; veel rijp rood fruit. Tonen van vijgen, maar niet groen. Ronde en sappige wijn, met tonen van zoete specerijen. Vleugje mocca, en iets alcoholisch in de neus. Toegankelijk en niet tannineus. 2010 Single Vineyard Syrah; sappig, fris, niet groen. Zoete kruiden en rijpe olijf. Geeft de beste terroir impressie. Sappige en elegant. 2010 Max Reserva Cabernet sauvignon; zwart fruit en wat minder kruidig in de neus. Wat meer ingetogen, vleugje munt. Intens fruit van cassis, lage tot medium aciditeit. Veel typiciteit en een zoetje van de alcohol. 2008 La Cumbre Syrah; complexe syrah met veel rijke en rijp zwart fruit. Veel complexiteit en erg kruidig. De wijn ervaart een zoals een Rhône. De wijn geeft een hoge alcohol waarneming en veel lengte. Een wijn om te bewaren. 2008 Don Maximiano Founder's Reserve; de wijn geeft me een lactische impressie met veel zwart fruit en tonen van eucalyptus. Het heeft complexiteit en geeft aanwezige verweven hout tonen. Erg veel diepgang en materie, met mooie koffie tonen, beetje alcoholisch. Veel rijping potentieel. Nu mooie lactische tonen. Pittiger dan Seña daardoor meer spanning. 2008 Seña; zeer verfijnd en delicaat. Veel zwoel fruit, door malo zachte tannine. Zeer sappig en iets minder complex dan Don M. Kruidige afdronk met veel lengte en een bittertje. Commerciële neus. Nederlandse importeur: Walraven Sax (Seña), Jean Arnaud, Wijntransport
Wijnmaker Francisco Jose Baettig Hidalgo Vina Errazuriz Matetic, San Antonio www.mateticvineyards.com Matetic is een vrij jong wijnbedrijf, opgezet door de Kroatische familie Matetic in 1999. De wijnen zijn biologisch gecertificeerd maar er wordt zelfs biodynamisch gewerkt. Het was enorm interessant om de opslag van alle ingrediënten voor de preparaten samen met de wijnmaker te bekijken en uitgelegd te krijgen. Een opslag in een groot wijnvat net naast de wijngaard welteverstaan. Matetic voert twee lijnen, de EQ, de hoogste range, dit staat voor equilibrium, wat balans betekent. Hier wordt de balans tussen mens en natuur mee bedoeld. Coralillo is de tweede lijn, vernoemd naar een hele oude wijnkelder op het domein. Julio Bastias, sinds kort de hoofdwijnmaker, daarvoor de assistent-wijnmaker, Arturo Larrain, general manager en Rosario Álvarez, assistent-wijnmaker, namen uitgebreid de tijd om ons rond te leiden en de volgende wijnen met ons te proeven:
Vina Errazuriz 2012 2011 Corralillo Sauvignon blanc: Licht geel. In de neus tropisch fruit van perzik en mango, aromatisch met een vleugje honing. Wat mineraal in het middenpallet, en her en der wat groene schakeringen. In het eind wat grapefruit wat zich vertaald met een subtiel bittertje. Elegante en frisse stijl met 14% alcohol. 2011 E.Q. Coastal Sauvignon blanc: geeft meer complexiteit in de neus dan de D.O. San Antonio. Wat meer rijper tropisch fruit, met een vleugje sinaasappelschil. Veel Marlborough typiciteit. Minder scherpe en hoekige zuren zoals de San Antonio, wel meer bitters. 2011 Corralillo Riesling: De eerste oogst was in 2011 (productie van enkel 200 kisten!) / 100 % Inox. Eerste indruk erg chemisch en olieachtig (door warmte petrol). Veel steenfruit met een vleugje groene thee. Complexiteit met heerlijke tonen van rijpe citroen. Mist iets aan geïntegreerde zuren, daarom dus een rijpere stijl (Pfalz) riesling. Iets zoetje in afdronk. 14% alcohol.
Wijnen Vina Matetic 2011 Corralillo Pinot noir: Een wat ingetogen, primaire neus met veel zacht rood fruit zoals kers en aardbei. In vergelijking een wat minder krachtig kruidig type, met meer zoete specerijen. Een toegankelijke pinot noir met niet bijzonder veel vertaling van uitgesproken terroir. 14% alcohol (aanwezig). 2010: E.Q. Pinot noir: gebalanceerd en meer spanning doormiddel van het kruidige karakter ten opzichte van de Corralillo Pinot noir. Een fijne, complexe neus van rijp rood fruit met een vleugje kaneel. Betere integratie door kruidige aroma’s in combinatie met levendige zuren. Lage tannine waarneming en erg sappig. 14,5 alcohol. 2010 Corralillo Syrah: Een wat ingetogen neus. Veel zwart fruit met een hint van laurier. Veel rijpheid in combinatie met een licht aardse toon in de neus (iets witte peper). Scherpe kruidigheid, maar toch slankt de wijn in de mond af, hij wordt toegankelijker. Iets drogende tannine. 14 % alcohol. 2010 E.Q. Syrah: zwart fruit met een hint van cacao. Presenteert nog wat groene aroma’s, met een vleugje laurier. Alles ten opzichten van de corralillo is wat verfijnder en zachter in verhouding. Meer concentraat en viscositeit. Iets ziltig en mineraal in de aanzet. Beste rijpingspotentieel van Matetic. 14% alcohol. Nederlandse importeur: Partners in Wijn
Wijngaard Santa Cruz Chile 2012 Altaïr, Cachapoal www.altairwines.com Wat een ontvangst! Een herfstachtig ochtendzonnetje, goede temperatuur, hoog op de heuvel voor de winery lopen we bij aankomst naar een soort buitenkeuken met loungegedeelte onder een overkapping voor een lekker kopje koffie of thee. We kijken uit over de wijngaarden. 70 hectare in totaal waarvan 45 hectare met cabernet sauvignon. Daarnaast cabernet franc, carmenère, syrah en petit verdot. Er worden hier twee wijnen gemaakt; Altaïr, de topwijn en de tweede wijn Sideral. Hun topwijn wordt vier jaar na de oogst op dronk verkocht.
Ontvangst Vina Altaïr Altaïr komt van de naam van een ster die vijf keer feller schijnt dan de zon. De commercieel directeur, Claudia Gómez, een pittige dame die geen blad voor de mond neemt en de exportmanager Carlina Azocar Tobar, leiden ons rond door de hightech winery. De vrouwelijke wijnmaker Anna Maria Cumsille, volgens iedereen een enorme perfectioniste, is er niet vanwege haar zwangerschapsverlof. Er rijdt nog wel meerder malen per week een medewerker naar haar huis met allerlei soorten vatsamples waarna er gelijk nieuwe instructies volgen naar de medewerkers. Hun oogst is binnen maar er werd net een lading carmenère binnengereden van een buurman. Dus even proeven en kijken. Claudia is gek op wijn, ze heeft jarenlang als wijnmaakster in de Loire gewerkt, maar carmenère vindt ze echt een vieze druif. Helemaal als de druif van de buurman is uiteraard. Zo kan het leven in Chili toch zwaar zijn.
Vina Altair Cachapoal Valley Altaïr is er puur gericht om de beste wijnen van Chili te maken. Het is een joint venture tussen Viña San Pedro en Château Dassault, Bordeaux. We proeven in een ruimte die prachtig uitkijkt over de wijngaarden de volgende wijnen: Altaïr Sideral 2007: robijn, licht Bordeaux rood enige ontwikkeling. Erg ontwikkeld in de mond, maar gaat rechtdoor. Elegante stijl, en een tikje vegetaal in de neus. Rijp rood fruit zoals aardbei en framboos. Licht floraal, en een hint van zoete specerijen. Na walsen meer kruiden van witte peper en aarde. Toegankelijke sappige stijl, met brede rijpe tannine. Sideral 2008: primair paars. Meer ingetogen en minder rijk dan 2007. Licht vettig, veel kruiden afkomstig van het hout wat meer gedomineerd is dan de 2007. Zwart fruit met hier en daar een vleugje laurier. Meer vegetaal, de wijn slankt af en heeft nog iets plakkerige tannine. Altaïr 2005: Diep paarse kleur met rode rand. De eerste indruk is de wijn direct na het proeven een rechtlijnige en vlakke indruk geeft. Een erg rijpe neus van zoete specerijen. Complexe neus van florale tonen met veel zwart besachtig fruit. Klein beetje leer, een echte terroir wijn. Beetje ziltig, en een slanke en kruidige afdronk met deels rijpe tannine. Door de slanke afdronk met fijne zuren, wordt het iets lactisch. Altaïr 2006: een easy vintage en een happy wine. De wijn is erg op het fruit gemaakt en is erg geconcentreerd. De wijn geeft een lactische neus met zoete specerijen. Ook tonen van mocca en munt. Alles is gebalanceerd, en de wijn typeert zich aan een vrouwelijke stijl. De wijn is erg toegankelijk en geeft rijpe en ronde tannine. Nu drinken!
Altaïr 2007: geeft de meeste complexe neus. Aards en veel rijkheid van zwart fruit zoals kers. De wijn geeft nog een gesloten indruk, maar de ruwe aroma's geven nu alweer zeer delicaat te worden. Nog groene aroma's en iets bittere chocolade. Vleugje framboos en erg veel potentie! Altaïr 2008: vrouwelijk. Heel zacht en op fruit gemaakt. Meest primaire kleur, erg paars. Jeugdige neus van zwart fruit en vleugje zoete cacao. Verweven hout, en zoete specerijen zoals kaneel. Lage tannine waarneming, wel korrelig. Toegankelijk. Nederlandse importeur: Résidence Wijnen
Comercial director Claudia Gómez en Export Manager Carolina Azocar Tobar Vina Altaïr
Casa Silva, Colchagua www.casasilva.nl Het bezoek aan Casa Silva was een aardige race. Hier werd de carmenère nog binnengehaald. Casa Silva wordt geroemd om hun prachtige carmenèrewijnen, hun specialiteit. Ook hebben ze een wijngaard met meer dan 80 jaar oude stokken Sauvignon Gris. Na een rondleiding gingen we gauw aan tafel in het restaurant van het clubhuis, grenzend aan de polovelden. Het eigenlijke restaurant is tijdens de aardbeving verloren gegaan. Vanwege tijdgebrek doen we de proeverij tijdens de lunch met enorme smakelijke lappen beef! Nicolas Vidal, commercieel executive en Arnaud Frennet, commercieel manager weten daar wel raad mee. We proeven;
Vieilles Vignes Vina Casa Silva 1912 2011 Reserva Sauvignon blanc: Licht geel. Expressieve sauvignon blanc, veel groene appel en peer fruit. Opvallend veel citrus en mineraliteit in de neus. Wat enkelvoudig en oppervlakkig in de mond gepaard met medium zuren wat erg geïntegreerd is. Iets wat gist in de afdronk. 2011 Sauvignon gris: Bleek. Het citrusfruit in deze wijn domineert. Minder geurig dan de sauvignon blanc. De zuren zijn meer aanwezig, medium tot hoge aciditeit. Vleugje Granny Smith, in de afdronk wat voller met mineralen tonen. 2011 Sauvignon blanc cool coast: Licht geel. Expressieve neus van meloen en wit fruit met een vleugje perzik. Meer Loire typiciteit, met scherpe zuren en minerale ondertoon. 2011 Viognier reserva: Licht geel. Veel viognier typiciteit, veel geel fruit zoals abrikoos en perzik. Erg floraal, slanke structuur met lage zuren. Erg aromatisch. 2011 Chardonnay Angostura Gran Reserva: Geel. Single Vineyard, 6 maanden Frans eiken. Een rijpe chardonnay, met tonen van appel en citrus. Het fruit is zoet en erg geconcentreerd. De neus en smaak in de mond geven dezelfde aroma’s daardoor is de wijn erg vlak en niet spannend. Medium zuren met veel viscositeit. 14,5% alcohol. 2010 Quinta Generacion White: Blend sauvignon blanc/chardonnay (alleen deze druif malo)/sauvignon gris/ viognier. De meest complexe neus, floraal en aromatisch. Veel wit en tropisch fruit met her en der wat groene aroma’s. Alcoholisch en rijp.
2011 Pinot noir reserva: Helder robijn paars. Primaire neus van rood fruit, veel framboos. Na walsen meer aardse tonen en tonen van aardbei. Iets snoepachtig, een sappige toegankelijke pinot noir. Helaas stonden de zuren los van de rest van de wijn. 2008 Quinta Generacion Red: Diep robijnrood. Geurige neus van zwart fruit en tonen van leer. De mooiste neus tot nu toe, en zeer fruitig. Opvallende tonen van laurier en eucalyptus. Erg kruidig en licht rokerige ondertoon. Nu a point. 2007 Microterroir De Los Lingues Carmenère: Nieuw micro-terroir project in samenwerking de de universiteit met 11 spots. Zeer diepe donker paarse kleur. Rijp zwart fruit, cacao en zoete specerijen. Veel materie, en rijpe tannine. Malbecachtig, met veel lactische tonen viooltjes. 2007 Casa Silva ALTURA: Blend van 50 jaar oude stokken carménère. Project gestart in 1999, en pas 4 oogsten gemaakt. Ongeveer 9.000 flessen per jaar. Wijn is pas 20 maanden na oogst klaar. <5000 flessen worden deze niet op de markt gebracht. Diepe zwarte kleur met robijnrode rand. Opvallend rokerig, kruidnagel en zoete specerijen. Aards en een vleugje munt. Vette wijn, veel complexiteit in rustieke stijl. Nederlandse importeur: Groupe LFE
Toplijn van Vina Casa Silva
Viu Manent, Valle de Colchagua www.viumanent.cl Viu Manent is een familiebedrijf wat gestart is in 1935. Eerst als handelshuis en vanaf 1966 kocht het bedrijf haar eerste eigen wijngaarden. Vanaf de eind jaren tachtig exporteren ze hun wijnen. Ze bezitten drie domeinen in Colchagua, in totaal bijna 300 ha. De huidige eigenaar, Jose Miguel Viu Bottini, is de derde generatie. Opvallend vinden we de grote aanwezigheid van malbecwijnen. Je zou denken, dat is een hit in Argentinië, dus door de Chilenen gekopieerd maar dat is niet het geval. Malbec is een al heel lang in
Avondrood Vina Viu Manent Chili voorkomend druivenras. De icoonwijn van Viu Manent, de Viu 1, is gemaakt van malbecdruiven van meer dan honderd jaar oude stokken! De Viu Bottini familie is dan ook vastberaden om de beste malbec ter wereld te maken. In 2007 ging het hele technische team met Jose Miguel naar Argentinië. Daar ontstond het idee om in de Uco Valley, dit ligt in het zuiden van Mendoza, een topmalbec te maken. Zo is de ViBo ontstaan. We proefden de eerste jaargang, de 2007. Op Viu Manent proeven we samen met Juan Pablo Heinsohn, exportdirecteur, Patricio Celedón, hoofd wijnmaker en Mauricio Romo, manager toerisme; Viu Manent Secret Sauvignon Blanc 2011: de wijn geeft een sterke indruk van licht tropisch fruit zoals mango en meloen. Iets grassig en groene asperge. Slanke stijl, crisp en mineraal. Door de medium zuren een gastronomisch bittertje. Vleugje grapefruit, jong. Viu Manent Estate Collection Chardonnay reserva 2011: deze wijn geeft meer rijpheid in de neus. Veel fruit van meloen, banaan en appel. Vleugje honing, en geeft medium tot hoge zuren. De wijn is
erg jeugdig en slankt iets af. Easy drinking Viu Manent Gran Reserva Chardonnay 2011: geeft veel secondaire aroma's zoals broodkruim en hazelnoot. De wijn geeft meer viscositeit, maar geeft spanning door fris geel fruit. Mild droog met slanke afdronk met iets scherpe zuren. Een zoetje ontstaat door de alcohol. Secret de Viu Manent Viognier 2011: licht geel. Fris wit fruit, en tonen van perzik. De wijn geeft een enkelvoudige neus, en iets zwavelig. Vlakke aanzet, wordt daarna iets fruitig. Door de zuren ontstaan er bitter, maar toch is de wijn levendig door de zuren. Erg aromatisch.
Export Manager Juan Pablo & Winemaker Heinsohn Patricio CeledónVina Viu Manent Secret de Viu Manent Pinot noir 2011: erg fruitig. Verweven aardse tonen, en iets viooltjes. Veel rood fruit zoals framboos en aardbei. De wij geeft nog een groene indruk met onrijpe tannine. Door de alcohol iets zoetig in de finale. Viu Manent Gran Reserva 2010: minder fruit. Oud hout en kruiden domineren. Zwart fruit, iets tabak. Aards en anijs, in verhouding geeft de wijn een ingetogen indruk. Secret de Viu Manent Malbec 2010: fruit gedomineerd. Veel zwart fruit zoals bramen en zoete specerijen. De wijn slankt iets af, maar mist materie. Erg primair en groen. Af en toe tonen van anijs en pruimen. Viu Manent Gran Reserva Cabernet sauvignon 2010: veel rijp zwart fruit en paprika. Iets toast in de neus, ronde tannine en kruidige afdronk. Slanke stijl met met lage tot medium tannine. De alcohol
waarneming is aan de hoge kant. Viu Manent Syrah Single Vineyard 2009: zwart fruit en is erg floraal. Rijpe zwarte kers en kruidig van laurier. Een elegante stijl en is rijk aan kruiden. Viu Manent Malbec Single Vineyard 2009: meest uitdagende neus, spannend door tonen van mocca, zwart beschuit en aarde. Beetje vlak in de mond en drogend in de afdronk, en iets lactisch in de neus. Viu Manent Cabernet sauvignon Single Vineyard 2009: klassieke stijl. Meest ingetogen neus van de single vineyard, tevens het mooist gemaakt. Veel complexiteit, aards en mineraal. Zwart fruit met tonen van leer. Elegant en slank, verweven zuren iets drogend met rijpe brede tannine. Een echte terroir wijn. Viu Manent Vibo 2007 # 08785/Lote 8260 (Argentinië, Uco Valley): veel zwart fruit, complex en expressief. Braam fruit en structuur erg vlezig. Cassis en iets wild tonen, iets groenig en gesloten. In het begin iets velpon. Heel rijke neus, slank en elegant in de mond. Nog erg jong, heeft erg veel potentie! Nederlandse importeur: Kwast Wijnkopers
Wijnen Vina Viu Manent Na dit bezoek gaan we één nacht niet in ons supersjieke hotel in Santiago slapen maar in een heel sfeervol hotel, middenin de wijngaarden in Santa Cruz, Colchagua. Hotel Terra Viña (www.terravina.cl), een aanradertje! Vrij nieuw, opgezet door een Deens-Chileens stel, Anne en Eduardo. Voor ons avondeten adviseert Anne ons een restaurant een stukje verderop, hun trouwe
herdershond Rocco brengt ons er wel, zegt ze. Na ons te hebben opgefrist krijgen we alle drie een zaklamp en Rocco mee en lopen we kriskras door de wijngaarden in het pikkedonker achter hem aan. Feilloos brengt hij ons er in een kwartiertje heen. Als we met een volle maag weer naar het hotel gaan komt hij ons alweer tegemoet lopen.
Ochtend aanzicht Vina Montes Viña Montes, Colchagua www.monteswines.com Wat is er al veel geschreven over Montes door enthousiaste Nederlanders!! Wat kunnen wij daar aan toevoegen? Weinig, in ieder geval alles beamen! Er is enkel positief geschreven over Montes en terecht. Een prachtig domein met spannende wijnen van hoge kwaliteit. Een op Feng Shiu wijze ontworpen winery. Een vatenkelder met het gezang van monniken, hoe verzin je het. Wat we bijzonder vonden was om uitgelegd te krijgen welke gistsoorten er gebruikt worden en dit ook eens te zien in de opslag hiervoor. In een mooi proeflokaal uitkijkend over de wijngaarden en Andes proefden we; 2011 Limited Selection Sauvignon blanc; licht geel. Expressief en veel zwoel fruit. Grassig en mineraal. Een rijke stijl, beetje alcoholisch. Veel citrus fruit maar toch veel vulling. 2011 Outer Limits Sauvignon blanc; lichtgeel. Meer ingetogen karakter opvallend groen karakter van asperges. Wit en licht tropisch fruit, scherper dan limited selection. Beetje ziltig (mineraal) en slankt af, geeft meer terroir. 2010 Chardonnay; geel. Meer Meursault stijl. Wat lactisch en toast. Hout zorgt voor kruiden, maar ook voor rijpe tonen van vanille en banaan. De body is erg slank en elegant, maar niet spannend
genoeg. 2010 Limited Selection Pinot noir; typisch. Helder robijn rood. Een fruit gedomineerde wijn met tonen van zure lacto, rode kers en kruiden. Een sappig en geconcentreerde stijl. Niet heel spannend. 2010 Limited Selection Cabernet sauvignon/Carmenère; licht gerookt, zoete specerijen en zwart fruit. Complexe neus met de groene tonen van cabernet sauvignon en de vlezigheid van carmenère. Prijs kwaliteit goed. Heeft nog wat korrelige tannine. Voorheen slank maar door carmenère iets meer kruiden in het middenpallet. 2011 Twins Cabernet sauvignon/Malbec; alledaags. Zeer lichte animale tonen, en geeft minder kruiden dan limited selection. Meer zwarte kers en pruimen, deze wijn is op haar fruit gemaakt, daarom erg toegankelijk maar niet spannend. Geeft nog groene tannine. 2009 Alpha Merlot; helder diep robijn. Groene indruk, veel zwarte bes en braam. Geen lactische impressie in de neus, en ingetogen hout tonen. Zacht mondgevoel, met een vleugje kruiden wat iets scherper wordt in de afdronk.
Fen-Shui kelder Vina Montes 2009 Alpha Cabernet sauvignon; minder uitgesproken dan de merlot. Deze wijn is meer vlezig en geeft meer aardse en groene aroma's. De specerijen die afkomstig zijn van het hout zorgen voor meer spanning in het glas. Deze wijn is erg op de kruiden gemaakt, een elegante stijl met nog korrelige tannine.
2010 Alpha Carmenère; meer zwoeler fruit dan cabernet sauvignon. Zwart fruit zoals pruimen, hier en daar wat aardse tonen. Heel licht een vleugje van lacto. Veel viscositeit en erg sappig. Lage zuren met ronde rijpe tannine. 2010 CGM Outer; deze wijn geeft een erg aanwezige melkachtig tonen. In de neus erg spannende speculaaskruiden. Sappig zwart fruit, jonge tannine en kruiden van het begin tot eind aanwezig. Een warm glas met tonen van laurier en zoethout. 2009 M; een echte klassieker. De Bordeaux van Montes. Helder diep robijn rood, met zacht zwart fruit. Een complexe neus van veel fruit en kruiden en een vleugje lacto. Een slanke stijl, veel materie en nog rijpende tannine. Verweven hout tonen en een alcohol waarneming van 14,0-14,5 procent. 2008 Folly; diep rood paarse kleur. Een zwoele en rijpe stijl. Kleine eucalyptus waarneming, en ronde zachte en zoete tannine. Een geconcentreerde rijpe stijl, lactisch en verfijnd. Sappig en vrouwelijk. Mist een beetje elegantie. 2009 Purple Angel; diep robijn rood. Meest complexe neus. Mocca en sweet spices. Medium lacto, zeer op kruidigheid gemaakt. De elegante rustieke stijl, typisch Montes. Goed verpakt, veel lengte! Nederlandse importeur: Verbunt Wijnkopers
Wijnen Vina Montes
Apaltagua, Colchagua www.apaltagua.com Bij Apaltagua werden we erg hartelijk ontvangen door maar liefst drie personen; Alfonso Larraín, regiodirecteur, Rodrigo Abarzúa, CEO en Paula Araya V., wijnmaakster. Er volgde een uitgebreide rondleiding waarbij we ook op foto te zien kregen wat de aardbeving in 2010 voor schade heeft aangericht bij Apaltagua. Onvoorstelbaar, wijnkeldervloeren met een halve meter wijn, een
Werkplaats Vina Apaltagua fermentatieketel van duizenden liters die getordeerd was, dat kwam omdat ze vol zaten en de wijn in de ketel gaat draaien en de beving deze beweging weer tegenwerkt. Als een in elkaargedraaid blikje cola ziet het er dan uit. In de verpakkingsruimte was men druk bezig met zo’n 15, vooral, dames die de bag-in-boxes aan het vullen waren. De wijn daarin was bestemd voor Scandinavië. Er zat een wijn in die we ook tijdens de proeverij te proeven kregen, de betere kwaliteit dus. Vanwege de hoge belastingen op alcohol daar bestellen ze dus ook erg veel kwaliteitswijn in bag-in-box.
2011 Reserva Chardonnay: Geel. Veel geel fruit, met vleugje citrusfruit, en groene appel. Iets rijper door schakeringen van sinaasappel en grapefruit. Door de scherpe zuren ontstaat er een zacht bittertje. Veel frisse en mineralen tonen, desondanks door het hout iets vulling. Crispy wit fruit, het fruit bij Apaltagua wordt erg gerespecteerd in hun wijn, aldus de wijnmaakster. 14% alcohol. 2011 Rosé Carmenère: licht zalmkleurig. Een kruidig karakter met veel rood fruit zoals framboos. Medium tot hoge zuurwaarneming. Af en toe vleugje aardbei. 14% alcohol.
2011 Reserva Pinot noir: Helder paars/rood. Aards en meer rijp fruit van aardbei en kers. Vleugje vanille, en vol fruitig en slank in de mond. Subtiele kruidigheid, iets te alcoholisch. Een gevuld glas. 13% alcohol. 2010 Reserva Syrah: Diep donker paars. Komt van rode klei, behoudt vocht en mineralen. Complexe neus van garrique, laurier en eucalyptus. Intens zwart fruit, sappig met een vleugje bloemen. In de mond een wat aardse impressie met een kruidige afdronk. 13,5% alcohol.
Middag beeld wijngaarden Vina Apalatagua 2011 Reserva Malbec: zeer primaire kleur, jong diep paars. Cassis en pruim fruit. Veel tonen van zoete specerijen en anijs. Een rijpe en fruitige aanzet, toegankelijk en sappig in de mond. Iets groenig in de afdronk, vleugje vanille door hout. 14% alcohol. 2011 Reserva Carmenère: primaire paarse kleur. Vegetaal en kruidige witte peper. Een slank glas met zeer veel kruidigheid, ook afkomstig van het hout. Het fruit wordt respecteert, veel typiciteit carmenere. Iets lactisch in de afdronk met zachte zoete tannine. Lengte. 2011 Cabernet sauvignon: een meer ontwikkelde neus, complex. Vegetaal met schakeringen van groene kruiden. De wijn biedt meer diepgang. Slanke aanzet, iets vlezige structuur. Mooie elegante florale tonen na walsen. Iets bacon. Brede onrijpe tannine, zeer veel lengte. Rijping potentieel! 2010 Envero Gran Reserva: Meer lacto dan cab.sav. Meer materie en zijden aroma’s, erg zachte invloeden. Sterke florale tonen van hyacint. Sappig, veel zwart fruit zoals zwarte bes. Levendig met brede tannine, iets kruidig middenpallet afkomstig van het hout. Een rustieke stijl met veel specerijen. 14% alcohol.
2010 Signature Cabernet sauvignon (favoriet wijnmaakster): Zeer rijp intens rood fruit, met verweven houttonen. De meest complexe neus van Apaltagua. Veel specerijen met een vleugje cederhout. Een terroir wijn pur sang, veel materie en concentraat. Goede integratie van alle elementen, opvallend nieuw eiken waarneming. Gevuld glas, helaas nog te gesloten en ingepakt. Moet rijpen!
2008 Grial: Stijlvol en elegant. Donkere zwarte kern, met robijn rode rand. Hout is beter geïntegreerd van Signature. Expressieve neus van ontwikkelt zwart fruit, veel bessen. Iets nieuw eiken in de neus. Erg geconcentreerd, veel viscositeit en sap. Kruidig middenpallet, robuuste wijn. Vleugje cacao in de afdronk met nog steeds rijpende tannine. Een internationale zijden neus van melk, met her en der florale tonen. Nederlandse importeur: Twentsch Wijnhuis
Topwijnen Vina Apalatagua
Wijnmaakster Paula Araya V. Vina Apaltagua
Viña Almaviva, Maipo www.almavivawinery.com. Almaviva is een joint venture uit 1997 tussen Baron Philippe de Rothschild en Viña Concha y Toro S.A. De eerste jaargang is 1998. De wijngaarden van Almaviva liggen in het gedeelte van Maipo wat Puenta Alto heet. Dit is met 650 meter het hoogste gedeelte van Maipo. Door deze hoge ligging wordt er hier 2 à 3 weken later geoogst dan in de rest van Maipo. Tijdens ons bezoek zitten ze midden in de oogst van de cabernet sauvignon. Zo goed als alle wineries die we bezochten hadden de oogst al binnen, een enkeling was nog met de carmenère bezig, deze druif is de laatstrijpende in Chili.
Vina Almaviva 2012 Almaviva beschikt over 85 hectare met daarop 74% cabernet sauvignon, 22% carmenère, 3% cabernet franc, 1% merlot en 1% petit verdot. Er stonden 2000 wijnranken per hectare en nu, na nieuwe aanplant in 2007, maar liefst 8000 wijnranken per hectare. Almaviva schijnt de eerste winerie te zijn geweest in Chili met het Europese idee van een château met eigen wijngaarden. Naast de Almalviva heeft het wijnhuis nog een tweede wijn, Epu genaamd, dit betekent “tweede” in het Chileens. Deze wijn wordt alleen in Chili en Brazilië verkocht, je ziet hem dan ook nauwelijks in Europa. Almaviva rijpt 18 maanden op 85% nieuwe franse barriques en 15% tweedejaars franse barriques. Er worden dezelfde barriques gebruikt als bij Opus One en Mouton Rothschild. In december wordt Almaviva gebotteld en blijft dan nog zo’n zeven maanden in de winerie. In september komt de wijn uit en een tweede release volgt dan op de Place de Bordeaux, tegelijk met Opus One, Solaia en Masseto. De wijn wordt dan door 25 negociants in de markt gezet. We werden ontvangen door Juan Carlos Pagola, commercieel directeur en Michel Friou, wijnmaker. Samen met hen proefden we de volgende wijnen: 1998; Een klassiek tot rank jaar wat zich vertaald in een ontwikkelde neus met de meeste tertiaire aroma's. Vleugje leer, rijp zwart fruit en zelf een beetje geparfumeerd. Een ontwikkeld glas met gebalanceerd zacht fruit en tonen van maggie. De houtaroma's domineren vanwege de leeftijd en zijn aanwezig als fijne tonen van een sigarenkistje. Nu drinken! Kleurwaarneming een oranje rand. 72% cabernet sauvignon, 26% carmenère, 2% cabernet franc
Chai Vina Almaviva 2012 2001; Een licht bruine rand. De neus geeft de meest gebalanceerde aroma's waarbij fruit, tannine en zuren erg goed in harmonie zijn. De neus veel cederhout en doet me denken aan Leoville-Bartonne, de body is geconcentreerd en doet me denken aan een klassieke Pauillac. De wijn heeft nog aanwezige brede drogende tannine. Mooi elegante zwarte kersen. Manpower. 70% cabernet sauvignon, 27% carmenère, 3% cabernet franc
2007; Een top jaar! Deze wijn geeft de meeste lactische impressie. En geeft nog steeds een primaire indruk. De neus is minder fruit gedomineerd en geeft meer specerijen, zelfs een vleugje tabak. Spannende kruiden in het middenpalet van het hout, een elegante rustieke stijl met krachtige tannine. De 2007 is slanker dan 2009 die erg fruitig is. Na grover munt een wat aardse indruk, vrouwelijke stijl. Erg veel potentie. Robijn rode rand 64% cabernet sauvignon, 28% carmenère, 7% cabernet franc, 1% merlot
2009; Paars rode rand. Veel bessen fruit en erg veel framboos. Een beginnend ontwikkelde neus, nog erg gesloten. De kern is erg donker paars. Neus impressie van groene tonen, af en toe wat laurier. De wijn geeft een geconcentreerde aanzet die erg fruit gedomineerd is, ronde tannine en een rijk gevulde smaak. Zoete specerijen met een vleugje cacao. Sappige wijn met een licht aardbei, maar veel zwoel zwart fruit. Af en toe wat groene laurier. 73% cabernet sauvignon, 22% carmenère, 4% cabernet franc, 1% merlot Nederlandse importeur: Fourcroy Nederland
Wijnmaker Michel Friou Vina Almaviva Chili treedt in de voetsporen van de cisterciënzers (de orde van Citeaux). Eerst het negatieve verhaal. Chili heeft nog steeds te veel rode wijnen die ok zijn, maar geen ziel hebben. Deze bieden weinig, afgezien van eikachtige, zwartebessenpastille smaak, gemaakt door wijnmakers van wie de schone nagels laten zien dat ze niet dicht bij de grond staan. Nu het positieve. Er is een zoektocht gaande naar nieuwere, meestal koelere gebieden, in combinatie met een meer volwassen benadering tot witte wijnen. Bij de beste wijnen is het resultaat toenemende complexiteit en mineraal karakter. Een wederopstanding van oude stokken laat een soort van renaissance ondergaan.
Vina Almaviva verticaal Wat is de stijl van de Nieuwe Wereld, in het bijzonder Chili? De stijl is de afgelopen jaren erg veranderd. Van rijp fruit, massief en nieuw eiken, tot meer elegante wijnen waarbij zuren en subtiele tannine veel meer de hoofdrol spelen. Is de diversiteit aan wijn-en smaakstijlen in Chili hetzelfde in als in Europa? Het zou op schaal vergelijkbaar kunnen zijn als 1 land in Europa, maar niet het hele continent. De hoofdreden is de variatie aan druivenrassen wat in Chili aangeplant en gebruikt wordt gelimiteerd is, tevens voor een lange periode is de zo genoemde “Chileense Stijl” erg begeerd. Tijden en huidige zaken veranderen, terroir en microklimaat worden steeds belangrijker voor de wijnproducten. Wie maakt de wijn? De wijnmaker of het terroir? Steeds meer verschijnt het terroir in de marketing, maar de invloed van de wijnmakers is nog steeds aanwezig. Waarin onderscheidt Chili zich met haar wijn? Een geweldig prijs/kwaliteit in elke categorie. Nu een steeds merkbaardere beweging naar de trend van het biologisch en bio-dynamisch wijnmaken. Is er heden nog steeds een contrast tussen Oude en Nieuwe wereld wijn? En commericiële merk wijn versus terroir wijn. Het contrast tussen de nieuwe en oude wereld zal afhangen van de stijl van de wijnmaker. De techniek en het terroir zullen het verschil tussen deze twee werelden maken. In termen van de commerciële wijn, deze zal zich de komende jaren nog sterk centraal op de markt gaan vertegenwoordigen.
Net (laat) geoogste shiraz druiven Vina Montes –Mei 2012 Hoe ziet de huidige wijnproductie van Chili er hedendaags uit? Het is een enorme industrie, met erg weinig plaats voor de individuele wijnmaker, maar deze situatie verandert langzaam. Massale productie van goede kwaliteit, maar goedkope wijnen zijn de norm. Hoge prijzen op de locale markt met continue reductie op de wijnconsumptie verzet zich tegen de lage export prijzen. Meer dan 90% van de wijn wordt geëxporteerd. Wat zal er in de toekomst in Chili gaan gebeuren? Zeer veel icoon-wijnen, maar uitsluitend uit hun eigen handelstrategie gezien. Extremere klimaatzones (meer berg- en zeeklimaat) het noorden en het zuiden produceren typerend al voldoende wijn, beschouwd als alternatief voor de bestaande en gevestigde regio’s. Is er een samenwerking tussen Chili en Europa? En welke kennis delen zij? Er is niet echt sprake van een echte samenwerking. Chileense wijnmakers gaan vaak naar Europa om te studeren aan de beste scholen en ondervinden de praktijk bij de bekende producenten, maar normaliter gaan Europese wijnmakers naar Chili voor grote (vaak industriële) projecten.
Zeldzame witte bloem in wijngaard Vina Errazuriz Eettips in Santiago: -Café Winebar “Open”, Av. Kennedy 9001-Local-3261-Las Condes, Región Metropolitana, in winkelcentrum Mirador del Alto -Bar Liguria, Avda Luis Thayer Ojeda 19, Providencia 1373, Región Metropolitana -Restobar Ky, Av. Perú 631, Recoleta, www.restobarky.cl Wat een interieur! -Augusto Vascuez, Av. San Pablo 967, Mercado Central Seafood midden in de drukte van de markthal -Ontmoeting Ricardo Grellet A. en gasten in restaurant CasaMar, pure beleving: www.restaurantcasamar.cl Grootste wijnwinkel van Zuid-Amerika: El Mundo del Vino, Avda Isidora Goyennechea 3000 , Las Condes, Región Metropolitana, www.emdv.cl
“The last Supper” Restaurant CasaMar Santiago Chile We worden uitgenodigd door David Pérez, een wereld wijnjournalist die we leerden kennen tijdens een barbecue bij wijnmaker Jean-Charles Villard (Charlie) thuis. Als eersten arriveerden we bij het restaurant, waar we gastvrij ‘bij ons thuis’ werden ontvangen door de keuken Chef: Patricio Castro. Volgens de connaisseurs het vis restaurant van Santiago. Later arriveerde onze gastheer met gevolg: -
Riccardo Grellet A. assistent Directeur Escuela de Sommeliers de Chile Philip Illi, Habano Sommelier World Champion 2010 Renato (Tato) Giovannoni Gaucho Restaurant Julian Diaz Bar 878 Buenos Aires Conso Serrano Marketing Manager Emporio Creativo Chile
Een zeer statig en state-of-the-art gebouw in het midden van een buitenwijk van Santiago. Zoals eigenaar Chef Olivera Thomas Lewis aangeeft :een mix van mijn keuken en een aantal dingen die de traditionele Chileense keuken is voor Casamar gekozen om voor de beste producten van ons land en zee, met behulp van klassieke en moderne technieken in elk van mijn voorbereiding, gecombineerd met een attente en ontspannen, vriendelijk en betrokken service. “Een trip down memory lane, om de smaken en de wortels van die Chili is meer levend dan ooit gastronomisch te laten spreken en manifesteert zich in hun producten, geuren, texturen, gevoelens en ervaringen”aldus Lewis. Naast dit heerlijk vis restaurant, bood het zeer veel wijnen, digitaal gepresenteerd op Ipad. Hoe kan het dat overal ter wereld sommeliers altijd hun eigen wijnen meenemen waar ze gaan eten? Hier dus
ook! Top Chili doorgeproefd met wijnhuizen zoals: Casa Marin, Odfjell, Lapostolle, Concha y Toro, en Chilas!
En vergeet de sigaren die onze vrienden meegenomen hadden: de Partagas, is erg lekker kruidig, met donkere chocolade smaak. De Trinidad mocht er ook zijn. Is wat milder. De Romeo en Jullietta (alhoewel het een special edition is) en de Monte Cristo zijn lekker, maar iets te mild voor wat meer "doorgewinterde" sigarenroker. Zeker een leuke Cubaanse selectie. Wel raar dat er geen Zuid Amerikaanse sigaren bij lagen, zoals Braziliaanse of uit Nicaragua of Honduras. Ook daar worden erg mooie sigaren gemaakt! En we waren tenslotte in het Zuid Amerikaanse… een memorabele avond om nooit te vergeten. Voor Edwin Raben namens Ricardo Grellet: En .....stop......euh euh mistake....please go on........
Andes gebergte terugreis We willen Wines of Chile heel hartelijk danken voor de mooie reis. Speciale dank voor de host van Wines of Chile, Allyson Silva, en de beroemde Mister Soto, wie kent hem niet, onze chauffeur deze reis. De schrijvers van de enige twee Chileense wijnboeken die er te vinden zijn, Hubrecht Duijker (Charmante wijnen van Chili uit 1999) en Cees van Casteren (Paradiso; de nieuwe wijnen van Chili uit 2006), heeft hij toendertijd persoonlijk heel Chili doorgereden. Florien Kleine Snuverink, Björn Olaf Royd Cocu en Maurits Harskamp
Driver Mister Soto,Tourgide Miss Allyson Silva en NGS Equipe
