E
1 2 3 4 5 6 fotografie Carlfried Verwaayen // styling Evelien Reich
ESSEntIalIa
E ss E n t i a l i a De onmisbare lijst voor deze winter
Pet van Scabal € 100
Hoge veterschoenen van Floris van Bommel € 219,90
Alle lAgen tellen mee
_ Haal je Harris Tweed maar tevoorschijn, deze winter ben jij een country gentleman. >> Sla om voor meer suggesties
Gebreide vlinderdas van Cravatta Pelliano € 49,50
Krokodillenleren tas van Zegna prijs op aanvraag
№01 1 van 6 Zijden sjaal van tru trussardi € 120,40
buitenheer
Manchetknopen van thomas Sabo € 239
Leren handschoenen met kasjmier binnenvoering van Burberry Prorsum € 395
december 2012
ESQUIRE.nl/essentialia
21
ESSENTIALIA
E
1 2 3 4 5 6
Bril van Francisco van Benthum voor Specsavers € 139,95
ZO WORD JE EEN
HEDENDAAGSE LANDHEER
Breng je aardrijkskundeleraar (geruit wollen jasje, corduroy) samen met wat Amerikaans-Canadees workerswear (boots, canvas tas, linnen overhemd, rauwe denim, smalle bretels, baard). Voeg een laagje Britse dandy toe (gebreide stropdas, pochet, choker, zakhorloge, zijscheiding) en giet het geheel in de elegantste pasvorm (smal). Kijk, je bent niet alleen warm, maar ook bijzonder smaakvol gekleed.
Tweed wollen jasje van McGregor € 399,95
Wakrono jas van Diesel € 500
Button down overhemd van Jack & Jones € 39,95
Canvas rugzak van Diesel € 119,95
Bretelsvan H&M € 14,95 Montacute veterboots van Clarks € 139,95
№01 1 van 6 DE LANDHEER
Wollen sokken van Happy Socks € 14,95
COUNTRY GENTLEMAN KLEURENPALET
Canali
Gucci
HOOFDKLEUREN › Donkergrijs › Donkerblauw › Cognac › Bruin ERBIJ › Lichtblauw › Herfstbladrood › Mosgroen › Oranje
Wollen gilet van River Island € 39,95 Gebreide stropdas met stip van McGregor € 69,95
VINK AF OP JE COUNTRY GENTLEMAN-CHECKLIST Harris Tweed jasje
22 ESQUIRE.nl/essentialia
Zijden choker
Wollen gilet
DECEMBER 2012
Rechte spijkerbroek
Boots
Wollen Burlington kousen
Zakhorloge
M
illustratie Vanessa Van Meerhaeghe
ESQUIRE bEtoogt
Ma n i f e s t relatie P040 Fever Pitch Waarom Johan Faber geen voetbal meer kijkt
Is het dan nooIt goed?
P042 StoP met Sharen! Rens Lieman is social media-moe P044 Sexy bücher Gandor Bronkhorst dook in Deutsche Dreck P048 eet Je Groente! Patricia Schutte geeft gezond eetadvies P050 beSt Geklede mannen Onze eregalerij P052 autoGraFie Waarom de jonge generatie geen auto’s meer koopt P054 ProuSt tot PekinG Ivo Weyel vond de mooiste slotzin van het jaar P055 helPende hand Esquire creëert nieuwe banen
Volg wel de aanwijzingen van esquire’s liefdesdominee Viktor Frölke: koop een cadeau voor je vrouw, maar met beleid! december 2012
ESQUIRE.nl
37
door Gandor Bronkhorst
fotoboek
DeutschlanD unter alles Hoe kun je bij deze fotoboeken in hemelsnaam níet van Duitsland gaan houden.
�
a
ls ik aan Duitsland denk, denk ik aan mijn eerste grote liefde en de reizen naar haar toe. Groene, uitgestrekte velden, oneindige treinritten en dromerige visioenen van een dorp met rustige straatjes, vrijstaande huizen. Soms denk ik aan die prachtige taal, waarvan iemand die niet Gandor heet moeilijk de schoonheid zal begrijpen van een fluweelzachte meisjesstem die zijn naam uitspreekt. Haar huis stond in een klein dorpje dat slechts op een verkeersbord aangegeven stond. Er liep ook maar één provinciale weg naar toe. Die weg mondde uit in de dorpsstraat en liep dood aan het einde daarvan. De eindhalte voor zoveel mensen – wie daar bleef, kon er alleen maar wachten tot hij doodging. En wie nog niet dood wilde, keerde rechtsomkeert terug naar de stad, naar waar de wereld nog bewoog.
44 ESQUIRE.nl
december 2012
M
Wie zijn de genomineerden voor Best Geklede Man 2012? pag 66
ESQUIRE BETOOGT
2011
FELIX MAGINN
wat maakt een
BEST GEKLEDE MAN?
2010
JULES DEELDER
2012 ?
2009
DENNIS VAN LEEUWEN
OEUVRE AWARDS De Lifetime Achievement Award wordt maar zelden uitgereikt. Deze vier heren vormden de uitzondering op die regel. ❱ Philip Freriks ❱ Jort Kelder ❱ Frans Molenaar ❱ Harry Mulisch
Esquire krijgt de vraag elk jaar gesteld als er vrienden zijn die vinden dat we nét de verkeerde man hebben gekozen. Die critici hebben elk jaar gelijk, net als dat wij uiteraard heel veel gelijk hebben. Wat wil, we hebben een hele prijzenkast vol gelijk. Wie nevenstaande prijzenkast bekijkt, ziet een wisselend beeld, een selectie mannen wier stijlen in eerste optiek maar weinig samenhang vertoont. Maar kijk verder en zie dat het niet een selectie kleren is, maar een selectie persoonlijkheden. De een heeft zijn stropdas als kenmerk, de ander zijn gitaar. Twee jaar geleden kozen we Jules Deelder als Best Geklede Man in twintig jaar Esquire. ‘Zo goed gekleed gaan dat het vanzelfsprekend lijkt, is prijswinnend,’ schreven we indertijd in het intro. ‘Maar wie het combineert met een sterke persoonlijkheid, is overtroffen.’ Precies dat is waar goed gekleed gaan in essentie over gaat. De prijs is een blijk van erkenning voor wat Esquire een man op zijn best acht: de man die weet hoe hij zijn inhoudelijke kwaliteiten weet te vertalen in uiterlijke verschijningsvorm. Toen we deze maand bekendmaakten wie de genomineerden waren voor Best Geklede Man 2012, waren we trots en verheugd dat een uitgesproken en kundig politicus als Ronald Plasterk een van die heren was en zich graag in hetzelfde rijtje schaarde als Sef en Spinvis. Persoonlijkheden naast elkaar, elk hun eigen stijl, met waardering voor elkaars werk. Maar direct nadat – let wel – doktor Plasterk daarover twitterde kreeg hij tegenbericht: ‘Terwijl Nederland naar de klote gaat, smeekt @R.Plasterk op hem te stemmen als best geklede man.’ Onze genomineerde liet het bericht stijlvol ongerept, wij willen graag reageren met ons eigen weerwoord. Plasterk is juist het type man waar we in Nederland te weinig van hebben. Hij durft zijn hoofd boven het maaiveld uit te steken, heeft lef en staat tegelijkertijd klaar voor het land. Hij behoort op alle vlakken tot het beste wat we hebben in Nederland; hij is betrokken, sociaal, intelligent, goed gemutst en dat alles gehuld in een bijzonder smaakvol tenue. Dus wanneer iemand ons vraagt: wat is een best geklede man? Dan kunnen we alleen maar antwoorden met voorbeelden, omdat kleding en man een behoren zijn. Dan noemen we nevenstaand rijtje op, vertellen we de anekdotes die we met ze meemaakten en eindigen het liefst met een quootje van de een of de ander, maar het liefst van Deelder: ‘kleding is poetry in motion.’
DECEMBER 2012
ESQUIRE.nl
51
door Gandor Bronkhorst
AUTO
GENERATIE Y-GENWIJS Het probleem, dat zijn we zelf. Waarom mijn leeftijdsgenoten geen auto’s meer kopen.
I
k woon in de stad, ben alleenstaand en een zogenaamde millennial: rond de dertig jaar oud. Ik luister muziek van mijn iPad en vind onzinnige dingen als vrouwen en drank belangrijker dan benzine. Fair enough, zou je zeggen, moet je zelf weten. Maar voor automakers ben ik een typisch probleem. Wij, generatie Y, kopen namelijk geen auto’s meer. Twintigers en begin dertigers hebben de auto niet meer nodig als statussymbool, dus zijn we er minder gevoelig voor. We hebben er minder geld voor over. Ook wonen we veelal in steden met prima openbaar vervoer én prefereren we duurzamere methodes als de fiets boven een slurpende automobiel. ‘We moeten ons beseffen dat de nieuwe generatie een wereldbeeld heeft dat verder gaat dan auto’s – ze kunnen een Jaguar met een iPod vergelijken,’ zei Jaguar-designer Ian Callum al eerder in Esquire. De vergelijking lijkt vergezocht, maar tijdens de autobeurs in Parijs van afgelopen september, zaten alle nieuwe auto’s tjokvol entertainmenttechnologie en iPhone-aansluitingen. De eerste aandacht van de verkoopverhalen ging naar efficiency en elektrische gadgets. The International Herald Tribune ging een stapje verder met de conclusie: ‘Connectivity is the new horse power.’ Een drietal auto’s (en een playmobielauto*) die deze maanden in de showrooms kwamen te staan, tonen hoe Europese automakers die dalende markt aanvallen: door te imponeren met coolheid. Het meest verwachtte ik vooraf van de Mercedes A-klasse – de voormalige baby-Benz die meer een soort big bad Benz zou moeten worden. Het traditionele model was gemaakt voor een oudere doelgroep, met een hoge zitpositie, veel comfort en dito laadruimte. De nieuwe A is veel straffer afgesteld en echt praktisch is-ie ook niet. Naar mijn smaak had-ie wat comfortabeler gemogen en de gereden diesel maakte op lage snelheid verrassend veel motorgeluid, wat ook geen pre was. Toch is de auto een enorme stap voorwaarts voor Mercedes, dat met strak design en innovatieve materialen duidelijk een jongere doelgroep aanspreekt. De tweede auto zag ik dit voorjaar voor het eerst in Göteburg en imponeerde me het meest: de Volvo V40. Een auto die op elk vlak lijkt te zijn getekend voor de nieuwe wereld waarin hij terecht zal komen. Al eerder hoorde ik het verhaal van emotioneel Zweeds design, als een gevorderde variant van het rechtlijnige Zweedse design van weleer. Volvo begrijpt die nieuwe tijd en ziet dat een jongere doelgroep niet per se een auto-auto verwacht; dat de emotie van de rijder voor een groot deel wordt gevormd door het interieur en menselijkheid. De Zweden hebben juist daar dan ook veel aandacht aan besteed. Deze auto leeft als een woonkamer, als een designhotel waar je nooit meer uit wil, maar rijdt als een echte auto; laag bij
№525 Als haar vader haar nog steeds ‘mijn kleine prinses’ noemt, ga je misschien beter niet met haar uit.
52 ESQUIRE VUISTREGEL
DECEMBER 2012
de grond, directe besturing en een goede zitpositie. Geen onzinnige gadgets, wel een achteruitkijkspiegel die eruit ziet als een iPhone. Hij werd gebouwd op het onderstel van de C30 en dat is vooral comfortabel. En waar-ie net als de Mercedes goed op scoort: zuinigheid. De meest extravagante auto van allemaal typeert het beste mijn punt: de Mini Roadster. Het zal geen verkoopknaller worden (hooguit een paar honderd worden er in Nederland verkocht), en het is dan ook een auto voor mensen die geen auto willen. De Roadster toont een heel nieuw soort autodesign. Alles is nét anders, met beleving ontworpen, minder gericht op praktische argumenten. Bij hogere snelheid komt de achterspoiler eruit, waardoor je een derde minder ziet in je toch al kleine achterspiegel. De auto zelf is niet kleiner dan de hatchback Mini, maar heeft geen achterbank meer. Je zoekt je ogen uit je hoofd tussen alle knopjes, die er allen nét wat guitiger uitzien dan je gewend bent. In je dashboard staat geen temperatuurmeter, wel een indicator die laat zien hoeveel uren je zonder dak gereden hebt. Hij rijdt vrij hard en heeft dankzij het stoffen dak redelijk wat rijgeluid, maar hé, da’s gezellig, da’s rijbeleving! En ontbrak nou juist beleving niet aan al die dertien-in-een-dozijn-auto’s? Hartstikke leuk, kortom, die Mini. Gek ding. Om de jongere doelgroep aan te spreken, zijn automakers de emotionele weg ingeslagen. Design, liefst emotional design, met dramatic sculptures en human features is belangrijker dan ooit. En dus heeft de Mini een speciaal skiluik in de achterbak en heeft de
Bekijk nu al je films nog scherper op
Met deze Blu-ray speler speel je je films af in Full HD-kwaliteit. De Blu-ray geeft een scherper beeld dan de dvd en heeft meer mogelijkheden. Ben je toch nog gehecht aan je oude dvds? Geen probleem, die kun je ook met de Philips Blu-ray speler afspelen. Neem ook eens een kijkje op www.philips.com
56 ESQUIRE.nl/abonneren
december 2012
JJRN3 / H00H.0912 / SPBR
Blu-ray!
EEN JAAR LANG
PHILIPS BLU RAY SPELER T.W.V. € 79,99 samen slechts
€59,95€139 i.p.v.
49
Ga naar esquire.nl/aanbieding of bel gratis 0800-2353553 en word nu abonnee! Dit aanbod geldt in Nederland en België tot 1 maart 2013 of zolang de voorraad strekt. Betaling geschiedt per automatische incasso. Uw abonnement wordt verlengd met een jaar, tenzij u 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode opzegt. Opzeggen kan telefonisch, schriftelijk of per e-mail. Uw gegevens worden opgenomen in onze database, aangemeld bij het CBP Den Haag. Huidige abonnees kunnen de Philips Blu-Ray speler ook ontvangen door het abonnement met 2 jaar te verlengen voor € 124,90.
december 2012
ESQUIRE.nl/abonneren
57
Bij de start van het tiende jaar van Jimmy Woo: oprichter Casper Reinders over sex, drugs & rock ‘n’ roll in de nog altijd hipste club van Amsterdam.
IntERvIEw
door Gandor Bronkhorst // fotografie Jasper Faber / Bruno Press
‘Na een paar maanden kregen we zelfs ramptoeristen: mensen die bij de ingang stonden om te kijken wie er allemaal geweigerd werd’
D
e vibe van een club moet van de muren druipen, de belofte van seks moet in de lucht hangen. Nachtclub Jimmy Woo had dit allemaal vanaf dag een en maakte internationaal naam. Om dat een jaar vol te houden, dat is knap. Maar tien jaar! Dat is een ongekend lange tijd in een ontzettend hype gevoelige branche. En nog immer is er geen directe concurrentie voor Jimmy Woo als dé celebrity hang out van Nederland.
Allereerst, hoe begon het?
Casper Reinders: ‘Een paar jaar eerder had ik Noa [een noedelrestaurant] geopend aan de Leidsegracht. Dat bleek een groter succes dan ik verwacht had. Daarna opende ik met een compagnon Moko en weer later Suzy Wong, wat eerst nog Joia heette. Mijn compagnon en ik gingen uit elkaar, hij kreeg Moko en ik kreeg Suzy Wong. Toen ik daar zat, zag ik dat aan de overkant een pand te huur was. En ik wist dat er een clubvergunning op zat. Maar die club was nooit open geweest.’
Hoezo niet?
‘Ja, raar verhaal. De pandeigenaar had een zoon. Die zoon wilde blijkbaar niet werken en had daarom een club gekregen van zijn vader. Het is een keer open geweest voor een bedrijfsfeest, daarna nooit meer. Een jaar lang heb ik een paar keer per week gebeld dat ik het pand wilde huren.’
Er was toen niet zoveel te doen in dat deel van de Korte Leidsedwarsstraat.
‘Inderdaad. Toentertijd was het nogal een pissteeg, niemand wilde er zitten. Ik woonde er vlak om de hoek, maar liep er nooit doorheen.’
Hoe kwam de buzz dan toch?
‘Een jaar lang heb ik tegen iedereen geroepen: ik open binnenkort een nieuwe club. Dan zei ik dat het in een omtrek van tweehonderd meter van Suzy Wong zou gebeuren. Daardoor kwam er een soort buzz. We hebben het tot vlak voor de opening stil kunnen houden.’
Wat waren de toonaangevende zaken op dat moment?
‘Op het moment dat wij open gingen, was Sinners misschien de meest toonaangevende club. Maar er was een soort gat. Je voelde dat er iets nieuws moest komen. We zijn op het juiste moment gekomen. Met goed geluid. En het lichtplafond natuurlijk.’
Die kwam uit een clip van Justin Timberlake, vertelde ontwerper Eric Kusters me eens.
‘Jaaaa, dat klopt ten dele. Uit de clip Rock your body, daar kwam de manier van bewegen van de lampen vandaan.’
Hoe kwam je aan het geld?
‘Dat is best een aardig verhaal. Ik heb het niet eerder verteld. Ik zat in Suzy Wong met Sergio de grootste aandeelhouder van Bacardi [Sergio Danguillecourt, achter-achterkleinkind van Facundo Bacardi]. Daar vroeg hij aan het einde van ons gesprek: “Wat wil je nou echt nog eens doen in de horeca?” Ik zei dat ik een club wilde beginnen, en dat ik aan de overkant iets wist. Toen-ie wegliep zei hij: “Als je ooit de kans krijgt om dat te doen, bel mij.” Sergio heeft me mijn geld gegeven om Jimmy Woo te beginnen. Het is altijd geheim geweest dat hij mijn aandeelhouder was. Hij is inmiddels overleden door een vliegtuig-
crash, en toen werd ook duidelijk dat dit echt een privé-investering was. Niemand was ervan op de hoogte.’
De rijen kwamen daarna al snel.
‘Ja, dat kan ik me heel goed herinneren, die rijen. De eerste paar weken stond de host bij de deur met bouncers om zich heen die de massa tegenhielden, zodat ze niet omver gelopen werd. Er stonden honderden mensen voor de deur. We zagen zelf ook niet aankomen dat die drukte zo ineens zou komen. De angst bij de host... Mensen dachten: Wat gebeurt hier? We hadden er nooit rekening mee gehouden dat we dranghekken moesten bouwen.’
DECEMBER 2012
ESQUIRE.nl
59
E VroUW
De hoofdrolspeelster uit de hitserie Homeland is dol op eh, vetplanten.
ven ten noordwesten van Los Angeles, in een soort woestijn, op een parkeerplaats van een wijnbar, kleurt het haar van Morena Baccarin op bij een helderde namiddagzon. Haar handtas hangt nonchalant over de pezen van haar schouder, haar sleutels bungelen aan de vingers, Baccarin lacht. Ze ziet er gracieus uit, het soort vrouw dat je wilt meenemen, waarmee je goede sier wil maken en een vrouw die geluk brengt. ‘Laten we naar beneden gaan en wijn drinken,’ zegt ze. Met beneden bedoelt ze de wijnkelder, een donkere, vochtige en anders verlaten bar. Op de steile trap naar beneden tikken haar hakken op het beton. Vluchtig bestelt ze, uit het hoofd, wat wijn en een aantal kazen. De van oorsprong Brazilaanse Baccarin (33) vertelt deze middag opgewekt dat ze onlangs begonnen aan het tweede deel van de serie Homeland. Waarin ze de rol van huisvrouw van een uit Afghanistan teruggekeerde oorlogsveteraan speelt, die mogelijk een geheim agent van Al Qaeda is geworden. In het eerste seizoen werden de acteerprestaties van Baccarin niet echt op de proef gesteld, optimistischer is ze over het vervolg. ‘In het eerste seizoen was
ik vooral aan het huilen, eten aan het koken en nog meer huilen. Ik bedoel, ik vind afwasmiddel in mijn ogen niet erg maar je moet jezelf blijven ontwikkelen.’ Ze neemt een grote slok wijn en houdt een stuk Spaanse kaas tussen haar hoektanden. ‘Ik heb alleen de eerste aflevering van het seizoen gelezen en daarin ga ik meer het politieke leven in. Mijn personage komt dit seizoen tot ontplooiing.’ Even strijkt ze met haar hand door haar haren. ‘Ik had eigenlijk altijd al heel lang haar. Totdat ik een rol kreeg die kort haar van mij verlangde. Achteraf is het een van de beste dingen die ik ooit heb gedaan. Voor mezelf bedoel ik dan, het voelde als een bevrijding. Nu laat ik het weer groeien. Op het internet is er een foto te zien waarop ze blond haar heeft. ‘Dat was uit verveling,’ zegt ze. ‘Het was zomer en ze zeggen toch altijd dat blondines meer lol hebben?’
Hebben ze dat ook?
‘Niet echt, brunettes zijn veruit superieur.’ ‘Dit is goed’, zegt ze. ‘Ik heb de hele middag met mijn handen in de modder gezeten, lekker met mijn sappige vetplanten bezig geweest.’ Ze moet lachen omdat ze weet dat het grappig klinkt.
Je moet er maar van houden, van die vetplanten.
‘Ze groeien overal en ze hebben bijna niets nodig. Hier in ieder geval niet.’
Waar kom je precies vandaan? Hier uit de buurt? ‘Ja, ik woon hier om de hoek.’
Zijn er veel vetplanten tussen hier en daar? ‘Mmm, ja er zijn overal vetplanten. Dit is een vetplantenbuurt. Ze houden van de lucht en het gebrek aan water hier.’
64 esQUire.nl
DECEMBER 2012
Waarom ben je met de auto gekomen?
‘Ik was bijna komen lopen maar ik had deze hakken aan.’ Het gesprek kabbelt zo een poosje door. Later begint Baccarin over acteren en serieuzere dingen, zoals werken met Philip Seymour Hoffman en haar rol als stand-in voor Natalie Portman in Chekhov’s theaterstuk De Meeuw. Ze prijst haar co-speelster Claire Danes uit Homeland. En om de zoveel tijd komt ze terug op haar sappige vetplanten. Er wordt veel gelachen en nog meer wijn besteld. De avond valt en Baccarin oogt gelukkig.
CV Morena Baccarin werd geboren in Rio de Janeiro maar verhuisde op haar tiende naar New York. Haar vader, een Italiaanse correspondent, werd overgeplaatst naar de Verenigde Staten. Haar acteercarrière begon op het toneel. Hoofdrollen had Baccarin in de science fiction tv-series V en Firefly, beiden haalden nooit de Nederlandse televisie. Daarnaast had ze nog wat kleinere rollen in afleveringen van The O.C., How I met your Mother en Las Vegas. Haar nieuwste serie, Homeland, is een hit. Het eerste seizoen was afgelopen voorjaar te zien bij BNN. In de Verenigde Staten is onlangs seizoen twee van start gegaan. Wanneer deze in Nederland te zien is, is nog onbekend.
dossier
‘Niet echt, brunettes zijn veruit superieur.’
M or ris on St ef fe n
Ar ne To on en
door Vanessa Oostijen // fotografie Casper Rila
kandidaten
de
De man is zijn stijl. Deze mannen weten hun inhoud stilistisch vorm te geven. Esquire presenteert de Best Geklede Mannen van 2012.
de Jo ng (S pi nv is)
Pl as te rk
Yo us se fG na ou li ( Se f)
Er ic
Ro na ld
BrighT life side of
Heeft Waldemar Torenstra überhaupt wel redenen om ergens aan te ontsnappen?
door Vanessa Oostijen // fotografie Anne Timmer styling Pieter van Loon // visagie Alexandra Borcila met dank aan restaurant Tafelberg, Blaricum
esquire interview
Blauw-grijs geruit flanel overhemd van Filippa K € 120 Bruine leren jas van Gucci prijs op aanvraag
door Erik Kuipers
engeland nederland belgie frankrijk
The GreaT
portugal
EscapE ‘Z
e kocht een kaartje Parijs. Ik zei: “Ja, haal nog een erbij”. De lokettist gaf tweemaal enkele reis en Annabel keek even opzij.’ Hans de Booij zong het in 1983. Het liedje raakte collectief een gevoelige snaar. Wat het nummer zo aantrekkelijk maakte? Was het de melodie, harmonie of het timbre? Of appelleerde het aan een algemeen heersend, diep verlangen om de schepen achter je te verbranden en ervandoor te gaan – bij voorkeur met een mysterieuze, mooie vrouw? Nu loopt zo’n verlangen snel stuk op allerlei praktische bezwaren. Hoe kom ik aan een mysterieuze, mooie vrouw? Waar moet ik eigenlijk heen? En wat moet ik überhaupt doen als ik er eenmaal ben? Dus blijft het bij vage fantasieën, die juist zo aantrekkelijk zijn omdat ze haaks staan op het dagelijkse leven vol routine en repetitie. Nee, het is niet gek dat we soms dromen van avontuur, van verre reizen en onbestemdheid; de drang om geprikkeld te worden heeft zich over een loop van miljoenen jaren verankerd in het menselijke onder-
bewustzijn: Rationeel weten we dat de vastigheid van een baan, een vaste verblijfplaats en het assortiment van de Albert Heijn ons ten goede komt, maar gevoelsmatig staan we dichter bij een leven als zwerver, vrijbuiter of nomade die elke dag een ander huisje, boompje, beestje kent. Toch zijn er uiteindelijk maar weinig mensen die permanent zo’n enerverend leven leiden. Bovendien zou je kunnen beargumenteren dat zelfs voor degenen die een bovengemiddeld spannend bestaan hebben (zoals een onderwaterlasser, Bear Grylls, Felix Baumgartner of een jonge Wil-
lem Holleeder), de afwisseling an sich ook een soort regelmaat wordt. En mensen die een poging doen om vanuit een rijtjeshuis in Gouda te verhuizen naar een Bedoeïenentent, keren waarschijnlijk vlot op hun schreden terug. Meestal blijft het gewoon bij een fantasie. In werkelijkheid ging Hans de Booij ook helemaal niet naar Parijs met zijn Annabel (hoewel hij tegenwoordig wel in Thailand schijnt te wonen, nog altijd werkend aan zijn comeback).
Wat het precieze punt is waarop iemand te ver gaat in dit zogenaamde ‘escapisme’, zich verschuilt in zijn fantasieën en compleet de realiteit kwijt raakt, is een filosofische kwestie waar Esquire zich nog even niet in mengt. Alle religieuze belijdenissen, seksgerelateerde rollenspellen en drugsexperimenten zijn derhalve voor eigen rekening. Maar neem vooral notie van de suggesties op de volgende vijf pagina’s. Ze bieden elk een tijdelijke ontsnapping uit je dagelijkse bestaan, die je – met of zonder mevrouw Esquire – veel kunnen brengen. Tegelijkertijd laten ze ook het nodige aan de fantasie over.
duitsla
DOSSIER
d-Hotel, Marke, belgiË
duitsland
oyage ur de Vgen. rorisate in nel Vapet twee navull a h C e Bleu d de toilette m 0 ml) Eau € 62 (6
De combinatie van historisch erfgoed (170 jaar oude windmolen!) en modernistische vormgeving levert een prettige cognitieve dissonantie op. Miami meets Waals platteland.
bio & spaHotel la ClairiÈre, frankrijk
Aan de rand van La Petite Pierre, tegen een beboste helling, bevindt zich spa-hotel La Clairière. Van onder de regendouche kijk je uit over de Vogezen.
abdijmolenweg 1, Marke (kortrijk), belgië Vanaf € 119 voor een tweepersoonskamer (inclusief toegang tot de spa)
63 route d’ingwiller, la petite-pierre, frankrijk Vanaf € 208 voor een tweepersoonskamer (inclusief toegang tot de spa)
grand Hotel HeiligendaMM, duitsland
In november 1793 sprong Hertog Friedrich Franz I van Mecklenburg-Schwerin op aanraden van zijn lijfarts, Dr. Vogel, in de Oostzee. Op die plek, waar hij hoge concentraties heilzame mineralen vermoedde, werd aan de ‘Heiligen Damm’ de bouw gestart van dit classicistische Gesamtkunstwerk.
seYCHellen
1. Golden Earring Radar Love ‘I’ve been driving all night, my hand’s wet on the wheel’
fort resort beeMster, ZuidoostbeeMster
Onder de oude geschutskoepels van het Fort aan de Nekkerweg bevindt zich sinds kort een uitstekend spa-hotel-restaurant zeer de moeite waard.
prof.-dr.-Vogel-strasse 6, Heiligendamm, duitsland Vanaf € 170 voor een tweepersoonskamer (inclusief toegang tot de spa)
1 SPA OM NOOIT MEER VAN TERUG TE KEREN
W
nekkerweg 24, Zuidoostbeemster Vanaf € 135 voor een tweepersoonskamer (inclusief toegang tot de spa) 4 SPA’S VOOR EEN DAGTRIP
3 SPA’S VOOR EEN LANG WEEKEND WEG
WELLNESS
akasHa HolistiC Wellbeing Center, aMsterdaM
2. Eagles Take it Easy ‘Don’t let the sound of your own wheels drive you crazy’
longeVitY Wellness resort, portugal
Maia luXurY resort & spa, seYCHelles
Liquideer al je bezittingen en begin een nieuw leven in deze weelderige natuurtuin met fruitbomen, kruiden en bloemen. Dichter bij het ‘aards paradijs’ kom je niet.
Mahé, anse louis, seychellen prijs op aanvraag
Spa-behandelingen en therapieën zijn hier evidencebased – prima eigenschap in een branche die gewantrouwd wordt om z’n zweverigheid.
lugar do Montinho, Monchique, algarve, portugal Vanaf € 210 voor een tweepersoonskamer (inclusief toegang tot de spa)
Het Wellbeing Center bevindt zich in het indrukwekkende glazen atrium van het Conservatorium Hotel. Architect Piero Lissoni hield nadrukkelijk rekening met de oosterse Feng Shui-principes.
Van baerlestraat 27, amsterdam Vanaf € 315 voor een tweepersoonskamer (inclusief toegang tot de spa)
le CHÂteau des tHerMes, CHaudfontaine
Het château betrekt zijn mineraalwater uit de bronnen van Chaudfontaine. Al eeuwen borrelt het daar spontaan op met een aangename temperatuur van 34°C.
rue Hauster 9, Chaudfontaine (luik), belgië Vanaf € 99 voor een tweepersoonskamer (inclusief toegang tot de spa) DECEMBER 2012
ESQUIRE.nl
87
door Vanessa Oostijen // fotografie Carlfried Verwaayen // styling Evelien Reich // met dank aan Boef, Cedra, Sam, Muts, Myrtle, Nicky, Olivier, Meis en Joep
Hond dol
De mooiste accessoires voor heren met smaak, getoond door honden met manieren.
92 ESQUIRE.nl
DECEMBER 2012
Cedra, een cesk� fousek, draagt een alligatorleren tas van Tod’s € 26.000
moDE
DECEMBER 2012
ESQUIRE.nl
93
door Ricci Scheldwacht // beeld Hollandse Hoogte
De
but l
reconstructie
t ler
Hij werd op heterdaad betrapt met een klomp goud, een cheque van honderdduizend euro en vertrouwelijke brieven van de paus. Maar handelde de butler echt helemaal alleen?
W
heeft het gedaan
ie is de mol? De paniek in het Vaticaan moet groot geweest zijn toen eerder dit jaar het boek Sua Santità (Zijne Heiligheid) van de Italiaanse onderzoeksjournalist Gianluigi Nuzzi uitkwam. Nuzzi beschrijft van binnenuit, met opvallende kennis van hoogst vertrouwelijke zaken, hoe er een hevige strijd om de macht gaande is tussen verschillende groeperingen binnen het Vaticaan. Al voor het boek was verschenen, ontstond er ophef vanwege een aantal persoonlijke brieven aan de paus waarop Nuzzi de hand had weten te leggen. Het Vaticaan bevestigde de echtheid van de brieven, maar weigerde verder elk commentaar. Het Vaticaan stelde wel onmiddellijk een onderzoekscommissie samen, bestaande uit drie hoogbejaarde kardinalen, die de opdracht kreeg uit te zoeken waar het lek zat. Kort daarop werd de directeur van de Vaticaanse bank, Ettore Gotti Tedeschi op non-actief gezet. Algemeen werd aangenomen dat hij degene was die de brieven aan de pers had doorgespeeld, maar een aanklacht bleef uit. De klokkenluider, die in het boek wordt aangeduid met de naam Maria, moest iemand zijn die zich in de zeer nabije omgeving van de paus ophield. Niet lang daarna werd een andere verdachte aangehouden: Paolo Gabriele, de butler van de paus en een van diens allernaaste medewerkers. Vaticaanwatchers konden nauwelijks geloven dat de 46-jarige vader van drie kinderen, wiens bijnaam binnen het Vaticaan ‘Paolito’ (kleine Paul) luidt, verantwoordelijk was voor Vatileaks.
DECEMBER 2012
esQuire.nl
103
door Coen Wulms // fotografie Valérie van der Wal
The Class of 2012 Uit puur servicebesef selecteerde Esquire’s groominggoeroe Coen Wulms de beste, fijnste en handigste producten van het jaar. Voor jou.
grooming
Van boven naar beneden: geur John VarVatos Artisan De Amerikaanse mannenmodeontwerper Varvatos is een ster in de VS maar in Europa onbekender. Deze kruidige geur, in fles met fraai gevlochten jas, bevat ondermeer citrus en bergamot. € 62
haar KeVin murphy Night Rider Mix tussen wax and clay die je haar structuur geeft, waardoor het er minder slick uitziet. Houdt je bos in model zonder stijf te worden, dus met je handen in het haar zitten is nu eens geen probleem. € 23,50
geur etro Greene Street De naam verwijst naar de straat in New York. Stevig, pittig en chique dankzij peper, wierook en muskus. € 84 (50 ml)
gezicht Clarins men Exfoliating cleanser Gezichtsreiniger met een dubbele werking waardoor gegarandeerd oude cellen en ander vuil wordt verwijderd en je huid dus gladder wordt en gezonder oogt. Ook voor de gevoelige huid. € 26
geur DolCe & gabbana The One Sport Licht en (v)luchtig, deze nieuwe van Dolce & Gabbana, die net voor het EK op de markt kwam. Opent met rozemarijn, vervolgens ruik je kardemon en hout. € 60
haar ViChy Dercos Neogenic De wortel waaruit een haar groeit, staat geregeld op non-actief. Neogenic stimuleert zo’n follikel om weer haar te gaan maken. Gevolg: een dikkere bos. Uitvoerig getest. Kuur duurt drie maanden. € 89 (28 ampullen)
EEN HALF JAAR MUJJO TOUCHSCREEN HANDSCHOENEN CADEAU Neem nu een halfjaarabonnement Esquire voor € 29,95 en krijg deze Mujjo touchscreen handschoenen t.w.v. € 24,95 cadeau!
Smartphone? Dan zijn deze handschoenen ideaal! Mujjo heeft dit najaar zijn handschoenen verbeterd en jij krijgt ze nu bij een halfjaarabonnement. Je kan kiezen tussen de kleuren zwart en grijs. Neem ook eens een kijkje op mujjo.com voor hun hele smartphone en tablet collectie!
Een halfjaarabonnement bestaat uit 5 nummers en kost slechts € 29,95 Dit aanbod geldt in Nederland en België tot 1 maart 2013 of zolang de voorraad strekt. Betaling geschiedt per automatische incasso. Uw abonnement wordt verlengd met een jaar, tenzij u 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode opzegt. Opzeggen kan telefonisch, schriftelijk of per e-mail. Uw gegevens worden opgenomen in onze database, aangemeld bij het CBP Den Haag. Huidige abonnees kunnen de Mujjo handschoenen ook ontvangen door het abonnement met 1 jaar te verlengen voor € 60,43.
DECEMBER 2012
ESQUIRE.nl/abonneren
HIRN3 / H00H.0912 /SHSZ & SHSG
esquire.nl/Gaaanaar bel gratis 08 nbieding of en word nu 0a0-2353553 bonnee!
131
HUBERT PELLIKAAN
atelier op zolder MYTHEVORMING
Waarom een manufactuur-uurwerk niet altijd beter is door LEX
STOLK
OVER EILEAN
De catch van Panerai
A Matter of Time Horloge Special bij
IJK U
G ITL E
EEN T RK ISCH E N W K ZO ECHA WER M UUR
N LTE O IN SCH AT S J GI ASCH VAN VIEW TE R
TIME WRITERS
E
EL IND
MONTBLANC
1/1.000 SEC HOOGSTE HORLOGERIE UIT VILLERET
26
nieuwe modellen, met veel world timers!
00: 06
A MATTER OF TIME
CONTENT IN WOORD EN BEELD: EILEAN..................................................................................................................10
De ketch van Panerai
DE MOOISTE, NIEUWE HAUTE HORLOGERIE..............................................................................15
Te beginnen met een meesterwerk van Montblanc
DE MANUFACTUUR MYTHE.............................................................................................................................24 Lex Stolk over waarom een in-huis-uurwerk niet altijd beter is
EINDELIJK UITLEG!..................................................................................................................................................28 Zó werkt een mechanisch uurwerk GIJS SCHOLTEN VAN ASCHAT..................................................................................................................32 Interview met de acteur die per ongeluk horlogeverzamelaar werd NAAST DE FINISHLIJN.....................................................................................................................................40 Hoe tijdsmeting bij sportevenementen in zijn werk gaat OP BEZOEK BIJ ZENITH........................................................................................................................................42 Waar de ziel van Le Locle bewaard bleef
ATELIER OP ZOLDER.............................................................................................................................................46 Hubert Pellikaan ging gewoon zijn eigen horloge maken. Op zolder
HORLOGEBOMBARDEMENT.............................................................................................................................48
Extra tijdzones, vliegtuigen, alles
TUSSEN NOSTALGIE EN RETRO.............................................................................................................57
Lex Stolk mijmert de slotgedachte
| A Matter of Time | Special in Esquire | Najaar 2012
00:08 EDITORIAL
fotografie SEBASTIAAN WESTERWEEL
GANDOR BRONKHORST | managing editor
H OM DE POLS: JAEGER LECOULTRE MEMOVOX INTERNATIONAL
| A Matter of Time | Special in Esquire | Najaar 2012
ij weet niet precies wanneer het begon, maar nu hij tegen de vijftig horloges heeft, weet acteur Gijs Scholten van Aschat het zeker: ‘Het is verslavend.’ Nog geen jaar geleden, ook in Watch Tribune, zei jazz-pianist Michiel Borstlap hetzelfde: ‘Zodra het je raakt, ben je verkocht.’ Horloges herwinnen in rap tempo mannenemoties. Complicaties, manufactuur-uurwerken, titanium kasten, je kunt er uren dialoog mee vullen op feestjes. En de meesten kunnen tot een redelijk niveau meepraten. Ik hoor veel verhalen van mannen die sparen voor hun eerste of tweede horloge, die me trots vertellen welk horloge ze op het oog hebben, of welke ze net bemachtigd hebben. Soms ontroert het me oprecht, wanneer de keuze goed is. Maar soms verbaast het me ook, omdat mannen duizenden euro’s sparen voor een product dat uiteindelijk niet bijzonder genoeg zal blijken te zijn. Dat het overpriced is, of erger, op geen enkele manier speciaal. Natuurlijk, een horloge is een emotioneel product (wie geeft er achtduizend euro uit om louter de tijd te kunnen zien), maar zoals altijd wint misinformatie het nog wel eens van correctheid. Een juwelier kan ook misbruik maken van de emotie (daarom raad ik altijd betrouwbare en geschoolde juweliers aan, zoals Schaap en Citroen, boutique Tourbillon of Amsterdam Watch Company voor vintage horloges). Zoals een elektronicaverkoper twintig jaar geleden een Minidiscspeler aanraadde als een goede investering, zo wordt nu geroepen dat manufactuur-uurwerken het hoogst haalbare zijn. Founding editor Lex Stolk nuanceert dat beeld op pagina 57 met historisch perspectief en onafhankelijke onderbouwing. Al vanaf de eerste editie van The International Watch Tribune hebben we onszelf ten doel gesteld om die kritische kanttekeningen onafhankelijk te kunnen opschrijven. En goede horlogehuizen kunnen juist dat waarderen. Zoals Vacheron Constantin het zou zeggen: pour le métier d’art. Ook heb ik gemerkt dat veel mannen nieuwsgierig zijn naar juist die informatie, naar de achtergronden en techniek van horloges. Het doet me dan ook grote deugd om door te kunnen verwijzen naar een artikel van een van de invloedrijkste horlogebloggers ter wereld en kenner op het gebied van techniek, Frank Geelen. Hij legt in vier eenvoudige stappen het basisprincipe van het mechanisch uurwerk uit. Watch Tribune digs deeper.
00: 15 NIEUWE MODELLEN
TIJDLOOS NIEUW Inhoud is niks zonder stijl. Deze horloges bieden beide in de mooist mogelijke combinaties anno 2012, tot in de eeuwigheid.
MONTBLANC TIMEWRITER II CHRONOGRAAF BI FREQUENCE 1000 — De afgelopen jaren kwamen uit de Minerva-manufactuur van Montblanc opzienbarende concepten als de Metamorphosis en de ExoTourbillon. Maar Montblanc is toch vooral een chronografenmerk. Veel merken specialiseren zich daarin, zoals bijvoorbeeld TAG Heuer met zijn Mikrotimer. Laatstgenoemde bereikte de ongekende precisie van timing op de duizendste van een seconde. Montblanc bleef niet achter en presenteerde dit voorjaar dit concept, de Bi-frequence 1000, dat ook tot op een duizendste seconde nauwkeurig timen kan. Het aflezen van de tijd heeft wel wat uitleg nodig. De grote rode wijzer toont de honderdsten van seconden, de index op zes uur toont de verlopen tijd tot vijftien minuten. Het pronkstuk, de duizendste van een seconde, is te zien op het dashboard op twaalf uur. Zodra je de pusher daarboven indrukt (die werkt als een stopwatch), verspringt het rode pijltje daarin en toont de duizendste. De constructie die de Spaanse horlogemaker Bartomeu Gomila ontwikkelde bevat twee verschillende balansen. De ene daarvan is voor de tijd (die loopt met een rustige 2,5 hertz). De tweede balans is voor de chronograaf, die slaat met 50 hertz. Dat is vrij snel, maar niet snel genoeg voor zo’n precieze chrono, dus heeft Gomila een truc bedacht die verschilt van de eerder genoemde TAG Heuer. Hiervoor is een systeem ontwikkeld dat het balanswiel vaker dan een keer per oscillatie pakt – en daar zit ergens het geheim van de Spanjaard. Montblanc heeft de Bi-Frequence inmiddels al in een productiemodel weten te vertalen: het merk heeft weer laten zien haute horlogerie naar een hoger plan te willen trekken.
THE INTERNATIONAL WATCH TRIBUNE |
00: 16
(1)
(1) JAQUET DROZ POCKET WATCH IVORY ENAMEL — Het prachtige, klassieke Zwiterse merk Jaquet Droz doet oude tijden herleven met dit gouden zakhorloge. In de beginjaren van de horlogemaker was dit vijftig millimeter grote, achttienkaraats horloge een van de belangrijkste modellen, en ook nu weer is de afwerking oneindig gedetailleerd. In de kast ligt een ivoorkleurige, geëmailleerde wijzerplaat met daarop twee indexen, in de voor Jaquet Droz kenmerkende 8-vorm. De kleine index met Romeinse cijfers toont de uren en minuten en een grotere index met Arabische cijfers voor de seconden. Het punt waar beide cirkels elkaar snijden veranderen de Romeinse cijfers van de kleine cirkel in Arabische cijfers.
| A Matter of Time | Special in Esquire | Najaar 2012
Jaquet Droz werd in 1738 opgericht in La Chaux-de-Fonds. In Nederland is het verkrijgbaar bij Boutique Tourbillon
00: 24 door LEX STOLK
Tijd voor nuance
DE MANUFACTUUR MYTHE Rond het manufactuur-uurwerk is er een mythische sfeer gecreëerd dat uit het lood geslagen lijkt. Watch Tribune kijkt naar de realiteit achter de betovering.
De manufactuur van Longines aan het begin van de twintigste eeuw, de exacte datum is onbekend. In de negentiende eeuw experimenteerde het merk uit St. Imier met volledig in-huis gemaakte uurwerken, maar het bleek efficiënter en beter om onderdelen op verschillende plaatsen te laten maken. Wel werden de onderdelen geassembleerd in deze manufactuur.
00: 25 TRENDS TRIBUNE
at is nu beter? Iemand die alles zelf doet of iemand die gespecialiseerde klusjes laat uitvoeren door vaklieden om tot een zo goed mogelijk totaalproduct te komen? In de horlogewereld is dit een reële en cruciale vraag die rondgaat onder merken en liefhebbers. Het concept manufacture in de Zwitserse horloge-industrie verwijst naar merken die op zijn minst hun eigen uurwerken ontwerpen, de uurwerkonderdelen zelf produceren en ze tot horloges assembleren. Een horlogehuis dat niet zelf het saffierglas, de kast, de wijzers of de balansveer produceert, wordt nog steeds gezien als een manufacture. Het uurwerk is het leidend voorwerp in de manufactuur-discussie. Tegenover de manufacture staat het atelier de terminage, waarbij een merk, de zogeheten etablisseur, enkel de assemblage van de verschillende horloge-onderdelen uitvoert op een centrale plek en er de merknaam op aanbrengt. Dat De status van onafhankelijk hiervan te kunklinkt minder betrokken, amBreguet kon nen uitbaten. Hij introduceert bachtelijk en vooral ook histoalleen verdedigd het system met de naam établisrisch incorrect. Historie is een worden als de sage. Jeanrichard leert de boeren niet onaanzienlijk deel van de touurwerken in de omgeving van Neuchâtale horloge-emotie en –beleving heel exclusief tel hoe ze uurwerkonderdelen en een ver teruggaande geschiewaren moeten maken en iedere boer denis wordt met graagte ingekrijgt een ander onderdeel te mazet in reclamecampagnes om de ken waardoor hij steeds meer doelgroep te overtuigen van de traditioneeen specialist wordt op dat betreffende onle waarden van het merk. Maar het assemderdeel. Alle losse componenten worden bleren van losse uurwerkonderdelen tot een vervolgens door een horlogemaker geassemhoogwaardig tijdinstrument is zowel histobleerd. Jeanrichard zorgt er ook voor dat in risch interessant, belangwekkend, uniek en de Jura gereedschappen worden ontwikkeld zeer correct. waardoor het eenvoudiger en dus goedkoWe gaan terug naar de beginjaren van het per wordt gestandaardiseerde uurwerkZwitserse horloge-ambacht. Horlogemaker onderdelen, die een steeds betere kwaliteit Daniel Jeanrichard (1672 – 1741) is slechts hebben en in steeds grotere aantallen te pronegentien jaar jong als hij in Le Locle in de duceren. De arme boeren in de Jura zijn dolZwitserse Jura een uurwerkatelier opent. enthousiast dat ze in de koude winters wat De onderdelen die hij gebruikt zijn afkomkunnen bijverdienen en zijn op deze manier stig van verschillende dominante horlogede grondleggers van de moderne Zwitserse makersgilden. Deze gilden houden bewust horloge-industrie. de productie van per stuk gefabriceerde onEeuwenlang was de Zwitserse horlogederdelen laag en de prijzen hoog en Jeanindustrie een verzameling onafhankelijke Richard zoekt naar een manier zijn atelier specialisten die van generatie op generatie
Jaeger-LeCoultre is een van de weinige huizen dat reeds lange tijd zijn eigen uurwerken maakt. Deze foto uit 1833 toont de manufactuur in Le Sentier, in de Jura
THE INTERNATIONAL WATCH TRIBUNE |
00: 28 door Frank Geelen illustraties kristel steenberGen
De Energiebron
WATch college
Een opgewonden veer die in een veerton geplaatst is, fungeert als energiebron voor de meeste mechanische uurwerken. Hoe meer energie in die veerton kan worden opgeslagen, hoe langer een horloge kan blijven lopen zonder tussentijds te worden opgewonden. Aangezien de afmeting van een horloge een beperkende factor is op de lengte van die veer, proberen horlogemerken die kleine ruimte zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Doordat het horloge loopt, verliest de veer in de veerton (of veertonnen) langzaam zijn energie: de veer ontspint zich. Om die veer weer van spanning (en dus energie) te voorzien kan een uurwerk handmatig of automatisch opgewonden worden. Bij handmatig opwinden wordt middels het draaien van de kroon, de veer opgedraaid. Tandwielen die tussen de kroon en de veerton zitten, zorgen voor de overdracht van energie. In geval van een automatisch uurwerk wordt de veer opgewonden door een rotor. Het bewegen van je pols zorgt ervoor dat de rotor ronddraait. Met deze draaiing wordt de as waaraan de veerton bevestigd is, rondgedraaid. Hoe kan het dat de veer niet ineens ontlaadt? Daarvoor is het echappement uitgevonden (maar dat zie je in stap drie.) Toch is er nog een mogelijk lek. Om een veerton te kunnen opdraaien, moet er een directe verbinding tussen het mechaniek dat zorgt voor opwin-
Leuk hoor, al die radertjes, maar hoe werkt zo’n uurwerk* nou eigenlijk? The International Watch Tribune geeft les in vier stappen.
GanGreserVe Om voldoende energie op te slaan om een uurwerk twee, drie of zelfs 41 dagen* lang te laten lopen, zijn uurwerken ontwikkeld met twee of drie veertonnen, die parallel geschakeld zijn. A. Lange & Söhne heeft echter een horloge gemaakt waarbij 1 veerton voldoende energie vasthoudt voor liefst 31 dagen. Het horloge merk Rebellion doet hier nog een schepje bovenop en heeft een uurwerk ontwikkeld waarbij zes kleine veertonnen zorgen voor maar liefst 41 dagen gangreserve.
den en de veerton bestaan. Om te voorkomen dat ofwel de rotor of de kroon ineens heel snel rondspint, is een constructie bedacht die doet denken aan een ratel, als het speelgoed dat bij ronddraaien een ratelend geluid geeft. Een simpel palletje zorgt ervoor dat het opwind-mechanisme alleen de veerton kan opwinden en dat de veerton niet via de rotor of kroon al z’n energie kwijtraakt.
*Een uurwerk is een mechanisch motortje dat de wijzers van een horloge laat ronddraaien. Maar zoals elke motor behoeft ook een mechanisch uurwerk een energiebron (stap 1), moet de energie gedistribueerd worden (stap 2), moet de distributie van energie gecontroleerd verlopen (stap 3) en uiteindelijk geven de wijzer de juiste tijd aan (stap 4).
Historie van het mechanisch uurwerk
3de eeuw voor Christus
723
900-1000
1300
Een met water aangedreven echappement wordt voor het eerst beschreven door de Griekse wetenschapper Philo van Byzantium.
De eerste klok met water aangedreven echappement in China, gemaakt door de boedistische monnik Yi Xing en de medewerker van de overheid Liang Lingzan
experimenten met een echappement op basis van kwik
het eerste mechanische echappement wordt uitgevonden
| A Matter of Time | Special in Esquire | Najaar 2012
00: 29 tiMeteCH
Energie-overdracht
kinetisCH Naast het mechanische uurwerk met een veerton bestaat er ook een variant waarbij de energie die gewonnen wordt met een rotor, in een batterij geladen wordt. Dit is het kinetisch uurwerk van Seiko
Tussen veerton en echappement zitten meestal vier tandwielen ...
Na de veerton, waarin de energie voor het uurwerk is opgeslagen, volgt een aantal tandwielen. Die bevinden zich tussen de energiebron (veerton) en het regulerend orgaan (echappement) dat zorgt voor een gecontroleerd loslaten van de energie. De distributie van energie door het uurwerk heen moet zo efficiënt mogelijk verlopen, zodat een horloge zo lang mogelijk met de energie van een vol opgewonden veerton kan doen. Meestal zitten er vier tandwielen tussen de veerton en het echappement. Die zitten op een as bevestigd. Hoe lager de weerstand is die de tandwielen ondervinden, hoe langer een horloge met de opgeslagen hoeveelheid energie doet. Lage weerstand zorgt ook voor minder slijtage. De tanden zijn daarom geoptimaliseerd voor efficiënte energie-overdracht. Nog veel belangrijker is dat de assen waarop de tandwielen zitten, met zo min mogelijk frictie draaien. In veel uurwerken zijn rode rondjes zichtbaar, dit zijn de robijnen waarin de assen draaien.
lenGte Van De Veer De veer in de veerton is meestal ongeveer een halve meter lang. De A. Lange & Söhne Lange 31 heeft een veerton met twee veren die op elkaar liggen. De veren zijn 185 centimeter lang.
In het opengewerkte P. 2002/10 uurwerk van Panerai zijn de vier tandwielen tussen veerton en echappement mooi te zien
1430
1675
1675
1704
1770
Uitvinding van de eerste klok die wordt aangedreven door een veerton: de Bourgondische Klok. Staat tegenwoordig in het Germanisch Nationaal Museum in Nürnberg
De Nederlander Christiaan Huygens vindt de pendule klok uit, waardoor een veel nauwkeurigere tijdmeting mogelijk werd dan voorheen
Rond dezelfde tijd vonden Huygens en de Brit Robert Hooke de balansveer uit, die een soortgelijke functie in een uurwerk heeft als de pendule
Robijnen worden voor het eerst toegepast in uurwerken van Nicolas Fatio de Duillier, Peter Debaufre, and Jacob Debaufre (die een Engels patent voor het idee ontving)
Abraham-Louis Perrelet vindt automatische opwinding voor een uurwerk uit
ThE INTERNATIONAL WATch TRIBUNE |
00: 32 door Gandor Bronkhorst fotografie Jasper FaBer
00: 33 InterVIeW
‘Het is absoluut verslavend’ binnen tien jaar spaarde acteur gijs scholten van aschat een indrukwekkende horlogeverzameling bij elkaar. Dit is hoe.
00: 42 door GANDOR BRONKHORST
Zicht op de manufactuur van Zenith aan het begin van de twintigste eeuw. Deze maand heropent na jaren van leegstand het grote, gerenoveerde pand uit 1901 op de achtergrond.
Naar de top Op bezoek in de Rue des Billodes, Le Locle, waar Zwitsers erfgoed zijn ziel behield.
| A Matter of Time | Special in Esquire | Najaar 2012
In 1970 vloog een Boeing 707 van Parijs naar New York met een Zenith El Primero aan het landingsgestel, waar het al gauw rond -65 graden koud werd. Ook na de landing scheen het horloge nog te werken zonder problemen. Alleen de tijdzone moest worden aangepast.
00: 43 REPORTAGE
De handgewonden worldtime chronograaf van Zenith uit 1955. Dit was een van de historische horloges die door ceo Duffour in het archief werden gevonden en de inspiratie vormden voor de Pilot collectie die Zenith op Baselworld 2012 presenteerde
I
n het midden van de door Unesco beschermde dorpskern van Le Locle, ligt een klein marktplaatsje met daarop een vrolijk fonteintje. Wie daar naast gaat zitten en goed om zich heen kijkt, ziet meer dan een zoveelste, Zwitsers dorp. De straten zijn rechter, de dorpsplanning is doordachter. Sinds de grote branden van 1833 en 1844 heeft de planologie in dienst van het horlogemaken gestaan. Le Locle en La Chaux-de-Fonds liggen in een Jura-dal. Tegen de heuvels van die gebieden, zijn nog veel meer horlogemakers gevestigd. De meesten daarvan, echter, zijn gehuisvest in moderne, vierkante glaspaleizen die aan alle eisen van de moderne horlogerie voldoen. Karl Markx noemde La Chaux-de-Fonds ooit een ‘enorme fabrieksstad’. In zijn standaardwerk, Das Kapital, analyseerde hij daarom de divisie van werk in de Zwitserse horloge-industrie. Vanaf dat kleine marktplaatsje zie je ook een van de gebouwen die bijna een fabriek lijkt, groot is, uit de jaren dertig stamt en waar de naam Zenith op staat.
Le Locle verscheen pas in de late middeleeuwen op de kaart, maar het einde van de zeventiende eeuw begon het vlot te groeien toen een horlogemaker genaamd Daniel Jean-Richard een atelier in het dorpje opende. Het merk JeanRichard, overigens, bestaat nog steeds, al figureert het in de marge van de grote meesters om zich heen. Die hele regio, zag ook Marx, stond in het teken van een industrie: horlogemaken. Op dat moment ging dat voor een groot deel nog op de traditionele manier; kleine zzp’ers die ’s winters de akkers niet konden bewerken, maakten thuis onderdelen voor horloges. Die werden door een horlogemaker in elkaar gezet en daarna in Parijs of Karl Markx Genève verkocht. noemde Toen in 1865, ongeveer een La Chaux-deeeuw later, ene Georges FavreFonds ooit een Jacot zich in Le Locle vestigde, ‘enorme werkte pakweg negentig procent fabrieksstad’ van de Zwitserse horlogemakers ... vanuit huis. Dat was vier jaar nadat een andere slimme horlogemaker, Ernest Francillon, zo’n twintig kilometer verderop een weiland had opgekocht dat Longines heette. Beide horlogiers zouden de historie ingaan omdat ze het traditionele horlogemaken zouden veranderen: ze industrialiseerden. Ze richtten een manufactuur op, waar onderdelen gemaakt én geassembleerd werden, daarna in een kast geplaatst en zelfs een merknaam kregen. Precies daarom is dat fabriek-achtige gebouw aan de rand van Le Locle, dat je vanuit bijna alle hoeken van het dorp kunt zien, zo belangrijk geweest. Daar vestigde Georges Favre-Jacot zijn manufactuur. Het gebouw verbeeldt zo’n beetje de hele horlogegeschiedenis sinds het begin van de twintigste eeuw. Hij begon kleinschalig, maar bouwde daarna een groots, prestigieus gebouw. Het merk was innovatief; in de jaren zestig kwam daar het eerste echt goede automatische chronograafuurwerk* vandaan – het historische El Primero-uurwerk dat nog steeds het hart vormt van de Zenithcollectie. Maar vlak daarna, met de opkomst van quartz-horloges en grote, buitenlandse inTHE INTERNATIONAL WATCH TRIBUNE |
00: 46 door lex stolk fotografie jeroen mantel
DOE HET ZELF Zijn ideale horloge was onvindbaar. Dus maakte Hubert Pellikaan het zelf.
| A Matter of Time | Special in Esquire | DECEMBER
00: 47 InterVIeW
Als je geïnteresseerd bent in techniek, kom je vroeg of laat natuurlijk in aanraking met horloges. Dat waren in mijn geval oude militaire horloges. Ik vond ze prachtig, maar had er eigenlijk geen geld voor. Dat kwam pas later. Toen had ik wel geld over voor een ls klein kind raapte ik schroefjes op Omega uit de Tweede Wereldoorlog en veel van de straat om hijskraantjes mee later heb ik een Omega Speedmaster 321 gete maken. Later ging ik met Fischer kocht. Dat vind ik nog steeds een perfect Technik spelen. Niet met Lego want dat is horloge. Het ontwerp is helemaal goed. Kijk meer de buitenkant. Bij Fischer Technik bijvoorbeeld naar de subtiele hoekjes aan ging het om dingen te laten bewegen, te laten de schouders van dat horloge. Daar is zowerken. Dat ik naar de HTS ging lag dan ook veel aandacht aan besteed. Later is er een voor de hand, maar ik voelde me daar heleandere kast gekomen en die is veel vlakker. maal niet thuis. Mijn vader is apotheker en ik In 2007 besloot ik me – na enige aanmoediging met hem wel eens mee naar een laboraging van mijn vrouw – te trakteren op een torium en dat was heel fascinerend; leidinnieuw horloge. Ik was voor mezelf begonnen gen, machines, apparaten. Dat vond ik heel als productontwikkelaar en dat moest geinteressant. Je moet je voorstellen dat in de vierd worden. Ik heb een aantal horloges in jaren zeventig Nobelprijswinnaars medimijn handen gehad waarvan ik dacht dat ik cijnen ontwikkelden die een jaar later in de ze mooi vond, maar het was het allemaal net apotheek lagen. Nu onvoorstelbaar. Tegenniet. Op het laatst stond ik te dubben tussen woordig gaan daar jaren overheen. een Omega Seamaster Planet Ocean en een Na de studie farmacie heb ik mijn MBA in Panerai waar ik het type niet meer van weet. Enschede gehaald op het gebied van innovaHet was in ieder geval niet eentje met een 47 tie. Daarna ben ik naar TNO gegaan waar ik millimeter 1950 kast, want die vind ik wonheb gewerkt als adviseur in de procestechderschoon. Geen van beide horloges had wat nologie, om vervolgens naar het ik zocht. Toen bedacht ik me, op bedrijfsleven over te stappen. bezoek bij een rijk gesorteerde Daar heb ik echte high tech farjuwelier met allerlei toonaangemacie bedreven. Je zou het misvende merken om me heen, dat ik schien niet zeggen, maar op mijn dan maar zelf een horloge moest terrein van de farmacie komt gaan maken. veel technologie om de hoek kijHet geld dat ik gereserveerd ken. Processen bij extreem hoge had voor mijn nieuwe horlodrukken, exotische oplosmidge heb ik uiteindelijk gestoken delen, en al de apparatuur die je in het kopen van kasten en uurdaarvoor moet bedenken en in elwerken én in een ontwerpprokaar zetten – de stoere kant van ‘Mijn eerste gramma voor op de computer. de farmacie zullen we maar zegwijzerplaat Dat leidde uiteindelijk tot een gen. Dit heeft er ook toe geleid dat kwam uit horloge met een strakke zwarer nu acht patenten op mijn naam de printer’ te wijzerplaat – uit de printer, dus staat. Het bedenken en bouwen is ... eigenlijk helemaal niet zo strak mijn grote drijfveer. Dus ben ik in – en Breguetwijzers in een IWCmijn vrije tijd ook altijd bezig geachtige kast. Op dat horloge kreeg weest met het maken van allerik complimenten van niet-horlolei dingen. Ik speel gitaar en dus bouwde ik gekenners, terwijl ik op mijn Speedmaster bijvoorbeeld buizenversterkers. Ik heb nog juist enkel complimenten kreeg van eens een zeer goed werkend veersysteem be- horlogekenners. Vanaf dat moment dacht en dat in een motorfietsvoorvork geis het steeds serieuzer geworden en bouwd. Werkt nog steeds perfect, maar het heb ik tien echte wijzerplaten laten is me nooit gelukt het aan een grote schokdrukken bij Bedford Dials in Enbrekerfabrikant te verkopen. Plexiglazen de- geland. Toen de eerste horloges signlampen heb ik ook nog eens gemaakt. klaar waren, heb ik ze binnen Leuk om weg te geven op verjaardagen of zo. een week allemaal verkocht. Tien horloges leidden tot honderd horloges. Dan wordt het dus qua bedragen ook heel serieus. Spannend ook. Want tien horloges verkopen is één ding, honderd is wat anders. En ga met die onzekerheid in je hoofd maar
A
eens honderd kasten, honderd wijzerplaten en honderd uurwerken bestellen. Gelukkig is het allemaal goed gegaan en ben ik me steeds verder gaan ontwikkelen. Inmiddels zijn er verschillende modellen en in Utrecht heeft een juwelier mijn horloges in de collectie opgenomen. Ik ben druk bezig met de toekomst van mijn horloges, of eigenlijk met de toekomst van mijn merk Pellikaan Timing. En dat gaat goed. Zo kwam ik in contact met FC Utrecht via Helsloot Juweliers, de winkel waar mijn horloges verkocht worden. Ik heb voor hen een gelimiteerde oplage horloges gemaakt met op de wijzerplaat heel subtiel een verwijzing naar de club. Een anonieme enthousiasteling kocht op de goede doelen veiling “FC4U” het tweede exemplaar voor € 4000. Voorzitter Jan-Willem Dop kreeg bij zijn afscheid van de club het eerste exemplaar. Nu houd ik me bezig met het ontwikkelen van nieuwe modellen. Ik wil graag een heel klassiek horloge maken. Een 39 millimeter-model met een zilveren wijzerplaat, en ook twee typen chronografen; een klassieke chronograaf en een sportievere, moderne variant. Tot nu toe zou je kunnen zeggen dat mijn horlogewerk meer weg heeft van Lego dan van Fischer Technik. Ik houd me bezig met de buitenkant. Met kasten en wijzers en wijzerplaatontwerpen, maar niet met wat binnenin tikt. Misschien komt dat nog wel. Maar ik vind dan wel dat het iets moet toevoegen. Zo steek ik namelijk zelf in elkaar. Alles wat ik vroeger bouwde was een verbetering, een toevoeging. Ook in mijn werk als productontwikkelaar ben ik steeds op zoek naar nieuwe dingen. Laatst zag ik trouwens iets waardoor ik wel werd gefascineerd. Ik zag de nieuwste creatie van MB&F, de LM1, met al die bewegende delen op de wijzerplaat, en toen bedacht ik me dat ik wel graag een ETA-uurwerk zo wil ombouwen dat het echappement aan de voorkant geplaatst kan worden en dus op de wijzerplaat te zien is. En dan voor een prijs onder de honderdduizend euro. Dat zie ik mezelf misschien nog wel eens doen.’
De Pellikaan Timing FC Utrecht limited edition, gemaakt voor de voetbalclub (€ 995 )
THE INTERNATIONAL WATCH TRIBUNE |
00: 48
�
InternatIonal
Afgelopen jaar presenteerde bijzonder veel huizen horloges met extra tijdzones. Dit zijn de bijzonderste nieuwe modellen, met wat vliegtuigen. Ter inspiratie.
�
00: 49 PHOTO TRIBUNE
�
mOnTBlAnc || TimeWAlker UTc PAnerAi || lUminOr 1950 3 DAyS GmT AUTOmATic cerAmicA
rOleX || eXPlOrer
