ALGEMENE VRAGEN OVER PX-10

De lijst met veelgestelde vragen inzake PX-10 In deze lijst kunt u wellicht al een antwoord op uw vraag vinden. De lijst wordt zonodig geactualiseerd met vragen die via de telefoon door u gesteld worden. Mocht u het antwoord op uw vraag niet kunnen vinden in de lijst, bel dan met het informatiepunt telefoonnummer: 070 - 414 3150. Het informatiepunt is bereikbaar op werkdagen van 9.00 uur tot 16.00 uur.

ALGEMENE VRAGEN OVER PX-10 00. Voor wie is dit informatiepunt? Het informatiepunt is bedoeld voor (oud-)defensiemedewerkers die voor 1995 in dienst waren. Voor hen bestaat de kans dat zij bij werkzaamheden met PX-10 in aanraking zijn gekomen. Uiteraard kunnen ook eventuele nabestaanden of vertegenwoordigers van (oud-)militairen bij dit informatiepunt terecht. 01. Waarvoor kunt u bij het informatiepunt terecht? Voor al uw vragen over PX-10. Uw kunt uw gegevens ook vast laten leggen. De reden van contact, uw vraagstelling, opmerkingen, eventuele blootstellinghistorie in relatie tot PX-10 en eventuele gezondheidsproblemen worden dan geregistreerd. Dit gebeurt uiteraard alleen met uw toestemming en u bepaalt zelf wat vastgelegd wordt. 02. Wat is PX-10? Sinds de zeventiger jaren en mogelijk al eerder is PX-10 als wapenreinigingsmiddel in gebruikt bij Defensie. Zeker tot in de jaren tachtig bevatte PX-10 benzeen. Benzeen is een kankerverwekkende stof en wordt in verband gebracht met het ontstaan van leukemie. PX-10 werd toegepast voor het gereedmaken van wapens voor langdurige opslag (conserveren) en voor het gebruiksgereed maken van wapens na opslag (deconserveren). Ook is PX-10 is door militairen van alle krijgsmachtonderdelen gebruikt als reinigingsvloeistof voor wapens. Verder is PX-10 gebruikt bij het reinigen van gasturbines aan boord van marineschepen en zware motoren. 03. Waaruit is PX-10 samengesteld? De exacte samenstelling van PX-10 laat zich lastig vaststellen. De samenstelling kon per leverancier wisselen. Het is niet uit te sluiten dat in de zeventiger jaren en begin tachtiger jaren PX-10 een percentage benzeen en ook oplosmiddelen zoals xyleen en tolueen bevatte. Voor zover op dit moment is na te gaan, zat er vanaf 1987 geen benzeen meer in PX-10.

04. Waarom doen we verder onderzoek naar de samenstelling van PX-10? We willen graag meer weten over de exacte samenstelling van PX-10. De samenstelling was niet altijd gelijk: 1. 2. 3.

over het gebruik bij verschillende onderdelen binnen Defensie, in de loop der tijd, en over de effecten voor de gezondheid van de PX-10 gebruiker.

05. Hoe lang is PX-10 gebruikt bij Defensie? Het is niet precies bekend vanaf welk jaar PX-10 is toegepast. In ieder geval is het sinds halverwege de zeventiger jaren gebruikt. PX-10 is vanaf begin tachtiger jaren uitgefaseerd en sinds 1989 niet meer in gebruik bij wapenreiniging. Vanaf 1995 is het in het geheel niet meer in gebruik. 06. In welke hoeveelheden is PX-10 toegepast? In zowel bewapeningswerkplaatsen, wapenkamers als aan boord van schepen (kabelgat) waren bakken met 200 tot 800 liter PX-10 opgesteld. Daarnaast werden voor het individuele wapenonderhoud kleine hoeveelheden ter beschikking gesteld. Mogelijk waren er ook andere toepassingen. Er zal nader onderzoek worden gedaan naar de wijzen waarop PX-10 is gebruikt. 07. In welke omstandigheden is met PX-10 gewerkt? Voorschriften binnen Defensie omtrent het gebruik van PX-10 zijn in de loop der jaren aangescherpt. Dit vloeit mede voort uit nieuwe Arbonormen in 1977 hoewel deze niet direct van toepassing waren op Defensie. Echter het streven van Defensie is er op gericht om conform civiele arbonormen te werken, tenzij daarbij de taakuitvoering van Defensie in het gedrang komt. Vanaf begin tachtiger jaren zijn voorschriften ingevoerd die voorschrijven dat reinigingsbaden na gebruik moeten worden afgesloten. Tijdens gebruik moeten de baden worden opgesteld in een voldoende geventileerde ruimte, respectievelijk in de open lucht. Bij werkzaamheden moeten steeds beschermende handschoenen, voorschoot en een beschermingsbril worden gebruikt. 08. Hoeveel personen zijn er mogelijk blootgesteld aan PX-10 bij Defensie? Het is niet precies bekend hoeveel personen daadwerkelijk met PX-10 hebben gewerkt. Het werd door aangewezen personeel toegepast voor het gereedmaken van wapens voor langdurige opslag (conserveren) en voor het gebruiksgereed maken van wapens na opslag (deconserveren). Het is daarnaast door een groot aantal militairen bij de Koninklijke Marine en Korps Mariniers, maar ook bij de andere krijgsmachtdelen, gebruikt als reinigingsvloeistof voor wapens in het kader van onderhoud. Verder is PX-10 gebruikt bij het reinigen van gasturbines aan boord van marineschepen en zware motoren.

09. Kan ik laten registreren dat ik met PX-10 heb gewerkt? Ja, dat kan. Hiervoor kunt u gebruik maken van het informatie- en registratieformulier PX-10. Het is zowel op CDC Direct intranet als op het internet defensieportaal beschikbaar. Door de verzamelde gegevens kan een beeld gevormd worden van de groepen personeel die te maken hebben gehad met blootstelling aan PX-10. Een registratie kan voor u zelf waardevol zijn. U geeft daarmee nu aan wat destijds uw arbeidshistorie met PX-10 was en u legt bovendien gegevens vast die u zich wellicht over een aantal jaren niet meer precies herinnert. Verzendinstructie: Sla het door u ingevulde formulier op. Hierdoor worden de door u ingevoerde gegevens in het formulier bewaard. Verzendt u het formulier als bijlage per e-mail naar het informatiepunt PX-10. Het emailadres is: [email protected] Indien u dit formulier liever per post wilt retourneren dan is het adres: Ministerie van Defensie CDC/BGGZ/Informatiepunt PX-10 Binckhorsthof kamer A214 Antwoordnummer 10023 2501 VB Den Haag

Eventueel kunt u zich ook telefonsich via het informatiepunt laten registreren. Het telefoonnummer is: 070 414 3150. Uiteraard bepaalt u zelf wat vastgelegd wordt. De gegevens van de registratie worden langdurig bewaard. 10. Kan ik ook via internet of intranet vragen stellen? Ja, dat kan. Hiervoor kunt u gebruik maken van het informatie- en registratieformulier PX-10. Het is zowel op CDC Direct intranet als op het internet defensieportaal beschikbaar. Verzendinstructie: Sla het door u ingevulde formulier op. Hierdoor worden de door u ingevoerde gegevens in het formulier bewaard. Verzendt u het formulier als bijlage per e-mail naar het informatiepunt PX-10. Het e-mailadres is: [email protected] Indien u dit formulier liever per post wilt retourneren dan is het adres: Ministerie van Defensie CDC/BGGZ/Informatiepunt PX-10 Binckhorsthof kamer A214 Antwoordnummer 10023 2501 VB Den Haag

Eventueel kunt u zich ook telefonsich via het informatiepunt laten registreren. Het telefoonnummer is: 070 414 3150. Deze gegevens worden langdurig bewaard. 11. Wat is benzeen? Benzeen is een kleurloze vloeistof met een zoete geur. Benzeen verdampt snel, is zeer brandbaar en lost niet goed op in water. Benzeen komt normaal in zeer lage concentraties voor zowel in water als in lucht en bodem. De stof kan door menselijke activiteiten in het milieu terecht komen, maar ook als gevolg van natuurlijke processen. Benzeen werd omstreeks 1800 ontdekt in koolteer. Tegenwoordig wordt benzeen vooral gewonnen uit petroleum. De stof wordt in heel wat toepassingen gebruikt en behoort dan ook tot de meest geproduceerde chemische stoffen. Bovendien wordt het gebruikt als grondstof voor vele andere chemische stoffen (cumeen, styreen, rubbers, etc.). Natuurlijke bronnen zijn vulkanen en bosbranden. Benzeen zit ook in ruwe olie, benzine en sigarettenrook. Dagelijks worden mensen blootgesteld aan kleine hoeveelheden benzeen. Voor de doorsnee bevolking gebeurt dit door inademing. Belangrijke bronnen waardoor men nu nog aan benzeen kan worden blootgesteld zijn tabaksrook, benzinestations, uitlaatgassen van auto’s en industriële emissies. Sigarettenrook is een belangrijke bron. De gemiddelde roker neemt tot 10 keer zoveel benzeen per dag op als een niet-roker. 12. Wat houdt het benzeenverbod in? Het Arbeidsomstandighedenbesluit van 1997 kent een benzeenverbod. Dit houdt in dat het gebruik van benzeen of van een product waarvan het gehalte aan benzeen meer dan 1 volumeprocent bedraagt als oplos-, reinigings- of verdunningsmiddel niet is toegestaan, tenzij dat gebeurt in een gesloten systeem of op een andere wijze waardoor in ten minste gelijke mate bescherming tegen blootstelling wordt geboden.

GEZONDHEIDSRISICO'S NA GEBRUIK VAN PX-10 01. Wat zijn de gezondheidsrisico’s van PX-10? De gezondheidsrisico’s hangen samen met de bestanddelen, de mate van blootstelling, de duur van de blootstelling en de genomen beschermingsmaatregelen. Schadelijke componenten in PX-10 kunnen met name zijn: benzeen, xyleen, tolueen of andere oplosmiddelen. Defensie zal nader onderzoek uitvoeren naar de mogelijke gezondheidseffecten van PX-10. 02. Wat zijn de gezondheidsrisico’s van benzeen? Tot in de jaren zestig werd benzeen niet gevaarlijk geacht. Dit veranderde in de loop van de jaren zestig. Toen bleek dat benzeen toch niet zo onschuldig was als men aanvankelijk dacht. Blootstelling aan te hoge concentraties kan hoofdpijn, duizeligheid en soms zelfs bewusteloosheid veroorzaken.

Bij langdurige en hoge blootstelling wordt ook het bloedbeeld beïnvloed. Eind jaren zeventig werden onderzoeksresultaten bekend waaruit bleek dat benzeen leukemie (bloedkanker) en met name acute myeloide leukemie kan veroorzaken. Deze gegevens waren aanleiding voor het internationale agentschap voor onderzoek naar kanker (IARC) om benzeen op de lijst van kankerverwekkende stoffen te plaatsen. Naar aanleiding daarvan werd halverwege de jaren negentig de Nederlandse Maximaal Aanvaardbare Concentratie (MAC) -waarde voor benzeen verlaagd naar 2,5 ppm en vervolgens naar 1 ppm (3,25 mg/m3). 03. Wat zijn de gezondheidsrisico’s van oplosmiddelen? Inademen van oplosmiddelen kan leiden tot irritatie van slijmvliezen en opname door het lichaam via het bloed. Organen met goede doorbloeding en een hoog vetgehalte, zoals het zenuwstelsel kunnen daar vooral effecten van ondervinden. Het acute effect is vergelijkbaar met alcohol. Bij regelmatige blootstelling aan hoge concentraties oplosmiddelen kan dat leiden tot beschadiging van de hersenen. Dit kan zich uiten in vergeetachtigheid, prikkelbaarheid, vermoeidheid, nervositeit, depressiviteit en (in zeer ernstige gevallen) dementie. De naam voor dit ziektebeeld is organisch psychosyndroom (OPS). 04. Tot hoeveel jaar na blootstelling kun je ziek worden van benzeen? Er zijn onderzoeken die er op wijzen dat vele jaren na blootstelling aan benzeen leukemie kan ontstaan. Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten gaat in haar registratierichtlijn uit van een minimale periode van vijf jaar na blootstelling. 05. Wordt er verder onderzoek gedaan naar mogelijke gezondheidseffecten? Er zal onderzoek worden gedaan naar de samenstelling, het gebruik en de gezondheidseffecten van PX-10 op medewerkers van Defensie. Zodra hierover meer bekend wordt, wordt deze informatie bekend gesteld. 06. Kan ik mij laten onderzoeken als ik gezondheidsklachten heb? Natuurlijk geldt voor alle gezondheidsklachten dat u deze voorlegt aan uw huisarts of militair arts. Wanneer een relatie met blootstelling in het werk vermoed wordt, kan ook de bedrijfsarts u adviseren. Er is geen specifiek gezondheidskundig onderzoek dat aan kan tonen dat u in het verleden bent blootgesteld aan PX-10 of benzeen.

WAT IS MIJN RECHTSPOSITIE? 01. Ik ben niet ziek, maar heb met PX-10 gewerkt. Wat kan ik doen? U kunt zich laten registreren bij het Informatiepunt PX-10. Hiervoor kunt u het meldingsformulier gebruiken in de rechterkolom op uw scherm. U kunt zich ook telefonisch via het informatiepunt laten registreren. Telefoonnummer: 070 414 31 50 Het informatiepunt wil het volgende van u weten: Naam, adres en woonplaats gegevens, eventueel uw bereikbaarheid per telefoon of E-mail, uw gegevens over dienstverband, functie en blootstelling in relatie tot PX-10.

02. Ik ben ziek en ik denk dat het door de PX-10 komt. Wat kan ik doen? - U bent nog in dienst als militair of burgerambtenaar: U kunt contact opnemen met uw militair arts of bedrijfsarts. Deze zal uw ziektegeschiedenis vastleggen en lichamelijk onderzoek uitvoeren. Voor de bedrijfsarts bestaan criteria voor het registreren en melden van beroepsziekten. De arts kan u, als u militair bent, adviseren om een rapportage medische aangelegenheden op te laten stellen. Voor de burgerambtenaar wordt de uitkomst van het onderzoek in zijn dossier vastgelegd. Daarmee worden uw klachten en arbeidsomstandigheden en mogelijke oorzaken vastgelegd. - U bent niet meer werkzaam als militair of burgerambtenaar: U kunt contact opnemen met het Zorgloket Militaire Oorlogs- en Dienstslachtoffers bij het ABP. Het Zorgloket is op werkdagen telefonisch bereikbaar op: 045 - 579 8005. U kunt ook faxen naar: 045 - 579 7626 of een email sturen naar [email protected]. Het zorgloket zal voor u alle noodzakelijke acties ondernemen om vast te laten stellen of uw ziekte een relatie kan hebben met de werkzaamheden verricht in de militaire of burgerlijke openbare dienst. In dat kader regelt het loket voor u de medische beoordeling en beoordeelt het loket of u in aanmerking komt voor een verhoogd arbeidsongeschiktheidspensioen, een invaliditeitspensioen of een nabestaandenpensioen en voor aanvullende voorzieningen en geneeskundige verstrekkingen. 03. Ik ben ziek door het werken met schadelijke stoffen. Waar heb ik mogelijk aanspraak op? 1. U bent (of was) militair: Afhankelijk van de omstandigheden waaronder de blootstelling heeft plaatsgevonden, kunt u aanspraak maken op een verhoogd arbeidsongeschiktheidspensioen of een militair invaliditeitspensioen. De kosten van de noodzakelijke geneeskundige behandeling die niet door uw zorgverzekeraar worden vergoed, komen onder bepaalde voorwaarden ook voor vergoeding in aanmerking. Als u komt te overlijden door uw ziekte dan kunnen uw nabestaanden aanspraak maken op een verhoogd nabestaandenpensioen. Het Zorgloket kan u daar meer over vertellen. 2. U bent (of was) burgerambtenaar: U kunt aanspraak maken op een verhoogd arbeidsongeschiktheidspensioen en, als u komt te overlijden door uw ziekte, uw nabestaanden op een verhoogd nabestaandenpensioen. De kosten van de noodzakelijke geneeskundige behandeling die niet door uw zorgverzekeraar worden vergoed, komen onder bepaalde voorwaarden voor vergoeding in aanmerking. Het DC HR kan u daar meer over vertellen. Telefoon: 0800-CALLSDD (2255733) en kies optie 3 of via interne telefoon *06-SDD (733) en kies optie 3 Telefoon vanuit buitenland: 0031 - 70 - 414 33 00

04. Ik wil Defensie aansprakelijk stellen. Hoe kan ik dit doen? Allereerst moet u een beroep doen op de voor u geldende rechtspositie. Dat wil zeggen, dat u een verhoogd arbeidsongeschiktheids- of invaliditeitspensioen moet aanvragen. Als u van mening bent dat uw schade daarmee niet of niet geheel wordt vergoed, dan kunt u een brief sturen naar: Ministerie van Defensie DienstenCentrum Juridische Dienstverlening Postbus 20703 2500 ES Den Haag In uw brief dient u aan te geven waarom het ministerie naar uw mening aansprakelijk is voor uw schade.