Alcoholdementie: zin en onzin Marcel Olde Rikkert Alzheimer Centrum Nijmegen/ Kenniscentrum Geriatrie 30-10-2009
Alzheimer Centrum Nijmegen
Alcohol-dementie: ZIN & ONZIN
• Zin: • beschermend effect lage dosis • hoge doses: toxisch • OnZin: • alcohol dementie: 1:1 relatie medisch model • geen specifiek neuro-anatomisch substraat
Klassieke epidemiologie en dementie-studies
Risico Dementie
Alcohol/
Confounder (AD)
Bias: inclusie (selectie), misclassificatie (recall), drop-out, diagnose?, interaction, power
Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Methodologie: risico factoren, andere ziekten
• Swedisch Brain power: • Systematische review: 837 studies 13 voldoende kwaliteit
• Andere systematische reviews: • Am J Psychiatry 2009;17:542-54 • Age Ageing 2008;37:505-12 • Cochrane: interventies (>50) Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
www.sbu.se
Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Genetisch Vasculair
Familiaal Apo 4
Ontsteking Toxisch
Oxidatief
Roken NSAIDs Trauma Dieet Alcohol biomarkers Alluminium FZ/B12 RR Werk: solvents, Anti-RR electromagn. DM Cholest. Statines Gewicht Cardiovas. Homocyst. HRT
Psychosociaal Depressie Scholing SES Vrije tijd Sociaal Persoonlijk heid
Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008 Bestudeerde risicofactoren in review
Genetisch
Vasculair Ontsteking Toxisch Midlife/laat
Oxidatief
Familiaal Apo 4
Roken NSAIDs Trauma Dieet Alcohol biomarkers Alluminium FZ/B12 RR / RR Werk Anti-RR DM Cholest. Statines Gewicht Cardiovas. Homocyst. HRT
Psychosociaal Depressie Scholing SES Vrije tijd Sociaal Persoonlijk heid
Matig beschermend, licht risico, matig risico, ernstig risico Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008 op dementie
Genetisch Vasculair Midl./Laat Familiaal Apo 4
Ontstek.
Roken NSAIDs Alcohol biomarker s RR / RR Anti-RR DM Chol/ Chol Statines Gewicht Cardiovas Homocyst. HRT
Toxisch
Oxidatief
Trauma Dieet Alluminium FZ/B12 Werk Solvents, EMS
Psychosociaal Depressie Scholing SES Vrije tijd Sociaal Persoonlijk heid
Matig beschermend, licht risico, matig risico, ernstig risico op Samenvattend AD overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Klassieke epidemiologie Risk Factor alcohol & dementia 1-3 E /dag : Dementie 58% ( .38-.90) VaD 29% (.10-.92) AD: geen effect Apo-e4: beschermend effect, alcohol geen verschil tussen typen drank Ruitenberg et al , Rotterdam Study N= 5395 (55+), 2002 Lancet 2002;359:281-6
Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Klassieke epidemiologie Risk Factor alcohol & dementia Licht alcohol gebruik: 7/13 studies significant beschermend Bevestigd in: meta-analyse& reviews Age Ageing/ Am J Psych Framingham her-analyse Arch Neurol 2008;65:1363-7 groter brein volume/hippocampus
Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
AD en alcohol (Peters et al Age Ageing 2008)
Drink wijn: 1-2 eenheden per dag
Klassieke epidemiologie Risk Factor alcohol & dementia
• Matig-zwaar alcohol gebruik: 3/6 studies positief • Lindsay (1997) Canada (N=664): • VaD • Mukamal (2003) USA ( N=696): • U shape dementie: < 1; 1-6; 6-13; >13 drinks • Antilla (2004): Finland (N=1018): • Dementia , in APO-E4 • RR: 2-30!!, Reviews niet eenduidig
Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Alcohol & Dementie RR dementie
1
Alcohol & Dementie
1
Alcohol-dementie: ZIN & ONZIN
• Zin: • beschermend effect lage dosis • hoge doses: toxisch • OnZin: • alcohol dementie: 1:1 relatie medisch model • geen specifiek neuro-anatomisch substraat
Conceptual dementia in old age model: Multi-metabolic pathway damage Normal Stage 1 MCI
Stage 2, mild dementia
Buchman et al Neurology. 2008;71:499-504 Haroutunian et al Arch Neurol. 2008;65:1211-7 Savva et al, NEJM 2009; 360:2302-9 MRC CFAS. 2001;357:169-75
repair
compensation
Stage 3 severe dementia
Co-morbidity: alcohol ook oorzaak verslechtering dememtie? 30
MMSE
25 unadj
20 15
adjusted. age, sexe, edu
10 5 0 1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
comorbidty (CIRS-G) risicofactoren dementie okt 2008 Doraiswamy et al J Gerontol A Biol Sci Samenvattend Med Sci.overzicht 2002 57:M173-7.
C2H5OH: fysiologisch effect
• Tmax: 30-0 min • First pass effect ( vrouwen + verdelingsvolume) • Leverklaring (Alcohol dehydrogenase) • Water oplosbaar • Smal ‘therapeutisch’ venster (0-0,2 ‰) • Snel intoxicatie, metabool, CZS
Alcohol toxiciteit
• Directe neuron toxiciteit • Demyelinisatie • Voedingsdeficienties schade
• Neuromusculair, myopathie • Lever • Cerebellair • Corticaal
The Ageing Brain Process Specific brain area damage: Age-related memory loss, Mild cognitive impairment and Alzheimer Dementia
Accumulation neuron damage, First: amyloid- tau pattern
Random Molecular Damage: hyperglucose, hypertension, smoking, alcohol, ROS Metabolic shortage: StateB1, of the artB12, Dementia Choline
Multi-Stage Progression of Alzheimer Dementia Disease AD1
Disease AD2
Amyloid cascade Interaction with multiple metabolic demage ‘Upstream’
Disease ADalcohol
‘Downstream’ State of the art Dementia
Alcohol brein schade: classisficeren?
• Alcohol dementie: • Ziekte: onzin? Oorzaak
•
Gevolg
Syndroom: zin A
B C
Alcohol dementie criteria (ARD)
• A. Dementie volgens DSM IV • Geheugen stoornis • Stoornis ander cognitief domein • Sociaal functioneren gestoord • Geen delier/depressie/ middelen gebruik/ontwenning
Oslin et al Int J Geriatr Psych 1998;13:203-12
Alcohol dementie criteria (ARD) B. Additioneel
• •
Zekere ARD: geen criteria!
Waarschijnlijke ARD:
• • • • • •
Dementie> 60 dagen na laatste gebruik alcohol >28-35 eenheden/week gedurende > 5 jr Dementie < 3 jaar na periode zwaar drinken Steunend: orgaan schade, ataxie, neuropathie Cereballaire atrofie (vermis) Passagere ventrikel vergroting
Oslin et al Int J Geriatr Psych 1998;13:203-12
Alcohol dementie criteria (ARD)
• Mogelijk: • Dementie> 60 dagen na laatste gebruik alcohol • >21(14)- 34 (28) eenheden/week gedurende > 5 jr • Dementie > 3 < 10 jaar na periode zwaar drinken
Oslin et al Int J Geriatr Psych 1998;13:203-12
Doel (syndromale) alcohol dementie-definitie
• Benadrukken/ includeren schadefactor • Verklaren % alcohol gebruik in dementiepopulatie (bij lage prevalentie W-K encefaloptahie)
• Recht doen aan toxiciteitsgegevens: • Dierstudies/ andere organen • Verbetering cognitie na ontwenning
Boodschap voor de praktijk
• Geheugenpoliklinieken: • Prik Alcoholspiegel • Erken taboe en toename gebruik • Huisbezoek • Ontwenningsklinieken • Stel tijdig dementie vast • AD en VaD biomarkers
Nieuwe ALCOHOL-vragen
• J of - verband? • Interacties met AD? VaD? LBD? • Hoge-leeftijd gevoeligheid anders jongere leeftijd? • Alcohol beschermend bij hersenletsel? (Arch Surg 2009; 144:865-71)
• Healthy aging advies? Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008
Alcohol & Dementie: zin - onzin
1
