1
ALCHEMIE, TRANSFORMATIE NAAR ONS INNERLIJK ZELF In the Collected Writings van de werken van H.P. Blavatsky vonden we het volgende citaat:
Ware kennis is alleen van de Geest en in de Geest, en kan op geen andere manier worden verworven dan via het gebied van het hogere denkvermogen, het enige gebied van waaruit we kunnen doordringen tot de diepten van de allesdoordringende Absoluutheid. Wanneer de mens door zijn zelfzucht en persoonlijkheid te onderdrukken, zoal niet te vernietigen, er slechts in zou slagen zichzelf te kennen zoals hij is achter de sluier van de fysieke maya, zou hij spoedig boven elk lijden en elke ellende staan en boven alle slijtage door verandering, die de belangrijkste oorzaak van lijden is. Dit alles kan worden bereikt door het ontwikkelen van onzelfzuchtige Universele Liefde voor de mensheid en het onderdrukken van de persoonlijkheid of zelfzucht, die de oorzaak van alle kwaad en dus van al het menselijke verdriet is. H.P. Blavatsky Alchemie is in zijn diepste betekenis innerlijke transformatie. Je kunt de alchemie zien als bijvoorbeeld het weten hoe je van lood goud maakt, maar laten we hierbij echter vooral niet voorbijgaan aan het gegeven dat lood en goud symbool staan voor respectievelijk het materiële, stoffelijke en het geestelijke, goddelijke beginsel van een mens. De alchemie heeft zowel een esoterische als een exoterische kant; als delen van een eenheid kunnen deze in essentie onmogelijk worden gescheiden. Scheiden en samenvoegen zijn belangrijke begrippen in de scheikunde; scheiden en samenvoegen waren en zijn ook van groot belang in de alchemie. Maar was het nu werkelijk mogelijk om van lood goud te maken? Wat zochten de alchemisten eigenlijk?
2
Waarom waren ze zo’n mysterieuze groep mensen, naar wiens werkzaamheden velen zo bijzonder nieuwsgierig waren? Laten we beginnen met een simpel voorbeeld te geven. In onze tijd laten veel mensen zich behandelen voor allerlei uiteenlopende kwalen en ziektes door een acupuncturist. Deze uit China afkomstige methode om te genezen wordt echter door de reguliere medische wetenschap ten stelligste ontkend, want het bestaan van energiebanen in een voor het blote oog onzichtbaar energielichaam is volgens hen fictie en eigenlijk klinkklare onzin. Zo sprak een arts een acupuncturist eens aan over dit onderwerp en zei dat deze maar eens moest aantonen dat die energiebanen überhaupt bestonden, want als men een menselijk of dierlijk lichaam opensnijdt, ziet men niets anders dan vlees, bloed, spieren, organen en beenderen. De acupuncturist reageerde hier heel doortastend op door te zeggen: ‘Stel, wij snijden nu, hier ter plaatse uw hele lichaam open, wat vinden we dan? Inderdaad, vlees, bloed, spieren, organen en beenderen. Maar waar vinden wij ú dan? Bestaat u dan soms ook niet?’
Meridianen en acupunctuurpunten
Zoals Blavatsky schreef in haar artikel the Science of Life: Het leven en alles wat daarmee verband houdt, behoort tot het terrein van de metafysicus, en de psycholoog en de fysieke wetenschap kunnen er geen aanspraak op maken. Scalpels en microscopen kunnen misschien het mysterie oplossen van de stoffelijke delen van het omhulsel van de mens; ze kunnen nooit een venster openen naar zijn ziel om ook maar het geringste uitzicht te krijgen op de meer uitgestrekte gebieden van het zijn.
3
De enige denkers die met enig succes worden beloond, zijn degenen die, door gehoor te geven aan de vermaning van Delphi, het leven in hun innerlijke Zelf hebben leren kennen en het in zichzelf grondig hebben bestudeerd, vóór ze proberen de weerspiegeling ervan in het uiterlijke omhulsel te ontdekken en te analyseren.” – Collected Writings 8:241
Jakob Böhme schreef in zijn Theosophische Wercke: Sinds Vulcanus het mercuriale wiel van angst, waar de ziel zichzelf in heeft verbeeld, heeft ontstoken, staat het hoofd van deze zielen alleen nog naar de veelheid van natuurlijke dingen. De ziel is helemaal onderworpen aan het afwisselende spel van de hartstochten. De verlichte ziel echter adviseert de arme ziel om de monsterlijke slangenlarve, zoals de begeerte in de mens werd genoemd, in zich te doden door zichzelf de liefdesgeest van Christus binnen te leiden, die door zijn vleeswording de hellepoorten opblaast en zo de weg naar het paradijs weer heeft vrijgemaakt. Vulcanus staat symbool voor het doen ontwaken van het vuur-wiel van de essentie, dat wil zeggen van alle eigenschappen van de natuur in de ziel, in de zin van lust en begeerte. Lust en begeerte worden verbeeld door de astrale uitstraling van de maan. Vulcanus
In het beroemde boek ’In de ban van de ring’ van de schrijver Tolkien staat de ring symbool voor de
4
macht die de materie kan hebben over de mens, temeer als deze materie bestaat uit juwelen, geld en goud. Dit is omdat de mens nog steeds in de waan is dat veel geld ook veel macht betekent. Dit is echter een illusie die slechts tijdelijk van aard is en alleen geldt in datzelfde materiebestaan. Het is een zeer beperkte denkvorm en grenst aan grote onwetendheid wat betreft de ware aard van al het leven in het gehele Universum. Vulcanus staat dus symbool voor het doen ontwaken van het vuur-wiel van de essentie van dat bestaan en in het boek moet de hobbit Frodo de ring dan uiteindelijk ook in de vulkaan van de verdoemde berg gooien om zodoende de hebzucht uit te kunnen bannen. De ring is eveneens in deze berg gesmeed door kwade krachten.
De ring Tolkien heeft met dit verhaal schitterend omschreven hoe de hebzucht de mensen kan veranderen in een Gollem, die het innerlijk gevecht laat zien van de mens tussen zijn positieve en negatieve neigingen. De Gollem De mens verandert in zo’n Gollem, zodra zijn hebzucht de overhand krijgt en hij daarvoor zelfs mensen kan doden. Deze hebzucht maakt een mens heel lelijk; vooral van binnen. In het verhaal staat de goede witte tovenaar, Gandalf, aan de kant van de hobbits Sam en Frodo. De Gollem, die beide hobbits gedurende hun reis vergezelt, functioneert als de grote ver- en afleider om de hebzucht steeds weer aan te wakkeren, toch blijft men zijn eigen strijd voortdurend zien en dat maakt het verhaal zo boeiend. Tevens komen er feeën in voor, afgebeeld als heel liefdevolle witte, wijze wezens. Interessant is, dat ongeveer in het midden van het schrijven de vrouwelijke hoofdfee de ring in handen krijgt. Zij dreigt eveneens in de ban van de ring te komen en je ziet de uitdrukking van strijd op haar gezicht, wat in de film prachtig is verbeeld. Echter, door haar zeer zuivere innerlijk is zij in staat deze hebzucht en lelijkheid te overwinnen
5
en kan zij zich losmaken van de invloed van de ring en dus van de drang en begeerte naar materie. In de alchemistische geschriften spreekt men over de gouden Sophia, die het einde van de nacht van de onwetendheid en de vernietigende materialen van de ontbinding betekent. Zij is de solaire hemelse Sophia, terwijl er ook een lunaire zwarte Sophia bestaat. Zij daalde af in de materie en raakte erin gevangen en roept vanuit de diepte van de materie om hulp. Eigenlijk is deze voorstelling van zaken exact wat wij mensen bewust of onbewust steeds doen. Sophia is overigens de Griekse aanduiding voor kennis of wijsheid, zoals ook de Theosophia, wijsheid en kennis van het uiterlijke én innerlijke Universum betekent. Volgens het hermetische symbolisme vertegenwoordigt de zwarte Madonna dit hiervoor genoemde begrip ook. Zon en maan zullen samensmelten en dan zal er eenheid zijn. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld de begrippen Yin yang, man vrouw, materie geest, etc..
Zon, maan, man, vrouw Als alle dualiteit in de mens zal zijn opgelost zal er weten en kennis zijn. Daarom is de kennis van de esoterische alchemie eigenlijk een transformatie naar ons innerlijk Zelf. De zon speelde een grote rol in veel oude religies en in de alchemie was en is dit niet anders. De zon symboliseert ook het goud van de alchemisten. De innerlijke zon verlost de mens uit zijn zelfgebouwde materiële gevangenis van lijden en ellende en de zwarte zon is de buitenste laag van de Zonnemonade, die met haar donkere en alles verterende vuur alles tot ontbinding brengt. In de Arabische alchemie is de zwarte zon ook een uitdrukking voor de onreinheden in het gewone goud die moeten worden weggewassen. Maar de zon is een mysterieuze bol, centraal punt en de leven-gevende essentie van ons zonnestelsel.
6
De zon speelde en speelt niet alleen een grote rol binnen vele tradities, hij werd ook vereerd als een heuse God. De oude esoterische gnostische geschriften spreken over de zon als een Dhyani-Boeddha; men spreekt dan echter wel over de Zonnemonade zelf, of de hogere triade van de Zonnegod, want ook de zon heeft net als de planeten en de mens een zevenvoudige samenstelling, en men spreekt zelfs over de twaalfvoudige samenstelling van levende essenties. Dat wat men waarneemt is waar men zich bevindt, vertelt de oude leer ons, en dat is voor ons de vierde ronde op de vierde bol van de aarde in het vijfde wortelras. Dit vijfde wortelras gaat ongeveer vier of vier en een half miljoen jaar duren. Het wordt het ’Arische ras’ genoemd, wat totaal niets te maken heeft met de ideologie van het derde rijk ten tijde van de tweede wereldoorlog, laat dat goed begrepen worden! Voor dit huidige vijfde wortelras was er het vierde wortelras, de Atlantiërs en het derde wortelras, de Lemuriërs en ga zo maar door.
Vermoedelijke ligging oude Atlantis (4de wortelras)
7
Vermoedelijke ligging oude Lemurië (3de wortelras) Binnen het bewustzijn dat we nu hebben, nemen we daarom ook de vierde bol van de zon waar, de weerkaatste essentie van de ware zon. En diezelfde zon is slechts weer een atoom in het lichaam van een nog veel groter kosmisch lichaam, zoals onze atomen monadische deeltjes vormen, met een eigen ontwikkeling op microkosmisch gebied.
De kennis over de ronden en rassen is echter zeer uitgebreid en vereist een vermogen tot inzicht. Maar het is bovenal het diepe innerlijke verlangen om te gaan zoeken naar de oorsprong van het leven en van zichzelf als mens, waardoor men tot grote inzichten kan komen over het ontstaan van datzelfde leven, waar dan ook in het Universum. Wat zeer belangrijk is, is ook het besef dat we, wat betreft de aarde, te maken hebben met een levende essentie. Een leven dat zijn lichaam beschikbaar stelt aan ons, om onze kosmische levenslessen te leren, dit geldt voor zowel de grote als de kleine lessen, beide zijn van even groot belang voor onze innerlijke transformatie. Dode materie is daarom ook een verkeerde voorstelling van zaken, want dode materie bestaat niet. Alles is energie en leven!
8
Om nog even terug te komen op de ’zevenvoudige samenstelling van de mens’: Niet alleen de mens is zevenvoudig in zijn samenstelling, maar alles wat leeft, ook de planeten, zonnen en het gehele Universum en zelfs Universa! Deze zevenvoudigheid wordt onderverdeeld in een ’lagere en een hogere triade’. 1.
Het lichaam
rupa
2.
Levenskracht
prana-jiva
3.
Astraal lichaam
lingasarira
4.
Dierlijke ziel
kamarupa
5.
Menselijke ziel
manas
6.
Spirituele ziel
buddhi
7.
Geest
atman
Zoals in het boekje ’De zevenvoudige samenstelling van de mens’ staat omschreven; Aan de wortel van het wezen van de mens woont zijn Âtma, het IK BEN, zijn Zelf, het besef dat hij bestaat, dat hij leeft. Dit gevoel van IK BEN is universeel. Het is hetzelfde in alle wezens. En het is universeel en hetzelfde in al wat is, omdat het innerlijkste geestelijk bewustzijn van ieder organisme een integraal deel is van het Universele Zelf of Âtma, zoals een druppel een integraal deel is van de allesomvattende oceaan. Elke druppel is in wezen en samenstelling gelijk aan iedere andere druppel en aan de oceaan zelf…….. In het verhaal van ’In de ban van de ring’ van Tolkien wordt het begeertebeginsel van de mens en zijn innerlijke strijd ertegen zeer duidelijk en goed verbeeld. In het Sanskriet wordt deze begeerte ’Kāma ’ genoemd en dit Kāma behoort tot de lagere triade van de menselijke constitutie. Het Kāma wordt ook wel de drijvende of voortstuwende kracht genoemd. Het is goed noch slecht, hetgeen slechts wordt bepaald door het gebruik dat het verstand en de ziel ervan maken. Deze keuzestrijd maakt het boek van Tolkien zo schitterend duidelijk. Tolkien was dan ook een van de bijzondere mensen met een diep inzicht in de esoterische kennis.
9
Zoals men uit het voorafgaande inmiddels kan afleiden, is het wel duidelijk, dat met alchemie dus eigenlijk wordt bedoeld: ’Het transformeren naar ons innerlijk Zelf’. Het is het naar binnen kijken en onderzoeken, het gaan begrijpen dat alles in alles aanwezig is! Dat is een opdracht die elk levend wezen in zichzelf dient te ontdekken, waarbij dus het woord ont-dekken in dit geval van een zeer bijzondere betekenis blijkt te zijn. Men ont-dekt de innerlijke ziel van de sluiers van stof en door-ziet het Wezen dat zijn ware essentie is! ’Het oog waarin ik God zie, is hetzelfde oog waarin God mij ziet. Mijn oog en Gods oog zijn één oog en één zien en één inzien en één liefhebben’, zei meester Eckhart in zijn Deutsche Predigen und Traktate.
Dit is hetzelfde als de uitdrukking: ’Het waarnemen, het waargenomene en de waarnemer zijn één. ’
Meester Eckhart Een belangrijk figuur in de Theosofische Beweging schreef: ’Het hart van de zon is een hoogst verbazingwekkend alchemistisch laboratorium, waarin de moleculen, atomen en elektronen veranderingen ondergaan die men onmogelijk in een van onze scheikundige werkplaatsen kan reproduceren.’ In de Bijbel wordt tegen Paulus van binnenuit gezegd: ’Weet u niet dat u de tempel van God bent en dat de geest van God in u woont?’ Bij de gedachte dat ons lichaam een tempel is, waarin ons eigen hogere Zelf functioneert hier op de planeet aarde, volgt direct de logische conclusie dat ons lichaam niet zomaar wat is, maar een levende essentie waarvan wij gebruik mogen maken om te transformeren. Hiervan uitgaande moeten we haast wel begrijpen dat we zeer zuinig dienen om te gaan met datzelfde lichaam.
10
Onwetendheid hieromtrent roept veel ellende over mensen uit. Ziekte en lijden zijn het gevolg, maar vooral een tijdelijke stagnatie in de innerlijke ontwikkeling. Echter door te lijden leert men en door deze ervaring van lijden zal men uiteindelijk toch weer verder groeien en transformeren. Van werkelijke stilstand zal beslist geen sprake zijn, wel van een langere weg die de pelgrim, terug naar zijn oorsprong, moet afleggen. Dat is de vrijheid van keuze en richting die we hebben. Het Goddelijke Zelf wordt waargenomen door het zelf. De Âtman, of ons hogere Zelf of het zevende beginsel, ontdaan van zijn Maya of betovering door de stof, is in staat te zien wat hij in essentie is. De alchemisten zien als hoogtepunt van twee polaire of tegengestelde krachten de ’conjunctio ’, oftewel de verbinding en eenwording van het mannelijke en vrouwelijke principe in het huwelijk tussen hemel en aarde. Als de vereniging een feit is, is de mens ontwaakt uit het schimmenrijk van de materie. Dit doet denken aan de grot van Plato, waar de vastgebonden mensen dachten dat hun schaduwen, die door het zwakke licht in de grot op de rotswanden werden geprojecteerd, de werkelijkheid weerspiegelden. Maar het was hun werkelijkheid, zoals dat wat wij momenteel waarnemen onze werkelijkheid lijkt te zijn. Toen één van de mensen los kwam uit de boeien (symbolisch de boeien van de materie) en de grot uitliep en de zon met zijn gouden licht zag, rende hij vol vuur en enthousiasme terug naar binnen en vertelde over deze bol van licht en het licht buiten. Hij werd echter niet geloofd en werd direct voor leugenaar uitgemaakt! De ideeën van Plato worden vaak aangehaald en als voorbeeld gebruikt in alchemistische geschriften.
11
In het oude Alexandrië was de leer van de alchemisten trouwens zeer populair. Bij het afbranden van de oude bibliotheek zijn helaas veel verhandelingen en boeken hierover verloren gegaan. In de huidige tijd kunnen we in Alexandrië de nieuwe bibliotheek bezoeken. In deze nieuwe bibliotheek is een speciale en goed bewaakte afdeling, waar heel oude geschriften, die de tijd en vele gebeurtenissen hebben overleefd, worden bewaard. De oude bibliotheek van Efeze In de bibliotheek van Efeze stonden eveneens vele beroemde werken. Gelukkig is hiervan nog het een en ander bewaard gebleven. Er was in die tijd namelijk een levendige uitwisseling tussen beide belangrijke bibliotheken. Deze uitwisseling werd mogelijk gemaakt door de scheepvaart en via handelsroutes over zee. Maar de meeste geschriften zijn helaas verdwenen. Paracelsus zei eens: ’De mens is wat hij denkt: Denkt hij een vuur, is hij een vuur; denkt hij een oorlog, dan is hij een oorlog.’
Paracelsus In de gnostische literatuur staat dat het denken niet vrij is van de wet van actie en reactie. Wij denken vanwege ons stoffelijk denkpatroon, dat ditzelfde denken losstaat van waarneming. Maar elke gedachte neemt een vorm aan en heeft zijn uitwerking op het psychisch-astrale gebied, de Âkāśa genoemd. De oude stoïcijnen noemden dit gebied trouwens ’de ether’ en het Hebreeuwse Oude Testament spreekt van ’de kosmische wateren’.
12
De Christos, die de mens Jezus openbaarde aan een aantal van zijn volgelingen, is volgens de alchemisten de verbeelding van of het Goddelijke lichaam in ieder mens, de enige universele gedaante waarin alle dingen in hun eeuwige gedaanten bewaard blijven. Het wordt ook wel het Boeddha-beginsel in de mens genoemd. Het kruis wordt in de alchemie gebruikt als teken voor de smeltoven. De smeltoven is de plaats waar de ’prima materia’, de passie doorleeft. Daar sterft ze om weer tot leven gewekt, gereinigd, vergeestelijkt en veranderd te worden. Het kruis symboliseert het stoffelijke lichaam. Door het lichaam te kruisigen, letterlijk door alles wat materie is los te laten, staat men op als Christos en is men versmolten met het ware wezen of hogere Zelf. ’Âtman is Brahman’, zegt men in het hindoeïsme. En Jezus zei: ’Ik ben de deur, door mij vind je de Vader.’ Al het lijden leidt tot inzicht; dat is ook de leer van het Boeddhisme met zijn ’vier edele waarheden’. Daarom is het nodig om te onderzoeken waarom we lijden en wat de manier is om hiervan verlost te raken. De alchemie probeert op haar eigen bijzondere manier te verklaren wat het leven is en waarom het is zoals het is. Lijden zou moeten worden vervangen door leiden.
13
Maar, we mogen veronderstellen dat diverse wegen naar Rome leiden. Veel oude volkeren, verschillende geloven, filosofen, wijsgeren en rassen, levensstromen en beschavingen hebben getracht een tipje van dit wonderbaarlijke mysterie dat ‘leven’ heet, op te lichten. Bedenk echter, dat al deze groepen mensen, wij zélf waren, zoals herhaaldelijk wordt geïmpliceerd door de leer van karma en reïncarnatie. Want wij gingen en gaan van ras naar ras, van ronde naar ronde en van planeetketen naar planeetketen. ’De mens zou daarom moeten leren hoe hij in de wereld kwam’, aldus H.P. Blavatsky (Geheime Leer 2:34); waaraan we kunnen toevoegen ’waarom hij in de wereld kwam…’ Daarom zijn we verplicht, alleen al uit respect voor alle eerdere inspanningen van onszelf en voor die van de vele, vele zielen in en buiten dit onmetelijke en tegelijkertijd zo nabije Universum, om ons in te spannen teneinde uit te zoeken wie en wat we zijn en wat ons ware wezen is. Dat is onze verantwoordelijkheid ten opzichte van al het leven en in naam van de opperste Liefde die het Absolute of Ongekende voor zijn kroost koestert. Die Liefde te gaan begrijpen - nee, sterker nog, die Liefde te gaan worden - is onze hoogste taak, ons doel en onze Dharma, de opperste roeping en plicht van een mens. En dan, als het innerlijk hart van ons wezen is geopend, het mysterie is opgelost en de alchemist heeft begrepen hoe hij van het ’lood ’ van de lagere natuur het ’goud ’ van het hoger Zelf kon maken, zal de transformatie die heeft plaatsgevonden ten goede komen van al het leven in de gehele Kosmos!.....
14
