Afstudeer RAPPORT, Behorend bij de herontwikkeling opgave KEMA te Arnhem- Suikerfabriek R.E.E. Karsemeijer #1365703
Vooraf
Dit rapport bevat alle documenten behorend de herontwikkeling opgave van een voormalig suikerfabriek gesitueerd op het KEMA terrein te Arnhem. Deze herontwikkeling is onderdeel van de afstudeer studio RMIT (TU Del 2012-2013), wat staat voor onderzoek en onderwijs van modifica e, interven e en transforma e. Waar de ontwerpstudio de thema’s verkent van de onderzoek portefeuille “Ontwerp en Geschiedenis”. U vindt het vooraf geschreven thesis plan, engelstalig. Hierin formuleer ik een onderzoeksvraag welke gebaseerd is op een voorafgaande analyse. Ook wordt hier beschreven welke methode ik wil toepassen bij mijn ontwerpproces, het doel en de uiteindelijke producten. Hierna volgt een essay waar ik mijn gedachten over herontwikkeling laat spreken toegespitst op de hierboven genoemde opgave. Hierbij schets ik een beeld van de bestaande situa e en hoe ik deze -naar een ideaal - zou willen invullen in de toekomst. Om terug te kijken op mijn ontwerpproces en de vraagstelling welke ik heb gesteld volgt er een reflec e. Hierin beschrijf ik of het geslaagd is mijn onderzoeksvraag te beantwoorden. Ook worden hier enkele andere deelvragen besproken die meer naar de toekomst kijken of als advies kunnen gelden.
Inhoudsopgave 1. Thesis plan 2. Essay 3. Reflec e
pagina 3 pagina 20 pagina 28
1. Thesis plan R.E.E. Karsemeijer, behorend bij de herontwikkeling opgave KEMA - suikerfabriek
‘The transformation of an old Sugar Factory’ Where the former sugar factory of Arnhem will form a social and public connec on between Klingelbeek and its inhabitants, the factory and its direct spa al context.
TU Del 2012 Master track Architecture MsC 3 Gradua on studio RMIT Thesis plan Ar3AR051 Tutors: Dr. ir. Hielkje Zijlstra, ir. W.L.E.C. Meijers, ir. F.W.A. Koopman R.E.E. Karsemeijer #1365703 Brouwerij 8 3621 AD Breukelen Phone: 06-28761364
Colophon
‘The transforma on of a old sugar factory’ Where a the former sugar factory of Anhem will form a social and public connec on between Klingelbeek and its inhabitants, the factory and its direct spa al context.
Technical University of Del Faculty of Architecture MsC 3 Gradua on studio RMIT Thesis plan Ar3AR051
Rosemarijn Karsemeijer Brouwerij 8 3621 AD Breukelen
[email protected] (+31)(0)6 28761364 Student # 1365703
Tutors: Dr. ir. H. Zijlstra, ir. W.L.E.C. Meijers, ir. F.W.A. Koopman
Date; 22-5-2012
Cover image: Sec on of the roof light, (1958). Former sugar factory, Arnhem.
Personal motivation Design nowadays is almost everywhere in our modern and daily life. A good design starts with the understanding of the given situa on. Since my father was a restora on architect, as a li le child I would already visit al lot of redevelopment and restora on sights. Most of the mes I was overwhelmed with the historical context, their my father would give me insight in all the background story’s behind the buildings. Though he never tried to persuade me to study Architecture, my father had a big influence in me choosing this direc on. I always try to look for the most realis c solu on in a Design process. However the way that leads to this solu on most of the mes takes a lot of me. I call myself a dreamer, since I would think for hours about how to do or create something, when finally star ng it could be done effec vely and – most of the mes, more efficiently. During my study years in del I already focused on redevelopment and transforma on. By picking the studio’s from RMIT, as the redevelopment of an old Silo in Den Haag, the redevelopment of a former cheese market in Leiden, and an internship at the renova on office of Maarten Frits. When it came to picking a gradua on studio, I looked at the most realis c problem statement. Where the main focus of RMIT is the exis ng built structures and the themes are major social and contemporary issues of our society, I choose this chair. Within this chair the studio KEMA was offered, which stated that a business terrain in Arnhem will cope with vacancy in the upcoming years and a proper solu on for the vacant buildings has to be found. This together with the industrial character of the site immediately caught my a en on. The KEMA studio is part of the RMIT chair, which stands for research and educa on of modifica on, interven on and transforma on. Where the design studio explores the themes of the research por olio “Design and History”.
Subject of the studio This RMIT studio, as stated in the course content, has the ambi on to gain an insight and overview of the urban, architectural and technical aspects involved in the growing need for the preserva on and transforma on of buildings, including those of cultural significance. The students of this studio have to be able to develop the synthesis necessary to respond effec vely to the brief defined by the student itself. In this studio the focus will lay on the territory of KEMA in Arnhem, where par cular a en on is paid to the relevant values as regards architectural history and the various grades of architecture and urbanism, construc on and the interior. The students of this studio will have to choose a building which stands in the KEMA ensemble. Here the results of the research, the interest of the people involved- as the developer TCN, and contemporary and future themes will lead to a design proposal of interven ons on all scales.
Introduction - analysis of the context. The redevelopment area where this studio is focusing on, is the area of the firm KEMA. Right on the border of the municipality of Arnhem and Renkum. Here the village Oosterbeek is situated on the west side of the plot. Oosterbeek has 11.000 Residents, is part of the municipality of Renkum and became the Greenest village in 2005. It has a low density and a high income. East of the plot we find Arnhem, with 148.000 residents. Arnhem was the greenest city in 2009 and is known as a ‘park city’.
Content 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
Personal mo va on Subject of the studio Introduc on – analysis of the context Problem statement Aims of the project Research ques ons Societal and scien fic relevance Methodology Final products Schedule 2012-2013 Literature
page 3 page 4 page 4 page 6 page 6 page 7 page 7 page 8 page 9 page 10 page 11
VELUWE
OOSTERBEEK
ARNHEM
RHINE
Map of Arnhem and Oosterbeek showing the current River flow of the Rijn. The redevelopment sight is pointed out with a: Figure 2: Loca on KEMA, CBS 2010
Figure 1: Arnhem, Oosterbeek, Image by author
The redevelopment area was bought in the 1920’s by the KEMA company, specialized in tes ng electrical equipment. The area contains buildings which were build in the 1920-1930’s. The placement of the buildings are based on the principles of the English landscape garden - scenic rou ng, sight lines to objects that are not directly accessible and uses the height differences are some characteris c elements what makes this park unique.
In 2005 TCN Real Estate bought the whole redevelopment area in a sale and lease back deal. This means KEMA s ll uses most buildings, but they now rent the buildings instead of being the owner. In the coming years TCN will build a new headquarter. Most of KEMA’s offices and workplaces will be relocated to this new building, leaving behind empty buildings sca ered across the area. One of these (future) empty buildings must be chosen to redevelop. Where a new func on must be found in order to apply the tools of restora on, modifica on, transforma on and interven on.
MARIENDAAL
DEN BRINK
DE HES
ROSANDE
Figure 3: Zoning KEMA area, image by author
Figure 4: Different area’s, image by author
Figure 5: The Rosande polder, image by author
In this studio I will focus on the ensemble of buildings situated at the Rosande polder – one of the four zones of the KEMA terrain, the area its situated in is called ‘Klingelbeek’. The ensemble, ‘Elektrum’ is part of the KEMA business park area in the municipality of Arnhem and Renkum. On this plot a sugar factory was build around 1860, which later transformed into a wool and then into the one of the Royal paper factory’s of Van Gelder. To mark the 50th anniversary of the KEMA in October 1977, a permanent exhibi on space the ‘Elektrum’ opened. The current situa on shows a plot which is now disconnected with the rest of the KEMA terrain and its neighborhood, not only in its appearance – over the years the factory is extended with mul ple annexes, which give the eye a various building. But also in its history, where in the old situa on the factory had a strong connec on to the neighborhood and its employees, it now shows a weak connec on.
Water - River Rijn and the Klingelbrook Although the early traces of se lements have shown that Arnhem descended from the upper forests, Arnhem was not originally built on the banks of the river Rijn, but on the upper part along the St. Jansbeek. Arnhem was the place where the roads between Nijmegen and Utrecht / Zutphen branched. Seven streams provided the city with water and only when the course of the Rhine was moved in 1530, Arnhem came to lie on the river side. Alongside the old flow of the river all old harbours have been removed therefore the connec on between the city and the water is not as strong as it was before. Nowadays the municipality of Arnhem has plans to redevelop the Rhine borders and restore the connec on. The future plan shows a connec on between the water and the green, making the waterside an a rac ve place to be.
Figure 6:The master plan for the Rhine quay, image: municipality of Arnhem
The loca on of the sugar factory is likely based on the former flow of the Klingelbrook. Already in the early 15th century a flour mill was situated in the neighborhood (the Hes) Approximately 200 meters west of the corn mill ‘the Hes’ a paper mill was situated on the Klingelbeek. The mill was already known in the 17th century. The family Schut managed the paper mill un l about 1811. Around 1853 the mill was demolished. The Klingelbeek provided the mill and later the factory with water which was needed to gain energy with the water wheels for the produc on of beet sugar and later on in the produc on of wool and paper.
Social Identity Where the factory once belonged to the people who worked for the sugar, wool and paper industry - it was then, that the factory was a mee ng point for all the employees to discuss their daily life. The factory was well known in the Klingelbeek area, and you could see it from far away over open green fields. Nowadays the inhabitants of Klingelbeek show a very ght community. On a website; www.hoogstede.nl you can see that they have a lot of clubs; like reading, cards, soccer etc. They organise barbeques and tours around the sight to show the history. In this neighbourhood with these inhabitants a redevelopment sight is formed, where the old sugar factory is situated and old housing and farms are s ll present.
Figure 7: Sight past, www.hoogstede.nl
Figure 8: Sight past, www.hoogstede.nl
Figure 9: Sight past, www.hoogstede.nl
Figure 10: Development factory- adding volumes, image by author
Problem statement Because we are in a crisis, money is a big factor in this redevelopment project. New building owners have to be found. Exci ng and interes ng places have to be created in order to a ract people. However to do so - you need money. The investor TCN bought the sugar factory and know rents it out to KEMA, but a er comple ng their new headquarters, which is due within the next five years, KEMA will relocated their offices and conference centre to this new building. This means the former sugar factory will once again be empty and unused. The future plan shows a new horizontal lane in the Klingelbeek plot, here a green lane in formed; allotments, playgrounds and open green fields are placed alongside a path. It also shows that the factory will be demolished, no func on is men oned in this wide open spot. Some records state that the new func on for this open plot will be dwellings. However, the future plan does not show any plans concerning the redevelopment of the river sight. No connec on is to be seen – where the municipality of Arnhem hopes the water will once be part of the city; ‘using the water will make the quay side an a rac ve place to be’ – the connec on now and in the future plan is nonexistent.
Figure 12: former sugar factory, image by author
Figure 11: Future master plan Klingelbeek, www.hoogstede.nl
Figure 13: Klingelbeek plot, image by Bas Looman
A great amount of trees are placed alongside the fence, also a large amount of trees are placed around the former sugar factory - blocking the sight towards the factory and the water during summer – when the leafs are s ll on the trees. During winter the connec on factory-neighborhood and factory- water is be er visible. But it isn’t just the factory and the great amount of trees that prevent a visible connec on, the height differences show a steep journey from the factory to the waterside. Especially elderly or handicapped people will find it difficult to reach the waterline. The lack of visibility also makes the waterline an unsafe place to play for children.
Aims of the project The aim of the project is to offer theore cal and design solu ons that will lead to the overall enhancement of the living and social condi ons of Klingelbeek In the author’s opinion, the physical development of an area is a very important step towards its general enhancement. Where the key to success lies in the history of the plot. As the residents of Klingelbeek and the former sugar factory are some of the most important factors of the iden ty of the area, it is considered crucial to create a new social and surprising space for the community.
Figure 14,15,16: Community of klingelbeek, www.hoogstede.nl
The following principles are there to guide during the process of finding answers to the posed problems; Social: Exploit and boost the opportuni es for social encounters by giving the factory back to the inhabitants of Klingelbeek. Add new quali es, by crea ng a new (public)space where the community of Klingelbeek can come together to undertake their social ac vi es. Urban: Reconnect the plot to the surrounding Klingelbeek area, by making a connec on to the water and development sight with respect to the river and the future plans. Architectural: Conserve the main factory and promote its historic value. Addi on of another layer of history in the exis ng, with respect to the previous ones. Sustainable development Exploit and boost architectural quali es as the roof light. Technological: Usage of the given grid in the old factory. Use of innova ve and environmental friendly materials. Exploit and boost the opportuni es that the current roof light brings. Reduc on of energy consump on by crea ng a new climate system.
Research questions When analyzing the context and forming a problem statement, it is important to state ques ons with regard to the aim to the project, in order to create a proposal of interven ons on all scales. Within this research I stated one main research ques on and a list of sub ques ons. Where the aim of these ques ons is to give structure to the research.
The main research ques on is stated as followed: How can the former sugar factory of Anrhem form a social and public connec on between the residenal area Klingelbeek and its inhabitants, the factory and the direct spa al context? Sub ques ons to inves gate in order to answer the main ques on;
Social: How can I enhance the social condi ons for the inhabitants of Klingelbeek? What is needed in order to create a (public) space where the community of Klingelbeek can come together to undertake their social ac vi es? Which func ons do the inhabitants of Klingelbeek need? Urban: Which func ons are needed in the city of Arnhem? How can I add new quali es to the (public) space of Klingelbeek? How can I reconnect the plot to the surrounding Klingelbeek area, by making a connec on to the water and development sight with respect to the river and the future plans? What are the possibili es concerning modifica on and transforma on of the small harbor that is located south of the old factory? How can the current landscape be redeveloped to help form the social an public connec on to the Rhine, factory and the Klingelbeek residen al area? How can the old factory contribute to the plan of the municipality of Arnhem to restore the historical connec on between the city and the bank of the river Rijn? Architectural: Which func ons are possible within the old exis ng factory? How can a addi on of another layer of history in the exis ng, with respect to the previous ones, lead to a sustainable (re)development? How can I exploit and boost architectural quali es of the old factory as the roof light? Technical: Which parts of the old factory an its grid are in a good enough state to be reused? What innova ve and environmental friendly material can be used for the architectural connec on between the residents of Klingelbeek and the redevelopment of the former factory? Which technical aspects of the old factory can be exploited?
Societal and scientific relevance This research and design project intends to offer alterna ves for the solu on of problems that not only have a social dimension but also a historical and financial one. Since we are in a crisis, money is a big factor in this redevelopment project. New building owners have to be found. Exci ng and interesting places have to be created in order to a ract people. However to do so - you need money. I think the key to success lies in the history of the plot. Where the factory once belonged to the people who worked for the sugar, wool and paper industry. It was then, that the factory was a mee ng point for all the employees to discuss their daily life. By giving the factory back to the inhabitants of Klingelbeek, create a surprising space for the community to meet and reconnect the factory to the Klingelbeek plot - the factory will be visible again for the inhabitants and its surrounding area. Therefore offering TCN – the current owner who most likely has the most financially driven mo ve and the social mo ves of inhabitants of Klingelbeek a proposal of interven ons on all scales.
Figure 17,18,19: Factory employees standing in front of their pride an work.
Methodology As stated in the course document of this studio the first step in the methodology applied concerns the urban planning, architectural and technical analysis of exis ng buildings and ensembles, especially of categories and areas affected by radical renewal and ageing processes. Par cular a en on is paid to the relevant values as regards architectural history and the various grades of architecture and urbanism, construc on and the interior. During this face in my research I will start with the ‘design by research’ method. Here I will try to find as much and relevant informa on as possible about the subject(s). When working with this method a broader view over all the aspects of the problem statement will help me to get grip on the current and past situa on. The results of this process might help when reflec ng on the design. When I start the ‘design by research’ method I will map all the different scale levels from the na onal scale of the former factory to social aspects, architectonic, urban and technical aspects. This collec on of data will be used for the required analysis and form a more specific data set for the value assessment. In the value assessment all scale levels,- history, urbanism, architecture, construc on and the interior will be treaded and given a high, low or indifferent value. Which than, together with my principles form the basis of the future (re)design. From this point in the (re)design process, the method ‘research by design’ will slowly take over. Where the more specific problems found during the first research method will be the star ng point of the second phase. With the founding’s of the analysis, the value assessment and the principles I stated for the (re)design I will sketch four to five concept solu on variants for every problem stated. Here I can test these concepts and compare them with each other. Within this method, reflec ng and comparing is not exclusive to any scale – social, architectural, urban, technical, and is therefore helpful during the whole design process.
I will con nue the research by design method un l the end of the design process. Here the different concepts I designed will be the main focus, where the data sets formed in the earlier phase will s ll be used but the main focus becomes the informa on found by designing.
informa on
DESIGN BY RESEARCH
analysis
value assessment + principles
RESEARCH BY DESIGN
Figure 20: Diagram applied methodology
concept
Final products The first step in the methodology applied concerns the urban planning, architectural and technical analysis of the exis ng factory. This results in a overall analysis which will form the basis of the value assessment for this old factory ensemble. In the value assessment all scale levels,- history, urbanism, architecture, construc on and the interior will be treaded and given a high, low or indifferent value. Which than, together with my principles form the basis of the future (re)design. During my gradua on project I will make visual representa ons of the design, for urban, architectural an technical aspects. This in order to present my {re}design to others. Five main presenta ons are planned, which all have specific demands. The demands and schedule of these presenta ons can be seen in the schedule 2012- 2013 at the rear end of this report. All the presenta ons will include a digital presenta on where I will use diagrams and shemes to explain the content and func oning of the design. In the reports requisted I will also use simplified drawings of the content, which are elaborated with short texts to explain the shown figure. Where the computer places a very powerful role in visualizing the final plan, during my gradua on process I will sketch as much as possible to gain feeling of the sight and context.
Literature Centraal bureau voor Sta s ek (CBS) Gemeente Arnhem, 2012. Ontwerp-structuurvisie Arnhem 2020, doorkijk 2040. Arnhem Kooger, H. (1992). Rodom Den Brink. N.V. KEMA, Arnhem Ontwerp-structuurvisie Arnhem 2020 l doorkijk 2040 31 januari 2012 Projecten, M. L., Ed. (2009). Green in Arnhem. Arnhem, Municipality of Arnhem, 2nd edi on April 2009 (version 5,000) Powell, K. (1999). Architecture Reborn. Conver ng Old Buildings for New Uses. New York: Rizzoli. S. Gouda Quint, D. B. Z. (1953). ARNHEMS STADSPLAN. Arnhem: 148 Umberto, E. (2000). Hoe schrijf ik een scrip e, Amsterdam Ooievaar
Hoogstede, 2012. [online] Available at: < www.hoogstede.nl> [Accessed 21 March 2012] TU Del Maps, 2012. Top 50 NL chart. [online] Available at: < h ps://maps.tudel . nl/index.php> [Accessed 10 February 2012]
2. Essay Heritage Development R.E.E. Karsemeijer, behorend bij de herontwikkeling opgave KEMA suikerfabriek
VAN ZWARE INDUSTRIE NAAR EEN VRIJE EN CREATIEVE ECONOMIE, herbestemmen van het KEMA terrein te Arnhem
R.E.E. Karsemeijer | 1365703| 15-10-2012
COLOFON
TITEL Van zware industrie naar een vrije en crea eve economie, herbestemmen van het KEMA terrein te Arnhem.
Essay Heritage development
Technische Universiteit Del Architectuur MsC 3 Afstudeer studio RMIT Heritage development Ar3AR071
Rosemarijn Karsemeijer Brouwerij 8 3621 AD Breukelen
[email protected] (+31)(0)6 28761364 Student # 1365703
Begeleider: Dr.ir.P.H.Meurs
Datum: 25-3-2012 Herzien: 15-10-2012
Illustra e omslag: Noordgevel voormalig suikerfabriek, foto door autheur. Arnhem (2012)
VAN ZWARE INDUSTRIE NAAR EEN VRIJE EN CREATIEVE ECONOMIE, herbestemmen van het KEMA
terrein
te Arnhem
In dit essay wil ik graag mijn gedachten - en ui ng hiervan, over architectuur en renova e duidelijk maken aan de hand van mijn afstudeeropgave “renova e en transforma e van het KEMA terrein te Arnhem”. Hierbij stel ik mij de vraag welke bestaande kwaliteiten van het KEMA terrein te Arnhem ik wil behouden en op welke manier ik deze kwaliteiten wil benadrukken.
Ontwerpen is tegenwoordig bijna overal in ons moderne en dagelijks leven. Een goed ontwerp begint met het inzicht in de gegeven situa e. Gezien mijn vader Henri Karsemeijer (1957 - 2008) restaura earchitect was, kwam ik als klein kind al op veel herontwikkeling en restaura e bezienswaardigheden. Vaak overweldigd door de historische context, probeerde mijn vader mij inzicht te geven in de achtergrond verhalen behorende bij de gebouwen. Hoewel hij nooit geprobeerd hee mij over te halen om architectuur te studeren, had mijn vader een grote invloed in de keuze welke ik des jds heb gemaakt voor mijn studie Architectuur. In mijn studie architectuur probeer ik al jd voor de meest realis sche oplossing te zoeken in een ontwerpproces. Echter de weg die leidt naar deze oplossing kost meestal veel jd. Ik noem mezelf een dromer, vaak denk ik uren na over de oplossing van een opgave en wanneer ik eindelijk begin kan het vaak effec ever en – meestal ook sneller. Tijdens mijn studie in Del heb ik mij gericht op herontwikkeling en transforma e. Dit door het kiezen van enkele herontwikkeling opgave studio’s, zoals de herontwikkeling van een oude Silo in Den Haag, de herontwikkeling van een voormalige kaasmarkt in Leiden, en een stage bij het renova e kantoor van Maarten Frits. Bij het kiezen van mijn afstudeerstudio heb ik naar de meest realis sche probleemstelling gekeken. Gezien de belangrijkste focus van RMIT* de bestaande gebouwde structuren en de belangrijkste thema’s sociale en hedendaagse problemen van onze samenleving zijn, heb ik voor deze stoel gekozen. Binnen deze stoel werd de studio KEMA aangeboden, waarin wordt gesteld dat een bedrijf terrein in Arnhem met leegstand te maken krijgt in de komende jaren en een goede oplossing voor de leegstaande gebouwen moet worden gevonden. Dit samen met het industriële karakter van de omgeving trok onmiddellijk mijn aandacht. Utrecht
Germany
Arnhem Oostenbeek
Renkum
Current, image by author
Figuur 1: KEMA terrein te Arnhem. Illustra e door autheur.
*De KEMA studio is onderdeel van de RMIT stoel, wat staat voor onderzoek en onderwijs van modifica e, interven e en transforma e. Waar de ontwerpstudio de thema’s verkent van de onderzoek portefeuille “Ontwerp en Geschiedenis”.
Leegstand Grootschalige leegstand van erfgoed dreigt als Nederland de herbestemming niet voortvarender ter hand neemt. “Het gaat hier om 2 miljoen vierkante meter”, aldus Arno Boon. Directeur van de Na onale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploita e van Industrieel Erfgoed BOEi, Arno Boon wil hierbij de ernst van de leegstand aan het publiek duidelijk maken. Hij stelt dat Nederland niet goed is in het herbestemmen van gebouwen. “In totaal is herbestemming goed voor 10 procent van het bouwvolume. In Duitsland is dit alleen al 40 procent.” Niet alleen cultuurhistorische en religieuze gebouwen tonen een overschot aan onbruik, maar ook voormalig industrie terreinen en andere afzonderlijke gebouwen. Vaak zijn deze objecten beeldbepalend, hebben zij een verleden, emo onele waarde en staan op prominente loca es. Bart Mullink (Mullink, 2011) beschrij in zijn ar kel de urgen e van deze problema ek, hierbij stelt hij dat Arno Boon en De Zeeuw, Bouwfonds-man en prak jkhoogleraar gebiedsontwikkeling aan de TU Del over duizend objecten spreken. “Die staan leeg of komen binnenkort beschikbaar.” De opgave wordt urgent, waarschuwen ze, en betre circa duizend objecten. “Die staan leeg of komen binnenkort beschikbaar.” (Mullink, 2011). Het voormalige industrie terrein van KEMA, Arnhems buiten, hee ook te kampen met veel en reeds al aanwezige leegstand.
Business park Arnhem Precies op de grens van de gemeente Arnhem en Renkum vindt u het KEMA industrie terrein. KEMA is een mul na onale onderneming die is gespecialiseerd in het testen van elektrische apparatuur. In de komende 20 jaar wordt dit gebied herontwikkeld door TCN en de gemeente Arnhem. Deze hebben het gebied nu omgedoopt tot Arnhems Buiten ofwel Business park Arnhem. Om een beeld voor u te schetsen; het voormalig KEMA terrein, nu Arnhems buiten ligt ingeklemd tussen de Hoge Veluwe aan de noordzijde en rivier de Rijn aan de zuidzijde. Het gebied, 55 ha groot, bevat gebouwen die zijn gebouwd in de jaren 1920-1930. De gebouwen zijn verdeeld over vier deelgebieden Mariendaal, Den Brink, de Hes en Rosande. De posi onering van de gebouwen is gebaseerd op de principes van de Engelse landschapstuin waarbij - schilderach ge rou ng, zichtlijnen naar objecten die niet direct toegankelijk zijn en gebruik van de hoogteverschillen een aantal karakteris eke elementen zijn welke dit terrein uniek maken. VELUWE
OOSTERBEEK
ARNHEM
RHINE
Kaart van Arnhem en Oosterbeek, herontwikkelings gebied is aangegeven met een: Figuur 2: Arnhem, Oosterbeek, a eelding van autheur
Figuur 3: loca e KEMA, CBS 2010
KEMA Onder leiding van architect George Hamerpacht (1899-1965), hoofd Bouwkundige dienst van de KEMA in Arnhem, en later H. Fels (1882-1962) en R.L.A. Schoenmaker (1886-1942) werden enkele laboratoria en kantoorgebouwen in een sobere baksteen
architectuur opgetrokken, allen geïnspireerd op de Haagsche school s jl. Allen geplaatst op deelgebied den Brink. Na de tweede wereld oorlog volgde enkele uitbreidingen gerealiseerd door Hamerpagt als J. de Gruyter (1900-1979). In de jaren ’80 nam KEMA ook delen van de Hes en Rosande in. In de jaren ’90 werden enkele gebouwen gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw. Zo ontstond er in den Brink veel leegstand. In 2005 kocht TCN Real Estate het gehele te herontwikkelen gebied in een zogenaamde ‘sale and lease back deal’. Dit betekent dat KEMA de meeste gebouwen nog gebruikt, echter huren zij deze nu van TCN. In de komende jaren bouwt TCN een nieuw hoofdkantoor. De meeste van KEMA kantoren en werkplaatsen zullen worden verplaatst naar dit nieuwe gebouw, met achterla ng van leegstaande gebouwen verspreid over het gehele gebied. Echter zoals Steenhuis beschrij (Steenhuis, 2012, p.6), waar leegstand is, is ruimte voor nieuw gebruik. Alleen wat is dan een geschikte func e voor deze bijzondere Haagsche school s jl kantoorgebouwen?
Kansen en kwaliteiten Het exterieur van de gebouwen welke gesitueerd in den Brink en Mariendaal hee veel waarde, allen zijn gebouwd in de Haagsche school s jl. Het is een unicum om zo’n grote groep gebouwen uit dezelfde s jlperiode als ensemble bij elkaar te zien. De dichtheid in den Brink en Mariendaal is erg laag. De gebouwen verschillen in groo e, waarbij enkele gebouwen een ver caal element beva en die boven de twee bouwlagen uitsteekt. Alle dimensies in deze gebouwen zijn specifiek aangepast op het (machinale) gebruik. De vorm volgt de func e. Het lager gelegen terrein de Hes bevat een aantal reeds nieuw geplaatste kantoorpanden, een enkel bestaand kantoorpand speelt in op de gelaagdheid van het gebied en loopt stapsgewijs af naar het zuiden. Geheel in het zuiden gelegen bevind zich de voormalig suiker fabriek in de Rosande polder. Ook hier zijn alle dimensies van het gebouw aangepast op het specifieke gebruik. De fabriek toont vier hallen die parallel aan de rivier gelegen zijn. Uiterlijke elementen zoals stalen profielen, afzuiging en schoorstenen verhullen het voormalig gebruik van de fabriek en hebben daardoor veel waarde. De voormalig laboratorium apparatuur en machines zijn verwijderd. Het exterieur is dus van grote waarde terwijl het interieur dat niet meer is. Alle panden zijn geplaatst in een glooiend landschap omringd door bomen, deze karakteris eke opzet mag niet aangetast worden – wat ook een eis was van de familie Palland, eigenaar van het voormalig landgoed bij de verkoop aan KEMA gesteld had. Het KEMA terrein hee een verhaal, vooral bij de oudere genera e Arnhemmers. Zo opende Prins Bernard in 1938 het kortsluitlaboratorium. Was KEMA tot 1977 betrokken bij kernenergie en werd later ook doelwit van vele demonstra es. Ook elk gebouw afzonderlijk hee een verhaal. Zo zijn de fabriek in Rosande en het kortsluitlaboratorium in de Brink al jd gebouwen geweest die veel werknemers hadden en zo ook een plek van samenkomst waren.
Figuur 4: Suiker fabriek Arnhem, KEMA archief
Figuur 5: Zoetenlaboratorium, KEMA archief
Aanpak “Hoe beter het samenspel, hoe sterker het concept, hoe groter de aantrekkingskracht op huurders, omwonenden en bezoekers, en hoe groter de economische waarde en culturele betekenis van het gebied.” Dit concludeerde de redac e in het boek “nieuwe ideeën voor oude gebouwen”(Sares, 2012). Momenteel is het terrein van KEMA, beter Arnhems buiten, herme sch afgesloten. Om de herontwikkeling van dit gebied te laten slagen zou de bereikbaarheid van het gebied verbeterd moeten worden. Dit betekend dat er een verschuiving plaats moet gaan vinden van een niet toegankelijk en beschermd terrein naar een open en toegankelijk gebied.
KEMA K AREA A
ARNHEM CENTRE
RIVER R VER RI RHINE RH
Figuur 6: natuurgebied Praets, onderdeel van het nieuwe park. Illustra e en foto door autheur
Om het gebied een openbaar karakter te geven wil ik op grote schaal een park aanleggen welke het Haagsche school ensemble verbind met de lager gelegen fabriek in de Rosande polder. Zo ontstaat er een groene route welke Arnhems buiten verbind met het tegenover gelegen natuurgebied de Praets en het centrum van Arnhem zelf. Op lokaal schaalniveau zou ik in het Haagsche school ensemble een openbare func e als een sportcentrum, al dan niet hogeschool geven. In de fabriek gelegen op een van de knooppunten van het park, namelijk de verbinding met natuurgebied de Praets, wil ik een restaurant, kookschool en kleine horeca bedrijven plaatsen. De kookschool zou in eerste instan e studenten trekken. Echter wil ik met het restaurant en de kleine horeca ondernemingen ook de lokale bevolking, al dan niet de mensen en andere openbare func es van buiten de stad naar deze plek to leiden. Zo dient de fabriek als katalysator voor dit gebied. Hiermee zou het terrein mensen en bedrijven blijven aantrekken.
Verschillende ontwerpstrategieën voor het herontwikkelen van Arnhems buiten kunnen worden toegepast. Ik zou graag zien dat de oorspronkelijke opzet van het Haagsche School ensemble behouden blijf met hierbij de Engelse Landschapstuin als context. Aanbouwen en of slopen van het ensemble is mogelijk mits de Haagsche School s jl de bovenhand voert en de focus hiervan niet afgeleid wordt. In het park mogen geen bomen worden gekapt omdat dit af zou doen aan de landschappelijke se ng. De aanleg van het nieuwe park in zuidelijke rich ng dient ook om de huidige situa e heen ontworpen te worden. Waarbij alle bestaande bomen moeten blijven staan en de waterstroom van de Klingelbeek de nieuwe lijdraad vormt tussen het oude en het nieuwe park. Aangekomen bij de fabriek welke op het zuidelijkste puntje van het park ligt zou ik ook hier graag zien dat het exterieur behouden blij . Eventueel sloop al dan niet uitbouwen is hier ook mogelijk mist de typerende kenmerken van de fabriek niet verloren gaan. Voor alle gebouwen geld dat de meeste gevels in goede staat zijn en deze in hun huidige verschijningsvorm blijven. Waar een ingreep gedaan moet worden moet dit duidelijk contrasteren zodat het duidelijk is dat hetgeen niet origineel is. Het interieur mag getransformeerd worden mits de dimensies van de voormalige func e voelbaar
blijven omdat de dimensies hiervan uit de func e zijn voortgekomen en rela e hebben met het exterieur. Waar voorheen de func e de vorm hee bepaald, zou nu de vorm nu bovenschikt zijn aan de func e. Om terug te komen op de vraag die ik mij gesteld heb; welke bestaande kwaliteiten van het KEMA terrein te Arnhem ik wil behouden en op welke manier ik deze kwaliteiten wil benadrukken. Kan ik concluderen dat ik vooral het Haagsche School ensemble en het exterieur hiervan belangrijk vind en toevoegingen hieraan contrasterend moeten zijn. Zo ook voor de fabriek gelegen in Rosande, het exterieur hee een hoge waarde. Intern mag er veranderd worden en als er een toevoeging extern gemaakt wordt moet ook deze contrasterend zijn. Het restaurant, de kookschool (in de fabriek) en het park wat overloopt in de openbare func es in den Brink zou als katalysator werken voor het aantrekken van meer mensen en bedrijven. Waarbij voor het park geld dat de bestaande bomen gehandhaafd blijven om de Engelse landschaps jl te handhaven en het nieuw aanlegde groen in dienst moet zijn van de bestaande situa e.
Literatuur Mullink, B. (2011). Grootschalige leegstand van erfgoed dreigt. Cobouw. Saris, J. v. D., S. Metze, T. (2008). Nieuwe ideeën voor oude gebouwen. Ro erdam: NAi uitgevers. Slager, S. (2010). Wat moeten we doen met al dat erfgoed?, Trouw. Steenhuis, M. M., P. (2011). Herbestemmen in Nederland. Ro erdam: NAi uitgevers.
3. Reflectie R.E.E. Karsemeijer, behorend bij de herontwikkeling opgave KEMA - suikerfabriek
Relatie ontwerp en onderzoek. Tijdens het ontwerp proces zijn er twee modellen toegepast. RespecƟevelijk de ‘Design by research’ aanpak en de ‘Research by Design’ aanpak. In de begin fase van de herontwikkeling opgave is er veel informaƟe verzameld over de bestaande toestand en de geschiedenis van zowel het terrein zelf als een specifiek gebouw op het terrein – de suikerfabriek. Alle schaalniveaus van groot naar klein zijn geanalyseerd waarna een waardestelling is geformuleerd voor elk schaalniveau apart. Gedurende dit proces is de ‘Design by research’ aanpak toegepast. Deze aanpak geeŌ een zekere houvast. Aangezien men vaak kan ‘verdrinken’ in de leƩerlijke hoeveelheid informaƟe welke beschikbaar is – zo waren voor de suikerfabriek alleen 35 dossiers vol in het voormalig archief van TCN te Arnhem te vinden. De methode heb ik geprobeerd in te vullen door elke keer kleine vragen voor mijzelf te formuleren en hierbij de behorende informaƟe te zoeken. Toch is het nog vaak gebeurd dat ik afdwaalde bij het doorzoeken van al het archief materiaal. Echter is zo een bijzondere fundering tekeningen gevonden – daar ik hier in eerste instanƟe helemaal niet over na had gedacht, laat de fundering van het pand de geschiedenis zien. Zo wil ik duidelijk maken dat het voor mij soms fijn is om de methode even los te laten en zonder doel informaƟe door mijn handen te laten gaan. Echter moet ik dit niet te lang doen. In mijn proces ben ik na de waardestelling overgeschakeld op de ‘Research by Design’ methode. Waarbij na een workshop over het samenstellen van een programma vrijwel meteen gevraagd werd om schetsen te maken van jouw ideale beeld. Hierbij een aantal extreme gevallen te onderzoeken en zodoende misschien wel tot een nieuwe ingreep te komen. De aanpak ‘research by design’ heeŌ mij meer vrijheid gegeven om te ontwerpen naar ‘trial and error’. Zodanig dat ik de begane grond plaƩegrond zo vaak heb geschetst dat ik hier van mijn mede studiegenoten een opmerking over kreeg. Dit was voor mij ook het moment om definiƟef de stap te maken om mijn ontwerp in autocad te gaan zeƩen, hierbij preciezer te werken en zodoende ook meer vragen beantwoord te krijgen. informaƟon
DESIGN BY RESEARCH
analysis
value assessment + principles
RESEARCH BY DESIGN
concept
Figure 1: Diagram applied methodology
Reeds kan ik zeggen dat ik het pand aardig in mijn vingers heb, al blijven er nog alƟjd vraagstukken open en moet ik dingen aannemen om verder te komen in mijn ontwerp. Waar het gebouw ooit gemaakt is voor zijn funcƟe, heb ik getracht de nieuw toegekende funcƟe die de oude structuur van het pand te laten volgen – hierbij constant de huidige situaƟe naast de geschiedenis van het pand te leggen, om zo verbanden te kunnen vinden en de structuur te ontrafelen.
Cruciale beslissingen in mijn ontwerpproces. Het ontwerpproces is in het begin heel snel gegaan. Bij binnenkomst in de suikerfabriek is meteen een bepaald beeld gevormd. Deze is op advies van de docent geheel uitgetekend. Dit om ook los te kunnen laten aan dit beeld, wat meer ging tegenwerken op den duur. Dit ideaal beeld is des jds wel gepresenteerd jdens de p2, waar het commentaar was dat het ontwerp in een breder kader geplaatst diende te worden. Dit hee zeer geholpen – zo is niet meer constant de schaal 1:100 aangehouden als tekenschaal, maar is het ontwerp eerst 1:1000 in de omgeving gelegd. Zo is gekeken naar de aanknopingspunten met het masterplan, Arnhem zelf en misschien wel nog breder voor Nederland al dan niet het buitenland. Door het programma meer de definiëren, een van de in geplaatste func es meer uit te buiten, namelijk het restaurant kreeg het ontwerp meer draagvlak. Er is echt gezocht naar een thema voor het gebouw welke in alle face en door te voeren was. Hierbij is elke keer gekeken naar wat eerlijk is ten opzichte van het gebouw en de bestaande construc e. De structuur van het gebouw is getracht te versterken en zichtbaar te maken aan de toeschouwer. Zo is er bijvoorbeeld uiteindelijk voor gekozen om een oude draagmuur te laten staan en deze niet te vervangen voor kolommen.
Bookshop Harbour Club
Nespresso Bar
Kitchen
Harbour Workshop
Installations
Bakery
Workplace / Market
Scouting
Referentie Refe erentie projecten Figuur 2: VO p2
0m
5m
10m
15m
20m
25m
Figuur 3: Renzo Piano, ontwerp auditorium Paganini
Wel is in de laatste fase van het ontwerp gezocht naar een ingreep in de bestaande situa e waardoor de entree’s van het gebouw meer zichtbaar werden naar de buitenwereld. Dit om de mensen echt mijn gebouw in te leiden. Hierbij is gekeken naar het werk van Renzo Piano, welke bij een van zijn ontworpen auditorium, Paganini, de entree hee verzonken in het gebouw. Zo blij de schil nog steeds intact, echter wordt de passant direct het gebouw ingeleid en is het gebouw meteen leesbaar. Overzicht is dat wat bereikt wilde worden in het gebouw en dat hee de interne straat met bijzondere entrees het ontwerp gegeven.
Connectie ontwerp en schrijven – essay. Door jdens dit ontwerpproces te schrijven over mijn aanpak en mijn gedachten te formulieren over een herontwikkeling opgave – met name mijn standpunt ten opzichte van deze herontwikkeling, ben ik kri scher gaan kijken naar mijn ontwerp. Als beschreven in mijn essay wil ik met mijn herontwerp meer mensen en bedrijven aantrekken in het gebied, welke zich graag in mijn herontwikkelde fabriek zien. Door enkele toevoegingen van het complex te slopen komt de oorspronkelijke fabriek weer bloot te liggen aan de omgeving. Hiermee vormt de fabriek weer een icoon niet alleen voor Klingelbeek maar ook voor Arnhem zelf. Maar door ook te stellen dat ik de directe context om de fabriek mee wil nemen in mijn herontwerp, heb ik hierna ook geprobeerd de fabriek te verankeren aan de rivier de Rijn en zijn ruimtelijke context.
Ontwerp en geschiedenis. Ontwerp en geschiedenis staan centraal in de studio van RMIT, KEMA te Arnhem. Voorgaand is gesteld dat in het ontwerp gepoogd is de historie en structuur van het bestaande gebouw bloot te leggen en vanuit deze structuur verder te ontwerpen. De geschiedenis van het gebouw laat een duidelijk stramien zien welke is gemaakt voor een industriële func e. Dit stramien is verbijzonderd daar waar de entrees van het gebouw zich bevinden, dit om een eigen deel en een echte ‘Rosemarijn Karsemeijer interven e’ toe te voegen aan de huidige context. Met deze ingreep blij het ontwerp binnen het bestaande volume en stramien. Ook is ervoor gezorgd dat de verschillende hoofdvolumes meer ademruimte krijgen, dat wil zeggen dat deze los van elkaar komen te liggen. Dit is mede gedaan door het huidige volume gelegen aan de oostzijde van de noordgevel los te halen van het bestaande hoofdvolume. Door een stramien van dit volume af te halen, wijkt het ontwerp af van de geschiedenis van het pand. Dit volume hee immers al jd tegen de hoofd fabriek aan gelegen. Alleen deze ingrepen zijn verricht daar waar het de huidige situa e zou versterken.
Figuur 4: openbreken fabriek en naast gelegen volumes
Figuur 5: zichtbaar maken contouren fabriek, verhullen structuur
Beantwoording onderzoeksvraag. Voorafgaand aan het ontwerp is een onderzoeksvraag opgesteld, welke als volgt luid; “Hoe kan de voormaligsuiker fabriek te Arnhem een sociale en publieke connec e vormen tussen het residen ële gebied Klingelbeek, zijn inwoners, de fabriek zelf en zijn directe ruimtelijke context?” Door niet alleen het complex zelf te herontwerpen maar ook de omliggende context mee te nemen in het ontwerp is een breder draagvlak gevonden, hiermee is gepoogd het ontwerp echt te verankeren in zijn omgeving. Door meerdere publieke func es te plaatsen in de voormalig fabriek met eenzelfde thema; ‘Food, work and educa on’ ofwel dineren, werken en opleiding ontstaat er een eenheid in het programma. Hierbij is de opleiding gericht op nieuwe toekoms ge kok’s, zo kan hier de dependance van Kas Spijkers geplaatst worden om mensen op te leiden. Een grote straat loopt dwars op al deze func es door het gebouw heen, hierin op de verdieping een galerij welke half boven de eerste ligt. Dit zorgt voor overzicht en leesbaarheid van het programma en het gebouw. De straat leid de bezoeker door het gebouw heen dan wel naar de noord- of zuidgevel. Om zo rich ng de haven te lopen aan de zuidzijde of de nieuwe residen ële wijk van Klingelbeek in te lopen. Het programma bevat drie winkels, deze zijn aan de noordgevel gelegd – aangesloten op de wijk. Het wat meer besloten programma, de academie van Kas Spijkers, waar overdag alleen studenten komen ligt geheel aan de zuidzijde van het complex. Dit met uitloop naar de hierachter gelegen kas. Het restaurant sluit aan de zuid-oostzijde aan op het marktplein en kijkt uit over de haven gelegen aan de zuidzijde. Door de oostgevel opnieuw in te delen met een grote serie ramen kan men het hier achter gelegen restaurant beter aflezen. Op de eerste verdieping bevinden zich de verhuurbare zalen, deze verkrijgen hierdoor meer privacy. Echter zijn deze wel verbonden met de rest van het complex door de galerij.
Los van het hoofdgebouw staat aan de linkerzijde van de noord gevel een los volume waar beneden een showroom is geplaatst voor boten en hierboven enkele los verhuurbare kantoor ruimten. De showroom is gelegen aan het marktplein en ligt iets verdiept aan de doorgaande weg. Deze showroom verhult iets van de hier achter gelegen haven. Ook is dit een fijne werkplaats voor de lokale bevolking en zo ook een sociale ontmoe ngsplek. Het zou het terrein meer levendigheid brengen. Eens in de week kan dan ook op het marktplein een lokale markt gehouden worden voor de gemeenten Oosterbeek en Renkum. Door het programma op te knippen in func es welke in schaalgrote verschillen, respec evelijk kleine winkels tot grotere verhuurbare zalen en een nog groter restaurant, academie is geprobeerd de herontwikkeling opgave te laten aansluiten op de directe context – ofwel de residen ële wijk Klingelbeek. Waar de fabriek echt een ontmoe ngsplek wordt. Door een func e erbij te plaatsen die ook op grotere schaal mensen naar de fabriek toe zou leiden krijgt het wenselijke openbare en sociale karakter van de fabriek meer draagvlak. Dit omdat er simpelweg meer bezoekers zullen komen die de fabriek weer tot leven brengen. Door de fabriek weer open te trekken naar zijn context, hierbij de oude structuur weer zichtbaar te maken zowel in het exterieur als het interieur – een interessante en aantrekkelijke wereld in de fabriek zelf te creëren welke vanuit het park, de haven en de residen ële wijk Klingelbeek meteen leesbaar en toegankelijk is.
Figuur 6: Interne en externe straat
Figuur 7: beeld vanuit het park
Beantwoording deelvragen. De deelvragen die zijn opgesteld zijn onderverdeeld in vier groepen, respec evelijk Sociaal, Stedelijk, Architectonisch en Technisch. Hieronder vind u de antwoorden, mits deze gevonden zijn. Niet alle vragen zijn direct beantwoord. Hier is meer onderzoek naar nodig. Sociaal: Hoe kan ik de sociale omstandigheden van de inwoners van Klingelbeek verbeteren? Door een publieke func e te plaatsten op een prominente plek aan de rand van het residen ële gebied welke dient als samenkomst plek, niet alleen buiten maar ook binnen. Wat is er nodig om een (openbare) ruimte te creëren waar de gemeenschap van Klingelbeek kan samenkomen om hun sociale ac viteiten te ondernemen? Beschu ng, veiligheid en aangename condi es met betrekking tot wind en zon zijn alle factoren die tot de indeling van de openbare ruimte hebben geleid. Deze alle met het oog op wat een fijne verblijfsplaats in mijn op ek zou moeten beva en. Zo is het marktplein open komen te liggen aan de zuidzijde zodat de zon hier vrij spel hee , de oostgevel van de fabriek zorgt er voor dat het plein beschut ligt. Aan de waterzijde loopt het landschap langzaam af, hierin zijn een talud en een trap verwerkt in het ontwerp, dit om de overgang van landschap naar complex beter te laten verlopen. Welke func es hebben de inwoners van Klingelbeek nodig? Winkels, kleine kantoor ruimten, kleine func es als een kapper, drogist, supermarkt. Aangename verblijfsruimten buiten, werkplaatsen nabij de haven. Stedelijk: Welke func es zijn nodig in de stad van Arnhem? Restaurants, kantoren, winkels, kleine en grote retail, zorgvoorzieningen.
Hoe kan ik nieuwe kwaliteiten aan de (openbare) ruimte van Klingelbeek toevoegen? Door de bestaande situa e te ontrafelen, hier structuur in aan te brengen en aan de herontwikkeling opgave te verankeren. Zo staat de haven in een lichte hoek op het fabriekcomplex, deze draaiing is opgevangen in het ontwerp door een trap en talud, zo ontstaat een glooiende overgang tussen gebouw en context. Ook aan de noordzijde van het complex wordt men door middel van de bestra ng en licht, welke op sch doorloopt naar binnen de hoofdentree ingeleid. Hoe kan ik het plot opnieuw verbinden met het omliggende gebied, door het maken van een verbinding met het water? Herontwikkelen van de bestaande uitmonding van de rivier tot haven, deze geleidelijk laten overlopen in de context. Hierbij ligplaatsen aan te bieden aan de nieuwe bewoners van Klingelbeek en werkplekken en een showroom voor boten aan te bieden . Wat zijn de mogelijkheden met betrekking tot aanpassing en transforma e van de kleine haven die ligt ten zuiden van de oude fabriek geves gd? Reeds nog verder uit te werken. Globale indeling van de haven is gemaakt. Door de haven d.m.v. bestra ng en steigers te laten aansluiten op de directe omgeving en deze materialisa e door te trekken in het landschap naar het complex zou er een eenheid ontstaan in het ontwerp. Hoe kan de oude fabriek bijdragen aan het plan van de gemeente Arnhem om de historische band tussen de stad en de oever van de rivier de Rijn te herstellen? Door een aanmeersteiger te ontwerpen en zo ook de haven en de directe kade langs de haven gelegen ten zuiden van de fabriek wordt dit een aantrekkelijke plek om te stoppen. Deze verbinding wordt deel van de reeks herontwikkelingopgaven langs de oever en zou ook het tegen over gelegen natuurgebied De Praets beter kunnen verbinden met Arnhem, Renkum en Oosterbeek. Bouwkundig: Welke func es zijn mogelijk binnen de oude bestaande fabriek? Ontelbaar gezien de afme ngen, aanwezige in goede staat verkerende construc e. Aanpassingen zijn daar nodig waar een beter binnenklimaat gewenst is bij de bijbehorende func e. Deze is momenteel zeer slecht. Hoe kan een toevoeging van een nieuwe laag aan de geschiedenis in de bestaande fabriek, met betrekking tot de vorige, leiden tot een duurzame (her) ontwikkeling? Door de bestaande structuur als leidend te zien en hier al dan niet op voort te bouwen en in te richten blij de geschiedenis van het complex zichtbaar – en wordt deze op sommige plekken beter leesbaar. De ruimten zijn beter indeelbaar en allen zo ingericht dat ook in de toekomst andere func es zich eventueel kunnen huisves gen in de fabriek. Zo zijn de winkelruimten beneden ook prima in te richten als kantoor, even zo geld dit voor de verhuurbare zalen hierboven gelegen. De academie kan zich transformeren in een restaurant, al dan niet de kookunits verwijderen en geheel nieuwe func e toebedeeld krijgen. Hoe kan ik de bestaande kwaliteiten als het daklicht van de fabriek exploiteren? Deze vervangen voor geïsoleerd glas, zodat de ruimten hieronder een aangenaam klimaat krijgen. Los hiervan kan het daklicht de mensen leiden. Men loopt vanuit de straat met het daklicht mee naar de verschillende func es. Het licht stuurt de bezoeker.
13m 11m
Figuur 8: huidige dak construc e
Figuur 9: afme ngen fabrieks hal
Technisch: Welke delen van de oude fabriek kunnen worden hergebruikt? Eigenlijk verkeren alle delen van het complex in goede staat. Het bestaande daklicht zorgt er nu alleen voor dat het hieronder gelegen klimaat niet aangenaam is. Dit enkel glas dient vervangen te worden. Welke innova eve en milieuvriendelijke materialen kunnen worden gebruikt voor de architectonische samenhang en de herontwikkeling van de voormalige fabriek? Door de bestra ng op sch te laten doorlopen het gebouw in – hierbij gietvloeren over de bestaande betonnen vloer te plaatsen (met nieuw te plaatsen vloerverwarming) krijgt de straat een rus g karakter. De bestaande binnenmuren worden aan de straatzijde zo gelaten dat de baksteenstructuur nog te zien is. Alle muren worden aan de (andere) binnenzijde geïsoleerd en strak afgewerkt met wit stucwerk dan wel wit gesaust. Door in bijzondere ruimten als het restaurant zachte wanden te plaatsen wordt de akoes ek hier verbeterd. Hierbij heb ik gekozen voor het werk van Claudy Jongstra. Zij combineert kunst en natuurlijke materialen tot een akoes sche wand. Zo heb ik en een betere akoes ek en daar waar deze wanden worden toegepast en verbijzondering wat men zou opvallen.
Figuur 10: wandbekleding, ontwerper Claudy Jonstra
Welke technische aspecten van de oude fabriek kunnen worden benut? De grote dimensionering van alle hallen. De funda e en bestaande construc e kunnen allen worden benut. Ook kunnen de huidige ramen blijven zi en omdat ik hier overal achterzetramen plaats welke de huidige ramen benadrukken door middel van een naar voren gelegen op de voorzetwand geplaatst kozijn en lijst.
Nog mogelijk verder uit te werken. Als ik nog een aantal maanden na mijn afstuderen zou kunnen doorwerken aan deze opgave zou ik dieper ingaan op de mogelijkheden welke de rivier de Rijn gelegen langs de herontwikkelingopgave biedt. Hierbij het gebied naast de opgave meenemen in een stedenbouwkundig ontwerp. Aan de zuidwest zijde van het complex, aan de rivier gelegen, bevind zich nu een test terrein van KEMA waar zware apparatuur wordt getest. In een toekoms ge situa e, hierbij denkend aan 20 tot 30 jaar, kan ik mij inbeelden dat deze industrie gaat verhuizen naar een cluster verderop gelegen aan de rijn – meer rich ng Renkum. Ook zou ik meer willen kijken naar het inrichten van een openbare ruimte, naar referen e projecten van herontwikkelde fabrieken. Ik zou mijn ontwerp voor de buitenruimte willen toetsen aan en naast andere projecten willen leggen om zo te kijken of hier nog verbetering nodig is. Al denk ik dat een ontwerp nooit helemaal af is en er al jd verbetering ergens te behalen valt, ook na een defini ef ontwerp.
Advies Ik zou een toekoms g RMIT student willen adviseren om al jd te starten met een onderzoek naar de bestaande s tua e en zijn geschiedenis op een zeer grote schaal. En langzaamaan toe te werken naar een kleine schaal. Waar ik al snel de fout heb gemaakt, of liever waar ik mij des jds op heb blindgestaard is het tekenen van een pla egrond zonder context op een gedetailleerd schaalniveau. Dit zet
jezelf schaakmat, zo kom je niet voor maar ook niet achteruit. Ik probeer al jd de bestaande situa e van een gebouw, de oude structuur te laten zien – dit probeer ik niet zozeer te verstoppen of in te pakken in een dik pak isola e. Echter is dit een aanpak die niet perse voor eenieder moet gelden. Hij werkt voor mij en ik kan me er goed in vinden. In mijn herontwerp opgave heb ik gezocht naar een programma welke nodig was voor de directe en wijdere omgeving. In een toekoms ge vergelijkbare situa e, daar een gebouw leeg komt te staan bij een nieuwbouwwijk al dan niet gelegen in het groen – zou ik kijken naar de aanknoping punten die gevonden kunnen worden op groot en klein schaalniveau. Hierbij het schaalniveau van het gebouw zelf te behandelen als de hierboven beschreven methode.
shop RENT room A
office 1,2,3,4
RENT room B
CAS spijkers ACADEMY
Figuur 11: Fundering, tekening daterend uit 1959
restaurant
MARKET
Figuur 12: VO p3
Mijn aanpak en methode Zoals hierboven geschreven is al jd naar de meest eerlijke oplossing binnen een gebouw gezocht. Dit kan als vrij ra oneel en oprecht gelezen worden, echter is soms ook zeer idealis sch naar de situa e gekeken. Dan is geprobeerd weer een stap terug te doen en is gepoogd weer na te denken over de meest eerlijke oplossing. Door de directe omgeving van de herontwikkeling opgave mee te ontwerpen is gepoogd het gebouw te verankeren en naadloos aan te sluiten op de context. De aanpak Research by Design zou ik waarschijnlijk in toekoms ge opgave ook doorze en, echter heb ik wel geleerd dat ik veel meer kan leren van de mensen om mij heen. Voorheen werkte ik vaak hele dagen zelf thuis. Door naast mensen te gaan zi en en met studiegenoten dan wel heel even je docent aan te schieten en te overleggen kom je vaker en sneller tot nieuwe ideeën. Of een vraagstuk waar ik zeker een uur over had gedaan wordt zomaar even door je mede studiegenoot binnen twee minuten opgelost. Ik heb hier een hoop door geleerd en ben mijn mede studenten en docenten hier dan ook zeer dankbaar voor.
