Ondernemersplan. Uitleg behorend bij de Instructie Managen

Managen FAQ

FAQ

Frequent Asked Questions BETREFFENDE:

BOP

BedrijfsOntwikkelPlan

Ondernemersplan Uitleg behorend bij de “Instructie Managen” De vragen staan per onderwerp gegroepeerd in dezelfde volgorde als de opdrachten die voor de verschillende onderdelen gegeven worden. De nummering van vragen en opdrachten zijn hetzelfde als de opdrachten van taak 1 en taak 2 uit de “Instructie Managen”. Voorbeelden van uitgewerkte berekeningen zijn niet in deze FAQ lijst opgenomen. Als hulpmiddel zijn twee verschillende rekenbladen beschikbaar. Eén algemeen rekenblad voor managen. En een specifiek rekenblad voor melkveehouderij. Voor akkerbouwbedrijven is ook het programma MEBOT beschikbaar. Andere beschikbare rekenbladvoorbeelden zijn: - Berekening inkomstenbelasting - Voorbeeld netto- brutoloon en kostenwerkgever - Bedrijfsresultaten - Loonwerk of eigenmechanisatie omslagpunt - Minimum inzet berekening van machines - Demo financiële kengetallen - Kengetallenboom Dupont Alles is beschikbaar via moodle; http://moodle.edudelta.nl/login/index.php Inhoudsopgave A

PRODUCTIEPLAN, DOELSTELLINGEN EN ONDERNEMINGSVORM .............................................................. 3 A1 A2 A3 A4 A5

B

WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN DE INLEIDING EN DE OPDRACHT A!? ........................................................................ 3 WAT IS BEDRIJFSVOERING. ............................................................................................................................. 3 WAT IS EEN DOELSTELLING FORMULEREN? ........................................................................................................ 3 WELKE PERIODE MOET JE BESCHRIJVEN BIJ DE GESCHIEDENIS VAN HET BEDRIJF? ....................................................... 3 WAT IS EEN PRODUCTIEPLAN. ......................................................................................................................... 3

BEOORDELEN BEDRIJFSSITUATIE .............................................................................................................. 4 B1 HOE KOM JE AAN AFBEELDINGEN EN PLATTEGRONDEN? ....................................................................................... 4 B2 ALGEMEEN .............................................................................................................................................. 4 GROND ............................................................................................................................................................ 5 DRAINAGE ....................................................................................................................................................... 5 GEBOUWEN .................................................................................................................................................... 8 WERKTUIGEN ................................................................................................................................................ 10 AKKERBOUW GEWASSEN ............................................................................................................................. 12 LENINGEN EN KREDIETEN ............................................................................................................................. 13 SAMENSTELLING VAN HET VERMOGEN DE BEGIN- EN EINDBALANS. .......................................................... 13 SALDOBEREKENINGEN .................................................................................................................................. 16 BEDRIJFSBEGROTING .................................................................................................................................... 17

Edudelta college Goes

Pagina 1

Managen FAQ NIET TOEGEREKENDE KOSTEN ...................................................................................................................... 17 FINANCIERINGSBEGROTING ......................................................................................................................... 20 BESPARINGEN EN LIQUIDITEIT ...................................................................................................................... 21 DE EINDBALANS ............................................................................................................................................ 22 B3 BEDRIJFSBEGROTING, FINANCIERINGSBEGROTING............................................................................................. 23 B4 CONTROLE BEDRIJFS- EN FINANCIERINGSBEGROTING ........................................................................................ 23 B5 KENGETALLEN ........................................................................................................................................... 23 B6 BEDRIJFSVERGELIJKING ................................................................................................................................ 24 B7 STERKE- EN ZWAKKE KANTEN........................................................................................................................ 24 B8 BEOORDELING BEDRIJFSECONOMISCHE SITUATIE .............................................................................................. 25 B9 TOEKOMSTVISIE......................................................................................................................................... 25 C

ARBEID ................................................................................................................................................... 25 C1 C2 C3 C4

D

BEWERKINGSKOSTEN ............................................................................................................................. 26 D1 D2 D3 D4

E

BEWERKINGSKOSTEN .................................................................................................................................. 26 LOONWERK EIGENMECHANISATIE .................................................................................................................. 26 UURLOON ONDERNEMER............................................................................................................................. 27 CONCLUSIES ............................................................................................................................................. 27

PRIVÉ EN FISCUS..................................................................................................................................... 27 E1 E2 E3

F

ARBEIDSBEGROTING ................................................................................................................................... 25 LOONKOSTEN ............................................................................................................................................ 26 ARBO ...................................................................................................................................................... 26 BEOORDELEN BEDRIJFSUITRUSTING................................................................................................................ 26

GEZINSBUDGET ......................................................................................................................................... 27 INKOMSTEN BELASTING ............................................................................................................................... 27 BTW ...................................................................................................................................................... 28

DUURZAME BEDRIJFSVOERING .............................................................................................................. 28 F1 MINERALENBALANS.................................................................................................................................... 28 F2 GEWASBESCHERMING................................................................................................................................. 28 CLM Milieumeetlat ..................................................................................................................................... 28 F3 MILIEUZORG ............................................................................................................................................. 29

G

FINANCIERING ........................................................................................................................................ 29 G1 G2 G3 G4 G5

H

LIQUIDITEITSBEGROTING ............................................................................................................................. 29 STILLE RESERVES ........................................................................................................................................ 29 FINANCIËLE KENGETALLEN ........................................................................................................................... 30 RENTABILITEIT ........................................................................................................................................... 31 BEOORDELING FINANCIERING ....................................................................................................................... 31

RISICOBEHEER ........................................................................................................................................ 31 H1 H2 H3

RISICO’S................................................................................................................................................... 31 VERZEKERINGEN ........................................................................................................................................ 32 VEILIGHEIDSASPECTEN ................................................................................................................................ 32

K SAMENVATTING RAPPORT MET CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN ............................................................ 32 SCHRIFTELIJKE RAPPORTAGE ..................................................................................................................................... 32 L

PRESENTATIE IN “POWER POINT” VAN HET RAPPORT............................................................................ 33


Pagina 2

Managen FAQ TAAK 1

A

PRODUCTIEPLAN, DOELSTELLINGEN EN ONDERNEMINGSVORM

A1 Wat is het verschil tussen de inleiding en de opdracht A!? Niets, de opdracht is kort gezegd een inleiding maken. A2 Wat is bedrijfsvoering? Bedrijfsvoering is de dagelijkse gang van zaken op een bedrijf. Besluiten, maatregelen en veranderingen vinden elke dag plaats. De kosten die met de werkzaamheden samenhangen zijn goed toe te rekenen aan een gewas of een productierichting. De termijn waarover de besluiten of maatregelen zich uitstrekken is veelal gelijk of korter dan een jaar. De kosten van de bedrijfsvoering zijn de toegerekende kosten. Deze komen in de saldoberekening te staan. De toegerekende kosten bijna gelijk aan de boekhoudkundige directe kosten of variabele kosten. Wat is bedrijfsorganisatie. De bedrijfsorganisatie is de combinatie van de productiefactoren (grond, arbeid, kapitaal en ondernemerschap. Daar hoort daar ook de omgeving “license to produce” bij.). De bedrijfsorganisatie betreft dus het totale productie apparaat. De beslissingen die hier genomen worden hebben ingrijpende gevolgen en zijn voor een periode van meer dan enkele jaren. De kosten die het gevolg zijn van besluiten of veranderingen zijn niet direct toe te rekenen aan een gewas of productie richting. Denk aan gebouwen en/of machines waarvan alle bedrijfsonderdelen gebruik maken. De kosten die samenhangen met de bedrijfsorganisatie zijn de niet toegerekende kosten. Ze komen in de bedrijfsbegroting te staan. Het zijn de boekhoudkundige vaste kosten of constante kosten samen met de indirecte kosten. A3 Wat is een doelstelling formuleren? Dat is het doel (die dingen die de ondernemer probeert te bereiken met het uitoefenen van zijn bedrijf) van de onderneming in begrijpelijke woorden opschrijven. Dat is in de praktijk vaak niet beperkt tot, zoveel mogelijk winst maken en continuïteit van het bedrijf. Er zijn vele neven doelstellingen denkbaar. Deze kunnen al dan niet ondergeschikt zijn aan de hoofddoelstellingen. Bijvoorbeeld, de ondernemer wil binnen 2 jaar gecertificeerd zijn voor: ........ , of de ondernemer wil binnen tien jaar het bedrijf overdragen via een maatschap constructie aan zijn opvolger, of de ondernemer wil binnen drie jaar in samenwerking met zijn buren een nieuwe teelt opstarten. Denk ook aan duurzaam produceren. Is dat wel of geen doelstelling van het bedrijf? Nee waarom niet? En zo ja, waaraan zie je dat dan? A4 Welke periode moet je beschrijven bij de geschiedenis van het bedrijf? Probeer kort en helder het ontstaan vanaf de laatste 25 á 30 jaar te omschrijven (dat kan in twintig tot vijftig zinnen). En probeer voor een periode van 2 tot 5 jaar de toekomstige ontwikkelingen of plannen te omschrijven. Dus de toekomst gedachten onder woorden brengen. Bedenk dat je bij een bedrijfsontwikkelplan vanuit de geschiedenis van het bedrijf de toekomst in beeld probeert te krijgen. A5 Wat is een productieplan? Een productieplan is de beschrijving van de omvang en soort van producten die het bedrijf voortbrengt en afzet. Voor een akkerbouwbedrijf hoort daar het bouwplan bij en voor een melkveehouderijbedrijf hoort daar de veestapel bij.


Pagina 3

Managen FAQ Kortom, wat, hoe, waar, wanneer, en door of met wie produceert een bedrijf. Schrijf dit zodanig op dat het ook voor een buitenstaander goed te begrijpen is. Een belangrijk onderdeel van het productieplan is ook het werk. Geef kort maar helder aan hoe al het werk rondgezet wordt.

B

BEOORDELEN BEDRIJFSSITUATIE

B1 Hoe kom je aan afbeeldingen en plattegronden? Die kun je zelf maken of overnemen. Via LNV kan ieder akkerbouwer en veehouder plattegronden van zijn percelen downloaden ten behoeve van de teeltregistratie. Ook van routeplanners kun je kaartjes overnemen. Op het internet zijn mogelijkheden genoeg, google maps, etc. De eis is altijd dat er op A4 formaat gewerkt wordt en dat tekeningen, plattegronden etc. van een duidelijke legenda zijn voorzien. Hoe krijg je plaatjes van het beeldscherm in een document? Zorg dat het plaatje op het beeldscherm te zien is. Druk op alt en print screen. Plak nu het plaatje in het document met behulp van plakken. Je kunt het plaatje bijsnijden om overtollige informatie er af te halen via de werkbalk bewerken. Denk aan de resolutie. Vaak is de resolutie van een beeldscherm veel te laag om die te gebruiken voor een deugdelijke afbeelding in een document. Scannen van een afbeelding is ook een mogelijkheid. Zorg voor voldoende kwaliteit. Een afbeelding heeft voldoende kwaliteit als er geen zichtbare gebreken of tekortkomingen te zien zijn. B2 ALGEMEEN N.B. invullen van de rekenbladen; de volgorde van de onderwerpen en rekenbladen is hetzelfde als de uitleg hieronder. Wat is een VAK? Jaar eenheden etc. VAK betekend Volwaardige ArbeidsKracht. Volwaardig is iemand die voor 100% inzetbaar is en 100% aanwezig, dus alle van belang zijnde werkzaamheden kan uitvoeren en een volledige baan heeft. Iemand die 50% inzetbaar is en een halve baan heeft wordt gerekend als 0,25 VAK. Vermenigvuldig de inzetbaarheid met de volwaardigheid. Bereken ook de arbeidsjaareenheden en de Nederlandse grootte-eenheid (nge). De Nederlandse grootte-eenheid (nge) is een reële economische maatstaf die gebaseerd is op het brutostandaardsaldo (bss, opbrengsten minus bepaalde specifieke kosten). Het is een maat waarmee de economische omvang van agrarische activiteiten wordt weergegeven. Gebruik de rekenmodule op de website van het Lei; http://www.lei.wur.nl, ga naar “Sector in cijfers” en kies dan “Bedrijfsomvang en -type”. Wat is de “rentevoet berekende rente”? Onder berekende rente, wordt verstaan de kosten die gerekend worden voor het geld dat in een productiemiddel geïnvesteerd is. De redenering is dat je het geld ook had kunnen uitlenen, dan had je daar rente van ontvangen. Die opbrengst mis je, dus wordt dat als kosten toegerekend aan het productiemiddel. De rentevoet is de hoogte van de berekende rente. Dat is niet gelijk aan de rente die je ontvangt over geld dat je bij een bank vastzet. Bedenk dat bij een bank de te betalen rente altijd hoger is dan de rente die je ontvangt. Een redelijke schatting voor berekende rente is 1,5% tot 2% lager dan de rente die betaald moet worden voor een hypotheek. De omvang van het bedrag en de periode waarover het geld vastgezet wordt bepaald de hoogte van de rente.


Pagina 4

Managen FAQ GROND

Hoe hoog is de pachtprijs van de grond? De pachtprijs van de grond is per regio vastgesteld. De bedragen staan vermeld in een boekje over pacht. “PACHT nieuwe normen, nieuwe regels” (uitgave LNV). Dat moet in de mediatheek staan. Op het internet kun je alle informatie vinden bij het lnvlokket; http://www.hetlnvloket.nl ga via Home»Onderwerpen»Registratie»Pacht naar de informatie die je nodig hebt. Bedenk dat de werkelijke pacht lager kan zijn. Bespreek de oorzaak hiervan met je stagebieder en beschrijf dat in jouw verslag. Hoe hoog zijn de waterschapslasten? De hoogte van de waterschapslasten kun je het beste vragen aan je stagebieder of het waterschap. Ga eens goochelen op het internet. Bedenk dat elk jaar er een aanslag van deze lasten binnenkomt. Vaak via de WOZ. Betaalt een pachter waterschapslasten? Een pachter betaalt de helft van de waterschapslasten, de verpachter betaalt de andere helft. Hoe hoog is de vrije verkeerswaarde van de grond? De vrije verkeerswaarde van de grond kun je vaststellen aan de hand van de verkoopprijs van grond in de beurt. Deze prijzen kun je vinden in het Agrarisch Dagblad. Daarin staan verkoopprijzen van recent verkochte percelen en bedrijven. Wat is de bedrijfswaarde van de grond? De bedrijfswaarde is de waarde waarvoor de grond op de fiscale balans staat. Deze waarde vraag je dus niet aan je stagebieder. Je kunt deze het beste vaststellen door aan je stagebieder te vragen wat de gemiddelde waarde is van de grond als die in familie verband wordt overgedragen. De bedrijfswaarde is dus de waarde waar de grond in het verleden voor aangekocht of overgenomen is. Welke rentevoet moet je gebruiken bij het vaststellen van de berekende rente van de grond? Gemiddeld is de rentevoet ± 2,5%. Dit is ongeveer gelijk aan het bedrag van de pachtnorm. Omdat de pachtprijzen de laatste jaren behoorlijk gestegen zijn klopt dat niet meer helemaal. De redenering is dat 2,5% berekende rente ongeveer evenveel is als de betaalde pacht. Stel € 1.000 pacht = ongeveer gelijk aan 2,5% van de vrije verkeerswaarde. Dus 2,5% van € 40.000 vrije verkeerswaarde = € 1.000. Is de pacht maar € 750 en de vrijeverkeerswaarde € 50000 dan zou de berekende rente voor de grond maar 1,5% zijn. Voor de eenduidigheid hanteren we als rente voet voor de grond 2,5%, om korte termijn effecten uit te sluiten. De redenering is dat de verpachter door de waarde stijging van de grond ook opbrengsten realiseren kan. Grond is een waardevaste investering. De waarde van de grond stijgt over een reeks van jaren altijd! Tegenwoordig is de bestemming die de grond in een bestemmingsplan toegewezen krijgt wel van grote invloed. DRAINAGE

Hoe stel je de levensduur van de drainage vast? Voor het berekenen van de bedrijfseconomische afschrijvingskosten moet je de levensduur van de drainage bepalen. Dat doe je door allereerst vast te stellen hoe lang de aanwezige drainage nog zal mee gaan. Dan stel je vast hoe lang de drainage er al ligt. De optelsom is de levensduur. Bedenk dat als de levensduur veel langer is dan 30 jaar, deze waarschijnlijk geen vervangingswaarde heeft omdat de drainage dan waarschijnlijk reëel gesproken niet vervangen Edudelta college Goes

Pagina 5

Managen FAQ zal worden. Een andere mogelijkheid is dat er hier en daar op het perceel tussen drainage wordt of is aangebracht (dus dat niet alle drainage in een keer vervangen wordt). Een heel belangrijke maatstaf voor de te hanteren bedrijfseconomische levensduur van drainage is de Kwin. Als de levensduur die je zelf gebruikt behoorlijk afwijkt dan moet je dat heel goed kunnen verklaren. Hoe stel je de vervangingswaarde van de drainage vast? De vervangingswaarde van de drainage stel je vast door te bepalen hoeveel het kost om de drainage nu te vervangen. Daarvoor kun je de KWIN raadplegen (wordt de drainage niet vervangen omdat deze geen functie heeft, dan is de vervangingswaarde nul). Het is altijd belangrijk om de vervangingswaarde in de praktijk te controleren. De KWIN is maar een richtlijn. In de praktijk zijn grote verschillen aanwezig. Hoe bereken je de afschrijving per jaar van de drainage?

vervangingswaarde  afschrijving per jaar levensduur Hoe bereken je het afschrijvingspercentage per jaar van de drainage?

afschrijving per jaar  100%  afschrijvingsprecent age vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je de bedrijfswaarde van de drainage?





vervangingswaarde  afschrijving  leeftijd   bedrijfswaarde

De leeftijd is het berekeningsjaar (meestal het huidige kalenderjaar) minus het jaar van aanschaf. De bedrijfswaarde is het bedrag waarvoor de drainage in de balans is opgenomen. Verwar dit begrip niet met de boekwaarde. De boekwaarde is de fiscale balanswaarde. Het gaat bij bedrijfsontwikkelingsplannen niet om de fiscale boekhouding maar om de bedrijfseconomische gegevens. Hoe bereken je de rente (berekende rente kosten) van de drainage?

gemiddeld geinvestee rdvermogen  rentevoet  rentekoste n vervangingswaarde  gemiddeld geinvestee rdvermogen 2 vervangingswaarde  rentevoet  rentekoste n 2 vervangingswaarde  rentevoet  0 ,5  rentekoste n rentevoet vervangingswaarde   rentekoste n 2 Zorg dat je de afleiding begrijpt en zelf kunt beredeneren. Dan hoef je de formule niet uit het hoofd te leren. Bedenk dat de drainage geen restwaarde heeft. Bij de berekening wordt Edudelta college Goes

Pagina 6

Managen FAQ uitgegaan van het gemiddelde geïnvesteerde vermogen. Direct na de aanschaf is de waarde van de drainage gelijk aan de vervangingswaarde. Op het einde van de levensduur is de waarde van de drainage nul. De berekende rente stel je vast over de gemiddelde waarde van de drainage gedurende de levensduur. Dat is dan gelijk aan wat je ontvangen zou als je het geld niet in de drainage gestopt had maar uitgeleend had voor dezelfde rente als de rentevoet. Als je in een rekenblad formules invult kun je het beste zoveel mogelijk delen voorkomen. Dat levert minder foutmeldingen op. Hoe bereken je het rente percentage voor berekende rente van de drainage?

rentekoste n per jaar  100%  percentage rente vervangingswaarde 0 ,5  rentevoet  percentage rente Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je de onderhoudskosten van drainage? Met behulp van de KWIN stel je eerst het percentage onderhoud vast. Vermenigvuldigen met de vervangingswaarde levert de jaarlijks onderhoudskosten op. Bedenk dat de KWIN alleen een richtlijn is. In de praktijk kunnen grote verschillen bestaan. Hoe bereken je het totale afschrijvingspercentage van alle drainage?

totale afschrijvingskosten  100%  percentageafschrijving totale vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je het percentage rente van alle drainage?

totale rentekosten  100%  percentage rente totale vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je het percentage onderhoud van alle drainage?

totale onderhoudskosten  100%  percentage onderhoudskosten totale vervangingswaarde


Pagina 7

Managen FAQ Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. GEBOUWEN

Hoe stel je de levensduur van de gebouwen vast? Voor het berekenen van de bedrijfseconomische afschrijvingskosten moet je de levensduur van de gebouwen bepalen. Dat doe je door allereerst vast te stellen hoe lang het aanwezige gebouw nog zal meegaan. Dan stel je vast hoe lang het gebouw er al staat. De optelsom is de levensduur. Bedenk dat als de levensduur veel langer is dan 30 jaar, deze waarschijnlijk geen vervangingswaarde heeft omdat het gebouw dan waarschijnlijk reëel gesproken niet vervangen zal worden. Een andere mogelijkheid is dat het gebouw tussentijds gerenoveerd is. Een grondige renovatie is een vervangingsinvestering en brengt dus ook afschrijvingskosten met zich mee. Gebruik de Kwin als referentie voor de bedrijfseconomische levensduur van de gebouwen. Wijkt de levensduur die je gebruikt veel af, dan zal je duidelijk in je verslag moeten uitleggen waarom dat zo is. Niet onderbouwde uitgangspunten is geen deugdelijke bedrijfseconomische benadering. Hoe stel je de vervangingswaarde van een gebouw vast? De vervangingswaarde van een gebouw stel je vast door te bepalen hoeveel het kost om het gebouw nu te vervangen. Daarvoor kun je de KWIN raadplegen(wordt het gebouw niet vervangen omdat het geen functie heeft, dan is de vervangingswaarde nul). In de praktijk wijkt de vervangingswaarde van de gebouwen vaak sterk af van de richtlijnen die in de KWIN gegeven worden. Dat komt door de vele verschillende uitvoeringsvormen en het grote verschil in gebruikte materialen. Ook speelt de fundering een grote rol. Wel of niet heien maakt veel verschil uit. Zorg dat je goed nagaat wat de reële vervangingswaarde is die je moet gebruiken. Hoe bereken je de afschrijving per jaar van een gebouw?

vervangingswaarde  afschrijving per jaar levensduur Hoe bereken je het afschrijvingspercentage per jaar van een gebouw?

afschrijving per jaar  100%  afschrijvingsprecent age vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je de bedrijfswaarde van een gebouw?





vervangingswaarde  afschrijving  leeftijd   bedrijfswaarde De leeftijd is het berekeningsjaar (meestal het huidige kalenderjaar) minus het jaar van aanschaf. Voor de bedrijfswaarde van de gebouwen is ook de uitleg die bij de drainage gegeven is van toepassing. Een probleem kan zijn dat de echte leeftijd van een gebouw niet goed vast te stellen is omdat het gebouw al heel oud is en er nogal wat renovaties hebben plaats gevonden.


Pagina 8

Managen FAQ Kijk dan hoe lang het gebouw nog reëel meegaat en trek daar de normale levensduur vanaf, dat is het virtuele bouwjaar wat je kunt gebruiken. Hoe bereken je de rente (rente kosten) van een gebouw?

gemiddeld geinvestee rdvermogen  rentevoet  rentekoste n vervangingswaarde  gemiddeld geinvestee rdvermogen 2 vervangingswaarde  rentevoet  rentekoste n 2 vervangingswaarde  rentevoet  0 ,5  rentekoste n rentevoet vervangingswaarde   rentekoste n 2 Voor gebouwen rekenen we geen restwaarde omdat dit nauwelijks vast te stellen is. In de praktijk zou je eerder met een negatieve restwaarde rekening moeten houden. Hoe bereken je het rente percentage voor berekende rente van een gebouw?

rentekoste n per jaar  100%  percentage rente vervangingswaarde 0 ,5  rentevoet  percentage rente Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je de onderhoudskosten van een gebouw? Met behulp van de KWIN stel je eerst het percentage onderhoud vast. Vermenigvuldigen met de vervangingswaarde levert de jaarlijks onderhoudskosten op. In de praktijk bestaan grote verschillen voor wat betreft de onderhoudskosten. Hoe bereken je het totale afschrijvingspercentage van alle gebouwen?

totale afschrijvingskosten  100%  percentage afschrijving vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. De woning staat apart op de balans. In de praktijk staat de woning en de ondergrond van de woning bijna altijd op de privé balans. Dat is op uitzonderingen na steeds vaker zo in de fiscale boekhouding. In ieder geval brengt de woning nooit kosten voor het bedrijf met zich mee. In de bedrijfsbegroting staan dus nooit kosten van de woning! Zorg er daarom voor dat je bij totaal tellingen de afschrijvingen, de rentekosten en de onderhoudskosten van de woning niet bij die van de gebouwen optelt!


Pagina 9

Managen FAQ Hoe bereken je het percentage rente van alle gebouwen?

totale rentekosten  100%  percentage rente vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je het percentage onderhoud van alle gebouwen?

totale onderhoudsk osten  100%  percentageonderhoudsk osten vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. WERKTUIGEN

Hoe stel je de levensduur van de werktuigen vast? Voor het berekenen van de bedrijfseconomische afschrijvingskosten moet je de levensduur van een werktuig bepalen. Dat doe je door allereerst vast te stellen hoe lang het aanwezige werktuig nog zal meegaan. Dan stel je vast hoe lang het werktuig al gebruikt wordt. De optelsom is de levensduur. Bedenk dat als de levensduur veel langer is dan 15 jaar, deze waarschijnlijk geen vervangingswaarde heeft omdat het werktuig dan waarschijnlijk reëel gesproken niet vervangen zal worden. Een andere mogelijkheid is dat het werktuig tussentijds gereviseerd is. Een grondige revisie is een vervangingsinvestering en brengt dus ook afschrijvingskosten met zich mee. Het is ook mogelijk dat de machine of het werktuig wel vervangen wordt maar dat het oude werktuig op het bedrijf in gebruik blijft vanwege de geringe inruilwaarde. Het is ook mogelijk dat er sprake is van een tweedehands vervangingswaarde. Nauwkeurig vaststellen van de vervangingswaarde is heel belangrijk omdat dit veel verschil kan uitmaken bij de totale werktuigkosten. Gebruik de Kwin als richtlijn voor een reële bedrijfseconomische vervangingswaarde. Hoe stel je de vervangingswaarde van een werktuig vast? De vervangingswaarde van een werktuig stel je vast door te bepalen hoeveel het kost om het werktuig nu te vervangen. Daarvoor kun je de KWIN raadplegen of een dealer (wordt het werktuig niet vervangen omdat het geen functie heeft, dan is de vervangingswaarde nul). Bedenk dat ook een 2ehands vervangingswaarde mogelijk is als het werktuig niet nieuw gekocht wordt. Kijk goed naar de uitvoering van het werktuig of de machine. Als je vervangingswaarde van een op olie gestookte droogkachel bepaalt dan wordt dit waarschijnlijk de nieuwprijs van een gas gestookte kachel. Zo kan een trekker met tweewielige aandrijving best vervangen moeten worden door een type met vierwielige aandrijving. Hoe bereken je de afschrijving per jaar van een werktuig?

vervangingswaarde  restwaarde  afschrijving per jaar levensduur Edudelta college Goes

Pagina 10

Managen FAQ De restwaarde bepaal je apart door naar de gebruiksduur van het werktuig te kijken en de moderniteit. Zomaar een vast percentage gebruiken is niet reëel. Bepaal per werktuig wat de restwaarde zal zijn. Je kunt wel een percentage hanteren, dat rekent makkelijker. Hoe bereken je het afschrijvingspercentage per jaar van een werktuig?

afschrijving per jaar vervangingswaarde

 100%  afschrijvingsprecentage

Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je de bedrijfswaarde van een werktuig?





vervangingswaarde  afschrijving  leeftijd   bedrijfswaarde De leeftijd is het berekeningsjaar (meestal het huidige kalenderjaar) min het jaar van aanschaf. Hoe bereken je de rente (rente kosten) van een werktuig?

gemiddeld geinvesteerdvermogen  rentevoet  rentekosten vervangingswaarde  restwaarde  gemiddeld geinvesteerdvermogen 2 vervangingswaarde  restwaarde  rentevoet  rentekosten 2 Denk er om dat hier een plusteken in de formule voor de restwaarde staat! Bij de afschrijving staat er een minteken voor de restwaarde! Hoe bereken je het rente percentage voor berekende rente van een werktuig?

rentekosten per jaar  100%  percentage rente vervangingswaarde percentage gemiddeld geinvesteerdvermogen  rentevoet  percentage rente Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je de onderhoudskosten van een werktuig? Met behulp van de KWIN stel je eerst het percentage onderhoud vast. Hierbij moet je rekening houden met de gebruiksintensiteit van de werktuigen. De onderhoudskosten bij een loonwerker zullen veel hoger zijn omdat dit meestal veel meer oppervlakte bewerkt dan bij een individueel bedrijf het geval is. Bij een tweedehands werktuig heb je hogere onderhoud kosten dan bij een nieuw werktuig. Vermenigvuldigen met de vervangingswaarde levert de jaarlijks onderhoudskosten op.


Pagina 11

Managen FAQ

Hoe bereken je het totale afschrijvingspercentage van alle werktuigen?

totale afschrijvingskosten  100%  percentage afschrijving vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je het percentage rente van alle werktuigen?

totale rentekosten  100%  percentage rente vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. Hoe bereken je het percentage onderhoud van alle werktuigen?

totale onderhoudskosten  100%  percentage onderhoudskosten vervangingswaarde Let op, bij formules in rekenbladen hoef je “x 100%” niet op te nemen als de opmaak van de cel de eigenschap procenten heeft. AKKERBOUW GEWASSEN

Wat zijn te velde staande gewassen? De waarde van de te velde staande gewassen moet berekend worden omdat deze waarde op de balans komt te staan. Te velde staande gewassen zijn dus gewassen die op het land staan bij het opstellen van de begin balans. De balansdatum is meestal het begin en einde van een kalenderjaar. Voor de gewassen die op de balans datum op het land staan bereken je hoeveel kosten er gemaakt zijn voor het zaaizaad, de kunstmest e.d. die al aangewend zijn. Het totale bedrag komt op de balans. Van de andere gewassen die geteeld worden maak je tegelijk een overzicht zodat het bouwplan bekend is. Wat zijn voorraden. Onder voorraden wordt verstaan voorraden eindproduct en voorraden grondstof op de balans datum, dat is eind April. Voorraden eindproduct zijn bijvoorbeeld consumptie aardappelen die nog aanwezig zijn, of uien. Voorraden grondstof zijn bijvoorbeeld kunstmest of zaaizaad dat aanwezig is. Wat zijn vorderingen? Vorderingen zijn gelden die nog betaald moeten worden door debiteuren. Zoals consumptie aardappelen die al afgeleverd zijn maar nog niet zijn betaald. Edudelta college Goes

Pagina 12

Managen FAQ Er kunnen ook vorderingen van crediteuren zijn. Dat zijn rekeningen die nog betaald moeten worden. Dat zijn bijvoorbeeld rekeningen van bestrijdingsmiddelen die nog niet zijn voldaan. LENINGEN EN KREDIETEN

Hoe stel je vast welke leningen een stagebieder heeft? Dat kun je niet vaststellen, want je mag daar niet naar vragen, dat zijn vertrouwelijke gegevens waar je niets mee te maken hebt. Voor het opstellen van een bedrijfsbegroting bij het maken van het ondernemersplan maakt het ook niets uit of je wel of niet op de hoogte bent van de schulden van de stagebieder. Voor het maken van het ondernemersplan ga je zelf berekenen hoe hoog de leningen van de stagebieder zijn. Het totale bedrag van de leningen is gelijk aan het balanstotaal van de bezittingen minus de herwaardering grond x 0,5. Dat is een eerste schatting. Vervolgens laat bespreek je dit met je docent. Je moet dus eerst de debet zijde van de beginbalans maken voordat je dit kunt berekenen. Het totale bedrag van de leningen is gelijk aan de “huidige schuld”. Het “oorspronkelijk bedrag” en “de looptijd” vul je nu niet in. Het rentepercentage van de leningen schat je aan de hand van de huidige rente die banken voor hypotheken vragen. Dat kun je dus in de krant lezen. De aflossing op de lening kun je vaststellen door te schatten hoe lang er nog afgelost zal moeten worden. Reëel gesproken hangt dat samen met hoe lang de ondernemer zijn bedrijf al heeft en hoe lang hij nog ondernemer zal zijn. Stel dat de ondernemer 45 jaar is en dat hij bij een leeftijd van 65 jaar wil stoppen. Normaal gesproken moet hij dan in 20 jaar zijn leningen kunnen aflossen. Dit gegeven kun je ook met een coach bespreken. Wat is een rekening courant? Een rekening courant is eigenlijk de privé rekening van het bedrijf. De ondernemer ontvangt hier het geld op dat afnemers of klanten aan hem betalen en hij verricht via deze rekening zijn betalingen aan leveranciers. Voor een rekening courant is van te voren met de bank afgesproken wat het krediet maximum is. Dat is dus het bedrag waarvoor de ondernemer op de rekening rood mag staan. Tot dat bedrag mag de ondernemer geld opnemen en ook direct weer aflossen. Bespreek het maximum krediet met de ondernemer. Bepaal de huidige schuld zelf en stel die vast op een bedrag ergens tussen de € 500 en € 5000. Het rente percentage kun je niet gebruiken om de jaarlijkse rente kosten uit te rekenen. Dan moet je namelijk weten hoeveel debet rente er ontvangen wordt en hoeveel credit rente er betaald moet worden. Beide bedragen hangen sterk samen met het saldo van de rekening, dat wisselt over het algemeen zeer sterk in de loop van de tijd. Probeer de jaarlijkse rente kosten van de rekening courant zo goed mogelijk te schatten. Neem een bedrag tussen de € 250 en de € 750. SAMENSTELLING VAN HET VERMOGEN DE BEGIN- EN EINDBALANS.

BEZITTINGEN Voor welke waarde moet de grond op de balans opgenomen worden? De bedrijfswaarde van de grond komt op de beginbalans te staan. En voor de duidelijkheid, we schrijven niet af op grond dus is dit ook de waarde op de beginbalans. De waarde van de grond verandert wel als er grond bijgekocht of verkocht wordt. De waarde op de balans is dan de aankoopprijs minus de eventuele investeringsreserve. Een investeringsreserve ontstaat Edudelta college Goes

Pagina 13

Managen FAQ wanneer je grond verkocht hebt en het bedrag niet direct opnieuw is aangewend voor de aankoop van nieuwe grond. Daar tegenover staat een (latente) schuld aan de belastingdienst omdat je niet afrekent over de winst op de verkoop van de grond.

Wat is herwaardering grond? Herwaardering grond is de vrije verkeerswaarde minus de bedrijfswaarde. Dat doen we op deze manier omdat we op de balans willen zien welk vermogen er in het totale bedrijf zit. Dat is van belang voor de krediet waardigheid en / of de leencapaciteit. Voor de uitgangssituatie nemen we de herwaardering even niet op. Dat komt natuurlijk wel aan de orde bij het maken van een nieuw ondernemersplan. Als dit bedrag op de balans staat is dit natuurlijk hetzelfde op beginen eindbalans. Wat is erfpachtrecht? Erfpachtrecht is de waarde die het onroerend goed vertegenwoordigd voor de ondernemer als hij het in erfpacht heeft. Vanzelfsprekend gelijk op beginen eindbalans tenzij er erfpacht bij gekomen is of afgegaan. Bedenk dat bij erfpacht mogelijk het erf en / of de gebouwen eigendom zijn.

Wat is de waarde van de drainage op de balans? De waarde van de drainage op de balans is de bedrijfswaarde. Bedenk dat bij een pachtbedrijf de drainage bijna altijd een pachtersinvestering is.

Wat is de waarde van de gebouwen op de balans? De waarde van de gebouwen op de balans is de bedrijfswaarde. Bedenk dat bij een pachtbedrijf de gebouwen (de nieuwste) vaak een pachtersinvestering zijn.

Wat is de waarde van het woonhuis op de balans? In feite hoort een woning alleen op de bedrijfsbalans thuis als het een echte bedrijfswoning is. Bijvoorbeeld een woning voor de bedrijfsleider. Fiscaal staat de woning van de eigenaar gebruiker dus bijna altijd samen met de ondergrond op de privé balans. Op de bedrijfseconomische balans nemen we een bedrijfswoning (dus geen privéwoning van de eigenaar) gewoon op voor de bedrijfswaarde. Indien we toch de privéwoning van de eigenaar op de balans zetten is de reden daarvan dat we op de balans willen zien welk vermogen er in het totale bedrijf zit. Dat is van belang voor de beoordeling van bijvoorbeeld de kredietwaardigheid en/of de leencapaciteit. Bedenk wel dat de meeste eigenaren van een landbouwonderneming tegenwoordig getrouwd zijn op huwelijkse voorwaarden. Er is dus een privévermogen en een afgescheiden vermogen van het bedrijf. Gaat het bedrijf failliet, dan behoud men het privé vermogen. Schuldeisers kunnen daar geen aanspraak op maken. Het zal duidelijk zijn dat in dergelijke situaties de privéwoning nooit op de bedrijfsbalans komt te staan. Zou je de woning als onderpand voor een lening in het bedrijf gebruiken, dan loop je gerede kans de woning kwijt te zijn als schuldeisers hun tegoed opeisen bij een faillissement van het bedrijf.


Pagina 14

Managen FAQ Wat zijn immateriële vaste activa? Immateriële vaste activa zijn quota. Meestal het melkquotum en het suikerquotum. Soms zou dat ook nog het mestquotum kunnen zijn. De waarde hiervan mag je overleggen met je stagebieder. Bedenk vooraf dat je niet vraagt hoe groot de quota zijn, maar wat hij denkt dat normaal is (of gemiddeld) voor een bedrijf met dezelfde omvang. Dat doe je zo omdat je met de exacte omvang van het quotum niets te maken hebt. Dat zijn vertrouwelijke gegevens. Ook als jezelf hier anders over denkt dan nog heb je je te houden aan normen van goedfatsoen, hoffelijkheid en beleefdheid! Wat zijn financiële vaste activa? Dat kunnen zijn, aandelen, deelnemingen in andere bedrijven, beleggingen etc. Voor een agrarisch bedrijf betreft het vaak deelnemingen in coöperaties. Neem hier gewoon een fictief bedrag voor op in de balans als de stagebieder lid is van een coöperatie en hij met ledenkapitaal te maken heeft. Denk aan een bedrag tussen de € 500 en € 2500. De werkelijkheid kan hier sterk van afwijken, maar dat maakt voor het ondernemersplan in feite niet uit. Bespreek gewoon met je stagebieder wat hij denkt dat normaal is. Op die manier kom je veel meer te weten dan wanneer je enkel vraagt naar het getal dat je nodig hebt. Wat zijn vlottende activa? Dat zijn productie middelen die binnen één productiecyclus gebruikt of verbruikt worden. Melkkoeien of fokvee hoort daar duidelijk niet onder. Dat is gewoon vaste activa. Mestvarkens zijn wel vlottende activa. Ook liquide zijn vlottende activa. Liquide middelen zijn gelden die direct beschikbaar zijn voor het doen van betalingen. Je kunt zelf door goed waarnemen meestal het merendeel van de vlottende activa vaststellen. Doe dat dus! Eerst zelf goed rondkijken en opschrijven en daarna bespreken met je stagebieder. De vlottende activa hou je op beginen eindbalans gelijk. Dat is in de praktijk nooit zo, maar om te beginnen geeft dit wel een duidelijk overzicht. De toename liquide middelen kun je dan direct toewijzen aan de stijging van het rekening courant credit. De onderbouwing van deze werkwijze is vrij simpel als je bedenkt dat bij het zelfde bouwplan of aantal koeien over een aantal jaren de vlottende activa gelijk zullen zijn. Alleen als het aantal koeien toeneemt of de oppervlakte van bijvoorbeeld consumptie aardappelen verandert, dan zal ook de voorraad voer of pootgoed veranderen. Met andere woorden bij dezelfde productieomvang stellen we dat de vlottende activa gelijk blijven op beginen eindbalans. Hoe hoog moet het bedrag van de Kas/bank/giro zijn? Neem een fictief bedrag op tussen de € 500 en € 1500. De werkelijkheid kan hier sterk van afwijken, maar dat maakt voor het ondernemersplan in feite niet uit. Vraag aan je stagebieder wat hij denkt dat normaal is. Hou dit bedrag gelijk op beginen eindbalans, om dezelfde reden als bij vlottende activa beschreven is. SCHULDEN Hoe kom je aan het bedrag van de lang lopende schulden? Dit is het bedrag van de huidige schuld dat berekend is bij de leningen en kredieten. Je bespreekt dit dus met je docent. N.B. het rekening courant krediet hoort hier niet bij! De waarde op de eindbalans is de waarde van de beginbalans min de aflossingen. Hoe hoog is het rekening courant krediet op de balans? Het rekening courant krediet is vastgesteld bij de leningen en kredieten. Edudelta college Goes

Pagina 15

Managen FAQ Bedenk dat een positief bedrag bij leningen en kredieten een schuld is op de balans. Is het saldo van het rekening courant krediet positief dan is het een bezitting op de balans. Bij de leningen en kredieten staat dan een negatief bedrag! Op de eindbalans bereken je dit bedrag door de toename liquide middelen er bij op te tellen. De controle of dit allemaal klopt voer je uit door het saldo van de ontvangsten en uitgaven te berekenen. Dit moet gelijk zijn aan de toename liquide middelen. Dat moet wel kloppen voordat je de liquiditeits begroting gaat maken. Hoe hoog zijn de kortlopende schulden en de nog te betalen rekeningen op de balans? Neem voor de kortlopende schulden een fictief bedrag op evenals bij de nog te betalen rekeningen. De werkelijkheid kan hier sterk van afwijken, maar dat maakt voor het ondernemersplan in feite niet uit. Hoe dit bedrag op beginen eindbalans gelijk, om dezelfde reden als bij vlottende activa beschreven is. Hoe bereken je het eigen vermogen op de balans? Indien je niet in staat bent om het eigenvermogen op de beginbalans te berekenen, dan moet je met je coach overleggen of het wel zin heeft verder te gaan met deze opdracht. Als je deze kennis mist heb je een achterstand in het voorgaande traject opgelopen die je eerst moet inhalen. Het eigenvermogen op de eindbalans is gelijk aan het eigenvermogen op de beginbalans plus de besparingen. Dit is gelijk aan de vermogensvergelijking. Dit moet je kennen vanuit bedrijfsadministratie of boekhouden. SALDOBEREKENINGEN

Hoe kom je aan de juiste gegevens voor de saldoberekening? De gegevens voor de saldoberekening moet je zo goed mogelijk verzamelen op je stagebedrijf. Zijn de noodzakelijke gegevens niet beschikbaar, dan kun je eventueel referentiebedragen uit de KWIN gebruiken. Zorg wel dat als je gegevens gebruikt waarvan je niet zeker bent of die juist zijn, of wanneer je gegevens uit de KWIN gebruikt, je daarvan een aantekening in de vorm van opmerkingen maakt. Later kun je dan gemakkelijk deze gegevens wijzigen als blijkt dat ze toch niet kloppen of aangepast moeten worden. Een goede methode om toch vlot en efficiënt de saldi berekeningen te maken als je onvoldoende kennis daarvan hebt werkt als volgt: - Vul de saldi in met behulp van de gegevens uit de Kwin. Gewoon overnemen dus. - Print de saldoberekening en neem die mee naar je stagebedrijf. - Vraag één of twee dagen voordat je dagstage hebt of jouw stagebieder tijd heeft om een saldoberekening te bespreken. - Bespreek wat niet klopt aan de saldoberekening en maak aantekeningen op het ingevulde formulier. Bereid jezelf goed voor op de bespreking met je stagebieder. Besteed niet meer dan een kwartier tot 20 minuten aan de bespreking. Een langer gesprek kun je niet onthouden en het vraagt ook te veel tijd om alles leuk te houden. Herhaal deze werkwijze tot alles compleet is. N.B. ook al heb je alle saldi zelfstandig goed ingevuld, zorg dat je ze zeker ook aan je stagebieder laat zien om te bespreken. Die heeft de ervaring en parate kennis die jezelf nog mist. Zolang je nalaat het gesprek met je stagebieder aan te gaan ontken je dus in feite dat hij je kan helpen bij het opdoen van ervaring en kennis. Moet je alle werkzaamheden zoals ploegen, zaaien etc. in de saldo berekening opnemen? Nee, alleen w.d.d. dat betaald moet worden komt in de saldoberekening. In een saldoberekening staan de opbrengsten minus de toegerekende kosten. Alleen kosten die direct aan het gewas of de teelt toe te schrijven zijn worden opgenomen.


Pagina 16

Managen FAQ Hoe kom je aan de berekende rente? Voor de berekende rente kun je het beste in de KWIN kijken welk bedrag er ongeveer voor gerekend wordt. Dat kun je iets aanpassen, afhankelijk van de kosten van pootgoed, meststoffen, bestrijdingsmiddelen etc. en de duur van de teelt. Kijk naar het bedrag in de KWIN, deel dat door de rentevoet en vul het antwoord als hoeveelheid in. De hoeveelheid is dus het gemiddeld geïnvesteerd vermogen aan grond- en hulpstoffen voor de teelt. De hoeveelheid vermenigvuldigd met de rentevoet levert het bedrag op. Het zet geen zoden aan de dijk als je probeert nauwkeuriger te werk te gaan. Hoe bereken je de bewaarrente? De bewaarrente is de Bruto-Opbrengst die bewaard wordt vermenigvuldigd met de tijd die het product bewaard wordt, en vermenigvuldigd met de rentevoet.

te bewaren bruto opbrengst 

bewaartijd in maanden  rentevoet  bewaarrent e 12

Wat is “SALDO PER HA E.M.”? Dat is kortweg het saldo eigenmechanisatie. Dit wordt gebruikt voor externe bedrijfsvergelijking. Het zijn de opbrengsten minus de toegerekende kosten (exclusief loonwerk). Dat is wat het bedrijf presteert bij het produceren van melk of bijvoorbeeld uien. Het geeft aan hoe goed men is in het telen van een gewas of melk produceren als het gaat om vakmanschap. Het verschil tussen opbrengsten en directe kosten. Dus niet de kostprijs. Wat is “SALDO PER HA L.W.”? Dat is kortweg het saldo loonwerk. Dit wordt gebruikt als gegeven voor de bedrijfsbegroting. Het zijn de opbrengsten minus alle toegerekende kosten (inclusief loonwerk). Dit bedrag wordt o.a. gebruikt om de winst en de kostprijs te bepalen. BEDRIJFSBEGROTING

Waar komen de gegevens vandaan voor het bovenste deel van de bedrijfsbegroting? Voor het berekenen van het bedrijfssaldo moet je alle gegevens uit de saldoberekeningen samenvatten en optellen. Voor het invullen van het bovenste deel van de bedrijfsbegroting neem je de gegevens over uit de saldoberekeningen. Daarnaast kunnen er ook nog andere opbrengsten zijn zoals de verhuur van land, gebouwen of werktuigen etc. Is er een neventak, dan kun je of daar een aparte saldoberekening van maken of het resultaat direct in de bedrijfsbegroting opnemen. Hoe kom je aan de gegevens voor de berekende rente in de bedrijfsbegroting? De berekende rente komt direct uit de saldo berekening. Per eenheid of %, is het bedrag aan berekende rente per ha uit de saldoberekening. Totaal wordt berekend door per eenheid of % te vermenigvuldigen met het aantal ha’s van de teelt. N.B. voor de melkveehouderij wordt de berekende rente van de veestapel praktisch altijd in de bedrijfsbegroting opgenomen onder de niet toegerekende kosten. In de saldoberekening komt dan alleen de berekende rente van toegerekende- of directe kosten. NIET TOEGEREKENDE KOSTEN

Hoe kom je aan de prijs voor gepachte grond + onderhoud? Dat is de pachtsom gedeeld door de gepachte oppervlakte.


Pagina 17

Managen FAQ Hoe bereken je het bedrag voor gepachte gebouwen + onderhoud? Dat bedrag kun je niet berekenen. Dat is de overeenkomst tussen pachter en verpachter. Daar zijn wel normen voor, maar om die toe te passen is weinig zinvol, dat moet je aan een specialist overlaten. Bovendien kan de situatie op het bedrijf anders zijn dan de normen omdat de pachtsom nog aangepast moet worden aan de actuele prijsstijging. Overleg dus met je stagebieder wat een gebruikelijke pachtprijs voor een vergelijkbaar bedrijf zou kunnen zijn. Dit geld natuurlijk alleen in die gevallen waarin de stagebieder de gebouwen pacht. Zijn de gebouwen eigendom dan is er natuurlijk geen betaalde pacht. N.B. als gebouwen gepacht worden dan zijn de kosten van het onderhoud voor de verpachter. Daarnaast kan het zijn dat de pachter toch met toestemming van de verpachter bijvoorbeeld een bewaarplaats heeft gebouwd. Dat is een pachters investering, de kosten van afschrijving, rente en onderhoud komen dan bij de gebouwen te staan. Als gevolg van pachters investeringen kan het heel goed zijn dat de pachtprijs verhoogd is. Dit is vergelijkbaar met drainage. Als de pachter de grond draineert dan is dat een pachters investering. De kosten zijn volledig voor de pachter. De waarde van de grond gaat omhoog en dus kan de verpachter een hogere pacht vragen. Moet je voor grond- en waterschapslasten ook de hoeveelheid en prijs opnemen? Ja de hoeveelheid X de prijs geeft het bedrag, dat moet kloppen. Hoe bereken je de grondrente? Grondrente bereken je alleen over grond die in eigendom is. De grondrente is de kadastrale oppervlakte X de bedrijfswaarde X de rentevoet. Stel de rentevoet op ongeveer 2,5%. Dat levert om en nabij de berekende pacht op. Het advies is dus bereken de grondrente zodanig dat de vermenigvuldiging van rentevoet met de bedrijfswaarde van de grond, rond de berekende pacht uitkomt. De kosten van grond zijn dan gelijk aan de niet gerealiseerde opbrengst van verpachten. Let wel op dat er reële bedragen gebruikt worden! Hoe bereken je de kosten van drainage op de bedrijfsbegroting? De gedraineerde oppervlakte cultuurgrond X het gemiddeld geïnvesteerde vermogen per ha = de hoeveelheid. Het gemiddeld geïnvesteerde vermogen per ha is de totale vervangingswaarde van de drainage gedeeld door de totale gedraineerde oppervlakte. De prijs is de optelsom van het percentage afschrijving, het percentage berekende rente en het percentage onderhoud. Bedenk goed dat door de pachter aangelegde drainage in gepachte grond ook hierbij moet worden opgeteld. Hoe bereken je de kosten van werktuigen en installaties op de bedrijfsbegroting? Die bestaan ook uit drie onderdelen. De afschrijving, de berekende rentekosten en de onderhoudskosten. Al de gegevens kun je direct uit het rekenblad en werktuigen en installaties halen. Net zoals bij drainage Hoe bereken je de kosten van brandstof en smeermiddelen op de bedrijfsbegroting? Zoek in de KWIN de normen op voor de brandstofkosten per ha, en vermenigvuldig die met de beteelde oppervlakte. Hoeveelheid is dus beteelde oppervlakte en prijs is de brandstofkosten per ha. Omdat de brandstofkosten per gewas meestal meegenomen worden in de saldoberekening blijven hier slechts de niet toegerekende brandstofkosten over. In dat geval gaat het hier dus om de brandstofkosten die niet in de saldoberekeningen meegenomen zijn. De berekening verloopt dan anders. Van de totale brandstofkosten worden de kosten die in de saldoberekening Edudelta college Goes

Pagina 18

Managen FAQ meegenomen zijn afgetrokken. Wat overblijft wordt hier opgenomen als niet toegerekende kosten. Hoe kom je aan de kosten Groenbemesting/kalk? De kosten voor bemesting en organische stof waar alle gewassen van profiteren komen in de bedrijfsbegroting. Dat kan dus ook bijvoorbeeld kippenmest zijn die elders is aangekocht. Het is ook mogelijk om een saldoberekening van groenbemesting te maken. Alleen de kosten van bemesting die specifiek voor de teelt van een gewas aangewend worden komen in de saldoberekening van die teelt. Het is ook mogelijk dat de aanwending van organische meststof geld oplevert. Neem dan negatieve kosten op. Wat is niet toegerekend loonwerk? Dat zijn bijvoorbeeld loonwerk kosten voor het schoonmaken van de sloten. N.B. drainage reinigen hoort daar niet bij want dat is meegerekend bij het onderhoud van drainage! Wat is te betalen loon (vreemd)? Dat zijn de loonkosten van werknemers die een vast contract voor een hele of een deeltijdbaan bij het bedrijf hebben. Kosten van tijdelijke hulp tijdens de oogst of de verzorging van een teelt horen in de saldoberekening thuis. Hoe bereken je het te betalen loon (meewerkende kinderen)? Dat kun je moeilijk berekenen, en ook niet vragen. Er zit dus niets anders op dan het zo goed mogelijk te schatten indien deze kosten van toepassing zijn. Hoe hoog is het berekend loon ondernemer? Daarvoor staan in de Kwin goed hanteerbare normen. Zeker in de Kwin veehouderij Bedenk wel dat het aantal VAK X het berekend loon per vak (prijs) het bedrag moet opleveren. Op welke wijze kun je het berekend loon meewerkende gezinsleden vaststellen. Dat gaat door het aantal VAK dat deze gezinsleden inbrengen te vermenigvuldigen met de loonkosten per VAK. Voor de juiste vaststelling van het aantal VAK moet je de inzetbaarheid vermenigvuldigen met de aanwezigheid. Het gaat enkel om bereken loon. Dus loon wat uitbetaald wordt hoort hier in mindering gebracht. Stel het totale berekende loon is € 15.000. Als hiervan € 5.000 uitbetaald wordt, dan blijft er dus maar € 10.000 berekend loon over wat hier opgenomen moet worden. Hoe stel je de energiekosten vast? Alleen de energiekosten die niet direct aan een gewas of een teelt zijn toe te rekenen komen in de bedrijfsbegroting. Energie kosten voor de bewaring van consumptie aardappelen komen dus in de saldoberekening consumptie aardappelen. Alleen algemene energiekosten zoals het stomen van grond of algemene verwarming van grote ruimtes komen op de bedrijfsbegroting. Hoe bereken je algemene kosten? In de KWIN staan goed bruikbare normen voor algemene kosten. Zoek het vaste bedrag op en vul dat in bij hoeveelheid en vul het variabele bedrag per ha in onder prijs. Tel bij het vaste


Pagina 19

Managen FAQ bedrag op, de vermenigvuldiging van het variabele bedrag per ha X het aantal ha’s en vul het totaal in bij bedrag. FINANCIERINGSBEGROTING

GEZINSINKOMEN EN FISCALE WINST. Wat is het netto bedrijfsresultaat? Dat is gelijk aan het ondernemersoverschot. Ook wel de winst, dat is de beloning voor het risico en ondernemerschap. Wat is gewaardeerde rente? Dat is de optelsom van de totaal berekende rente uit de bedrijfsbegroting. Wat zijn rente baten? Dat is de ontvangen rente van spaarrekeningen, en andere tegoeden van het bedrijf waar debetrente over ontvangen wordt. Stel dit bedrag maar op € 0, tenzij de stagebieder zelf aangeeft dat dit een aanzienlijk bedrag moet zijn. Wat zijn rente lasten? Dat is de totaal betaalde rente voor geldleningen. Die moeten berekend zijn bij leningen en kredieten. Wat is het financieringsresultaat? Dat zijn de rente baten minus de rente lasten. (dus meestal een negatief bedrag) Wat is berekende rente van het eigenvermogen? Dat is de gewaardeerde rente het financieringsresultaat. Meestal afgekort tot de gewaardeerde rente - de betaalde rente (dat zijn dus de rente lasten) Wat zijn buitengewone baten en lasten? Dat zijn eenmalige bijzondere ontvangsten of uitgaven vanwege bijvoorbeeld grondruil of andere transacties wat geen investeringen zijn. Het kunnen ook ontvangsten zijn van tijdelijke beleggingen. Dit soort posten spelen vaak een rol bij de vorming van een maatschap of een bedrijfsovername. Wat is belast inkomen buitenom het bedrijf? Dit is de beloning van de ondernemer of zijn echtgenote voor (neven)werkzaamheden buiten de onderneming, waar reeds inkomsten belasting over betaald is. Wat is onbelast inkomen buitenom het bedrijf? Dit is de beloning van de ondernemer of zijn echtgenote voor (neven)werkzaamheden buiten de onderneming, waar nog inkomsten belasting over afgedragen moet worden. Wat is aanpassing kosten naar fiscaal? Om de inkomsten belasting te kunnen berekenen, moet de fiscale bedrijfswinst bekend zijn. Om de fiscale bedrijfswinst te schatten wordt als basis het gezinsinkomen uit het bedrijf gebruikt. Dit gegeven moet dus omgerekend worden naar de fiscale bedrijfswinst. Dat gebeurt door een negatief of positief bedrag er bij op te tellen. Dit is de aanpassing kosten naar fiscaal. Hoe deze aanpassing berekend wordt, is of wordt uitgelegd in de les.


Pagina 20

Managen FAQ BESPARINGEN EN LIQUIDITEIT

Hoe bereken je de inkomsten belasting? De inkomstenbelasting bereken je met het daarvoor bestemde rekenblad! Hoe bereken je de vermogens belasting en de overige belastingen? Dit zijn de belastingen in box 2 en box 3. Deze kun je alleen exact berekenen als je zelf ondernemer bent, en dan nog met behulp van een goede accountant. Neem dus hier voorlopig geen bedragen op. Het is beter deze onderdelen van de inkomsten belasting voorlopig buiten beschouwing te laten dan een volledig verkeerde schatting op te nemen. Hoe kom je aan de privé uitgaven? Deze stel je vast met behulp van de Kwin en/of de gegevens van het NIBUD. De gegevens van het NIBUD zijn op het internet te vinden. Het gaat erom dat je een zo goed mogelijk beeld probeert te vormen van wat er normaal gesproken nodig is voor levensonderhoud. De totale uitgaven ten laste van privé moet je kunnen vaststellen. Met welke uitgaven voor vervangingsinvesteringen moet je rekening houden? Enkel met de vervangingsinvesteringen voor werktuigen en installaties moet je rekening houden. De vervangingsinvesteringen zijn gelijk aan de afschrijvingen. Andere vervangingsinvesteringen zijn pas aan de orde bij nieuwe plannen of ingrijpende veranderingen. Hoe bereken je de vastleggingen? Dit zijn de bedragen die langer dan een jaar buiten het bedrijf in beleggingen of andere investeringen vastgelegd worden. Neem hier een bedrag van € 0 voor op. Is je stagebieder van mening dat dit een aanzienlijk bedrag is neem dat dan. Hoe bereken je de deelnames? Je kunt niet anders dan het bedrag wat de coöperatie inhoud op de uitbetalingen van de opbrengsten en toevoegt aan het ledenkapitaal schatten. Neem een bedrag op dat tussen € 50 en € 500 ligt. Is je stagebieder van mening dat dit een ander bedrag moet zijn, neem dat dan. Wat zijn bijschrijvingen? Dit zijn de investeringen (vaste kosten) in meerjarige plantopstanden gedurende de periode dat de opbrengsten van deze opstanden lager zijn dan de investeringen in vlottende productiemiddelen. Dit is vooral bij hardfruit van belang en ook bijvoorbeeld bij zwarte bessen. Het is in feite te vergelijken met de aanwas op een melkveehouderij bedrijf. Daar verwerken we de kosten voor de opfok van jongvee direct in de saldoberekening. De vervanging van melkkoeien vindt elk jaar plaats. Blijft de veestapel even groot dan zijn het ook toegerekende kosten die een continue omvang hebben. Bij plantopstanden is dat dus niet zo. Daar berekenen we de toename van de waarde van de opstand in de vorm van bijschrijvingen. Wat is toe- of afname liquide middelen? Dit is het bedrag waarmee de liquide middelen van de beginbalans zullen toenemen of afnemen op de eindbalans. We verrekenen dit met het rekening courant krediet. Op deze manier houden we geen rekening met de toe- of afname van voorraden en vorderingen en ook niet met de eventuele wijziging van kortlopende schulden of nog te betalen rekeningen. We beschouwen, ten behoeve van de overzichtelijkheid, deze posten als ijzeren voorraad. Edudelta college Goes

Pagina 21

Managen FAQ DE EINDBALANS

Hoe bereken je de waarde van vaste materiele activa op de eindbalans?

Hoe bereken je de deelnemingen op de eindbalans? Bij de deelnemingen van de beginbalans tel je de toename op die onder vervangingsinvesteringen staat. Hoe bereken je de vlottende activa op de eindbalans? Deze beschouwen we als ijzeren voorraad, en blijven dus hetzelfde uitgezonderd de hoogte van het rekening courant krediet. In de praktijk is dat nooit zo, maar om te beginnen is dit wel heel overzichtelijk. De toename van liquide middelen moet gelijk zijn aan de berekening die bij de herkomst en bestedingen van middelen op de financieringsbegroting staat. Hoe bereken je het rekening courant krediet op de eindbalans? Dat is het rekening courant krediet van de begin balans + de toe- of afname liquide middelen. We gaan uit van een ijzeren voorraad. Ook nemen we aan dat de vorderingen op debiteuren en de vorderingen van crediteuren hetzelfde blijven op begin en eindbalans. Het verschil tussen de ontvangsten en uitgaven komt dan alleen voor rekening van het rekening courant krediet. Dit maakt het geheel niet 100% waarheid getrouw, maar wel overzichtelijk en goed controleerbaar. Kijk goed naar de berekening die je moet maken. Stel dat het rekening courant krediet op de beginbalans negatief is, dan staat dat dus credit op de balans, bijvoorbeeld € 100,--. Stel dat er een toename van € 1.000,-- aan liquide middelen is, dan wordt het saldo rekening courant krediet op de eind balans een bezitting van € 900,--, dus een debet bedrag. Andersom kan natuurlijk ook. Stel dat op de beginbalans een positief saldo staan van € 500,-- en dat er een afname is van € 200,--. Een negatief bedrag dus. Dit moet je aftrekken van € 500,--. Dat lukt met een simpele som formule. Stel dat de beginbalans een credit saldo van het rekening courant krediet heeft van € 1.000,-- en dat er een afname is aan liquide middelen van € 200,--. Het saldo op de eindbalans wordt dan € 1.200,--. In een formule moet je eerst van het negatieve bedrag van € 200,-- een positief getal maken en het dan pas bij de € 1.000,-- optellen. Dit doe je door de € 200,-- eerst te vermenigvuldigen met -1. Dan maak je er een positief getal van. Hoe bereken je de langlopende schulden op de eindbalans?

Schuldbeginbalans  ontvangsten nieuweleningen aflos sin gen  schuld eindbalans

Hoe bereken je het eigenvermogen op de eindbalans?

eigenvermo gen beginbalan s  besparinge n  eigenvermo gen eindbalans

Hoe bereken je het balans totaal op van de eindbalans? Zowel debet als credit is de optelling van alle balans posten het balanstotaal. Dit is de vermogensvergelijking. Die moet je kennen! Waarom is balanstotaal van de credit en debet zijde op de eindbalans niet gelijk? Dat moet dus wel gelijk zijn. De oorzaak is verkeerde berekeningen. De oplossing is alle berekening van de financieringsbegroting en de eindbalans te controleren en zo nodig verbeteren. Zolang de eindbalans niet klopt heeft het geen zin verder te gaan met berekeningen. Een eindbalans die klopt is dus voorwaarde voordat er conclusies getrokken worden uit de gegevens. Edudelta college Goes

Pagina 22

Managen FAQ Het kan ook zijn dat alles juist is maar dat er een minimaal verschil in de berekeningen is ontstaan. Excel berekent standaard tot 9 cijfers achter de komma. In de controle formules is er geen rekening mee gehouden dat alle getallen maar tot één of twee cijfers achter de komma nauwkeurig moeten zijn. Het kan dus gebeuren dat een fout aangegeven wordt omdat er ergens een verschil van een duizendste of een tienduizendste eurocent is ontstaan. Vraag aan de docent hoe je dit kunt oplossen. B 3 Bedrijfsbegroting, Financieringsbegroting Kijk voor de toelichting op de Bedrijfs- en Financieringsbegroting bij B2. B 4 Controle Bedrijfs- en Financieringsbegroting Hoe kun je de bedrijfsbegroting controleren? Staan alle saldi vermeld? Is er van braak een aparte saldo berekening gemaakt of wordt dit op een andere manier verwerkt? Zijn de resultaten van neventakken vermeld? Zijn de resultaten van nevenwerkzaamheden (zoals verricht loonwerk bij anderen) vermeld? Zijn alle Niet Toegerekende Kosten vermeld? Zijn ook de algemene kosten berekend? Is het berekende en betaalde loon op de juiste manier vastgesteld? Hoe kun je de financieringsbegroting controleren? Zijn alle posten om vanuit het “Netto-bedrijfsresultaat” het gezinsinkomen te berekenen correct vastgesteld en berekend? Zijn alle posten om vanuit het “Totaal gezinsinkomen” de “Toe- of afname liquide middelen” te berekenen correct vastgesteld en berekend? Zijn alle posten op de eindbalans zowel debet als credit correct berekend? Is het balanstotaal van de eindbalans aan beide zijden gelijk? B 5 Kengetallen Wat zijn kengetallen? Kengetallen zijn verhoudingsgetallen die een geheel of een gedeelte van een bedrijf typeren en zich lenen voor vergelijking. Het meest gebruikte kengetal is wel het saldo/ha gewas of bijvoorbeeld het saldo per koe per jaar. Deze kengetallen gebruikt de ondernemer om zijn resultaten te vergelijken met voorgaande jaren en met andere bedrijven. Op deze manier kan de ondernemer afwijkingen opsporen. Als hij weet waar afwijkingen zitten kan hij die proberen te verbeteren. Er zijn verschillende soorten kengetallen. Het belangrijkste is dat de eenheid (zoals per/ha of per koe) altijd juist is. Kengetallen zonder juiste eenheid zijn niet vergelijkbaar. Er zijn kengetallen van de bedrijfsvoering, en van de bedrijfsorganisatie. Voorbeelden van kengetallen van de bedrijfsvoering zijn, suikeropbrengst bieten per ha of voeropbrengst per koe of de voederconversie van mestvarkens over een bepaalde periode. Voorbeelden van kengetallen van de bedrijfsorganisatie zijn bewerkingskosten per ha gewas of sbe/VAK. Maar ook de kostprijs per kilogram product, of het aantal kilogrammen geproduceerde melk per arbeidsuur.


Pagina 23

Managen FAQ Er zijn technische kengetallen en economische kengetallen. Technische kengetallen geven de technische resultaten van een bedrijf weer. Economische kengetallen geven de economische resultaten van een bedrijf weer. Voorbeelden van technische kengetallen zijn, kg/n/ha of voederconversie of kg zaaizaad/ha of kg melk/koe of groei per dag. Voorbeelden van economische kengetallen zijn, saldo/ha of voeropbrengst per melkkoe of de opbrengstprijs per big. Maar ook de kostprijs per kilogram product of de marge of de leencapaciteit. Hoe maak je een goed overzicht van kengetallen Een overzicht maak je het beste in een rekenblad. Zet in de eerste kolom van een tabel alle relevante kengetallen van het bedrijf. In de kolommen daarnaast kunnen dan de gegevens komen te staan van vergelijkbare bedrijven. Zorg dat je in de eerste kolom de kengetallen van boven naar beneden overzichtelijk rangschikt. Dat is van kengetallen die over het hele bedrijf gaan naar daaronder kengetallen per teelt of gewas. Wat erg belangrijk is, is dat je ervoor moet zorgen dat de kengetallen goed herleidbaar zijn. Je moet dus goed weten waar ze vandaan komen en hoe ze berekend zijn. Is dat niet het geval dan trek je later verkeerde conclusies. Zet in de kolom naast de naam van de kengetallen die verwijzing in het rekenblad, dus waar het getal vandaan komt. Naast de eerste twee kolommen maak je vervolgens kolommen waarin het kengetal een vast getal wordt. Dat doe je door de hele kolom met verwijzingen te kopiëren en vervolgens te plakken in de kolom via plakken speciaal en dan waarden. Zo maak je van een verwijzing een vast getal dat niet meer verandert. Dit is belangrijk omdat je op die manier hetzelfde rekenblad kunt gebruiken om een nieuw plan door te rekenen. Je behoud dan de kengetallen van de uitgangssituatie en alle andere eerdere berekening. Denk er aan dat je wel het oude rekenblad van de uitgangssituatie eerst opslaat en het vervolgens via “opslaan als” opslaat onder een andere naam zoals b.v. nieuw plan. Op deze manier bewaar je alle gegevens en heb je toch op één blad alle kengetallen van verschillende situaties naast elkaar. B 6 Bedrijfsvergelijking Hoe maak je een bedrijfsvergelijking? Een bedrijfsvergelijking start met een goed overzicht van relevante kengetallen. Als in een tabel in de eerste kolom de kengetallen van het stagebedrijf staan dan kun je in de kolommen daarnaast kengetallen van vergelijkbare bedrijven zetten. Je kunt dan snel zien welke kengetallen sterk van elkaar verschillen. Zo kun je sterke- en zwakke kanten van het bedrijf opsporen. Hoe kom je aan gegevens van vergelijkbare bedrijven? Die kun je vinden bij het LEI dat van vele bedrijfstakken de gegevens op het internet publiceert. Daarnaast maak je gebruik van Face-IT. Hiermee haal je gegevens uit de database van het LEI. Dat doe je door Benchmarking. Je kiest dan een groep spiegel bedrijven die zoveel mogelijk lijken op het bedrijf van jezelf. Zo voorkom je dat de vergelijking beïnvloedt wordt door afwijkende gegevens van bedrijven die veel groter of veel kleiner zijn, of die sterk afwijkende neventakken hebben. B 7 Sterke- en zwakke kanten Hoe spoor je sterke- en zwakke kanten van een bedrijf op? Dat doe je met behulp van de bedrijfsvergelijking.


Pagina 24

Managen FAQ Begin met het beoordelen van de kengetallen die betrekking hebben op het hele bedrijf. Vooral de kengetallen die afgeleid zijn van de bedrijfsbegroting en de financieringsbegroting zijn in eerste instantie belangrijk. Op de tweede plaats komen de kengetallen die betrekking hebben op de bedrijfsvoering. Dus de saldi en de andere kengetallen die daaruit af te leiden zijn. Bedenk dat wijzigingen in kosten of opbrengsten in de saldo berekeningen sneller kunnen plaats vinden dan wijzigingen in de bedrijfsorganisatie. Wijzigingen in de niet toegerekende kosten (de bedrijfsorganisatie) zijn veel minder snel te realiseren. B 8 Beoordeling bedrijfseconomische situatie Hoe beoordeel je de bedrijfseconomische situatie? Op drie punten, de rendabiliteit, de solvabiliteit en de liquiditeit. Wat is rendabiliteit? Dat is de winstgevendheid. Een bedrijf is rendabel als er een positief ondernemersoverschot is. Wat is liquiditeit? Dat is het vermogen van het bedrijf om de schulden op tijd te kunnen betalen. Er moet dus voldoende geld aanwezig zijn om alle rekeningen te kunnen voldoen. Dat kan als positief beoordeeld worden als er over een heel jaar gezien een toename is van liquide middelen. Dat wil dus niet zeggen dat er altijd een positief saldo op de rekening courant staat. Wat is solvabiliteit? Dat is de verhouding tussen eigen vermogen en vreemd vermogen. Of anders gezegd hoeveel eigen vermogen er in het bedrijf zit. Als de solvabiliteit hoger is dan 25% - 30% is dat geen probleem. Boven de 50% is dat goed. Boven de 75% - 80% is het hoog. Deze normen zijn wel afhankelijk van het type bedrijf en de winstgevendheid. B 9 Toekomstvisie Hoe kom je te weten of het bedrijf ontwikkelingsmogelijkheden heeft? Je stagebieder heeft als ondernemer altijd gedachten over hoe hij zal proberen zijn bedrijf de komende jaren voort te zetten. In een gesprek met hem kom je dus veel te weten. Ook uit de kengetallen moet je kunnen afleiden of het met de continuïteit van het bedrijf goed zit. Zekerheid van voortzetting hoeft niet altijd te betekenen dat het bedrijf groter moet kunnen groeien. Wel is altijd van belang naar de omgeving en het bestemmingsplan te kijken.

C

ARBEID

C 1 Arbeidsbegroting Hoe stel je een arbeidsbegroting op? Een arbeidsbegroting kun je het beste laten zien in een grafiek. Daarvoor moet je eerst een tabel in een rekenblad maken. Maak een tabel met in de kolommen telkens een periode van een halve maand (dus horizontaal). Zet verticaal in de eerste kolom de werkzaamheden uit. Geef telkens per halve maand aan hoeveel uur de verschillende werkzaamheden vragen. Gebruik daarbij eventueel de normen uit KWIN (taaktijden). Maak van de tabel een grafiek in de vorm van een staafdiagram met gestapelde kolommen. Teken vervolgens in de grafiek de lijn van het arbeidsaanbod. Op deze manier breng je in beeld waar er afwijkingen zitten tussen de arbeidsbehoefte en het arbeidsaanbod. Dit beschrijf je in jouw verslag. Je legt uit hoe de problemen opgelost worden. Edudelta college Goes

Pagina 25

Managen FAQ C 2 Loonkosten Hoe bereken je het brutoloon? Zoek de CAO op die van toepassing is en kijk welk brutoloon op jezelf van toepassing is. Hoe bereken je het nettoloon. Gebruik de onderstaande tabel om het nettoloon bij benadering te berekenen. Hoe bereken je de loonkosten voor de werkgever? Gebruik zo recent mogelijke gegevens van het internet om de loonkosten (bij benadering) te berekenen. Maak bij de berekeningen gebruik van het beschikbare rekenblad als je zelf niet in staat bent andere hulpmiddelen te gebruiken. C 3 Arbo Hoe kun je de arbeidsomstandigheden op een bedrijf beoordelen? Hier moet je de kennis uit andere deelkwalificaties gebruiken en toepassen. In jouw digitale portfolio zit waarschijnlijk al een risico-inventarisatie en -evaluatie die je reeds gemaakt hebt bij een ander bedrijf. C 4 Beoordelen bedrijfsuitrusting Hoe kun je de bedrijfsuitrusting beoordelen? Het gaat niet alleen om de machines, installaties, werktuigen etc. Het gaat veelmeer om de werkmethoden en efficiëntie. Is en wordt alles zo georganiseerd dat er geen tijd verloren gaat. Komen er geen onnodige handelingen en werkzaamheden voor omdat b.v. gebouwen verouderd zijn of omdat de inrichting ongunstig is. Dit kun je alleen beoordelen als je ook op andere bedrijven goed je licht opsteekt. N.B. het gaat hier niet om het leveren van kritiek, maar om oog voor organisatie en werkmethoden. Dat laat je zien door een goed verslag te schrijven.

D

BEWERKINGSKOSTEN

D1 Bewerkingskosten Wat zijn bewerkingskosten? Dat is de optelsom van de kosten die gemaakt worden om alle werkzaamheden te verrichten. De som dus van de kosten van de arbeid, de machines en werktuigen en het werk door derden. Als je dat kunt vergelijken met andere gelijksoortige bedrijven weet je welke prestatie je ongeveer levert. Kijk je naar de saldi dan zal je grote verschillen zien bij de diverse gewassen. In feite moet je dus de bewerkingskosten per gewas berekenen. Vervolgens kun je zien welk deel van de toegerekende kosten bestaan uit bewerkingskosten. Daarmee kun je aan de slag als het om kosten bewust ondernemen gaat. D 2 Loonwerk eigenmechanisatie Wat is goedkoper w.d.d. of een werktuig in eigendom? Dat doe je door het omslag punt te berekenen tussen loonwerk en eigenmechanisatie.


Pagina 26

Managen FAQ

L .W . kosten / ha  aantal ha , s  L .W . kosten totaal  variabele kosten eigen trek ker/ ha  aantal ha , s L .W . kosten totaal omslagpunt ( aantal ha , s )  L .W . kosten per ha  variabele kosten eigen trek ker per ha D 3 Uurloon ondernemer Hoe stel je het uurloon van de ondernemer vast? De arbeidsopbrengst is de beloning van de ondernemer voor zijn verrichte arbeid. Uit de arbeidsbegroting is bekend hoeveel tijd de ondernemer in zijn bedrijf moet steken. Deze twee gegevens op elkaar delen levert als uit komst de arbeidsopbrengst per uur op. Door te kijken welke gevolgen meer of minder loonwerk heeft voor de kosten en de tijd die het bespaart is goed vast te stellen wat het resultaat is voor de beloning per uur. Bedenk wel dat meer loonwerk dus meer loonwerk kosten met zich meebrengt en dat de kosten van eigen mechanisatie dalen. Meer loonwerk kan ook lagere kosten van vreemde arbeid opleveren. Meer loonwerk kan ook minder arbeid voor de ondernemer opleveren. D4 Conclusies Hoe beoordeel je de inzet van meer of minder loonwerk? Dat kan alleen goed als je de bewerkingskosten gaat vergelijken. Daarnaast kunnen andere factoren een rol spelen zoals samenwerking met andere bedrijven en/of de kwaliteit van het werk en/of de tijdigheid van de bewerkingen. De vraag is hier niet of je nu direct een machine moet opruimen of aanschaffen. Dat is een volgend vraagstuk. Het gaat erom op langere termijn te beoordelen of meer of minder loonwerk een betere arbeidsopbrengst oplevert. Een volgende vraag is wanneer je dan een machine aan de kant moet doen of juist moet aanschaffen.

E

PRIVÉ EN FISCUS

E 1 Gezinsbudget Hoe stel je een gezinsbudget vast? Dat doe je in ieder geval niet door aan de ondernemer te vragen hoeveel hij voor privé nodig heeft! Het gezinsbudget bepaal je nauwkeurig door het “Budget handboek “ van het Nibud (Nationaal instituut voor budgetvoorlichting) te raadplegen. Daarnaast kun je de KWIN raadplegen, maar daar staan meer globale normen in. Vergeet niet dat de inkomsten belasting ook tot de privé uitgaven behoort. E 2 Inkomsten belasting Hoe stel je de inkomstenbelasting vast? Eerst bepaal je het inkomen in box1. Daar gaan nog enkele aftrekposten af, en dan moet daar het geldige percentage belasting over afgedragen worden. Bedenk dat de belastingheffing per persoon plaatsvindt. Bij meerdere ondernemers moet dus eerst het juiste inkomen per ondernemer vastgesteld worden. Voor box1 neem je het fiscaalgezinsinkomen als uitgangspunt. Het kan zijn dat de ondernemer in een man vrouw maatschap zit. Daar moet je dan dus ook rekening mee houden.


Pagina 27

Managen FAQ E 3 BTW Hoe bereken je of de landbouwregeling nadeel of voordeel oplevert? Dan moet je over een periode van 10 jaar vaststellen of de normale BTW regeling goedkoper of duurder is. Bedenk dat bij de landbouwregeling geen BTW teruggave door de fiscus mogelijk is Je moet dus uitrekenen hoe hoog de BTW ontvangsten van de afnemers zijn en hoeveel hoog de BTW uitgaven aan de leveranciers zijn. Dan kun je bepalen hoe hoog de afdracht aan de fiscus is (of misschien teruggave). Let op dat er verschillende BTW tarieven zijn!

F

DUURZAME BEDRIJFSVOERING

F1 Mineralenbalans Hoe stel je een mineralen balans op? Dat doe je volgens de geldende normen. Hier moet je dus kennis en gegevens uit andere deelkwalificaties gebruiken (bemestingsplan, organischstofbalans). F2 Gewasbescherming Hoe weet je of de gewasbescherming al dan niet milieuvriendelijker is uit te voeren? Daarvoor maak je een overzicht van de milieubelasting (aan de hand van de milieubelastingspunten) van het huidige middelen gebruik. Vervolgens ga je middelen vervangen zodanig dat de milieubelasting lager wordt. Dan stel je vast hoeveel dat duurder of goedkoper is. Gebruik het gereedschap dat beschikbaar is. CLM Milieumeetlat De Milieumeetlat geeft een overzicht van de milieubelasting van alle in Nederland toegelaten bestrijdingsmiddelen, en maakt het mogelijk om middelen onderling te vergelijken. Zo kunt u kiezen voor de minst schadelijke bestrijdingsmaatregel. De milieumeetlat voor de open teelten geeft per toegelaten bestrijdingsmiddel (1 kg/ha of 1 l/ha product) de volgende gegevens:      

gehalte werkzame stof milieubelastingspunten voor waterleven (oppervlaktewater) milieubelastingspunten voor bodemleven milieubelastingspunten voor uitspoeling naar het grondwater risico voor nuttige organismen (bestrijders en bestuivers) risico's voor de gezondheid van de toepasser

De milieumeetlat voor de glastuinbouw geeft per toegelaten bestrijdingsmiddel (1 kg/ha of 1 l/ha product) de volgende gegevens:   

gehalte werkzame stof milieubelastingspunten voor oppervlaktewater via ruimtebehandelingen milieubelastingspunten voor oppervlaktewater via overige toedieningstechnieken

Op de website kunt u de milieumeetlat en bijbehorende toelichting raadplegen. http://www.milieumeetlat.nl/ N.B. er is ook veel specifiek voor het zuidwesten ontwikkeld. Gewoon goed zoeken op het internet, o.a. ook bij de zlto!


Pagina 28

Managen FAQ F3 Milieuzorg Hoe beoordeel je de milieubelasting van het bedrijf? Over de gewasbeschermingsmiddelen heb je al een oordeel gevormd. Het gaat dus om milieuzorg in algemene zin. Daarvoor kun je een milieubelasting inventarisatie maken. Hierbij kun je dus gegevens en kennis van andere deelkwalificaties gebruiken.

G

FINANCIERING

G 1 Liquiditeitsbegroting Wat is een liquiditeitsbegroting? Dat is een overzicht per halve maand van de ontvangsten en uitgaven. Let op niet de kosten of de opbrengsten maar de ontvangsten en de uitgaven! Daarmee kun je zien of je altijd op tijd je schulden of rekeningen kunt betalen. Hoe maak je een liquiditeitsbegroting? Vanaf de beginbalans kun je vaststellen hoeveel liquide middelen er zijn, dat is het beginsaldo. In een tabel zet je daaronder de ontvangsten van de eerste twee weken. Dit tel je daarbij op. Daaronder zet je de uitgaven. Die trek je er af, wat overblijft is het eindsaldo na de eerste twee weken. Het eindsaldo van de eerste twee weken is weer het begin saldo van de volgende twee weken. Zo maak je een overzicht over het hele jaar. Het eindsaldo komt overeen met (als het goed is) de liquide middelen van de eindbalans. In de tabel komen dus verticaal de perioden van twee weken te staan. Horizontaal zet je de posten van de ontvangsten en uitgaven uit. Van de saldi kun je een grafiek maken waarin direct te zien is hoe de liquiditeit het jaar door verandert. G 2 Stille reserves Wat is stille reserve? Dat is het verschil tussen de fiscale boekwaarde en de werkelijke waarde, dus de vrije verkoop waarde. Waarom is stille reserve belangrijk? Stel dat je een hectare grond hebt. Als die op de fiscale balans staat voor bijvoorbeeld € 20.000. De vrije verkoop waarde is veel hoger bijvoorbeeld € 50.000. Dan is de stille reserve € 30.000. Als je die grond verkoopt moet je over € 30.000 belasting betalen want dat is winst. Je moet dan ongeveer € 15.000 van je winst afdragen omdat je waarschijnlijk in het hoogste tarief van de inkomsten belasting valt. Indien je de grond niet wil verkopen maar je een bedrijf wil beginnen dan kun je geld lenen bij de bank. Je hebt immers € 30.000 stille reserve. Stille reserve verhoogt dus de krediet waardigheid van een bedrijf. Hoe bereken je de stille reserve? Die kun je van je stagebedrijf niet berekenen want je hebt niets te maken met de fiscale boekhouding. Je kunt de stille reserve in de grond en gebouwen wel schatten als je er vanuit gaat dat de fiscale boekwaarde gelijk aan de bedrijfswaarde in de berekeningen die je gemaakt hebt. Voor de machines en werktuigen kun je de fiscale boekwaarde berekenen. Je neemt dan aan dat de machines in 5 jaar fiscaal afgeschreven worden. Als je dat weet kun je ook de fiscale boekwaarde berekenen. Als je aanneemt dat de bedrijfswaarde die je vastgesteld hebt aan de


Pagina 29

Managen FAQ hand van de vervangingswaarde niet al te veel afwijkt van de vrije verkoopwaarde, dan kun je de stille reserve bepalen. In een bedrijf kunnen verschillende stille reserves zitten, maar de belangrijkste heb je hier wel vastgesteld. Je moet weten dat stille reserves een belangrijke rol spelen bij bedrijfsovername en in de periode dat het bedrijf gezamenlijk gerund wordt tijdens de overname. G 3 Financiële kengetallen Wat zijn financiële kengetallen? Dat zijn kengetallen over de rentabiliteit. De rentabiliteit van het totale vermogen en de rentabiliteit van het eigenvermogen. Kentgetallen over de liquiditeit. Het quick ratio en het current ratio. En het beschikbare werkkapitaal. En kengetallen van de solvabiliteit. De hoeveelheid eigenvermogen. Hoe bereken je de rentabiliteit van het totale vermogen?

opbrengst totaal vermogen  100%  rendement eigenvermogen totaal vermogen ondenemersoverschot  berekenderente totaal vermogen  100%  rendement totaal vermogen totaal vermogen Hoe bereken je de rentabiliteit van het eigen vermogen?

opbrengst eigenvermogen  100%  rentabilit eit eigenvermogen eigenvermogen ondernemersoverschot  berekenderente eigenvermogen  100%  rentabilit eit eigenvermogen eigenvermogen Hoe bereken je het current ratio?

vlottende productiem iddelen  current ratio kort lopende schulden Hoe bereken je het quick ratio?

vlottende productiem iddelen  voorraden  quick ratio kort lopende schulden Hoe bereken je het werkkapitaal?

lang beschikbaar vreemdverm ogen  lang vastliggen d vermogen  werkkapitaal


Pagina 30

Managen FAQ Hoe bereken je de solvabiliteit?

eigen vermogen  100%  solvabiliteit totaal vermogen G 4 Rentabiliteit Hoe beoordeel je de rentabiliteit? De rentabiliteit kun je het beste vergelijken met rente die je kunt ontvangen als je het zelfde vermogen meerdere jaren waarde vast belegd (dus met weinig risico). Bij kengetallen van liquiditeit en solvabiliteit moet je bij de beoordeling altijd rekening houden met verschillen tussen beginen eindbalans. Beter een matige liquiditeit en/of solvabiliteit die beter wordt, dan een goed solvabiliteit en/of liquiditeit die slechter wordt. G 5 Beoordeling financiering Hoe beoordeel je de financiering? Je moet daarbij altijd naar drie aspecten kijken. De rentabiliteit De solvabiliteit De liquiditeit Daarnaast moet je ook nog controleren of het vreemde vermogen niet te duur is. Bij de rentabiliteit moet je altijd ook de winstgevendheid beoordelen. Als het verteerbaar inkomen onder modaal licht moet je de vraag stellen of dat acceptabel is. Zo moet je ook kijken of er besparingen zijn, en of die voldoende hoog zijn om vermogen op te bouwen.

H

RISICOBEHEER

H 1 Risico’s Wat zijn risico’s? Risico’s zijn onverwachte en onvoorziene gebeurtenissen die schade opleveren voor het bedrijf. Het inkomen uit het bedrijf kan daardoor verminderen en de continuïteit van het bedrijf kan in gevaar komen. Om welke risico’s gaat het bij een bedrijf? De risico’s zijn in drie groepen in te delen. Risico’s betreffende goederen. Onroerende goederen en roerende goederen. Risico’s van vermogen. Risico’s van personen. Hoe weet je of de ondernemer voldoende de risico’s van personen beperkt heeft zodat de continuïteit van het bedrijf en het inkomen niet in gevaar komt. Dat moet je in twee dingen splitsen. Dat zijn de veiligheid en AOV. De veiligheid kun je checken met een checklist van checklist van de “Federatie van Onderlinge Verzekeringsmaatschappijen in Nederland”. De Arbeid Ongeschiktheid Verzekering moet bij een zelfstandige ondernemer het risico beperken bij ziekte. Dit laatste kun je bespreken met je stagebieder in algemene zin. Je hebt niets met de inhoud van polissen te maken maar je kunt wel bespreken hoe je stagebieder het een en ander geregeld heeft.


Pagina 31

Managen FAQ H 2 Verzekeringen Hoe weet je of de risico’s voldoende gedekt zijn door verzekeringen? Daar moet je specialist voor zijn om dat goed te kunnen beoordelen. Hier is het de bedoeling dat je aan de hand van de onderwerpen uit de preventiecontrolelijst nagaat welke risico,s gedekt zijn door verzekeringen. Zo kun je er achter komen of er bepaalde zaken niet verzekerd zijn terwijl dat misschien wel wenselijk is. Dat kun je dus bespreken met je stagebieder. H 3 Veiligheidsaspecten Hoe beoordeel je het bedrijf op veiligheidsaspecten? Dat doe je met behulp van de preventiecontrolelijst. Daaruit moet je een samenvatting maken van wat goed is en wat voor verbetering in aanmerking komt.

K SAMENVATTING RAPPORT MET CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Hoe maak je het totale rapport of ondernemersplan? Dat doe je volgens onderstaande algemene richtlijnen Schriftelijke rapportage Het schrijven van een wat groter verslag, een rapport of een werkstuk gebeurt volgens een vaste, algemeen gangbare indeling. Voorblad; dit is de buitenkant, het kaft, van het werkstuk. Hoe het uiterlijk is vorm gegeven is niet voorgeschreven, wel wat er op moet. In dit geval is dat het volgende: * naam van het project * bedrijfstak/productierichting * naam van de maker(s) van het werkstuk + klas * naam van de stagebedrijven/stagebieders * naam van de onderwijsinstelling * plaats en datum Voorwoord; hierin komt een kort overzicht van de “voorgeschiedenis” van het werk en een blijk van erkentelijkheid aan degenen die geholpen hebben bij het werk. Denk hierbij met name aan de stagebieders en overige informatieverstrekkers. Inleiding; hier komt te staan wie, waarom en waarvan c.q. waarover dit verslag geschreven heeft. De maker van het verslag brengt hier met name het stagebedrijf in beeld zodat de lezer daar een indruk van krijgt. Inhoudsopgave met bladzij-aanduiding. De eigenlijke inhoud, verdeeld over meerdere hoofdstukken. Het laatste hoofdstuk is de plaats voor de eindpresentatie met de hand-outs. Samenvatting waarin de belangrijkste conclusies worden getrokken, aanbevelingen kunnen worden gedaan en een korte vooruitblik kan plaatsvinden. Lijst van gebruikte afkortingen met uitleg en toelichting van het begrip. Literatuuropgave/bronvermelding en bijlagen. Tijdverantwoording (overzicht van tijdsbesteding per leerling gedurende de uitvoering van het certificaat managen) per week. Dit kan het beste in de vorm van een dagboek rapport. Dit houd in: een omschrijving in enkele regels van elke lesdag over wat er gedaan en gemaakt is. Hoe maak je de belangrijkste conclusies en samenvatting? Bij elk onderwerp heb je kort de belangrijkste zaken samengevat en conclusies vastgesteld. Deze ga je verzamelen en bewerken tot de samenvatting van het totale verslag. Daarbij moet je weer kiezen tussen belangrijke en minder belangrijke zaken zodanig dat de samenvatting leesbaar wordt en niet te lang is.


Pagina 32

Managen FAQ

L

PRESENTATIE IN “POWER POINT” VAN HET RAPPORT.

Hoe je een goede presentatie maakt en geeft komt bij communicatie aan de orde.


Pagina 33

Ondernemersplan. Uitleg behorend bij de Instructie Managen

Recommend Documents