Afspraak is afspraak

NAAR EEN VEILIGER SAMENLEVING

JULI 2007

10 MINUTEN

Openbaar Ministerie Rechters

Even tijd voor de reclassering

Gevangeniswezen Gemeentebesturen Maatschappelijk dienstverleners Onderwijsinstellingen Politiek Onderzoekers

De kijk van Aleid Wolfsen

Altijd zichtbaar

Afspraak is afspraak

07031-10minuten-145x297.indd 1

7/11/07 4:05:36 PM

RECLASSERING NEDERLAND

JULI 2007 | 2

10 MINUTEN Nieuw blad van de reclassering

3 Een samenleving zonder reclassering deugt niet 5 Reïntegratie: meer dan huisje, boompje, beestje 7 Aantoonbaar doeltreffend is voortaan de maatstaf 9 Zich verstoppen zet geen zoden aan de dijk 11 Meer nadruk op het voorkomen van misdaad 13 Supercoach dwingt jonge criminelen in gareel 15 Leeftijdsgrens mag aanpak niet in de weg staan 17 Reclasseren kun je leren: start nieuwe opleidingen 19 Nijpels: Afspraak is afspraak 21 Jonge Antillianen leren kansen grijpen

Informatie moet stromen. Te vaak ontaardt dat echter in een onoverzichtelijk rivierenlandschap, waarbij droogstand en overstromingen elkaar afwisselen. Informatiestress is het gevolg. Meestal overigens door een overvloed aan gegevens; slecht getimed, niet voorgesorteerd, matig gekanaliseerd. De moderne manager, beleidsmaker of bestuurder heeft bovendien weinig tijd om al die feiten en noties tot zich te nemen. Tien minuten voor één thema is vaak al veel.

10-minuten is genoeg. Meer tijd kost het niet om te scannen welke onderwerpen van en rond Reclassering Nederland de moeite waard zijn om dieper in te duiken. En dan is er ook nog gelegenheid om van andere thema’s een graantje mee te pikken. De artikelen zijn kort, en bij voorkeur krachtig. Ze wijzen doorgaans de weg naar vervolginformatie: digitaal, op papier, via contactpersonen. En voor wie iets bewaren wil, is er de praktisch perforatie: gewoon uitscheuren en het complete artikel aan het betreffende dossier toevoegen of in het mapje ‘nog te lezen’ stoppen. Geen gedoe met kopieerapparaten. Het gemak dient de mens.


7/11/07 4:05:36 PM

|3

TERUGDRINGEN RECIDIVE

Politiek Openbaar Ministerie Rechters Gemeentebesturen

Aleid Wolfsen, justitiewoordvoerder PvdA

Een samenleving zonder reclassering deugt niet ‘Bij een fatsoenlijke maatschappij hoort reclasseren. Ik ben voorstander van robuust straffen. Maar voor daders moet er een weg terug zijn. Zorgen voor een goede reclassering is dan ook een belangrijke maatstaf voor de kwaliteit van de samenleving. Naast de menselijke kant gaat het ook om welbegrepen eigenbelang: je koopt niks voor een leger ontspoorden. Met pleidooien voor goede begeleiding van criminelen word je overigens niet populair. Maar moedige bestuurders trekken zich daar niets van aan. Dat geldt landelijk, maar ook regionaal en plaatselijk.’ Aleid Wolfsen, justitiewoordvoerder voor de PvdA in de Tweede Kamer, is uitgesproken in zijn oordeel over het reclasseringswerk. Tien uitspraken zorgen voor een sprekende inkleuring.

Richard Sennett, socioloog en hoogleraar London School of Economics

‘Hulpverleners moeten mensen helpen om zichzelf te helpen. Een simpele formule, maar een uitermate ingewikkelde opdracht. Professionals die die kunst verstaan, moeten worden gekoesterd.’


7/11/07 4:05:36 PM


JULI 2007 | 4

1 Sleutel tot succes. ‘Nieuwe wetgeving op het gebied van tbs en voorwaardelijke invrijheidsstelling van gedetineerden staat of valt met een goede invulling door de reclassering.’

2 Ruimte voor professionals. ‘Daders verschillen. Daarop inspelen is het vak van de reclasseringswerkers. Wetgever en magistratuur moeten die ruimte bieden. Maar de reclassering moet goed aangeven wat ze wel en niet kan.’

3 Straf plus. ‘Begeleiding en gedragstraining maken een taakstraf compleet. Te vaak wordt een kale straf opgelegd. De reclassering kan dan niet alles in stelling brengen om daders op het goede pad te dwingen.’

4 Geen incidentenpolitiek. ‘Het kan altijd een keer misgaan met een dader. Als de reclassering aantoonbaar goed werkt en de professie op orde is, moeten wij in de Kamer niet piepen.’

5 Niet vrijblijvend. ‘Daders moeten weten dat ze bij de reclassering hulp kunnen ervaren, maar dat ze ook serieus moeten luisteren naar adviezen en opdrachten. Anders staan ze zo weer bij de officier van justitie voor een celstraf.’

6 Rugdekking bieden. ‘De reclassering stuurt weerspannige daders terug naar het Openbaar Ministerie. Als officieren van justitie en rechters dit signaal niet serieus oppakken, is dat fnuikend voor het gezag en het succes van de reclassering.’

7 Natuurlijke partners. ‘Je kunt ex-gedetineerden niet zomaar in een dorp of wijk parachuteren. Gemeenten kennen de plaatselijke omstandigheden en gevoeligheden. De reclassering de daders en risico’s. Een verbond is logisch.’

8 Grenzen soepel hanteren. ‘De benedengrenzen van 12 en 18 jaar voor respectievelijk jeugd- en volwassenreclassering knellen. Kijk maar naar wat jongeren soms op bepaalde leeftijd uitvreten.’

9 Ruimer vonnis. ‘Rechters bepalen welke begeleiding en toezicht er in elk geval komt. Daarnaast zou de dader te horen kunnen krijgen dat de reclassering verder bepaalt wat ze nodig vindt.’

10 Doeltreffend straffen.

‘Streng straffen is goed, slim straffen nog beter. Door daders langer te koppelen aan de reclassering bijvoorbeeld. Niet alleen bij tbs maar bijvoorbeeld ook bij thuisdetentie.’

De PvdA wil

10 MINUTEN Even tijd voor de reclassering

Meer aandacht voor preventie voor jongeren die dreigen te ontsporen en nu wachten op jeugdbescherming en -reclassering . Of op behandeling van gedragsstoornissen. Meer middelen naar de reclassering om wachtlijsten te voorkomen en om betere zorg en nazorg voor gedetineerden te organiseren. Dit zal gebeuren op basis van het Coalitieakkoord. Meer informatie: www.pvda.nl


7/11/07 4:05:38 PM

|5

REÏNTEGRATIE EX-GEDETINEERDEN

Gemeentebesturen Maatschappelijk dienstverleners Gevangeniswezen

Gemeente groeit in nieuwe rol

Reïntegratie: meer dan huisje, boompje, beestje De Bosschenaren voelen zich steeds veiliger. De waardering is duidelijk. De gemeentelijke veiligheidsmonitor vertoont de hoogste stand sinds 2002. Het goed begeleiden van ex-gevangenen bij hun terugkeer in de samenleving is een van de bouwstenen van beleid. Plaatselijke maatschappelijke organisaties en reclasseringsdeskundigen werken daarbij samen. Zij willen snel zorgen voor een dak boven het hoofd, inkomen en een zinvolle dagbesteding. Bij voorkeur werk. Gemeenten zijn verantwoordelijk gemaakt voor de maatschappelijke reïntegratie van ex-gedetineerden. In Den Bosch voert het gemeentelijk Bureau Nazorg de regie.

Sytske Klarenbeek, coördinator veiligheidszaken Den Bosch

‘Justitie gooide van de ene op de andere dag de nazorg over de schutting. Prima, Den Bosch vindt ook dat dit een taak is van gemeenten. Maar er kwam geen zak geld achteraan. Dat klopte niet en maakte de uitvoer zeker niet gemakkelijk.’


7/11/07 4:05:38 PM


JULI 2007 | 6

Huisje, boompje, beestje.

Een normaal bestaan biedt de meeste zekerheid dat ex-gevangenen de criminaliteit de rug toekeren. Dit organiseren vraagt kennis van daders, maar ook van plaatselijke omstandigheden. Den Bosch kiest er dan ook voor om in een vroeg stadium die deskundigheden aan elkaar te koppelen. Ze start een driejarig project Bureau Nazorg, waarin de stichting Maatschappelijke Dienstverlening en Reclassering Nederland samenwerken. Binnen het bureau is een reclasseringswerker gestationeerd, die een persoonlijk begeleidingstraject opstelt. Er is centrale regie op de inschakeling van bijvoorbeeld maatschappelijk werk, de sociale dienst, arbeidsbemiddelaars, woningbouwverenigingen en reclassering.

Het is even wennen. Ook de gemeente Den Bosch schiet niet spontaan in haar nieuwe rol, maar al doende leert ze. Locatiemanager Jan van Molmans van opvang- en resocialisatieorganisatie Exodus: ‘Ik merk dat de gemeente nog niet helemaal thuis is in het justitiële traject. Besluitvorming loopt hierdoor nog vaak traag.’ Adviseur Wim van Erp van het CWI: ‘Tussen ons verloopt het contact soepel. De gemeente is alert. Ze stuurt gegevens van vrijkomers direct door naar ons, waarna een spoedprocedure start. Een uitkering of werk is zo sneller geregeld.‘

Wensenpakket is helder. Het project is tot eind 2008 op proef. Dan maakt de gemeente de balans op: daling van recidive, kwaliteit van de samenwerking, inzet van menskracht en middelen. Enkele verbeterwensen zijn nu al zichtbaar: de informatieverstrekking over ex-gevangenen laat nog te wensen over. Daarnaast zorgt vrijblijvendheid in de praktijk regelmatig voor problemen. Coördinator Veiligheidszaken Sytske Klarenbeek: ‘Nu bestaat altijd nog de kans dat deelnemers vroegtijdig afhaken, dat investeringen voor niks zijn. Daarom zijn meer dwangmaatregelen vanuit de politiek welkom. Zodat we altijd een stok achter de deur hebben.’

Weten ■

Landelijk: 37.000 mensen verlaten jaarlijks de gevangenis

■

Den Bosch: ongeveer 275 ex-gevangen strijken er jaarlijks neer

■

Belangrijk: de eerste 48 uur na vrijlating is risico op terugval het grootst

www.samenvoorveilig.nl


Voor meer informatie over bureau Nazorg, maar ook over andere projecten voor een veiliger Den Bosch; aanpak, beleid en visie op veiligheid.


7/11/07 4:05:39 PM

|7

PROFESSIONALISERING

Rechters Openbaar Ministerie Politiek

Gedragstrainingen ondergaan wetenschappelijke test

Aantoonbaar doeltreffend is voortaan de maatstaf Ze konden door de bomen het bos niet meer zien, de officieren van justitie en de rechters. Er was teveel keuze aan trainingen voor ontspoorde burgers. Bovendien te weinig zicht op de feitelijke effecten. Daarom voert de reclassering een stevige saneringsoperatie uit. Een beperkt aantal gedragsinterventies blijft over. Wetenschappelijk gewogen en goed bevonden. Aantoonbaar effectief. Gedrag beïnvloeden is een pijler van het reclasseringswerk. Trainingen helpen mensen te weerhouden van bijvoorbeeld kindermishandeling, kroeggeweld of een greep in de kas.

Weblog Mijn Verloren Leven

‘Hij duwde me met mijn rug tegen de hoek van de muur. Ik zakte in elkaar van de pijn, kreeg geen lucht meer en kon nauwelijks nog terug recht staan.’ Een slachtoffer op onmacht.punt.nl

‘Je schaamt je zo vreselijk als je geslagen wordt, als je gezinnetje niet beantwoordt aan de maatschappelijke normen.’


7/11/07 4:05:39 PM


JULI 2007 | 8

Het kaf van het koren scheiden. Dat moet het resultaat zijn van de professionaliserings- en kwaliteitsoperatie op het gebied van gedragsinterventies. Weg overlap. Weg wildgroei. De reclassering haalt eerst zelf een grove kam door het aanbod. Er blijven 25 trainingen over, die nu onder de loep genomen worden. Dat gebeurt door de onafhankelijke Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie. Pier Prins, hoogleraar Klinische Psychologie en lid van de commissie: ‘Het doel is niet alleen om te kijken of de gebruikte methoden wetenschappelijk gefundeerd zijn. Dat zou weinig zin hebben. Ons stempel staat voor bewezen effectiviteit. Alleen dat helpt het reclasseringswerk verder.’

De maatlat is uitgekiend. De erkenningscommissie onderzoekt of interventies recidive voorkomen of dat ze de kans erop verkleinen: is aantoonbare verbetering in gedrag waarneembaar? Bij de beoordeling werkt zij met tien concrete maatstaven. Deze hebben onder meer betrekking op de theoretische onderbouwing, de selectie van de deelnemers, het aanleren van probleemoplossende vaardigheden en het motiverende karakter. Daarnaast moeten duur en intensiteit aansluiten bij de problematiek van de deelnemer. Dus niet met een kanon op een mug schieten, maar evenmin een olifant met een proppenschieter willen vellen. Een ook moet de training passen in de totale begeleiding van de dader.

Erkenningen zijn in de maak. In de strijd tegen de recidive is er veel ruimte geboden aan het ontwikkelen van nieuwe trainingsmethoden. Duizend bloemen mochten bloeien. Dat thans het mes erin gaat, is voor betrokken medewerkers soms slikken. Maar coördinerend beleidsmedewerker René Poort is vol lof: ‘Professionaliteit wint. Iedereen wil met deugdelijke trainingen aan de slag. Lol en voldoening zit immers in het succes van je aanpak.’ Tot nu toe zijn vijf interventies voor volwassenen voorlopig erkend. Als eerste de training met het etiket ‘Eerst denken, dan doen’: Cognitieve Vaardigheden (CoVa). CoVa+ voor zwakbegaafden en de trainingen voor leefstijl, agressiebeheersing en arbeidsmarkttoeleiding hebben inmiddels ook een voorlopig groen licht.

Aantal gedragstrainingen 2006: 2.048 Oordeel van ketenpartners over gedragstrainingen ■

2003: 6.6

■

2006: 6.9

Gedragsinterventie


Een gedragsinterventie is een programmatisch en gestructureerd geheel van methodische handelingen gericht op het beïnvloeden van iemands gedrag of omstandigheden, met als doel het voorkomen van recidive. Zie ook: www.justitie.nl/onderwerpen/criminaliteit/erkenningscommissie/


7/11/07 4:05:41 PM

|9

INVOERING NIEUWE TECHNOLOGIE

Rechters Openbaar Ministerie Onderzoekers

Rijksuniversiteit Groningen: GPS met standaardisering

Zich verstoppen zet geen zoden aan de dijk Satellieten kunnen een bijdrage leveren aan de kwaliteit van het reclasseringstoezicht. Na het leger, de scheepvaart, de luchtvaart en het wegverkeer is het nu de beurt aan de reclassering om de vruchten te plukken van de GPS-techniek. Het broertje van de TomTom kan de gangen van daders vrijwel compleet nagaan. Niet om bij dreigende misstappen in te grijpen, maar om afspraken en opdrachten te controleren. En zo nodig hard en snel maatregelen te nemen. Verstoppen heeft geen zin. Onderzoeker Jan Nijboer van de Rijksuniversiteit Groningen heeft het systeem van elektronische controle tegen het licht gehouden: een aanwinst. Maar hij pleit voor standaardpakketten. Voor iedereen duidelijk.

Robbert Adema, rechtenstudent en proefpersoon

‘Met satelliettoezicht kunnen mensen, onder voorwaarden, deel blijven nemen aan de samenleving. Dat is beter dan ze door gevangenisstraf uit de samenleving weg te halen. GPS is echt een kans.’


7/11/07 4:05:41 PM


JULI 2007 | 10

Ze weten precies waar je bent. Met GPS ben je altijd traceerbaar. Dat vinden de meeste proefpersonen geen prettige gedachte. Onderzoeker Jan Nijboer gaat zelf ook een week aan enkelband en GPS. Het valt hem vies tegen. Hij moet uitleggen wat hij zo lang bij het vliegveld deed en waarom hij op een bepaalde weg zo langzaam reed. Een studente gaat tijdens de testperiode veel vaker naar college dan gebruikelijk. Ze heeft het gevoel constant in de gaten gehouden te worden. Blijkbaar stimuleert dat haar om zich beter te gedragen.

Steuntje in de rug. GPS ondersteunt de zelfcontrole. Het werkt met positiebepaling via satellieten die signaleren waar je bent en een mobiele telefoon de de gegevens doorstuurt naar een centrale meldkamer. Een enkelband zorgt ervoor dat iemand zich niet ongemerkt van het GPS-apparaat kan ontdoen. Volgens Jan Nijboer is het een goed instrument op de weg terug naar vrijheid. Maar niet voor iedereen. Als iemand zo’n groot gevaar voor de samenleving vormt, dat hij eigenlijk 24 uur per dag toezicht nodig heeft, is GPS niet geschikt. Zo iemand zou het apparaat kunnen weggooien. Dat wordt meteen gesignaleerd, maar je bent de dader wel kwijt.

Geen maatpak, maar confectie. Met GPS is een dader of verdachte in principe 24 uur per dag te volgen en zijn individuele afspraken te maken over wat wel en niet mag. Maar dat is verwarrend en ingewikkeld, voor toezichthouders en gecontroleerden. De Groningse onderzoekers pleiten voor standaardisering. En Reclassering Nederland wil daarom werken met drie pakketten. Het risico op recidive is bepalend voor de mate van controle. Dat kan enkel een enkelband zijn met de verplichting ’s nachts thuis te zijn. Of het achteraf controleren of de dader zich op de juiste plekken heeft bevonden. Maar ook is het mogelijk direct contact te zoeken bij het betreden van een verboden gebied of iemand een meldplicht met stemherkenning op te leggen. Zich wel of niet aan de afspraken houden, kan leiden tot een lichter of strenger regiem. Op die manier loont goed gedrag.

■

Het systeem werkt met 24 satellieten in zes vaste banen rond de aarde

■

De satellieten hangen op 20.200 kilometer hoogte

■

De beste zijn in toezicht. Dat is de ambitie van Reclassering Nederland.

■

Goede samenwerking is essentieel bij elektronische controle; met openbaar ministerie, rechters en politie.

■

GPS- toezicht is goedkoper dan een verblijf in de gevangenis.

Info


Michiel van der Veen, regiomanager Noord-Nederland, [email protected]

07031-10minuten-145x297.indd 10

7/11/07 4:05:41 PM

| 11

VEILIGHEIDSHUIS

Gemeentebesturen Politiek Maatschappelijk dienstverleners

Veiligheidshuis Maastricht richt zich op preventie

Meer nadruk op het voorkomen van misdaad De schotten weg. Over de grenzen van het eigen werkveld heen denken en doen. Uit de schuttersputjes komen. Eigenlijk onderzoeken hoe je als organisatie overbodig kunt worden. Dat vraagt de Maastrichtse burgemeester Gerd Leers van de reclassering en allerlei andere partijen die zich met veiligheid bezighouden. Zij zouden zich als één man moeten opstellen in het spanningsveld tussen burgers en boeven. ‘Als reclassering zou ik de kans grijpen om de aanwezige expertise veel meer preventief in te zetten. De maatschappelijke behoeften liggen bij de voordeur van de gevangenis, niet bij de achteruitgang.’ Het plaatselijk bestuur is steeds nadrukkelijker aan zet bij het creëren van veiligheid en bewaren van de openbare orde. Burgemeester Gerd Leers laat van zich horen. Eigenzinnig en uitgesproken.

Uit het juryrapport van de Stichting Machiavelli

Gerd Leers is het rolmodel voor de burgemeester van de toekomst. In zijn optreden toont hij doelgerichte onverzettelijkheid. Hij maakt duidelijk dat met de openbare orde en de veiligheid niet te marchanderen valt. Burgers weten duidelijk wat ze aan hem hebben. Dit maakt de Limburgse praktijk tot voorbeeld voor velen in de Randstad. Al met al toont Gerd Leers, burgemeester van Maastricht, lokaal leiderschap met grote nationale uitstraling.

07031-10minuten-145x297.indd 11

7/11/07 4:05:42 PM


JULI 2007 | 12

Hij wil actie, Gerd Leers. Daarom is hij gelukkig met het Veiligheidshuis waarin alle betrokken organisaties samenwerken. Korte lijnen, betere informatie, efficiënter. Hij zet het vergrootglas op afwijkend gedrag. Dit mag niet in criminaliteit ontaarden. Veel aandacht voor preventie dus. ‘We rekenen de politie nu af op het aantal processen-verbaal. Het zou interessanter en maatschappeljk relevanter zijn om uit te gaan van de processen-verbaal die niet niet hoefden worden uitgeschreven.’ Als de reclassering pas na het plegen van delicten in actie blijft komen, voorziet Leers dat haar rol raakt uitgespeeld.

Hij wil daadkracht, Gerd Leers. Hij dicht de reclassering grote expertise toe. Goed te gebruiken binnen het veiligheidsstreven van Maastricht en omliggende regio. Maar ervaring en kennis komen pas tot zijn recht bij actiever inspelen op concrete vragen en problemen. Dus niet alleen wachten tot de misdaad is begaan en de rechter of het openbaar ministerie een opdracht tot reclassering heeft gegeven. En vooral samenwerken. ‘Vergelijk het eens met een trein waarvan de wagons al jaren in dezelfde volgorde over de rails denderen. Misschien gaat die trein nog sneller als een paar wagons van positie wisselen. Misschien is het beter een wagon te ontkoppelen, of moet de locomotief alleen vooruit worden gestuurd.’

Hij wil afspraken, Gerd Leers. Hij verwacht er weinig goeds van om gevangenen enkel met een plastic zakje spullen huiswaarts te sturen. Geen baan, geen vooruitzichten: geen wonder dat ze recidiveren. De terugkeer in de samenleving moet al in de gevangenis beginnen. En hij wil alleen verantwoordelijkheid nemen voor mensen met een plaatselijke binding, door afkomst of familie. Op de aanzuigende werking van een goede behandeling zit hij niet te wachten. ‘Bovendien wil ik harde afspraken: een contract met de ex-gedetineerden. Wij helpen en begeleiden. Zij spannen zich in om weer een plekje in de samenleving te veroveren. We gaan niet pamperen! Bij een schending van de afspraken stopt de begeleiding. We trekken onze handen ervan af. Dan moet zo iemand het maar zelf verder uitzoeken.’

Gerd Leers 12 juli 1951, Kerkrade Enkele vroegere functies 1990-2002 lid Tweede Kamer (CDA) 1988-1989 oprichter en directeur SovCon Sovjet Consultants B.V 1984-1989 secretaris N.V Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij BOM 1981-1984 beleidsmedewerker provincie Noord-Brabant 1976-1980 wetenschappelijk medewerker Economisch Technisch Instituut voor Noord- Brabant (ETIN)

Accenten veiligheidshuis: veelplegers, jeugd en huiselijk geweld


Ambitie 2006-2010: 16% minder slachtoffers buurtoverlast en vandalisme Stichtingskosten: maximaal € 182.000 Jaarlijkse bijdrage gemeente: € 130.000 www.maastricht.nl

07031-10minuten-145x297.indd 12

7/11/07 4:05:43 PM

| 13

INTENSIEVE AANPAK JONGVOLWASSENEN

80

Politiek Gemeentebesturen Openbaar Ministerie

lastpakken aanpakken

Minister inspireert Amsterdams project

Supercoach dwingt jonge criminelen in gareel ‘Ze lijken verslaafd aan criminaliteit. Die verslaving breken, is de inzet.’ Daar is geen woord Spaans bij. Toenmalig minister van Justitie, Piet Hein Donner, is vastbesloten. Hij verklaart jeugdcriminaliteit de oorlog. Reclassering Nederland neemt de uitdaging aan en ontwikkelt een plan voor Amsterdam. Dwingend toezicht moet jonge Marokkaanse lastpakken weer in het gareel krijgen. De aanpak is snel, gericht, doortastend, multidisciplinair. Reclassering Nederland gunt jongeren de gelegenheid niet om een criminele loopbaan te ontwikkelen. Het regiomanagement Amsterdam ontwikkelt een methodiek en concrete voorstellen om specifieke groepen als eerste aan te pakken: Harde Kern Jongeren en de Potentieel Jeugdige Veelplegers.

Miriam Doeser, projectleider

‘Ik zoek supercoaches. Geen idealisten, en liever ook geen dienstkloppers. Zowel bondgenoot als big brother zijn, dat is de kunst.’ Piet Hein Donner tijdens de studiedag ‘Straatkwaad’

‘Jeugdcriminaliteit begint steeds jonger en wordt ernstiger van aard. Als we het niet op tijd corrigeren, dreigt een leven verloren te gaan. Voor betrokkenen, hun omgeving, de samenleving.’

07031-10minuten-145x297.indd 13

7/11/07 4:05:43 PM


JULI 2007 | 14

In Amsterdam is het prijs. Jaarlijks worden er vele tientallen jonge Marokkanen voorgeleid. Op een totaal van duizenden niet veel. Met het grootste deel van de Marokkaanse jeugd gaat het goed. Maar de kleine club recidivisten levert de samenleving handenvol overlast op. Een onheus stempel dreigt. ‘Kutmarokkanen’, laat de toenmalige Amsterdamse wethouder Rob Oudkerk zich in een onbewaakt moment ontvallen. ‘Maar wel ónze kutmarokkanen’, voegt burgemeester Job Cohen er aan toe. Het kabinet stelt zijn gemeente per 1 januari 2007 een omvangrijk budget ter beschikking. De criminaliteit onder Marokkaanse jongeren tussen 16 en 24 jaar terugdringen, dat is het doel.

Ketenpartners slaan de handen ineen. Van Openbaar Ministerie tot Bureau Jeugdzorg. Van Regiopolitie tot Kinderbescherming. Hun Amsterdamse masterplan ligt klaar. ‘Intensieve Aanpak Jongvolwassenen’ heet de rol van de reclassering. De justitiële stok achter de deur is essentieel. Want vrijwillig veranderen deze jongeren niet, zo blijkt uit eerdere ervaringen. Het toezicht is gebaseerd op best practices van elders. Het team reclasseringswerkers is speciaal getraind. Ze coachen Marokkaanse jongeren met dwang en drang uit het criminele circuit.

Een cocktail van maatregelen werkt. Veelbelovende ervaringen elders zijn geanalyseerd en vervolgens gecombineerd. De aanpak omvat enerzijds agogisch werk. De jongeren krijgen bijvoorbeeld cognitieve vaardigheidstraining. Zij leren nadenken over een passende manier om de wereld tegemoet te treden, over wat ze met hun gedrag veroorzaken. Anderzijds is er strenge controle op hun handel en wandel. De reclassering zet daarbij elektronische controle in. Zowel de oude vertrouwde radiografische enkelband bij nachtelijk huisarrest, als nieuwe gps-technologie om iemands gangen te volgen.

Targets ■

In 2007: tachtig jongeren intensief aanpakken

■

Zestig procent recidiveert niet in de eerste zes maanden

■

Vijftig procent recidiveert niet in het eerste jaar

■

Tachtig procent gaat naar school of werk

Intensieve Aanpak Jongvolwassenen, opzet en methodiek ter vermindering van de criminaliteit onder Amsterdamse jongeren van Marokkaanse afkomst


Projectleider Miriam Doeser Email [email protected]

07031-10minuten-145x297.indd 14

7/11/07 4:05:43 PM

| 15

AANPAK JEUGDIGE CRIMINELEN

Politiek Openbaar Ministerie Onderzoekers

Jeugd steeds jonger betrokken bij grove delicten

Leeftijdsgrens mag aanpak niet in de weg staan In Leeuwarden verkracht een veertienjarig jochie een meisje. In Vianen pakt de politie vier minderjarigen autokrakers op. De ene scholier schopt de andere dood. Jeugdigen plegen op steeds jongere leeftijd ernstige misdaden. Kijk bij vervolging, straf, toezicht en begeleiding daarom niet alleen naar leeftijd, maar ook naar het delict. Dat stelt Reclassering Nederland. Criminele carrières kunnen maar beter in de dop gesmoord worden. Reclassering Nederland betoogt bij herhaling dat jeugdrecht met een absolute leeftijdsgrens van 18 jaar onwenselijk en soms onwerkbaar is.

Misdaadverslaggever Algemeen Dagblad Peter Groenendijk

‘Treffend vond ik de zaak van Awa, een jongen die zijn vriendinnetje in brand stak. Hij was net zeventien. Toch werd op hem het strafrecht voor volwassenen toegepast. Een terechte ontwikkeling. Een volwassen misdrijf vraagt om een dito berechting. Dat scheiden komt anno 2007 gekunsteld en ouderwets over.’

07031-10minuten-145x297.indd 15

7/11/07 4:05:43 PM


JULI 2007 | 16

Volwassen maatregelen. Het Wetenschappelijk Onderzoeks- en documentatiecentrum (WODC) laat het zien: jongeren plegen op steeds vroegere leeftijd strafbare feiten. Eerst lag het zwaartepunt bij minderjarige criminelen op zestien jaar. Tegenwoordig tekenen steeds jeugdiger daders voor serieuze delicten. Die uitslag sluit aan bij wat Reclassering Nederland in de praktijk ziet gebeuren. In de bestrijding daarvan ziet ze een rol voor zichzelf weggelegd.

Niemand mag de dans ontspringen. In Nederland is het stelsel van zorg en strafrecht ingedeeld naar leeftijd. De aanpak is daardoor niet bepaald door de aard van het delict en het gedrag, maar door de vraag of iemand 15 of 18 jaar oud is. Het naar beneden bijstellen van het volwassen strafrecht is geen oplossing. Net zo min als het oprekken van trajecten voor jeugdigen tot de leeftijd van 23 jaar. Beter is het om te kijken naar de aard van misplaats gedrag en daar de organisatie bij inschakelen die gewend is met dat type daders en delicten om te gaan.

Eén doel, één aanpak.

De jeugdreclassering kent van oudsher een stevige component zorg en opvoeding. De volwassenreclassering koerst op toezicht, straf en gedragstraining. Beide organisaties streven echter hetzelfde doel na: vermindering van recidive. Het opheffen van de strikte scheiding tussen jeugd- en volwassenreclassering kan daaraan bijdragen. Zij zouden tot een gemeenschappelijke diagnosesystematiek moeten komen. Tot een bundeling van expertise, tot aaneensluitende informatiestromen en tot versterking van de regie. De aanpak zou in alle gevallen gebaseerd moeten zijn op dadergedrag, ongeacht de leeftijd. Zorg en begeleiding voor wie dat helpt, een harde hand voor wie dat nodig heeft.

Door politie en Koninklijke Marechaussee gehoorde 12- tot en met 17-jarige verdachten wegens geweldsmisdrijven, 1997-2004 20.000

15.000

10.000

5000

1997

1998

1999

2000

2001

Vernieling en openbare orde totaal Geweldsmisdrijven totaal

2002

2003

2004

Bron: CBS

Onderzoek jeugdcriminaliteit


Sinds eind jaren tachtig doet het WODC onderzoek naar jeugdcriminaliteit. Dit gebeurt aan de hand van politiecijfers en periodiek herhaalde steekproeven bij jongeren. Elke twee jaar verschijnt een rapport. De meest recente: Risico's en bescherming; bevindingen uit de WODC Monitor Zelfgerapporteerde Jeugdcriminaliteit 2005 Auteurs: A.M. van der Laan, M. Blom, C. Verwers, A.A.M. Essers, 2006.

07031-10minuten-145x297.indd 16

7/11/07 4:05:44 PM

| 17

MINOR: WERKEN IN GEDWONGEN KADER

Onderwijsinstellingen Openbaar ministerie Maatschappelijk dienstverleners

Hbo krijgt module over werken met dwang en drang

Reclasseren kun je leren: start nieuwe opleidingen ‘Hoe stuur je een vent van twee meter het trainingslokaal uit, als je zelf 23 en 1.70 bent?’ Eén van de thema’s in de nieuwe hbo-specialisatie ‘Werken in een gedwongen kader’. De opleiding start per 1 september 2007 op vijf hogescholen. Speciaal voor studenten die in de justitiële sector gaan werken. Het hele werkveld denkt en doet mee. Studenten verdiepen zich in jongeren en volwassenen die een delict hebben gepleegd. De begeleiding en behandeling is erop gericht om herhaling van het delict te voorkomen. Doel is dat hij een ‘gewoon leven’ kan leiden en minder kans heeft om terug te vallen.

Anneke Menger, directeur contractactiviteiten Hogeschool Utrecht

‘Op elk tv-journaal zie je wel drie items over criminaliteit, risicojongeren, tbs of aanverwante. Dat heeft allemaal met werken in een gedwongen kader te maken. Dan is het raar dat er geen opleiding voor bestaat. Gelukkig komt die er nu.’

07031-10minuten-145x297.indd 17

7/11/07 4:05:44 PM


JULI 2007 | 18

Het justitiële speelveld wordt complexer. De behoefte aan mensen met specifieke competenties steeds groter. Dat blijkt bijvoorbeeld tijdens het parlementair onderzoek naar tbs. Reclasseringsmedewerkers weten alles van ‘dwang en drang’. Competenties op dat vlak hebben ze in de praktijk van alledag verworven. Reclassering Nederland heeft vervolgens alle kennis en kunde in een methodiek gegoten. De volgende – logische – stap zet de reclassering in samenwerking met het hoger beroepsonderwijs: het ontwikkelen van een heuse hbo-minor.

Vijf hogescholen bieden het onderwijs aan. Dat zijn: Hogeschool Leiden, Hogeschool Utrecht, Avans Hogeschool Breda ’s-Hertogenbosch, Saxion Hogeschool Enschede en de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Op 1 juni 2007 trappen alle betrokkenen af met een conferentie in Amersfoort. Het onderwijs start per 1 september. Een ‘minor’ is een specialisatie van een hbo-studie, bijvoorbeeld Sociaal Pedagogische Hulpverlening of Maatschappelijk Werk. De helft van hun laatste studiejaar krijgen deelnemers les in het gestructureerd, effectief en onder dwang werken met cliënten. Het is de bedoeling om de leerstof later ook als postacademische cursussen aan te bieden.

De praktijk denkt en doet mee. De vijf hogescholen schrijven het onderwijsprogramma niet in hun eentje. Zij laten zich inspireren en bijstaan door organisaties in de praktijk. Om te beginnen door de reclassering, maar ook door sociaal pedagogische diensten, opvang en verslavingszorg. Zij leveren bouwstenen aan het multidisciplinaire team dat het curriculum ontwikkelt. ‘Maak het breed’ is één van de suggesties. De minor dekt naast het specifieke reclasseringswerk ook aspecten die te maken hebben met tbs, jeugdzorg, gevangeniswezen, psychiatrie en aanpalende takken van sport.

Oplossingen voor ■

Wat doe je als iemand bij je komt voor begeleiding, hulp of toezicht omdat het móet?

■

Hoe motiveer je iemand om zijn gedrag te veranderen?

■

Waar liggen de grenzen en mogelijkheden om te experimenteren met ander, delictvrij gedrag?

■

Wat verwacht en accepteert de maatschappij van een ex-dader?

■

Hoe kan een tbs’er zijn plek in de samenleving weer innemen?

Hbo-minor ‘Werken in een gedwongen kader’


Contactpersoon hogescholen Anneke Menger Telefoon 06 22 97 66 94 Email [email protected]

07031-10minuten-145x297.indd 18

Contactpersoon Reclassering Nederland Ada Andreas Telefoon 030 232 49 49 Email [email protected]

7/11/07 4:05:45 PM

| 19

KLARE TAAL

Gemeentebesturen Politiek Maatschappelijk dienstverleners

Ed Nijpels, voorzitter Raad van Toezicht

Afspraak is afspraak ‘Ik vind het een gezond uitgangspunt om mensen en organisaties af te rekenen op hun toezeggingen. Dat geldt dus ook voor Reclassering Nederland. Daarom zal ik erop toezien dat ze geen onhaalbare beloften doet. No nonsens. Geen luchtkastelen. Het gaat om haalbare doelen tegen een fatsoenlijke prijs. En als de samenleving – zeg maar de politiek – die niet wil betalen, dan moet ze maar op de blaren zitten. Dat is geen harde opstelling: iedereen is erbij gebaat dat we gewoon duidelijk zijn over wat van ons te verwachten is. Het gaat om weerbarstig mensenmateriaal dat doorgaans niet staat te juichen bij toezicht, hulp en strikte opdrachten. Als ze voldoende tijd krijgen, zijn onze professionals het best in staat om een rem te zetten op herhaalde criminaliteit.’ Ed Nijpels, Commissaris van de Koningin in Friesland, is sinds kort voorzitter van de Raad van Toezicht van Reclassering Nederland. Vanaf dag één spreekt hij over ‘wij’ en hamert hij op transparantie.

Jaarverslag Reclassering Nederland 2006

‘Reclassering Nederland wil stelselmatig werken volgens de beginselen van good governance. Integriteit, transparantie en verantwoording zijn organisatiebrede kernbegrippen. Daarbij horen goed vastgelegde verantwoordelijkheden en duidelijke bestuurlijke en toezichthoudende rollen.’

07031-10minuten-145x297.indd 19

7/11/07 4:05:45 PM


JULI 2007 | 20

‘We zitten in een glazen huis. Bovendien staat iedereen met een oordeel over de reclassering klaar. Dikke kans dat het een vooroordeel is. Dat zou ik graag anders zien. Maar dat begint bij onszelf. We moeten helder maken waartoe we in staat zijn, wat we daadwerkelijk doen, waar we een streep trekken. Dat veiligheid en criminaliteitsbestrijding in het brandpunt van de belangstelling staan, maakt ons werk gevoelig voor kritiek en kwetsbaar. Alles gaat onder het vergrootglas. Goede spelregels en het naleven daarvan zijn voor de reclassering dan ook van vitaal belang. Ik ga niet dienst doen als rookgordijn, bliksemafleider of politieke buffer. Als we fouten maken, moet dat naar buiten komen. Maar als we onterecht worden beschuldigd of aangepakt, dan vul ik mijn rol als toezichthouder breed in. Ik ga het debat en het gevecht aan. Ik heb tenslotte niet zitten slapen!’

‘We leven niet op een eiland. We maken deel uit van een samenleving die steeds complexer wordt. Criminaliteit, spanningen en agressie nemen toe. Overal in de wereld. En daarmee is meteen duidelijk dat we niet in ons eentje kunnen zorgen dat daders op het rechte pad blijven. Het is een maatschappelijk probleem dat je niet op het bordje van een aantal professionals kunt schuiven. Daders moeten de kans krijgen om weer een plek in de samenleving te krijgen. Te verdienen. Maar dat moeten we hen dan ook gunnen. In elke familie komen uitglijders voor. En dan wil je toch ook niet dat het geliefde familielid met een brandmerk blijft rondlopen? Trouwens, wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.’

‘We zijn broodnodig. Enkel opsluiten lost niks op. De gevangenis is doorgaans niet de plek waar mensen beter worden. Dus moet je voorkomen dat ze er terecht komen. En al helemaal dat ze er een tweede keer in belanden. Een extra complicatie vormt de samenstelling van de gevangenisbevolking. Die is etnisch nogal onevenwichtig. Dat maakt resocialisatie er niet makkelijker op. In alle gevallen is het intensief werk. Een uurtje per week per dader is te weinig. Om dat te snappen hoef je geen groot geleerde te zijn.’

Ed Nijpels 1 april 1950, Den Helder Enkele vroegere functies 1995-1999 president-directeur ‘De Twaalf Provinciën Landelijke Arbodienst’ N.V. 1990-1995 burgemeester van Breda 1986-1989 minister van VROM 1982-1986 fractievoorzitter VVD 1977-1986 lid Tweede Kamer 1972-1977

leraar maatschappijleer R.K. Sint Gertrudislyceum Roosendaal

Meer informatie


Er zijn allerlei adviezen uitgebracht over good governance. Van de spelregels voor ondernemers en aandeelhouders van de commissie Tabaksblatt tot gedragsregels voor notarissen. Het SER-advies over ondernemerschap in publieke organisaties is te bekijken en te downloaden op: http://www.ser.nl/publicaties/default.asp?desc=b23491

07031-10minuten-145x297.indd 20

7/11/07 4:05:46 PM

| 21

INVOERING NIEUWE TECHNOLOGIE

Gemeentebesturen Maatschappelijk dienstverleners Strafrechtketen

Catch!: gemeente Nijmegen financiert project

Jonge Antillianen leren kansen grijpen Met de meeste Antillianen in de regio Arnhem/Nijmegen gaat het goed. Een klein deel van de jongeren uit die groep kampt met problemen. Vroegtijdig de school verlaten, criminaliteit, werkloosheid. De gemeente Nijmegen zet de reclassering in om dat te veranderen. Jongeren niet alleen straffen, maar ook kansen bieden. En pakken: catch! Overlast gevende jongeren opereren vaak in groepsverband. Of ze komen uit een herkenbare bevolkingsgroep voort. Marokkanen, Antillianen, Surinamers. Allemaal vragen ze hun eigen benadering. Soms kan dat met een knipoog naar de eigen cultuur.

Patrick Paal, projectleider

‘Met intensieve begeleiding wil Catch! jongeren duurzaam perspectief bieden. De know how en expertise van de reclassering kan daarbij de doorslag geven. Wij opereren zo nodig buiten gebaande paden, zorgen voor ketenregie en bieden kansen op scholing en werk. Voor Catch! zijn risicojongeren kanshebbers.’

07031-10minuten-145x297.indd 21

7/11/07 4:05:46 PM


JULI 2007 | 22

Het is kommer en kwel. Een baan houden ze niet vol. Hun opleiding is gestrand. Ze hebben foute vrienden. Een klein deel van de Antilliaanse jongeren tussen 16 en 25 jaar in Nijmegen verlaat vroegtijdig de school en komt terecht in een vicieuze cirkel van werkloosheid, lamlendigheid en criminaliteit. De jongeren strak aanpakken, op de huid blijven zitten en effectief ingrijpen: dat biedt mogelijkheden voor de toekomst. Catch! gaat daar in elk geval van uit. In 2006 vindt de selectie van tien van deze jongeren plaats. Twee mentoren gaan met hen aan de slag. Dit jaar moet het project de eerste vruchten afwerpen.

Kanslozen worden kanshebbers. Een persoonlijke mentor zorgt voor intensieve begeleiding. Door scholing en een leerwerkplek te regelen. Door een individuele training die structuur biedt. Door te bemiddelen bij schuldhulpverlening en huisvesting. Jongeren moeten leren op eigen benen te staan. Ze ontwikkelen een gezond gevoel voor normen en waarden. Leren met geld om te gaan. Gaan snappen wat hun maatschappelijke rol is. Wat verantwoordelijkheid inhoudt. Waar hun grenzen liggen. En wat respect betekent, voor zichzelf en voor anderen. De mentor werkt zo nodig met drang of dwang. Het interventie-palet is breed en gevarieerd.

De reclassering neemt het voortouw. En dat is vernieuwend. Catch! is geen geijkt subsidietraject, maar een dienst die Reclassering Nederland zelf heeft ontwikkeld en aanbiedt. Een product. De gemeente Nijmegen is afnemer. De reclassering doet de uitvoering, omdat ze verstand heeft van werken met een stok achter de deur. Ook kan ze de gehele keten overzien. En met gezag het gesprek aangaan met alle noodzakelijke organisaties: politie, koepelorganisaties, scholen, bedrijven, CWI, OM, gemeente, huisarts, familie. De gemeenschappelijke noemer is duidelijk: criminaliteit voorkomen, daar wordt iedereen beter van.

CATCH ! Honkbal is voor Antillianen sport nummer 1. De catcher, de man achter de slagman, lijkt voor buitenstaanders buiten het spel te staan. Maar juist deze speler heeft als belangrijkste taak om kansen te zien en te pakken.

Catch!


Reclassering Nederland Arnhem Patrick Paal, projectleider Telefoon 026 35 55 333 Email [email protected]

07031-10minuten-145x297.indd 22

7/11/07 4:05:46 PM

10 minuten nummer 1 juli 2007 commentaar en suggesties: [email protected] Concept en tekst: Het Kantoor, Utrecht Fotografie: Frans Davids, Peter Oey, Chris Pennaerts, Ali Poelstra-Colly Vormgeving: RAAK Grafisch Ontwerp, Utrecht Druk: PlantijnCasparie IJsselstein Begeleiding: afdeling Media & Communicatie

07031-10minuten-145x297.indd 23

7/11/07 4:05:46 PM

NAAR EEN VEILIGER SAMENLEVING

AAN DE SLAG MET DADERS EN VERDACHTEN

Postbus 8215 ■ 3503 RE Utrecht ■ www.reclassering.nl

07031-10minuten-145x297.indd 24

7/11/07 4:05:46 PM

Afspraak is afspraak

Recommend Documents