Kennisatelier Participatie van Vluchtelingen in Nederland workshop Gezondheid 7 december 2011
Helena Kosec, senior projectleider / adviseur Pharos
Pharos • Landelijk kennis- en adviescentrum op het gebied van gezondheid van migranten en vluchtelingen. • Ondersteuning professionals en organisaties bij realiseren cultuursensitieve zorg. • Ontwikkeling praktisch toepasbare kennis b.v. quick scans, methodieken en interventies, standaarden, richtlijnen en kwaliteitscriteria.
Programma asielzoekers en vluchtelingen • Doel: adequate en effectieve zorg en ondersteuning van asielzoekers en vluchtelingen binnen het reguliere zorg- en preventiestelsel • Doelgroepen: professionals en organisaties, maar ook vluchtelingen zelf • Activiteiten 2012: o.a. terugdringen van gender-gerelateerd geweld en inventariseren good practices voor Somaliërs in gemeenten
Gezondheid van vluchtelingen • Slechtere fysieke en psychische gezondheid dan bij autochtone Nederlanders • Toename van gezondheidsverschillen bij het ouder worden • Leefstijl: vaker overgewicht en obesitas, minder lichaamsbeweging • Somaliërs gezonder dan Afghanen, Iraniërs en Irakezen? (Dourlijn en Dagevos 2011)
Zorggebruik vluchtelingen • Meer zorggebruik van huisarts en specialist, meer ziekenhuisopnames • Geen oververtegenwoordiging in de GGZ: toegankelijkheidsproblemen? • Ondervertegenwoordiging van Somaliërs in de GGZ: toegankelijkheidsproblemen, somatiseren of andere factoren? • Minder gebruik van tandartsen, preventie, ouderenzorg en gehandicaptenzorg…
Specifieke factoren van invloed op gezondheid van vluchtelingen • Schokkende gebeurtenissen in het land van herkomst en tijdens de vlucht • Onzekerheid van de asielprocedure • De duur van het verblijf in een opvangcentrum • Afwezigheid van gezinsleden of naaste familieleden (Laban e.a.2005, Engelhard 2007)
Aandachtspunten in de zorg voor vluchtelingen • Zichtbaarheid van vluchtelingen in (gezondheids)beleid • Aandacht voor isolement, depressie en oorlogstrauma • Betere signalering door huisartsen • Uitvoering leggen bij MW • Investeren in reguliere zorg en welzijnsvoorzieningen om adequate en effectieve zorg en ondersteuning te bieden
Somaliërs • Meisjesbesnijdenis; psychische en relationele gevolgen daarvan • Opvoedingsproblematiek • Psychische problematiek; onbekendheid met de GGZ en eigen verklaringsmodellen • Gebruik van qat
Gebruik van qat • 38% van Britse Somaliërs gebruikt regelmatig qat: 16% vrouwen en 58% mannen • Voor Nederland zijn cijfers niet bekend, naar schatting gebruikt 60% van de Somaliërs qat in de gemeente Tilburg • Qat gebruik is niet lichamelijk verslavend • Psychische verslaving en mogelijke lichamelijke gevolgen bij frequent gebruik in grote hoeveelheden • Relatie tussen lage SES en qat, causaliteit is onduidelijk
‘Een Afghaanse vluchtelinge vertelt in een interview over haar contacten met huisartsen …. Volgens haar blijven velen hangen in hun fysieke klachten en willen niet aannemen dat er mogelijk psychologische verklaringen voor hun klachten zijn. Bij de meeste van haar landgenoten staat het consulteren van een psycholoog gelijk met gekte (Feldman et al. 2007)
Verklaringsmodellen • Ziek zijn en pijn hebben is universeel en niet cultuur bepaald, maar: – De wijze waarop mensen hun lichaam en geest ervaren kan verschillend zijn (djins, het boze oog etc.) – Daardoor kunnen ziektebeleving, presentatie van klachten en verklaringen van ziekte verschillend zijn 11
Titel presentatie
Miscommunicatie
12
Titel presentatie
Participatie van vluchtelingen • Zelforganisaties van vluchtelingen: ‘GGZ Brandaris’ (Wereldpand), project ‘Vluchtelingenvrouwen en ouderworden in Nederland’ van Lize • Algemene instellingen zoals GGD-en, GGZ, zorg – welzijn – wonen: specifieke activiteiten zoals ‘Mind – Spring’ en ‘Gezinscoaches’ en reguliere activiteiten • Landen van herkomst: projecten gericht op terugkeer
Interventies en methodieken om participatie te vergroten • ‘Mind-Spring’ GGZ In Noord – Holland • ‘Impuls doelen’- beleid gericht op o.a. Somaliërs in Tilburg • Activeringsprojecten voor Somaliërs in Groningen • ‘Community in beweging’ van NISB • ‘Gezinscoaches’ • Activiteiten van VluchtelingenWerk
Succesfactoren • Aanpak: pro-actief, niet vrijblijvend, cultuursensitief • Betrokkenheid doelgroepen - voor en door vluchtelingen • Samenwerking tussen specifieke- en reguliere instellingen
Participatiemogelijkheden binnen reguliere zorg en welzijnsvoorzieningen • Zorgverzekeraars: inkoop-criteria en panels • Zorgaanbieders: CQ-index en ander vormen van feedback, panels, medezeggenschap (cliënten- en familieraden) • Welzijn – zorg – wonen (Wmo): raadplegen kleine groepen en activiteiten op verschillende prestatievelden
Participatie binnen Wmo - velden • 1.Sociale samenhang bevorderen • 3. Informatie-, advies- en cliënten ondersteuning • 4. Ondersteunen mantelzorgers • 5. Deelname aan maatschappelijk verkeer en zelfstandig functioneren • 6. Gebruik maken van voorzieningen, langer zelfstandig functioneren • Dagbesteding
Voorlichtingsmaterialen
18
PAOG Maastricht 23 november 2010
Methodieken gericht op het vergroten van participatie 1. • Geef me raad - Handboek deskundigheidsbevordering geestelijke gezondheid Somaliërs voor zorgintermediairs, Pharos 2009 • Je wilt je kind niet kwijtraken. Training opvoedingsondersteuning Somalische ouders in een asielzoekerscentrum, B. Tuk, K. Mahamed en A. Baabbi, Pharos 2010 • Levensboek – cursus oudere vluchtelingen, oorlogsgetroffenen en veteranen met depressieve klachten, Cogis, Pharos en Trimbos instituut, 2010
Methodieken gericht op het vergroten van participatie 2. • Geweld is niet gewoon – Ken uw recht – Zoek hulp, Handleiding, Pharos en Movisie, 2010 • Zorg om Elkaar, Pharos en Vilans, 2010 • Facing return – An approach for psychosocial assistance to (former) asylum seekers and undocumented migrants, D. Geraci, Pharos, 2011
Publicaties • Met kennis van feiten – vluchtelingen, nieuwkomers en gezondheid in cijfers, D. Engelhard, Pharos 2007 • Over zwijgen gesproken – Een medisch antropologische studie onder vluchtelingenvrouwen in Nederland, afkomstig uit Afghanistan, Bosnië-Herzegovina en zuid Soedan, naar omgaan met ervaringen van aan oorlog gerelateerd seksueel geweld, M. Tankink, Pharos, 2009 • Versluierde Pijn – een onderzoek in Nederland naar de psychische en relationele gevolgen van meisjesbesnijdenis, E. Vloeberghs, Pharos 2010
Good Practice: project ‘Vluchtelingenvrouwen en ouder worden in Nederland’ Monica Moreno Diniz, projectleider bij Lize
