Adressen. SVZ Postbus AA Etten-Leur Telefoon (076) Fax (076) Internet

Jaarverslag 2011

Adressen Royal Cosun Cosun Food Technology Center Postbus 3411 Postbus 1308 4800 MG Breda 4700 BH Roosendaal Telefoon (076) 530 32 22 Telefoon (0165) 58 28 10 Fax (076) 530 33 03 Fax (0165) 55 13 52 Internet www.cosun.nl Internet www.cosun.nl E-mail [email protected]

STATUTAIRE BEPALINGEN INZAKE RESULTAATBESTEMMING De bestemming van de winst is in de statuten als volgt geregeld (art. 42 lid 1 en 2): van de winst der coöperatie zal een door de raad van beheer te bepalen gedeelte worden gereserveerd. Het na inachtneming van het voorgaande resterende zal, tenzij de ledenraad op voorstel van de raad van beheer anders bepaalt, onder hen, die aan het einde van het desbetreffende boekjaar A-lid dan wel B-lid waren of in of met het einde van dat boekjaar hebben opgehouden A-lid respectievelijk B-lid te zijn, worden verdeeld indien het B-leden betreft met inachtneming van de overeenkomst van deelname en op aanwijzing van het betrokken C-lid naar gelang van de door hen in dat boekjaar jegens de coöperatie verrichte prestaties en in overeenstemming met de betalingsmethode, neergelegd in het bietenreglement. VOORSTEL TOT RESULTAATBESTEMMING Het nettoresultaat over het jaar 2010 (EUR 109,6 miljoen) is, onder aftrek van een uitkering op aandelen (EUR 8,8 miljoen), overeenkomstig het besluit van de raad van beheer d.d. 10 maart 2011 toegevoegd aan de overige reserves. De raad van beheer is voornemens te besluiten dat EUR 115,4 miljoen, toegevoegd zal worden aan de overige reserves.

Suiker Unie Sensus Postbus 100 Postbus 1308 4750 AC Oud Gastel 4700 BH Roosendaal Telefoon (0165) 52 52 52 Telefoon (0165) 58 25 00 Fax (0165) 52 52 55 Fax (0165) 54 60 83 Internet www.suikerunie.nl Internet www.sensus.nl E-mail [email protected] E-mail [email protected]

Het vorenstaande is reeds verwerkt in de jaarrekening 2011 van de coöperatie.

Duynie Aviko Postbus 86 Postbus 8 2400 AB Alphen aan den Rijn 7220 AA Steenderen Telefoon (0172) 46 06 10 Telefoon (0575) 45 82 00 Fax (0172) 47 34 06 Fax (0575) 45 83 80 Internet www.duynieholding.com Internet www.aviko.nl E-mail [email protected] E-mail [email protected]

SVZ Postbus 27 4870 AA Etten-Leur Telefoon (076) 504 94 94 Fax (076) 504 94 00 Internet www.svz.com E-mail [email protected]

Cosun Jaar verslag 2011 / O verige gegevens

61

Jaarverslag 2011

Het jaarverslag 2011 is ook verkrijgbaar in het Engels. In geval van tekstuele afwijkingen tussen de Engelse en de Nederlandse versie prevaleert laatstgenoemde. De jaarverslagen zijn tevens beschikbaar op www.cosun-jaarverslag.nl.

This Annual Report is also published in English. In the event of textual inconsistencies between the English and the Dutch version the latter shall prevail. This Annual Report is also available on the internet: www.annualreport-cosun.com.

Koninklijke Coöperatie Cosun U.A. Van de Reijtstraat 15, 4814 NE Breda Postbus 3411, 4800 MG Breda Telefoon (076) 530 32 22 Fax (076) 530 33 03 Internet www.cosun.nl E-mail [email protected]

Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland onder nummer 20028699.

Cosun Jaar verslag 2011

Inhoud Profiel 3 Verwaarding van grondstoffen 5 Kengetallen 6 Corporate governance 8 Coöperatie 9

Verslag van de raad van beheer en de concerndirectie Bericht van de voorzitters Financiële gang van zaken Verantwoord ondernemen Kennis en processen Risicobeheer

10 12 14 15 17

Bedrijven in beeld • • • •

Suiker Unie Aviko Sensus SVZ

Verslag van de raad van toezicht Overzicht leden en aandelen per kring Samenstelling bestuursorganen

20 22 24 25 26 27 28

Jaarrekening 2011 • • • • • • •

Geconsolideerde balans Geconsolideerde winst-en-verliesrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Enkelvoudige balans Enkelvoudige winst-en-verliesrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening

30 31 32 33 50 51 52

Overige gegevens • Controleverklaring van de onafhankelijke accountant • Statutaire bepalingen • Voorstel resultaatbestemming


60 61 61

2

Profiel Cosun is een coöperatie van bietentelers. Het is onze missie te werken aan de continuïteit van de bietenteelt en -verwerking in Nederland. De onderneming heeft zich ontwikkeld tot een veelzijdig agro-industrieel concern. Concentreerden we ons vroeger alleen op suikerbieten, tegenwoordig verwerken we ook tal van andere plantaardige grondstoffen tot waardevolle componenten en ingrediënten voor velerlei toepassingen. Denk daarbij aan aardappelen, cichoreiwortels, groenten en fruit. De verwerking vindt plaats in grootschalige procesinstallaties. Onze kracht zit in het optimaal tot waarde brengen van biomassa. Dat doen we al meer dan honderd jaar. Daarnaast streven wij naar het realiseren van een goed rendement met al onze activiteiten waarbij de belangen van het milieu en mens & maatschappij nadrukkelijk worden meegewogen. Grote afnemers van onze producten zijn te vinden in de voedingsmiddelensector. Daarnaast vinden onze producten steeds vaker een weg naar andere toepassingen, waar ze bijvoorbeeld niet-hernieuwbare grondstoffen vervangen.

Ons zakelijk succes wordt in toenemende mate bepaald door de benutting van de totale grondstof. Cosun heeft verstand van en ruime ervaring met het ontleden van agrarische grondstoffen. Dit proces wordt ook wel bioraffinage genoemd. De grondstof, bijvoorbeeld suikerbieten, wordt stapsgewijze ontleed in componenten als kristalsuiker, pulp voor veevoer, kalkmeststof, water en materiaal voor de productie van biogas door vergisting. De hele biet wordt dus gebruikt. Traditioneel ligt de nadruk op voeding. Veel van onze producten behoren tot de categorie commodities. Daarnaast richten we ons op het ontwikkelen en verkopen van toegevoegdewaardeproducten, zoals specialiteiten op basis van aardappelen en functionele ingrediënten als inuline. Samenwerking in de keten, zowel met leveranciers als met afnemers, is daarbij van groot belang. Maar ook buiten de voedingssector zijn inmiddels kansen ontstaan, bijvoorbeeld op het gebied van ‘groene’ energie (biogas) en producten/chemicaliën op basis van plantaardige grondstoffen (de bio-based economy). Deze marktsegmenten zijn nog relatief bescheiden van omvang maar wel in ontwikkeling.

Koninklijke Coöperatie Cosun U.A. Corporate centres - Concernstaf - CFTC*

Suiker Unie

Aviko

Sensus

SVZ

Kristalsuiker en specialiteiten

Diepgevroren en gekoelde aardappelproducten

Inuline

Fruit- en groentepuree en concentraat

Nederland - Dinteloord - Hoogkerk - Puttershoek - Roosendaal

Nederland - Steenderen - Lomm - Cuijk

Nederland - Roosendaal - Zwolle

Nederland - Etten-Leur

Duitsland

België Duitsland Polen Zweden

Polen Spanje USA

Aardappelvlokken en –granulaat Nederland (Rixona) - Venray - Warffum China Veevoeders en zetmeeltoepassingen Nederland (Duynie) - Alphen aan den Rijn - Nijmegen België UK

Een volledige lijst met ondernemingen die behoren tot de Cosun Groep is op te vragen bij de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland onder nummer 20028699


* CFTC: Cosun Food Technology Centre

3

Productievestigingen

Suiker Unie Sensus Aviko SVZ Cosun


4

Verwaarding van grondstoffen

Suiker Unie

Sensus

Aviko

SVZ

Cosun benut plantaardige grondstoffen volledig. In de fabriek wordt de grondstof ontleed in waardevolle componenten die hun weg vinden naar tal van toepassingen. De gekleurde stromen in de bovenstaande figuur geven de diversiteit in stromen en componenten weer. Een aantal van die stromen belandt uiteindelijk weer in de keten waarmee het begon: op de akker of in de eigen fabrieken. Hiermee worden kringlopen gesloten. Een voorbeeld: uit bieten halen wij kristalsuiker voor menselijke consumptie. De vezels die overblijven (pulp) worden verkocht als veevoer, terwijl de melasse wordt toegepast om gist of alcohol te maken. De meegevoerde aarde gaat terug naar de akker of naar op te hogen terreinen; de neergeslagen zouten en mineralen gaan terug als bodemverbeteraar. Het gezuiverde water kan worden benut in het eigen productieproces of om planten in kassen van vocht te voorzien. Wat aan organische resten overblijft kan worden vergist tot biogas. Voor groente en fruit, cichorei en aardappelen is het proces vergelijkbaar maar zijn de componenten uiteraard verschillend. Cosun onderzoekt of er nog andere waardevolle componenten zijn te winnen uit de grondstof. Het streven naar duurzame productiewijzen maakt dat we onze bekende grondstoffen met andere ogen zijn gaan bekijken.


5

Kengetallen Als coöperatie van Nederlandse bietentelers betaalt Cosun de leden een bietenprijs die mede afhankelijk is van de resultaten. De bietenprijs is volledig als kosten grond- en hulpstoffen in de resultatenrekening verantwoord en beïnvloedt daarmee ook het in dit overzicht gepresenteerde bedrijfsresultaat en resultaat boekjaar.

in miljoenen EUR (tenzij anders vermeld)

2011

2010

Financieel Netto-omzet

1.772

1.766

137

157

95

108

Resultaat boekjaar

115

109

Kasstroom uit operationele activiteiten

101

128

Groepsvermogen

914

807

55

52

55,69

43,00

Ledentoeslag

118

64

Bieteninkopen van leden

295

217

3.581

3.828

2

2

26

24

Directe CO2 emissie (in ton, per ton productie)

0,21

0,23

Watergebruik (in m3, per ton productie)

2,60

2,65

Restmateriaal (in ton, per ton productie)

0,09

0,07

Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat voor amortisatie goodwill en incidentele posten*

Groepsvermogen in procenten van balanstelling Quotumbietenprijs**

Personeel Gemiddelde personeelsbezetting (in FTE)*** Aantal opleidingsdagen (per medewerker) Aantal verzuimongevallen (per 1.000 medewerkers) Omgeving

* Incidentele posten betreffen bijzondere waardeverminderingen van vaste activa, reorganisatievoorzieningen, herstructureringssteun en de boekwinst bij verkoop van deelnemingen en materiële vaste activa. ** Prijs in EUR per ton bij gemiddeld suikergehalte en gemiddelde winbaarheid. *** Gemiddeld aantal medewerkers in FTE, met een arbeidsovereenkomst met Cosun of één van de groepsmaatschappijen.


6

Netto-omzet

Bedrijfsresultaat voor amortisatie en incidenteel

in miljoenen EUR

in miljoenen EUR

1.900

120 1.758

1.800 1.713

1.700

1.766

1.772

115 108

110 100

1.689

95 91

90 1.600

80

2007

2008

2009

2010

2011

2007

Quotumbietenprijs

in miljoenen EUR

in EUR per ton 118

55

80

50 64

60 33

41,31

20

2011

43,00

43,00

2009

2010

39,44

40

33

2010

55,69

45

50

2009

60

100

35 2007

2008

2009

2010

2011

2007

Directe CO2 emissie

2008

2011

Aantal verzuimongevallen per 1.000 medewerkers

in ton, per ton productie

35

0,25 0,24

2008

Ledentoeslag 120

40

70

70

1.500

0,24

30 26

25

0,23

0,23

19

20

0,22

0,22 0,21

0,21

0,21

26 24

23

15 10 0

2007

2008


2009

2010

2011

2007

2008

2009

2010

2011

7

Corporate governance In het bestuursmodel van Cosun berust de zeggenschap binnen de coöperatie bij de leden, onder meer via de raad van beheer, het door hen gekozen bestuur. De meeste leden van deze raad zijn lid van de coöperatie; drie leden zijn dat niet. Deze externe bestuurders zijn aangezocht en benoemd op basis van hun expertise en externe netwerk. Ook in de raad van toezicht zijn de leden van de coöperatie in de meerderheid, vanuit dezelfde overweging dat de ledenstem de doorslag hoort te geven. Het dagelijks management heeft de raad van beheer gedelegeerd aan de voorzitter van de concerndirectie. In zijn meest beknopte vorm is de werkwijze binnen Cosun als volgt: de raad van beheer bestuurt de coöperatie. De voorzitter van de concerndirectie bereidt het te voeren beleid voor, stuurt de uitvoering hiervan aan en heeft de dagelijkse leiding van de onderneming in handen. Hij wordt hierbij ondersteund door de concerndirectie, waarvan enkele leden tevens verantwoordelijkheid dragen voor het management van een van de businessgroepen. De raad van toezicht houdt toezicht op de raad van beheer. De ledenraad van de coöperatie bestaat uit de door de leden gekozen bestuurders van de kringen en heeft dezelfde functie als een algemene ledenvergadering. De ledenraad wordt regelmatig geïnformeerd over de voortgang en de behaalde resultaten, en kiest de leden van de raad van beheer en de raad van toezicht.

Nieuwe code voor coöperaties Eind 2011 is een vernieuwde gedragscode voor coöperaties geïntroduceerd door de Nationale Coöperatieve Raad. Het doel is bij te dragen aan goed bestuur van de coöperatie en het toezicht daarop, en daarover op begrijpelijke en open wijze verantwoording af te leggen. Cosun gaat deze code volgen, met inachtneming van het huidige bestuursmodel. Er is geïnventariseerd aan welke aspecten we niet voldoen. Sommige zijn niet op ons van toepassing, andere vragen om actie, bijvoorbeeld door het aanpassen van de statuten en/of reglementen. Zo zal in 2012 een reglement worden opgesteld voor de raad van toezicht. Op de website www.cosun.nl onder de rubriek Over Cosun – Corporate governance is meer informatie te vinden over dit onderwerp. De inhoud van de gedragscode voor coöperaties is gepubliceerd op www.cooperatie.nl onder Gedragscode.

Koninklijke Coöperatie Cosun U.A.

Leden 100% eigenaar

Kringen

Ledenraad

Raad van toezicht

Raad van beheer

Concerndirectie


8

Coöperatie Omdat we na de overname van CSM Suiker, bijna vijf jaar geleden, ook vertegenwoordigers van de nieuwe leden in onze gelederen wilden opnemen, is het aantal bestuurders aanvankelijk toegenomen. In 2008 is besloten om dit aantal geleidelijk weer terug te brengen. Voor de raad van beheer en de raad van toezicht is dit inmiddels gerealiseerd. In 2012 zal het aantal ledenraadsleden zijn teruggebracht tot ongeveer zestig in totaal. In 2011 is in de ledenraad nogmaals de gewenste omvang van de ledenraad besproken en is bevestigd dat wordt vastgehouden aan het besluit van 2008. Daarop is besloten de kringen West-Brabant en Zuid-Hollandse Eilanden samen te voegen tot één kring. Betalingssysteem Naar aanleiding van de winterse omstandigheden in de campagne 2010/11 heeft de ledenraad gesproken over de systematiek van premies voor vroege en late levering. Op basis van de weging van argumenten voor en tegen, heeft de raad besloten deze systematiek niet te wijzigen. Ook is besloten om bij de vaststelling van de prijs voor surplusbieten vast te houden aan de bestaande werkwijze, waarbij vooraf een prijs wordt vastgesteld voor een bepaald percentage surplusbieten. Telers hebben zo voor het zaaien al duidelijkheid over de prijs die ze voor deze surplusbieten krijgen uitbetaald. Het nakoppen in het tarreerlokaal wordt afgeschaft. Met ingang van campagne 2012 wordt de kop van de biet meegenomen bij het bepalen van het uit te betalen gewicht, onder aftrek van drie procent van het gewicht van de bieten. Dit zal leiden tot een iets lager suikergehalte en een lagere winbaarheid. De kop bevat immers minder suiker en meer stoffen die de winbaarheid verlagen dan de rest van de wortel. Per saldo zal Cosun echter wat meer gaan betalen voor de geleverde bieten. Bestuurszaken Aan Jos van Campen is gevraagd maximaal twee jaar langer dan gepland aan te blijven als voorzitter van de raad van beheer. De ledenraad is van mening dat continuïteit in de belangenbehartiging essentieel is, gelet op de politieke discussie over de suikermarktordening.


Van Campen zet zich vanuit de Europese bietentelersorganisatie, CIBE, in voor voortzetting van de EU-marktordening voor suiker na 2015. De heren Van Melle, Van den Bergh, Maarsingh en Van der Torren zijn teruggetreden als leden van de raad van beheer. De heer Megens is Van Melle opgevolgd als plaatsvervangend ondervoorzitter. De heer Klompe is herkozen. De heren Van Doesburgh (extern lid) en Voncken (lid van de coöperatie) zijn in de raad van beheer gekozen. De raad telt twee leden minder dan voorheen. Ook is de samenstelling van de raad van toezicht gewijzigd. De heer De Waal, overleden eind januari 2011, is als secretaris opgevolgd door de heer Wiersema. Voorzitter Van der Zee is herkozen. De heer Bartelds is gekozen tot ondervoorzitter van de raad. De heer Botma is teruggetreden, terwijl de heer Visser (extern lid) eind 2011 is toegetreden. Per saldo telt de raad nu één lid minder. De jongerenraad is de kweekvijver voor jong bestuurlijk talent. De kwaliteit van de jonge raadsleden is hoog; hun betrokkenheid bij de ontwikkelingen binnen Cosun groot. De aankomende bestuurders bezoeken vestigingen van onze bedrijven en voeren discussies met de zittende bestuurders en senior managers. Ze worden begeleid en gecoacht door leden van de raad van beheer. Een jonge generatie binnen de coöperatie staat klaar en lijkt bereid om bestuurlijke verantwoordelijkheid te gaan dragen. Ook op deze manier investeren wij in onze toekomst.

9

Verslag van de raad van beheer Jos van Campen ”Het huidige systeem moet de kans krijgen zich te bewijzen.”

Cosun kan terugkijken op een goed jaar. In een zwak economisch klimaat, hebben alle bedrijfsactiviteiten betere resultaten laten zien. Maar meer nog dan de economische ontwikkelingen waren het de prijsontwikkelingen op in- en verkoopmarkten die de resultaten van onze bedrijfsactiviteiten hebben beïnvloed. Zo zorgden grote fluctuaties in aardappelenprijzen door het jaar heen voor forse schommelingen in het resultaat van Aviko en werkten de hoge suikerprijzen op de wereldmarkt en relatieve schaarste aan suiker in Europa in het voordeel van Suiker Unie. Uiteindelijk hebben deze factoren, samen met uitstekend presterende bedrijven, bijgedragen aan een goed resultaat voor Cosun en de leden van onze coöperatie. Europese marktordening voor suiker Niet alleen de prijsontwikkeling op in- en verkoopmarkten is beweeglijk; ook de politiek is volop in beweging. Europese bietentelers en suikerproducenten waren onaangenaam verrast toen de Europese Commissie (EC) aankondigde om de suikermarktordening niet te willen voortzetten als deze in 2015 afloopt. De EC betrekt de marktordening voor suiker bij de discussie over het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Tot op heden was dit niet het geval, mede omdat de marktordening voor de EU budgetneutraal is. Cosun is van mening dat de sector net een geslaagde hervorming achter de rug heeft en dat de sector en het huidige systeem de kans moeten krijgen om zich te bewijzen. Onder andere CIBE, de organisatie van Europese bietentelers, bepleit dan ook verlenging van het suikerbeleid tot minimaal 2020. De sector heeft de tijd nodig om de concurrentie met landen als Brazilië aan te kunnen en om te onderzoeken welke mogelijkheden de biobased economy biedt voor alternatieve toepassingen van suikerbieten.


Kansen voor groei en verduurzaming In 2011 hebben we meer ruimte gecreëerd voor gerichte groei. Met de verkoop van Unifine Food & Bake Ingredients en de Nedalco activiteiten hebben we meer focus en samenhang aangebracht en is de conjunctuurgevoeligheid van Cosun afgenomen. Door afscheid te nemen van alle activiteiten die niet tot de kernactiviteiten behoren, staat er nu een onderneming met een gemeenschappelijk profiel. De samenhang tussen onze activiteiten is het optimaal en verantwoord verwerken van plantaardige grondstoffen tot tal van producten voor voeding en andere toepassingen in de biobased economy. Dit begrip verwijst naar een economie die overschakelt op hernieuwbare grondstoffen op basis van plantaardige biomassa. Cosun ziet mogelijkheden om binnen deze ontwikkeling te groeien, zowel autonoom - met innovatieve producten in nieuwe markten – als door selectieve acquisities die aansluiten op onze kernactiviteiten. Cosun participeert in de topsector Agro&Food, die door de Nederlandse overheid is aangemerkt als vitaal voor de ontwikkeling van ons land. Het streven van de sector is meer te doen (opbrengsten) met minder (grondstoffen en energie).

10

en de concerndirectie Robert Smith ”Cosun streeft naar hogere rendementen, zowel op de akker als in onze fabrieken.”

In de praktijk betekent dit dat Cosun streeft naar hogere rendementen, zowel op de akker als in onze fabrieken. Daarvoor doen we onderzoek, delen we kennis met anderen in de keten en investeren we in nieuwe technologie. Zo beschikt Cosun Food Technology Centre over een proeffabriek om processen voor het raffineren van biomassa nog beter in de vingers te krijgen, ook met het oog op de wensen van onze klanten. Bij alle bedrijven lopen programma’s om de productieprocessen verder te verbeteren zodat er minder grondstoffen en energie per eenheid product nodig zijn en verspilling op alle fronten wordt tegengegaan. Inmiddels worden plantaardige resten vergist om er energie uit te winnen en draagt de waterzuivering bij aan de eigen energievoorziening. Cosun is verheugd dat de Nederlandse overheid zich inzet om verduurzaming van de akkerbouw mogelijk te maken door drempels weg te nemen en regelgeving aan te passen. Daartoe is in 2011 een Green Deal gesloten tussen Cosun en de Rijksoverheid. Inzet is de toekomstige toepassing van digestaat en struviet, restproducten van biogaswinning en waterzuivering, als meststof in de akkerbouw. Suiker Unie ziet ook graag dat bietentelers Betacal, de fosfaathoudende kalkstof die resteert na het zuiveren van het suikersap, afnemen en op de eigen akker terugbrengen. Dit alles kan bijdragen aan het sluiten van de mineralenkringloop binnen de akkerbouw.


Coöperatie Door de versnelde gelijkschakeling van de winstrechten van nieuwe aandelen in 2011, heeft Cosun nu een homogeen ledenbestand. Die gezamenlijkheid helpt bij het richten van de aandacht en het maken van keuzes, en vergroot dus de daadkracht van de coöperatie. Vooruitkijken Cosun heeft een prima 2011 achter de rug en ziet het komende jaar met vertrouwen tegemoet. We hebben een solide basis en zullen kansen die zich voordoen aangrijpen, bouwen aan de toekomst op de ons bekende terreinen en zoeken naar nieuwe mogelijkheden daarbuiten. Resultaten uit het verleden bieden nu eenmaal geen garantie voor de toekomst, zeker niet met de volatiele agrarische grondstoffenmarkten. Een goed jaar is dan ook geen reden om op onze lauweren te rusten maar juist een stimulans om te investeren in die toekomst.

Breda, 15 maart 2012

Jos van Campen Voorzitter raad van beheer

Robert Smith Voorzitter concerndirectie

11

Financiële gang van zaken In 2011 realiseerde Cosun een omzet van EUR 1.772 miljoen, een lichte stijging ten opzichte van 2010. Het operationele bedrijfsresultaat exclusief eenmalige opbrengsten daalde van EUR 108 miljoen naar EUR 95 miljoen vanwege een fors hogere vergoeding aan de leden in 2011. Alle bedrijfsactiviteiten realiseerden een hoger operationeel resultaat in 2011 ten opzichte van 2010. Suiker Unie realiseerde zelfs een uitstekend resultaat (voor ledentoeslag) dankzij een hoge afzet en goede prijzen voor quotum- en surplussuiker. Aviko liet na een slecht eerste halfjaar per saldo een sterke verbetering van het resultaat zien. SVZ schreef weer zwarte cijfers en Sensus realiseerde een lichte resultaatverbetering.

Omzet en resultaatontwikkeling Ondanks de verkoop van twee bedrijfsactiviteiten, kwam de netto-omzet over 2011 iets hoger uit dan in het voorgaande jaar. Door de hogere omzetten bij Suiker Unie en Aviko steeg de omzet van de groep tot EUR 1.772 miljoen (2010: EUR 1.766 miljoen). Het operationeel bedrijfsresultaat (exclusief incidentele posten en voor amortisatie van goodwill) daalde ondanks de winstverbetering bij alle activiteiten van EUR 108 miljoen in 2010 naar EUR 95 miljoen in 2011. Het lagere bedrijfsresultaat is het gevolg van een sterk gestegen vergoeding (met EUR 78 miljoen) aan leden voor de levering van bieten. Het bedrijfsresultaat inclusief incidentele baten en na amortisatie van goodwill komt uit op EUR 137 miljoen (2010: EUR 157 miljoen). Hierin zijn incidentele baten verwerkt die betrekking hebben op de verkoop van twee bedrijfsonderdelen. Ontwikkeling per businessgroep Suiker Unie realiseerde in 2011 een uitstekend resultaat, mede door een grotere afzet van (surplus)suiker op de wereldmarkt tegen een goede prijs. Daarnaast stegen de verkoopprijzen op de Europese markt onder invloed van de hoge wereldmarktnoteringen voor suiker en door de schaarste op de Europese markt, die werd veroorzaakt door een lagere import naar Europa vanuit de EBA-landen. Ook de hoge prijzen voor pulp afgezet in het veevoerkanaal, droegen bij aan de stijging van zowel de omzet als het operationele resultaat. Tijdens de verwerkingscampagne zijn in de drie fabrieken zo’n 14% meer bieten verwerkt dan vorig jaar. De campagne verliep bij de twee Nederlandse fabrieken zonder storingen en resulteerde in hoge dagproducties. De Duitse fabriek kampte aanvankelijk wel met technische problemen, waardoor de campagne daar langer heeft geduurd dan in Nederland. Bij Suiker Unie is voortdurend aandacht voor mogelijkheden om de efficiency van de fabrieken te verbeteren. Zo is in het verslagjaar in Dinteloord de eerste diksaptank in gebruik genomen. Deze tank verhoogt zowel de opslagcapaciteit als de capaciteit van de suikerfabriek zelf. Het komend jaar wordt een soortgelijke tank in Vierverlaten in gebruik genomen. Daarnaast is in Dinteloord een biomassa-vergistingsinstallatie in gebruik genomen, die reststromen omzet in groen gas dat wordt teruggeleverd op het energienet. De omzet van Aviko verbeterde duidelijk door de hogere aardappelprijzen en door groei in aardappelspecialiteiten en afzet naar exportmarkten (Zuid-Amerika en Azië). Gedurende het jaar fluctueerden de aardappelprijzen sterk. Zo waren ze het eerste halfjaar hoog, wat het resultaat in die periode drukte.


In de tweede helft van het jaar waren de grondstofprijzen beduidend lager. Tezamen met ingezette efficiencymaatregelen resulteerde dit uiteindelijk in een stevige verbetering van het bedrijfsresultaat in 2011. Bij de gedroogde aardappelactiviteiten trad een zelfde effect op in de resultaatontwikkeling: het slechte eerste halfjaar werd meer dan gecompenseerd met een goede tweede helft van 2011. Bovendien droegen de gedroogde aardappelactiviteiten in China goed bij aan het resultaat. Mede door een sterke verhoging van de verkoopprijzen, verbeterden hier de marges. Ook de omzet van de activiteiten op het gebied van zetmeel (Novidon) en diervoeding (Duynie) steeg sterk als gevolg van de hoge verkoopprijzen. Door schaarste op de markt voor veevoer en zetmeel als gevolg van een lager aanbod konden de marges en het bedrijfsresultaat verder stijgen. De basis van de diervoedingsactiviteiten werd verder versterkt door een kleine acquisitie in het Verenigd Koninkrijk. De omzet bij Sensus groeide beperkt. Hoewel de afzet op alle markten steeg, vlakt de groei af ten opzichte van voorgaande jaren. Door in een aantal marktsegmenten hogere marges te realiseren en tegelijkertijd de bedrijfskosten te verlagen, wist Sensus zijn bedrijfsresultaat verder te verbeteren. Na drie verliesgevende jaren realiseerde SVZ in 2011 weer een positief bedrijfsresultaat. Met een ingrijpende reorganisatie waarbij focus is aangebracht in het productportfolio, werden de kosten bij de Europese activiteiten sterk verlaagd. Door de reductie in het productportfolio, daalde de afzet. Toch steeg in 2011 de omzet beperkt door hogere verkoopprijzen. De marges in Europa en de Verenigde Staten verbeterden door een beperkte beschikbaarheid van sommige fruitsoorten. De markt van groente- en fruitingrediënten groeit nog steeds, maar is wel gevoelig voor het economische klimaat. Inspelend op de groeiende vraag naar gezond is bij SVZ USA in 2011 geïnvesteerd in een aseptische groentepureelijn, met name gericht op de markt voor babyvoeding en soepen. Verkochte activiteiten In de eerste helft van 2011 zijn de Nedalco-activiteiten en Unifine Food & Bake Ingredients verkocht. De alcoholactiviteiten van Nedalco zijn verkocht aan Cargill, de researchactiviteiten aan DSM. Unifine Food & Bake Ingredients is verkocht aan het Amerikaanse bedrijf voor bakkerijingrediënten Dawn Foods. Tot aan het moment van verkoop zijn de omzet en resultaten opgenomen in de geconsolideerde cijfers van 2011. Bij de verkoop van beide activiteiten is een boekwinst gerealiseerd van in totaal EUR 46 miljoen.

12

Financieringskosten en belastingdruk Door de positieve operationele kasstroom en de kasstroom uit desinvesteringen daalde de financieringsbehoefte aanzienlijk. Hierdoor daalden de nettofinancieringskosten voor het concern met EUR 4 miljoen tot EUR 6 miljoen (2010: EUR 10 miljoen). Het werkkapitaal bleef nagenoeg op hetzelfde niveau als vorig jaar. De voorraadstijging (voornamelijk veroorzaakt door de grotere voorraad suiker) wordt grotendeels gecompenseerd door een verlaging van het werkkapitaal als gevolg van de desinvestering van een tweetal activiteiten. De effectieve belastingdruk daalde tot 11,7 procent, mede door de verkoop van het aandelenbelang in Unifine Food & Bake Ingredients en toepassing van de innovatiebox. Per saldo nam het nettoresultaat toe met EUR 6 miljoen tot EUR 115 miljoen. Investeringen Het investeringsniveau ligt in 2011 beduidend boven het regulier afschrijvingsniveau. Cosun investeert gericht in het verder verwaarden van reststromen, mede in het kader van verdere verduurzaming. Zo werd bij de suikerfabriek in Dinteloord een biomassa-vergistingsinstallatie (productie van groen gas) in gebruik genomen. De andere suikerfabrieken zullen dit jaar investeren in een gelijksoortige installatie en ook bij Aviko in Duitsland wordt in samenwerking met een partner een biomassa-verbrandingsinstallatie gebouwd. Daarnaast is geïnvesteerd in een diksaptank ter vergroting van de opslagcapaciteit en productieflexibiliteit. Bovendien is naast reguliere vervangingsinvesteringen ook de productiecapaciteit uitgebreid van de aardappelspecialiteitenlijn bij Aviko. De totale investeringsuitgaven bedroegen EUR 91 miljoen (2010: EUR 59 miljoen). Balans Het balanstotaal stijgt met circa EUR 116 miljoen tot EUR 1.669 miljoen. Dit komt enerzijds door een hoger investeringsniveau dan de reguliere afschrijvingen, anderzijds door de toename van voorraad in volume (suiker) en door gestegen grondstofkosten en hogere liquide middelen. De liquiditeitspositie verbeterde sterk, onder meer door opbrengsten uit verkoop van de twee businessactiviteiten. Het groepsvermogen nam toe met EUR 107 miljoen tot EUR 914 miljoen (2010: EUR 807 miljoen). De solvabiliteit (groepsvermogen uitgedrukt als percentage van het balanstotaal) bleef onveranderd gezond en nam in 2011 toe met 3 procentpunten tot 55 procent. De financieringspositie van het concern blijft onverminderd sterk. Kasstroom De kasstroom uit operationele activiteiten bedroeg in 2011 EUR 101 miljoen (2010: EUR 128 miljoen). Door de verkoop van de twee businessactiviteiten kwam in 2011 de kasstroom uit investeringsactiviteiten ondanks hogere investeringen per saldo positief uit op EUR 128 miljoen.


Een deel van de vrije kasstroom is aangewend ter vergroting van de liquiditeitspositie, een ander deel voor de uitkering aan de leden. Bietenprijs 2011 was een mooi bietenjaar: zowel de hectareopbrengst als het suikergehalte was goed. De oogstperiode begon nat, maar verliep verder qua weersomstandigheden naar wens. De gemiddelde opbrengst lag op 80 ton per hectare, wat neerkomt op gemiddeld 13,6 ton suiker per hectare. De basisprijs voor quotumbieten van EUR 26,25 per ton is gebaseerd op de EU-minimumprijs. De ledentoeslag kwam uit op EUR 21,75 (2010: EUR 11,75). Per saldo is de ledenprijs van quotumbieten daarmee vastgesteld op EUR 48,00 bij 16 procent suikergehalte en een winbaarheidsindex van 87. Bij gemiddelde winbaarheid en gemiddeld gehalte komt de ledenprijs voor quotumbieten uit op EUR 55,69. De gemiddelde surplusbietenprijs is over 2011 EUR 28,93. Hierdoor liggen de gemiddelde opbrengsten voor de teler op EUR 4.038 per hectare. VOORUITZICHTEN Door de escalatie van de schuldencrisis in de eurozone en de aanhoudende onzekerheid over de euro is er opnieuw sprake van een economische recessie. Onduidelijk is hoe deze nieuwe financiële crisis zich verder zal ontwikkelen en welke invloed deze eventueel zal hebben op onze afzetmarkten in Europa. De ervaringen uit de voorgaande economische recessie hebben geleerd dat Cosun in behoorlijke mate recessiebestendig is. Dit is eerder gebleken voor zowel suiker- als aardappelgerelateerde activiteiten, als basisingrediënt in het consumptiepatroon van de consument. Voor 2012 is de verwachting dat het resultaat van Suiker Unie en dat van de Aviko-activiteiten verder zullen verbeteren. Voor Sensus wordt in 2012 wel een lager resultaat verwacht, met name vanwege het afbouwen van het huidige voorraadniveau, dat nog resulteert uit de hoge productievolumes van de afgelopen twee jaar. De in 2011 gemaakte keuzes en organisatiewijzigingen voor SVZ zullen in 2012 hun vruchten afwerpen en tot een verdere verbetering van het resultaat leiden. Cosun zal in het komend jaar onverminderd investeren in verdere optimalisering van productieprocessen en opwekking van groene energie. Daarnaast zullen de bestaande activiteiten verder worden versterkt, hetzij door autonome investeringen, hetzij door strategische acquisities. Het personeelsbestand zal wat dat betreft meegroeien met de toekomstige groei van de activiteiten.

13

Verantwoord ondernemen Cosun geeft vorm aan duurzaam ondernemen aan de hand van vier prioriteitgebieden: • verduurzaming van teelten van onze grondstoffen (ketenverantwoordelijkheid); • duurzame productie (verantwoord omgaan met grond- en hulpstoffen); • goed werkgeverschap (betrokken medewerkers); • openheid naar belanghebbenden (verantwoording afleggen). De gemeenschappelijke noemer van al onze activiteiten is het optimaal benutten en tot waarde brengen van plantaardige grondstoffen met een zo laag mogelijk verbruik van energie, water en dergelijke en het zoveel mogelijk tegengaan van verspilling in welke vorm dan ook. Binnen het door Cosun aangegeven kader stellen bedrijven op elk van deze prioriteitgebieden eigen doelstellingen. De MVO governancestructuur is ingericht conform de governancestructuur van de coöperatie. Alle businessgroepen werken samen met leveranciers en afnemers aan verdere verduurzaming binnen de eigen keten. Cosun participeert in samenwerkingsverbanden met partnerbedrijven en -organisaties. Samen bereiken we meer, en sneller resultaat. Zo werkt Cosun al vele jaren met collega-bedrijven aan het verduurzamen van de voedingsmiddelensector. Bijvoorbeeld in de commissie Duurzaamheid binnen de FNLI, de brancheorganisatie van de voedingssector. En in 2011 is Cosun lid geworden van het ‘grote bedrijven netwerk’ binnen MVO Nederland. Medewerkers Ultimo 2011 werkten er per saldo minder mensen bij Cosun dan een jaar geleden. De verkoop van Nedalco (de alcoholactiviteiten en de researchactiviteiten) en Unifine Food & Bake Ingredients betekende een uitstroom van ruim 600 collega’s. Uiteraard zijn er in 2011 nieuwe medewerkers aan de slag gegaan. Soms al met het oog op de te verwachten uitstroom van ouderen die de pensioengerechtigde leeftijd bereiken, maar ook als gevolg van nieuwe activiteiten en groei.

ondernemingsraad op groepsniveau kende. De medewerkers van Unifine hebben blijk gegeven van hun waardering voor de inzet van de COR en de opstelling van Cosun in dit verkoopproces. Milieu In de agro & food sector zijn verantwoord ondernemen en zorg voor het milieu onderling verweven. Onze bedrijven hebben energie nodig om hun productieprocessen te laten draaien en voor transport. Ze werken met grondstoffen die bodem, lucht en water nodig hebben. Om de kwaliteit daarvan te garanderen zijn geavanceerde teeltmethoden met uitgekiende bemesting nodig en het optimaal gebruik van gewasbescherming. Onze producten die hun weg vinden in voeding voor mens en dier moeten veilig en verantwoord zijn. Omwonenden moeten zo weinig mogelijk merken van onze activiteiten en daarom investeren wij in maatregelen die hinder door geur en geluid tegengaan. Binnen onze bedrijven is veel aandacht voor het efficiënt benutten van energie en water en het optimaal verwerken en benutten van plantaardige grondstoffen. Het mes snijdt daardoor aan twee kanten: we besparen op kosten voor zowel grond- en hulpstoffen als energie, wat goed is voor het milieu én voor onze bedrijfskosten. Investeringen in besparing verdienen zich in de loop van de tijd terug. De ontwikkeling naar een biobased economy biedt nieuwe kansen, zowel vanuit zakelijk als milieu-oogpunt. We onderzoeken of we onze producten anders kunnen toepassen en of we componenten uit onze plantaardige grondstoffen kunnen halen die er nu in achterblijven. Hiermee kunnen we nieuwe markten betreden of nieuwe producten op bestaande markten introduceren. Daarnaast draagt dit bij aan de verdere verduurzaming van de economie. Voor meer informatie over onze inspanningen, zie het Cosun MVO-verslag 2011 op www.cosun-jaarverslag.nl

De gemiddelde leeftijd van het personeelsbestand binnen Cosun stijgt, overeenkomstig met wat we in veel Europese industriële bedrijven zien. Dit noopt tot acties op meerdere fronten. We investeren in de kennis en kunde van medewerkers zodat we met nieuwe technologie en op basis van nieuwe inzichten kunnen blijven werken. Daarnaast is er steeds meer aandacht voor de mentale en fysieke conditie van medewerkers; iedereen moet tot op hogere leeftijd in het arbeidsproces actief kunnen zijn. Dat vraagt om inspanning van de werkgever en werknemer. Dit wordt onder andere ingevuld door het aanbieden van programma’s die de fitheid van medewerkers beogen te bevorderen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen veronderstelt aandacht voor medewerkers en hun belangen. De medezeggenschap binnen Cosun beschouwt dit als een kerntaak. Mede daarom heeft de centrale ondernemingsraad (COR) een actieve rol gespeeld rond de verkoop van Unifine dat geen eigen


14

Kennis en processen Cosun onderscheidt zich door plantaardige grondstoffen efficiënt te verwerken. In omvangrijke procesinstallaties maken wij producten en ingrediënten die hun weg vinden naar industriële klanten en naar de foodservice-sector. Deze klanten zijn prijsgevoelig en ze kopen scherp in. Daarnaast letten zij op de kwaliteit en veiligheid van onze producten. Cosun investeert in mensen en machines om aan deze verwachtingen te kunnen blijven beantwoorden. Cosun Food Technology Centre is het expertisecentrum voor procestechnologie en toegepaste voedingsmiddelentechnologie. Via de TPM-methodiek worden de productieprocessen in onze fabrieken geoptimaliseerd. Cosun Food Technology Centre (CFTC) in Roosendaal speelt een coördinerende en initiërende rol binnen Cosun op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. CFTC werkt in opdracht en ten dienste van de businessgroepen. Door deze constructie is CFTC in staat de aanwezige kennis en ervaring te delen en breed in te zetten. Samen met de businessgroepen zoekt CFTC naar nieuwe, slimme toepassingen van biomassa. Ons uitgangspunt is dat we zoveel mogelijk van de biomassa willen benutten. Daarom beginnen we met te analyseren wat zo’n stroom biomassa precies bevat. Vervolgens kijken we hoe we de inhoud zo efficiënt mogelijk kunnen winnen en welke technologie daarvoor de beste is. De uitdaging is om gelijktijdig meerdere componenten te winnen. Dan wordt immers de inhoud van biomassa optimaal benut. Dat gebeurt nu nog lang niet altijd en ook de wijze waarop dat het beste kan, is voor verbetering vatbaar. De stoffen die gewonnen worden uit biomassa kunnen een brede toepassing krijgen: in voeding voor mens en dier, in de chemie, in andere non-foodtoepassingen en als laatste voor het opwekken van energie. Biobased economy Er valt nog een wereld te ontdekken en te winnen binnen de biobased economy. Niemand kan op alle terreinen topexpert zijn.


Daarom werkt CFTC samen met externe kennisinstellingen, zoals het Carbohydrate Competence Centre (CCC), ISPT (Institute for Sustainable Process Technology) en BPM (Biobased Performance Materials). Al deze instellingen hebben hun eigen specifieke knowhow. Zo is het CCC een expertisecentrum op het gebied van koolhydraten, die voor ruim twee derde de basis vormen van alle biomassa. Ook CFTC heeft veel kennis van en ervaring met koolhydraten. Op basis van een open innovatiemodel werken beide instellingen intensief samen om deze kennis en ervaring verder te ontwikkelen. Het ISPT legt zich toe op het ontwikkelen van nieuwe raffinagetechnologieën en nieuwe energiezuinige manieren van water verwijderen. Biomassa bevat namelijk relatief veel water en dat moet er zo energie-efficiënt mogelijk worden uitgehaald. In het BPM werkt Cosun samen met onderzoeksinstellingen en bedrijven aan de ontwikkeling van nieuwe, milieuvriendelijke biobased polymeren en hun toepassing in verven en coatings. De chemische bouwstenen voor dergelijke polymeren kunnen deels worden gemaakt uit pulp. Intern heeft CFTC in 2011 op tal van terreinen met de businessgroepen samengewerkt. Met Aviko aan een model om een relatie te leggen tussen de eigenschappen van de aardappel en de gewenste eigenschappen van het eindproduct. Met een veredelingsbedrijf onderzoekt het de mogelijkheden om de vezeleigenschappen van aardappelen te verhogen.

15

Dit onderzoek past in de toenemende vraag naar producten die een bijdrage leveren aan de gezondheid van mens en dier via hun voeding. Met Sensus onderzoekt CFTC hoe vezels uit cichoreiwortels kunnen worden gewonnen voor menselijke consumptie. Aan dit onderzoek doen ook het Universitair Medisch Centrum Groningen en TNO mee. Samen kijken zij naar de effecten van uit cichoreiwortels gewonnen oligofructose op de verzadiging, de vertering, de darmfunctie en het immuunsysteem. Afnemers van inuline volgen dit met belangstelling. Met Duynie onderzoekt CFTC hoe tarwegistconcentraat (TGC) kan worden opgewaardeerd als component in diervoeding. Verder doet CFTC nader onderzoek naar de voorbehandeling van biomassa. Hierbij wordt gekeken naar de hele plant, zowel de wortel als het loof. Het gaat om het selectief openen van celmembranen om de winbaarheid van inuline en suiker te verbeteren en tegelijkertijd de niet-verteerbare vezels beter geschikt te maken voor hoogwaardig veevoer. Bietenpulp bevat waardevolle componenten die als alternatieve grondstof kunnen worden gebruikt voor de productie van chemicaliën. Aardolie wordt steeds schaarser en de maatschappij vraagt om ‘groene’ chemicaliën. Uit pulp kunnen bouwstenen worden gewonnen voor bioplastics. Loof bevat plantaardig eiwit, vezels en opgeloste suikers en mineralen. We onderzoeken hoe we deze stoffen zo slim mogelijk uit het loof kunnen halen en zoeken naar toepassingen die zowel technisch haalbaar als economisch interessant zijn. In het najaar is de nieuwe proeffabriek voor bioraffinage in gebruik genomen. Hier kunnen proefproducties worden gemaakt. Voor de procestechnologen biedt het tevens mogelijkheden om processen nog beter in de vingers te krijgen met het oog op stabiele productkwaliteit en lagere productiekosten. Procesoptimalisatie Productiebedrijven draaien om processen en technologie. Het efficiënt verwerken van plantaardige grondstoffen bepaalt het succes van de Cosun-activiteiten, in termen van financieel rendement maar ook van verantwoorde productie met het oog op het milieu. Het zal geen verbazing wekken dat wij veel investeren in het optimaliseren van onze processen om zoveel mogelijk uit onze grondstoffen te halen wat van waarde is en dat tegen zo laag mogelijke kosten, ook in termen van milieu. Om deze ambitie te realiseren, hebben we enkele programma’s geïntroduceerd die elkaar in de praktijk versterken.


TPM Binnen alle businessgroepen lopen TPM-activiteiten, voornamelijk binnen de productie. TPM staat voor Total Productive Maintenance en is een methodiek om productiviteit van bedrijven te verbeteren. In alle vestigingen in Nederland zijn coördinatoren opgeleid die vervolgens hun kennis en kunde overdragen op collega’s. Deze kennisdeling werkt op alle niveaus: ook tussen vestigingen en de verschillende businessgroepen. De coördinatoren vormen een expertisenetwerk binnen Cosun. De aandacht richt zich op de productieprocessen: Waar zijn verliezen zichtbaar van grondstoffen? Hoe ontwikkelt het energieverbruik zich? Waar treden storingen op? De mensen die de productieprocessen aansturen bepalen zelf de effectiviteit: zij kunnen ingrijpen en bijsturen. Zij voelen zich verantwoordelijk voor de gang van zaken op de werkvloer en handelen daarnaar. Het leren werken volgens deze methodiek vraagt veel inzet van de medewerkers. Dit komt boven op de gewone werkzaamheden. De vruchten van deze extra inspanning worden later wel degelijk geplukt doordat na de gewenningsfase efficiënter en effectiever wordt gewerkt en de processen soepeler verlopen. Inmiddels zijn er ook initiatieven om deze methodiek in te zetten in omgevingen die minder rond fysieke processen zijn georganiseerd, zoals het Cosun Food Technology Centre en het Shared Service Centre ICT. Om het behaalde niveau te borgen, wordt op diverse locaties gewerkt aan het behalen van TPM oorkondes. Zo heeft de Aviko-vestiging in Cuijk eind 2011 de eerste TPM Excellence Award behaald. Ondanks de extra belasting die TPM met zich heeft meegebracht, is men vast van plan een volgende trede te beklimmen op de TPM-ladder. De specialiteitenfabriek van Suiker Unie in Puttershoek en de suikerfabriek in Vierlaten willen in 2012 het voorbeeld van Aviko Cuijk volgen en de Excellence Award in de wacht slepen. Daarna zullen de Aviko-vestigingen in Steenderen, Lomm, België en Duitsland volgen, evenals Rixona en Novidon. Sensus is eveneens aan de slag en wil met de vestiging Zwolle in 2013 opgaan voor het eerste niveau. SVZ is bezig in Etten-Leur, Polen en Spanje, en verwacht over enkele jaren de eerste Award in ontvangst te mogen nemen.

16

Energiemanagement Cosun heeft de ambitie om tot de meest energie-efficiënte bedrijven binnen de sector te behoren. Het draait uiteindelijk om een zo laag mogelijk energieverbruik en zo laag mogelijke energiekosten per eenheid product. De primaire verantwoordelijkheid om dit te realiseren ligt bij de bedrijven zelf. Omdat er veel synergie ligt in de aanpak en we het wiel maar één keer willen uitvinden, heeft Cosun Food Technology Centre (CFTC) methodieken ontwikkeld die de bedrijven kunnen inzetten bij hun zoektocht naar nieuwe besparingsmogelijkheden. In de eerste plaats kijken we naar zaken die weinig investeringen vergen. Veelal gaat het dan om het tegengaan van verspilling: verlichting niet onnodig laten branden en betere isolatie aanbrengen. Een ander voorbeeld is een betere benutting van de restwarmte die bij tal van productieprocessen vrijkomt. Onze medewerkers spelen daarin de hoofdrol. Zij herkennen deze vormen van verspilling immers het beste en kunnen er ook vaak zelf wat aan doen. De TPM-aanpak helpt ons daarbij. Daarnaast kijken we naar de opwekking van elektriciteit en warmte uit gas. Het omzetten van aardgas in stoom, in een ketelhuis met gas- of stoomturbine, is in onze processen veelal de meest efficiënte vorm van energievoorziening.

Ook op dit vakgebied, waarbij een gedegen technische kennis van installaties is vereist, kan nieuwe technologie tot verbeteringen leiden. Daarom zijn we binnen Cosun in 2011 een benchmarkstudie gestart waarin de verschillende ketelhuizen van de productievestigingen onderling worden vergeleken en we onderzoeken hoe de prestaties kunnen worden verbeterd. Een ander voorbeeld van een duurzame, energiekostenverlagende innovatie is het gebruik van uit biomassa gewonnen brandstoffen. Zo kan methaan uit de afvalwaterzuivering en groen gas via vergisting worden gewonnen. De afgelopen decennia zijn met deze aanpak al forse besparingen gerealiseerd. Het ‘laaghangende fruit’ is inmiddels wel geplukt. Dit laat onverlet dat Cosun vanuit zowel het kosten- als milieuoogpunt voortgaat op de weg naar het efficiënter benutten van energie in de eigen productieprocessen. De expertise binnen Cosun wordt gemobiliseerd door lokale kennis te combineren met die van de energiespecialisten van CFTC. Dit levert vaak nieuwe, praktisch toepasbare ideeën op. Bovendien zijn we zo in staat om de energiehuishouding van onze fabrieken in geavanceerde rekenmodellen te vangen, die steeds weer kunnen leiden tot nieuwe en betere oplossingen.

Risicobeheer Cosun is actief op verschillende markten in diverse landen. De onderneming is onderhevig aan strategische, operationele en financiële risico’s. Cosun onderkent dat risicomanagement van belang is om deze risico’s al in een vroegtijdig stadium te identificeren en beheersbaar te houden. De onderneming hanteert mede daartoe een gerichte product-marktaanpak, een platte organisatiestructuur en een sterke focus op samenwerking met klanten en leveranciers en tussen de Cosun-bedrijven onderling. Eens per vijf jaar worden de risico’s waarmee de onderneming zich geconfronteerd ziet geïnventariseerd en geëvalueerd door middel van workshops bij alle bedrijfsonderdelen. Daarnaast wordt tussentijds beoordeeld of de uitkomsten van deze workshops nog steeds actueel zijn. De materiële risico’s die Cosun en de Cosun-bedrijven kunnen raken, worden dan zo volledig mogelijk geïdentificeerd, zowel wat betreft kans als impact. De uitkomsten van de analyses vormen de basis waarop acties worden gedefinieerd om - daar waar mogelijk - de belangrijkste risico’s te mitigeren. De voortgang in de implementatie van deze acties wordt gerapporteerd aan de concerndirectie. Strategische aspecten Suikermarkt De huidige Europese marktordening voor suiker is van kracht tot 30 september 2015. In oktober 2011 heeft Eurocommissaris Ciolos het Europese landbouwbeleid voor 2014-2020 toegelicht. Onderdeel van het voorstel van de Europese Commissie is het niet voortzetten van de suikerquotering per september 2015. Het Europees Parlement, de Europese organisatie van Bietentelers en de Europese suikerproducenten hebben zich uitgesproken voor een voortzetting van de marktordening tot 2020.


Op zijn vroegst valt hierover een besluit in 2013. Cosun zal samen met de Europese telers- en suiker producentenorganisaties informatie aandragen om tot een afgewogen besluitvorming te komen binnen de Europese Commissie. Daarnaast richt Cosun zich op de verdere verwaarding van grondstoffen en procesoptimalisatie. Voorbeelden hiervan zijn de verwerking van ruwe rietsuiker tot kristalsuiker voor de Europese markt en de productie van suiker vanuit diksap. Consumentengedrag De consument is kostenbewust in zijn bestedingspatroon. Als gevolg hiervan staan de marges in de keten onder druk. De continue aandacht voor verbetering van de bedrijfsprocessen (operational excellence) draagt in belangrijke mate bij aan de instandhouding van de winstgevendheid van de onderneming. Ook de aandacht voor gezonde en verantwoorde voeding leidt tot andere productkeuzes van de consument. Cosun speelt hierop in door innovatieve voedingsmiddelen en -ingrediënten te ontwikkelen die passen in een verantwoord leefpatroon, die functionele meerwaarde bieden en die smakelijk én veilig zijn. Weersinvloeden Door de aard van de te verwerken grondstoffen is Cosun voor zijn resultaten voor een belangrijk deel afhankelijk van het weer.

17

Cosun stemt de bedrijfsvoering, daar waar mogelijk, hierop af en zorgt voor een goede spreiding van de teelt over verschillende landen en regio’s. In de contracten met telers wordt zo nodig rekening gehouden met het risico van misoogsten. Mede door de relatief beperkte geografische spreiding speelt het oogstrisico vooral bij aardappelen, suikerbieten en cichorei.

Daarnaast wordt hoge prioriteit gegeven aan een veilige werkomgeving en veilig werken als op tegengaan van verspilling van grondstoffen en het vermijden van onnodige belasting van het milieu. Total Productive Maintance (TPM) wordt ingezet om bestaande processen te verbeteren en is gericht op het terugdringen en voorkomen van storingen, incidenten en verspilling.

Operationele aspecten Financiële aspecten Grondstoffen Gegeven de bedrijfsactiviteiten zijn kwaliteit en beschikbaarheid van grondstoffen – vooral van suikerbieten, cichorei, groente, fruit en aardappelen – van groot belang voor een effectieve en efficiënte bedrijfsvoering. De Cosun-bedrijven sturen op grondstofkwaliteit en optimaliseren het rendement voor zowel het bedrijf als de teler. Dat doen de bedrijven door de telers van aardappelen, suikerbieten en cichorei uitgebreid voor te lichten en te adviseren over efficiënte productiemethoden, en door een betalingssysteem dat is gebaseerd op kwaliteit. Alle suikerbietentelers die aan Suiker Unie leveren zijn gecertificeerd volgens een voor de sector opgesteld normeringsysteem. Cosun-bedrijven die voedingsingrediënten en -middelen produceren, werken alle volgens HACCP-procedures. Cosun stelt hoge eisen aan traceerbaarheid en speelt daarmee in op eisen van industriële klanten. Bedrijfsonderdelen zoals SVZ hebben hun bedrijfssystemen hierop volledig ingericht en kunnen zo ook aan specifieke klantenwensen voldoen. Klantafhankelijkheid Het verlies van belangrijke klanten kan grote invloed hebben op de winstgevendheid van de onderneming. Dankzij de gespreide activiteiten binnen Cosun wordt dit risico in belangrijke mate gereduceerd. Voor de grootste bedrijfsonderdelen vertegenwoordigen de vijf grootste afnemers minder dan 20 procent van de omzet. Het beleid van de onderneming is gericht op het opbouwen en onderhouden van een professionele, klantgerichte relatie met haar afnemers. Hiertoe dragen onder meer bij de inspanningen op het gebied van productinnovatie, de ondersteuning van relaties met applicatie research en de optimalisatie van de logistieke keten door diverse vormen van voorraadmanagement. Productaansprakelijkheid Als producent van ingrediënten voor voedingsmiddelen onderkent Cosun de risico’s van productaansprakelijkheid. Een geïntegreerd stelsel van zorgsystemen gericht op aspecten als kwaliteitsbewaking, veiligheid en traceerbaarheid is erop gericht deze risico’s te beperken. Binnen de organisatie zijn procedures ingevoerd die, indien omstandigheden dit vereisen, een snelle en afdoende respons borgen. Bedrijfscontinuïteit en veiligheid Door concentratie van productie-entiteiten neemt het risico toe dat door een calamiteit als brand of explosie een significante verstoring van de bedrijfscontinuïteit optreedt. Cosun heeft programma’s geïmplementeerd om onderliggende gevaren te mitigeren. Een continuproces van risicomonitoring en risicobeheersing maakt daarvan deel uit.


Positierisico Omdat de verwerving van een aantal agrarische grondstoffen in een beperkte periode en rechtstreeks bij de bron moet plaatsvinden, kan een mismatch ontstaan tussen de inkooppositie en de verkooppositie, met name bij Aviko en SVZ. Aviko en SVZ brengen waar mogelijk de in- en verkoopposities van grondstoffen en eindfabricaten met elkaar in evenwicht. Desondanks lopen zij nog een prijsrisico, dat vooral een aanzienlijk effect kan hebben op de resultaten. Daarbij werken over het algemeen lage grondstofprijzen, met enige vertraging, ook negatief uit op de margeontwikkeling. De risico’s die hieruit voortvloeien, worden beheerst door een goede rapportage, goede procedures en directe betrokkenheid van het hoogste groepsmanagement. Financierings- en renterisico’s De financiële positie van Cosun is zeer gezond. Ultimo 2011 heeft het concern per saldo geen schuldpositie. Lange termijnfinanciering bestaat uit een US Private Placement programma. Dit programma bestaat uit meerdere langlopende leningen, met resterende looptijden van twee tot zeven jaar. Het risico van rentebewegingen en het valutarisico op het Amerikaanse dollardeel van de langlopende financieringen is volledig afgedekt door middel van derivaten. De onderneming kent een centrale, als inhuisbank georganiseerde treasury-organisatie. De financiering van dochtervennootschappen, met uitzondering van joint ventures en het beheer van liquiditeiten, vindt op groepsniveau plaats. Uitzettingen van financiële middelen worden zo veel mogelijk gespreid over een selecte groep van tegenpartijen met een kortetermijn rating van minimaal A2 of gelijkwaardig. Alle Cosun-bedrijven rapporteren maandelijks een liquiditeitprognose voor de komende zes maanden om het risico op onvoorziene liquiditeitschaarste te verminderen. Valutarisico’s Hoewel Cosun voornamelijk actief is in de Euroregio, wordt het als internationale onderneming geconfronteerd met valutarisico’s. Deze risico’s concentreren zich rond de Amerikaanse dollar, Poolse Zloty en het Britse pond. De uit operationele en financieringsactiviteiten voortvloeiende valutarisico’s worden in principe afgedekt. Verzekerbare risico’s Cosun heeft een aantal mondiale groepsprogramma’s opgezet onder meer ter afdekking van het risico op (product) aansprakelijkheid en branden bedrijfsschade. Bij dit laatste programma zijn de activa verzekerd tegen een getaxeerde waarde met een daaraan gekoppelde adequate, op maat gesneden, dekking van bedrijfsschadenrisico’s. De financiële soliditeit van de verzekeraars wordt periodiek beoordeeld. Afhankelijk van de omvang van het risico, is dekking bij meerdere verzekeraars afgesloten.

18

Belastingrisico’s Cosun is actief in veel landen. Daarbij streeft de onderneming naar een transparante relatie met de betreffende belastingautoriteiten. In 2011 is met de Nederlandse fiscus het horizontaal toezichtconvenant getekend. Bij het structureren van activiteiten is sprake van een centrale coördinatie op het gebied van vennootschapsbelasting. De verantwoordelijkheden op het gebied van ondermeer btw, loonbelasting en sociale verzekeringen berusten bij de individuele entiteiten. Vanwege het gevoerde beleid en de interne beheersingsystemen worden de risico’s beperkt geacht. Pensioenrisico’s Het pensioenrisico betreft vooral het risico op onderdekking bij pensioenfondsen die de toegezegde pensioenregelingen van de aangesloten Nederlandse ondernemingen uitvoeren. Zowel de disconteringsvoet, de waarde van de beleggingen en levensverwachtingen hebben een grote invloed op de dekkingsgraad van de fondsen. Het beleid van de aan de onderneming verbonden pensioenfondsen wordt gekenmerkt door een sterk risicobesef. Zo hebben de betreffende fondsen zich in belangrijke mate ingedekt tegen de gevolgen van rentedalingen en wordt het beleggingsbeleid gekenmerkt door een breed gespreide portefeuille over diverse beleggingscategorieën. De uitvoering van de beleggingen is volledig uitbesteed aan externe partijen. Indien een pensioenfonds in een situatie van onderdekking komt zijn de contractuele afspraken zodanig dat aanvullende pensioenbijdragen door het fonds aan de onderneming kunnen worden gevraagd. Deze aanvullende bijdrage zal – indien van toepassing – worden gespreid over meerdere jaren. Controle en interne beheersaspecten Cosun heeft een intern beheerssysteem dat gericht is op beheersing van risico’s die met de bedrijfsactiviteiten samenhangen en op bewaking van de effectiviteit en efficiency van bedrijfsprocessen, waaronder de administratieve processen. De eerste verantwoordelijkheid voor het beheerssysteem ligt bij de businessgroepen zelf. De overall verantwoordelijkheid ligt bij de concerndirectie en raad van beheer waarbij het interne beheersingsysteem als volgt is ingericht:


• Alle businessgroepen stellen operationele plannen voor een driejaarsperiode op. Het signaleren van en (proactief ) reageren op risico’s en kansen maakt deel uit van de operationeel plan procedure. Het plan voor het eerstvolgende jaar is de basis voor de toetsing van de werkelijke maanden kwartaalresultaten. Hierover vindt op maandbasis overleg plaats op concerndirectieniveau, en op kwartaalbasis op het niveau van de raad van beheer en de raad van toezicht. • Cosun kent een finance & control manual waarin onder andere richtlijnen op het gebied van financiële rapportage en administratieve organisatie in detail zijn beschreven. Het financiële management van de businessgroepen rapporteert functioneel aan de directeur Finance & Control. • De onderneming heeft een generieke gedragscode geïmplementeerd die is verspreid onder medewerkers van alle onderdelen van de onderneming. Daarnaast is een klokkenluidersregeling ingevoerd, gericht op het laagdrempelig kunnen rapporteren van gevallen van potentieel strijdig handelen met deze gedragscode. • De general en finance managers van alle juridische entiteiten waarin Cosun een meerderheidsbelang heeft, dienen jaarlijks een Letter of Representation te ondertekenen. Daarin verklaren zij te handelen in overeenstemming met de diverse interne richtlijnen en met de regels die voortvloeien uit weten regelgeving of die zijn opgelegd door externe toezichthouders. • Jaarlijks verricht de externe accountant controlewerkzaamheden gericht op het verstrekken van een verklaring bij de jaarrekening. De externe accountant wordt benoemd door en rapporteert mede aan de raad van toezicht. De omvang en diepgang van de door de accountant te verrichten werkzaamheden worden jaarlijks in overleg met de concerndirectie en de raad van toezicht vastgesteld. De voor de accountantsverklaring vereiste minimale werkzaamheden worden daarbij uitgebreid voor specifieke risico’s, bedrijfsprocessen of locaties waar de raad van toezicht of de concerndirectie een grotere diepgang gewenst acht. Aanbevelingen uit externe controlewerkzaamheden op elk niveau worden gerapporteerd aan en opgevolgd door de concerndirectie. De concerndirectie rapporteert hierover aan de raad van beheer en de raad van toezicht.

19

Bedrijven in beeld

Suiker Unie Suiker Unie kan terugkijken op een jaar met omzetgroei en opnieuw een goed resultaat. Wereldwijd lag de consumptie van suiker hoger dan de productie. De prijzen op de wereldsuikermarkt lagen zelfs op een hoger niveau dan in 2010, toen het hoogste niveau sinds 29 jaar werd bereikt. Hierdoor bleef de import van suiker uit de EBA-landen achter en trad er schaarste in de Europese markt op. De Europese suikerprijzen gingen dan ook fors omhoog. Pas laat nam de Europese Commissie maatregelen en zijn importcontingenten geopend om het volume te vergroten. Dit had echter ook een prijsopdrijvend effect als gevolg van de af te dragen importheffingen. Daarnaast heeft de Europese Unie de industrie toegestaan om surplussuiker om te zetten in quotumsuiker. Suiker Unie heeft in het verslagjaar 64.000 ton surplussuiker omgezet in quotumsuiker. Suiker Unie heeft slechts gedeeltelijk kunnen profiteren van het hogere prijsniveau, doordat de jaarcontracten waren afgesloten op het lagere prijsniveau van 2010. Alleen voor de in 2011 afgesloten aanvullende contracten gold het hogere prijsniveau 2011. In de eerste helft van het verslagjaar stegen de prijzen van bietenpulp door een verwacht tekort aan veevoeder en gras als gevolg van het droge voorjaar. Suiker Unie heeft hiervan kunnen profiteren door in de eerste helft van het jaar een groot deel van de bietenpulp tegen een goede prijs te verkopen. De tweede helft van het jaar daalden de pulpprijzen. De prijs voor melasse lag in 2011 op een redelijk niveau. Vlekkeloze campagne In de fabrieken in Dinteloord en Vierverlaten heeft Suiker Unie ook dit jaar tijdens de bietencampagne rietsuiker geraffineerd.


Suiker en -specialiteiten

Door de hoge inkoopprijzen is in 2011 slechts 30.000 ton (2010: 40.000 ton) rietsuiker verwerkt. De geïmporteerde suiker wordt getoetst op kwaliteit en heeft een non-GMO-verklaring. Hiermee worden oorsprong en voedselveiligheid geborgd. De meeste rietsuiker wordt betrokken uit landen die deze zonder heffing in Europa mogen invoeren. Na raffinage mag de suiker worden afgezet boven op het bietsuikerquotum. Bijzonder groeiseizoen Het groeiseizoen kenmerkte zich door ongebruikelijke weerpatronen. Een prachtig voorjaar met weinig neerslag, een natte zomer met weinig zon en een relatief warm en droog najaar. Half september werd het beter weer en nam de suikerproductie in de biet toe, ondanks de te hoge nachttemperaturen. De eerste weken van de campagne kenmerkten zich door ongunstige oogstomstandigheden en dientengevolge hogere tarracijfers. Uiteindelijk werd het een goede oogst met bieten van goede kwaliteit, maar door de kille zomer werd het net geen recordjaar. In Nederland is 13,6 ton suiker per hectare geoogst (het langjarig gemiddelde is circa 11,5 ton per ha). De bieten zijn verwerkt in een campagne die 130 dagen heeft geduurd. De productie in Nederland verliep sneller dan verwacht: de verwerkingscapaciteit was hoog en er traden geen storingen in de productie op. Het productierendement was hierdoor heel goed. In Nederland is bijna één miljoen ton witsuiker gemaakt. De ledenprijs bij een gemiddeld suikergehalte van 17,02% en een gemiddelde winbaarheid (index) van 91,7 bedroeg EUR 55,69 per ton quotumbieten (2010: EUR 43,00). In het Duitse Anklam produceert Suiker Unie ook bio-ethanol, dat wordt geleverd aan brandstofproducenten. Hier duurde de campagne 145 dagen, werd ongeveer 160.000 ton suiker geproduceerd en diksap voor circa 53.000 m3 bio-ethanol.

20

foto: ‘Caddy’s op BioGas’, Frank Timmers, BN DeStem

Duurzaam produceren Verantwoord ondernemen is bij Suiker Unie onderdeel van het reguliere bedrijfsproces. Het verbeteren van de doelmatigheid van de productie is een belangrijk thema om succesvol te kunnen opereren in een bulkmarkt als suiker. Dit vertaalt zich ook in gunstige resultaten voor het milieu, minder energieverbruik en daarmee uitstoot van broeikasgassen, minder transportkilometers, minder uitstoot van geur en geluid en een betere benutting van grond- en hulpstoffen. Suiker Unie heeft in het verslagjaar geïnvesteerd in zowel procesoptimalisatie als in duurzame productie. Zo zijn de flexibiliteit en slagkracht fors vergroot. In Dinteloord is een diksap tank met een opslagcapaciteit van 60.000 m3 in gebruik genomen. In deze tank kan diksap als halffabricaat worden opgeslagen voor verkoop aan klanten die geen kristalsuiker nodig hebben of voor verwerking tot suiker op een later tijdstip. Ook in Vierverlaten gaat Suiker Unie investeren in een diksap opslagtank.


Biomassa vergistinginstallatie Groen gas is de laatste stap in het benutten van suikerbieten. Bij alle suikerfabrieken bouwt Suiker Unie een biomassa vergistinginstallatie. In het verslagjaar is de eerste in gebruik genomen in Dinteloord. In Vierverlaten en Anklam zijn de installaties in aanbouw. Die in Dinteloord produceert op jaarbasis 10 miljoen m3 groen gas voor 7.000 huishoudens uit 100.000 ton plantaardige reststromen, zoals bietenpuntjes en bladresten die resteren bij de verwerking van bieten tot suiker. De andere twee installaties zullen eveneens een capaciteit hebben van 10 miljoen m3. Daarnaast produceert Suiker Unie in methaanreactoren al jaren biogas (4 miljoen m3) uit proceswater van de suikerfabrieken. Ook dit gaat als groen gas van aardgaskwaliteit naar het openbare net. Met de vergistinginstallaties in Dinteloord en straks in Vierverlaten verzorgt Suiker Unie binnenkort een substantieel deel van de totale biogasproductie in Nederland. In het verslagjaar heeft Suiker Unie ook een eigen tankstation voor groen gas in gebruik genomen en rijden meerdere bedrijfswagens van Suiker Unie op dit eigen biogas.

21

Aviko

Aardappelproducten

Voor Aviko was 2011 een bijzonder jaar. Door de uitzonderlijke fluctuaties in de aardappelprijzen wisselden prijsstijgingen en -dalingen elkaar af. Het eerste halfjaar drukten de forse prijsschommelingen een forse stempel op het resultaat in zowel aardappelproducten, als granulaat en vlokken. Door heel consistent aan de ingezette koers vast te houden, wist Aviko het jaar toch af te sluiten met een goed resultaat en een hogere omzet. Aviko heeft de groeikansen in de markt benut en heel gericht geïnvesteerd maar ook sterk op de kosten gelet en verdere efficiencyverbeteringen doorgevoerd. Aardappelspecialiteiten in Europa en frites buiten Europa In aardappelproducten heeft Aviko goed gepresteerd. Aviko heeft zijn marktpositie in Europa weten vast te houden, terwijl de fritesmarkt hier vrijwel verzadigd is: in West-Europa is de vraag stabiel en in Oost-Europa groeit deze marginaal. Groei in de fritesmarkt is er wel buiten Europa, met name in Zuid-Amerika en Azië. Dat zowel de bevolkingsgroei als de koopkracht in beide continenten toeneemt, is terug te zien in de groeicijfers van Aviko voor 2011. In China en Zuid-Amerika is sprake van dubbele groeicijfers en is Aviko het afgelopen jaar sneller gegroeid dan de markt. In de segmenten koelverse en diepvriesspecialiteiten realiseerde Aviko in de Europese markt groei. Dit zijn aardappelspecialiteiten met een hogere toegevoegde waarde, zoals purees, gratins en maaltijden. In Europa zet Aviko met name in deze markten in op verdere groei. Aviko wist hier goed in te spelen op de trend van gemak, smaak en authenticiteit en nostalgie. Over de hele linie liet dit segment groei zien, met een uitschieter in Scandinavië. In het verslagjaar introduceerde Aviko nieuwe specialiteiten in zowel retail als foodservice en is geïnvesteerd in een nieuwe pureelijn in Proven (B).


Slimmer en efficiënter werken met TPM De vestiging in Cuijk, waar voorgekookte en met stoom gegaarde aardappelen voor industrie en grootverbruik worden gemaakt, startte in 2008 met TPM. In 2011 behaalde deze vestiging de TPM Excellence Award. Sinds de invoering van TPM zijn in drie jaar forse verbeteringen in de productie gerealiseerd. De andere vestigingen volgen dit voorbeeld. Granulaat en vlokken Ook Rixona had te kampen met de sterke schommelingen in de aardappelprijzen. Na een lastig jaar wist Rixona stap voor stap de weg omhoog te vinden en liet het in 2011 een verbetering van het resultaat zien. Rixona realiseerde groei in zowel de foodservice- als de industriële markt, de segmenten waarin Rixona verder wil groeien. Omdat de marges in de afzetmarkten van Rixona relatief laag zijn, is ook hier veel aandacht nodig voor efficiënt produceren. Rixona heeft dan ook fors ingezet op verdere verbetering van de efficiency en procesoptimalisatie met behulp van TPM. Daarnaast zijn de kosten in 2011 fors verlaagd door het aantal arbeidsplaatsen terug te brengen en wordt er gewerkt aan een plattere en efficiëntere organisatiestructuur. De aardappelvlokkenfabriek in China presteerde uitstekend. De oogst van afgelopen najaar was heel goed en de verkoopportefeuilles zijn goed gevuld. Dit is mede te danken aan de reputatie van Aviko en de expertise in voedselveiligheid. Grote multinationals, zeker in China, doen graag zaken met betrouwbare producenten die op het gebied van kwaliteitsborging een goede naam hebben.

22

Diervoeding en zetmeelapplicaties Duynie (diervoeding) en Novidon (zetmeeltoepassingen) profiteerden met name in het eerste halfjaar van de hoge graanprijzen. Hierdoor stegen de prijzen van veevoeder en aardappelzetmeel. Daarbij speelden ook de lage voorraden in aardappelzetmeel mee. In het verslagjaar heeft Duynie zijn marktpositie in het Verenigd Koninkrijk versterkt door de overname van veevoederbedrijf Tucker, dat veevoer produceert uit bijproducten en een meerderheidbelang te nemen in Moist Feed Supplies, een handelsonderneming in veevoer. Ook Novidon realiseerde verdere groei in toepassingen voor onder andere de papierindustrie, boorspoelingen en in toenemende mate industriële lijmapplicaties.

Sinds een aantal jaar neemt ze ook de afzet van de pulp van Suiker Unie en reststromen van Sensus en SVZ voor haar rekening. Duynie verwerkt daarnaast bijstromen van veel andere bedrijven uit de voedingsmiddelenindustrie waaruit producten voor veevoeding en niet-voedingstoepassingen worden vervaardigd, waaronder zetmeelapplicaties (Novidon) en aardappelkurk (Crustell). De activiteiten van Duynie passen in Cosuns ambitie om plantaardige grondstoffen optimaal tot waarde te brengen en te groeien in de markten waarin al een goede positie is opgebouwd. Deze interne herpositionering beoogt Duynie ruim baan te geven voor verdere groei. Aviko concentreert zich op de kernactiviteit: het verwerken van aardappelen tot frites, droge aardappelproducten en tal van specialiteiten.

Begin 2012 is besloten Duynie te positioneren als separate businessgroep. Redenen voor deze stap waren de omvang van de activiteiten en het strategisch belang voor de verdere ontwikkeling van Cosun. Duynie houdt zich al tientallen jaren bezig met het verwerken en verkopen van de bijproducten van de aardappelverwerking.


23

Sensus

Inuline

Sensus, producent van het functionele ingrediënt inuline, wist bij een lichte omzetgroei het resultaat verder te verbeteren. Hoewel de afzetgroei als gevolg van een afvlakkende marktgroei lager was dan in voorgaande jaren, kon Sensus zijn solide marktpositie handhaven. De afvlakkende marktgroei is mede een gevolg van de verslechterde economische situatie, wat zich reflecteert in de keuzes die consumenten maken bij de aankoop van voedingsproducten en in een terugloop van nieuwe productontwikkelingsprojecten samen met klanten. Groei in bestaande marktsegmenten Ook in 2011 lieten Noord-Amerika en Azië groei in de afzet van inuline zien. In Noord-Amerika, een belangrijke afzetmarkt van Sensus, concentreert de verkoop zich vooral op ontbijtgranen en cereal bars (gezonde snackrepen), een segment dat Sensus vier jaar geleden met succes betrad en dat nog verder kan groeien. In Azië realiseerde Sensus groei in baby- en kindervoeding. Deze markt, waarin Sensus inmiddels een stevige positie heeft opgebouwd, biedt veel potentie voor verdere groei: zowel de bevolking als de koopkracht neemt nog steeds toe. De Europese markt gaf een gemengd beeld. Hier is de afzet over diverse sectoren (van ontbijtproducten tot zuivel) gespreid. Ook de toepassingen zijn legio. In de zoete bakkerijsector kon Sensus met zijn producten goed inspelen op het thema suikerverlaging. Zo kan door toepassing van inuline in banketproducten als muffins, cakes of koekjes het suikergehalte worden verlaagd met 30%, terwijl de zoetkracht blijft behouden. In de zuivelsector nam de groei daarentegen af door meer nadruk op kostenverlaging. Hierdoor was er minder ruimte voor innovaties.


Uitspraak EFSA Inuline is voor de industrie belangrijk omdat deze hiermee het gezondheidsimago van haar producten kan versterken. Inuline wordt veel toegepast in voedingsmiddelen met expliciete ‘gezondheidsclaims’. In juni heeft de Europese Voedsel en Waren Autoriteit (EFSA) echter een aantal generieke claims van inuline, zoals prebiotisch effect en verhoogde calciumabsorptie, afgekeurd, omdat ze de inulineproducten onvoldoende duidelijk beschreven vond voor deze claims. Deze uitspraak betekent dat daarmee een belangrijke stimulans voor innovaties wegvalt en bedrijven terughoudend zijn met de introductie van nieuwe producten met functionele ingrediënten zoals inuline. Sensus probeert via een andere EFSA procedure om alsnog claims voor specifieke inulineproducten te verkrijgen. Goede campagne Sensus bereikte dit jaar een mijlpaal met de twintigste cichoreicampagne. Door spreiding in zaaidata voor de verschillende percelen en een droog voorjaar was sprake van grote opbrengstverschillen tussen de percelen. Vanaf juni is er voldoende neerslag geweest, wat resulteerde in een bovengemiddelde opbrengst. Door goede oogstomstandigheden en de inzet van reinigers bij verlading, passend bij een duurzamere bedrijfsvoering, was de meegeleverde hoeveelheid grondtarra historisch laag. Ook in termen van productierendement en kwaliteit van de geproduceerde inuline was sprake van een goede campagne.

24

SVZ

Fruit- en groenteproducten

Na drie opeenvolgende jaren van verlies kon SVZ in 2011 weer zwarte cijfers noteren. Dit forse herstel van het resultaat is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de kostenbesparingen die in het verslagjaar zijn gerealiseerd. Daarnaast zijn ook het productportfolio en de productie-infrastructuur aangepast. Sterkere basis SVZ heeft gekozen om zich te concentreren op twee kernactiviteiten: purees en concentraten. Andere activiteiten zoals Verifruit (infused fruit ) en IQF fruit (bevroren vrijrollend fruit) zijn verkocht. Als gevolg van deze keuzes heeft SVZ het aantal arbeidsplaatsen in zowel de productie als in ondersteunende functies in de vestiging in Etten-Leur met vijftig teruggebracht. De uitstroom van medewerkers is intensief begeleid en aan het einde van het verslagjaar had 90% van hen een andere baan. Dankzij deze aanpassingen heeft SVZ zijn basis weten te versterken. Met de focus op purees en concentraten (groente- en fruitpurees en concentraten) wil SVZ winstgevend groeien. Naast service dragen kwaliteit en voedselveiligheid bij tot het onderscheidend vermogen van SVZ. Daarbij neemt het belang van duurzaamheid merkbaar toe. SVZ vormt een belangrijke schakel in de keten tussen de telers en de voedingsmiddelenindustrie door het efficiënt op elkaar laten aansluiten van teelt, logistiek, verwerking en distributie. SVZ zet daarom in op het zoveel mogelijk verwerken van oogsten in de teeltgebieden Polen, Spanje en de Verenigde Staten. Dit bespaart kosten en is beter voor het milieu. Afzetmarkten SVZ is een belangrijke speler in rood fruit zoals frambozen, bessen en aardbeien. In 2011 was als gevolg van schaarste sprake van een hoog prijsniveau voor grondstoffen. Bovendien was het economisch klimaat ongunstig. Toch heeft SVZ lichte omzetgroei weten te realiseren.


De afzet bleef duidelijk achter, een gevolg van de keuzes die SVZ heeft gemaakt met het oog op verbetering van de winstgevendheid. In het segment premiumproducten is SVZ al jaren succesvol met ingrediënten voor smoothies. Onder de huidige marktomstandigheden, waarin de effecten van de recessie voelbaar zijn, hebben deze duurdere producten het moeilijker. De groei in dit segment vertraagde dan ook enigszins. In de Verenigde Staten heeft SVZ een hogere afzet gerealiseerd in biologisch fruit. Daarnaast zijn in het vierde kwartaal met succes groentepurees in aseptische verpakkingen geïntroduceerd. Deze groentepurees worden met name verwerkt in soepen en babyvoeding. SVZ verwacht het komende jaar hierin verder te kunnen groeien. In Japan, een belangrijke afzetmarkt voor SVZ in Azië, bleef afzet van groentesapconcentraten zoals wortelsap en spinaziesap op niveau. Deze producten vinden hun weg naar vooral de drankenindustrie. TPM intensiveren en uitbreiden In Nederland werkt SVZ al met de TPM-methodiek, gericht op doorlopende verbetering en operational excellence. TPM draagt ook bij aan duurzamer produceren omdat het tegengaan van verspilling van grondstoffen en energie een centraal thema is. In 2012 wordt TPM verder uitgerold en ook in de vestigingen van SVZ in Polen, Spanje en Noord-Amerika ingevoerd.

Namens de raad van beheer,

Namens de concerndirectie,

J.E.M. van Campen

R.P. Smith


25

Verslag van de raad van toezicht De raad van toezicht vergaderde in 2011 zes keer. De gezamenlijke bijeenkomst met de raad van beheer stond in het licht van het thema beheersing van fraude en integriteitrisico’s. De raadsleden brachten bedrijfsbezoeken aan Aviko in Rain (Duitsland) en Sensus in Roosendaal. De raad van toezicht was aanwezig bij de ledenraadsvergaderingen; een afvaardiging bezocht de diverse kringvergaderingen. Samenstelling raad van toezicht Begin 2011 is de secretaris van ons college C. de Waal overleden. We namen afscheid van vicevoorzitter J. Botma: met diens bedrijfsbeëindiging kwam ook een einde aan zijn lidmaatschap van Cosun. De heer W. van der Zee werd herkozen door de ledenraad en de heer B.T. Visser werd eind 2011 gekozen als extern lid van de raad van toezicht. Functioneren Jaarlijks evalueert de raad van toezicht het eigen functioneren. Afzonderlijke functioneringsgesprekken vinden periodiek plaats met individuele leden van de raad van beheer en de raad van toezicht. Daarnaast werden in 2011 diverse (interne) introductie-, opleidings- en trainingsprogramma’s gevolgd. Corporate governance De Nationale Coöperatieve Raad heeft in de tweede helft van 2011 een herziene gedragscode voor de coöperatieve ondernemingen gepresenteerd. Deze gedragsregels en de daarbij horende transparantie beogen het toezicht te professionaliseren. De werkwijze van de raad voldoet reeds op een groot aantal aspecten aan de herziene code, echter de reglementaire vastlegging daarvan ontbreekt nog. Dit zal in 2012 plaatsvinden.

Controle en beheersaspecten De raad heeft ruim aandacht besteed aan de kwartaalrapportages inclusief de financiële resultaten van de bedrijfsactiviteiten van Cosun en van de coöperatie als totaal. Daarnaast zijn de verkoopprocessen van Unifine Food & Bake Ingredients en de Nedalco activiteiten nadrukkelijk gevolgd. De operationele plannen van de businessgroepen zijn besproken met de raad van beheer en concerndirectie en goedgekeurd. Toereikendheid en effectiviteit van risicobeheer is een belangrijk agendapunt. Extra aandacht is besteed aan het gebied van risicobeheersing inzake positiemanagement van grondstoffen. Ook de risico’s volgend uit de pensioenregelingen zijn uitgebreid besproken en beoordeeld. In verband met de financieringspositie is de financieringsstrategie aan de orde gekomen inclusief het management van de kasposities. De herziening van de strategie van de coöperatie krijgt begin 2012 haar beslag. De raad van toezicht is gedurende het gehele proces betrokken. De raad heeft in 2011 tweemaal overleg gevoerd met externe accountant KPMG Accountants N.V. over de bevindingen van de accountant naar aanleiding van de controle van de jaarrekening 2010, de administratieve organisatie en interne beheersing. Voor boekjaar 2011 werden de omvang en diepgang van de accountantscontrole vastgesteld. In maart 2012 is met de accountant overlegd over zijn bevindingen naar aanleiding van de controle van de jaarrekening 2011. Ingevolge artikel 31 lid 4 van de statuten heeft de raad van toezicht de jaarrekening van de Koninklijke Coöperatie Cosun U.A. onderzocht. Bij dit onderzoek werd de raad van toezicht bijgestaan door de door hem benoemde accountant. KPMG Accountants N.V. heeft een goedkeurende verklaring afgegeven bij de jaarrekening 2011, die is opgenomen onder ‘overige gegevens’. De accountant heeft in zijn verklaring geen bijzondere toelichting opgenomen. De raad van toezicht adviseert de ledenraad om de jaarrekening vast te stellen. Namens de raad van toezicht, W. van der Zee, voorzitter F. Wiersema, secretaris



26

Hectareopbrengst bietenteelt in Nederland (in EUR) 2011

2010

2009

2008

2007

4.038

3.082

3.252

2.902

2.524

In dit overzicht is de opbrengst van de bietenteelt per hectare over de jaren 2007 - 2011 opgenomen. Deze bedragen zijn berekend op basis van de gemiddelde opbrengst bij gemiddelde kwaliteit – suikergehalte en winbaarheid – en met verrekening van de premies voor vroege en late levering, partijgrootte en tarrabijdrage.

Overzicht aantal leden en aandelen per kring per 31/12/2011 Afdeling/kring

per 31/12/2010*

aantal leden

aantal aandelen

aantal leden

aantal aandelen

Zeeuwsch-Vlaanderen

762

9.001

784

9.165

Zeeland-Midden

663

7.978

661

7.871

Zeeland-Noord

357

4.663

366

4.705

Goeree-Overflakkee

230

3.616

233

3.616

West-Brabant

857

9.735

877

9.817

Zuid-Hollandse Eilanden

348

5.088

355

5.058

Holland-Midden

273

4.374

284

4.599

Kop van Noord-Holland

427

7.478

432

7.514

Oostelijk Flevoland

398

9.807

408

9.868

Noordoostpolder

651

10.231

659

10.189

Friesland

294

4.855

300

4.924

Groningen

1.075

20.411

1.088

19.822

Drenthe/Overijssel-Noord

1.065

22.363

1.092

22.776

347

4.204

358

4.239

1

28.045

1

28.045

165

5.185

166

5.191

7.913

157.034

8.064

157.399

Overijssel-Zuid/Gelderland Oost-Brabant+Limburg (CSV COVAS) Zuidelijk Flevoland

B-leden CSV COVAS per 1-5

1.795

1.876

TOTAAL leden Cosun

9.708

9.940

*Aantal aandelen en leden is inclusief lopende aanvragen voor 2011.


27

Samenstelling bestuursorganen per 31 december 2011

Raad van beheer Voorzitter J.E.M. van Campen Ondervoorzitter Ing. G.M. van Tilburg Plv. ondervoorzitter Drs. J.M.M. Megens Leden Drs. B.R. van Doesburgh

Ens Bant Driebergen Loenen a/d Vecht

Ir. J.M. Klompe

Wolphaartsdijk

D.H. de Lugt

De Cocksdorp

Mw. G. Prins

Nieuwkoop

Ir. J.A. Smid

Dalerpeel

J.H.D. Voncken

Eys

Secretaris Ir. J.W.M.J. van Roessel

Raad van toezicht Voorzitter Ing. W. van der Zee Ondervoorzitter Ir. J. Bartelds Secretaris Ing. F. Wiersema Leden Prof. drs. N.H. van Halder RA

Zaamslag Tweede Exloërmond Spijk Tilburg

P. Molenaar

Bergschenhoek

Drs. B.T. Visser

Utrecht

Concerndirectie

Voorzitter Drs. R.P. Smith RA

Leden Dr. ir. G. Bemer

Ir. A.J. Markusse

directeur SVZ directeur Suiker Unie

Ir. G.H. de Raaff

directeur Corporate Development

Ing. M.J.M. van de Ven

directeur Aviko

Mw. drs. T.A. van de Werken RA

directeur Finance & Control

Secretaris Mw. mr. M.J.C.W. van den Maagdenberg

Centrale ondernemingsraad

Voorzitter A. Jansen

Suiker Unie

Secretaris C.W. van Agtmaal

SVZ

Leden H. Arfman

Aviko

A.C.J. van der Borst

Suiker Unie

H.A.M. Flipsen

Suiker Unie

H. van de Haar

Aviko

Ir. R. Kalwij

Cosun

C.J.P. van Rijen

Sensus

J.A.A. Stoopen

CFTC

Vacature

SVZ

S.J.W. Visser

Aviko

Meer informatie vindt u op www.cosun.nl onder de rubriek Over Cosun – Corporate Governance U vindt hier relevante persoonlijke gegevens, hoofd- en nevenfuncties en - indien van toepassing datum benoeming, zittingstermijn, al dan niet herkiesbaar, enz. Cosun Jaar verslag 2011

28

Adressen. SVZ Postbus AA Etten-Leur Telefoon (076) Fax (076) Internet

Recommend Documents