ADHD De dokter op dinsdag 28 januari 2014
Dr. Petr E. Jira
Stickers
http://www.youtube.com/watch?v=0nR75fQC4G8
Attentional Deficit (Hyperactivity) Disorder
Deel 1. Inleiding
(te) goed kijken
3–5%
Chaos
Versnelling
Maatschappij
Maatschappij
School Klas Leerkracht
School
Klas
Leerkracht
Gedrag
Intelligentie (Cognitieve functie)
Aandacht, Concentratie, Planning en Organisatie (Executieve functie)
Karakter en Persoonlijkheid (Sociaal Emotionele ontwikkeling)
TIQ PIQ VIQ ZB
HB
Frustratie Impulsief Opstandig
Hersenen
Processor Werkgeheugen Kloksnelheid Harde schijf Schermgroote
Intel Pentium, Celeron, i3 i5 i7 Giga Bite Herz Giga Bite Inch
Neuro-transmitters
Deel 2. Wetenschap http://www.youtube.com/watch?v=4r3XWj269_g
Hersengewicht
Jongens zonder ADHD met ADHD 1100 gr 1050 gr Meisjes zonder ADHD met ADHD 1000 gr 950 gr
Impulsiviteit
Pezawas et al. Neuroscience 2005
T. Frodl and N. Skokauskas Acta Psychiatr Scandin 2012
In children with ADHD, VBM studies showed changes in the basal ganglia, such as reduced right globus pallidus and putamen volumes; manual tracing studies showed decreased caudate volumes. In adults with ADHD, the limbic region was affected, with a volume reduction in the anterior cingulate cortex
Connectivity 2010 -2011
Connectivity 2010 -2011
Connectivity 2010 -2011
Connectivity
Mazahari Californie en AMC Biological Psychiatry 2013 64 electrodes - EEG
Risico Factoren
Risicofactoren (1) Vroeggeboorte 22-28 weken 29-34 weken 35-36 weken 37-38 weken Roken tijdens de zwangerschap
Moeilijke bevalling
Risico op ADHD 2,2 1,5 1,3 1,2
Risicofactoren (3) Lichte kinderen (dysmaturen : SGA) Invloed hersengewicht op: Emotioneel functioneren Coordinatie IQ Spraak Taal Geheugen Taylor, Filipek, Juranek
38 % 25 % 24 % 18 % 12 %
Risicofactoren (2)
Familie
2x
Comorbiditeit
3x
Opstandig
6.5 x
ADHD Co-morbiditeit
Deel 3. En nu…?
Diagnose
DSM-5
Aandachtstekort 1. Slaagt er vaak niet in voldoende aandacht te geven aan details of maakt achteloos fouten in schoolwerk, werk of bij andere activiteiten 2. Heeft vaak moeite de aandacht bij taken of spel te houden 3. Lijkt vaak niet te luisteren als hij/zij direct aangesproken wordt 4. Volgt vaak aanwijzingen niet op en slaagt er vaak niet in schoolwerk, karweitjes af te maken of verplichtingen op het werk na te komen (niet het gevolg van oppositioneel gedrag of van het onvermogen om aanwijzingen te begrijpen) 5. Heeft vaak moeite met het organiseren van taken en activiteiten 6. Vermijdt vaak, heeft een afkeer van of is onwillig zich bezig te houden met taken die een langdurige aandacht (langdurige geestelijke inspanning) vereisen (zoals school- of huiswerk) 7. Raakt vaak dingen kwijt die nodig zijn voor taken of bezigheden (bijvoorbeeld speelgoed, huiswerk, potloden, boeken of gereedschap) 8. Wordt vaak gemakkelijk afgeleid door uitwendige prikkels 9. Is vaak vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden
Hyperactiviteit 1. Beweegt vaak onrustig met handen of voeten, of draait in zijn/haar stoel 2. Staat vaak op in de klas of in andere situaties waar verwacht wordt dat men op zijn plaats blijft zitten 3. Rent vaak rond of klimt overal op in situaties waarin dit ongepast is (bij adolescenten of volwassenen kan dit beperkt blijven tot subjectieve gevoelens van rusteloosheid) 4. Kan moeilijk rustig spelen of zich bezighouden met ontspannende activiteiten 5. Is vaak "in de weer" of "draaft maar door" 6. Praat vaak aan een stuk door
Impulsiviteit 7. Gooit het antwoord er vaak al uit voordat de vragen afgemaakt zijn 8. Heeft vaak moeite op zijn/haar beurt te wachten 9. Verstoort vaak bezigheden van anderen of dringt zich op (bijvoorbeeld mengt zich zomaar in gesprekken of spelletjes)
Diagnose
http://www.adhdbehandelcentrum.nl/test.htm
Volwassenen
Onderzoek
Intelligentie (Cognitieve functie)
Aandacht, Concentratie, Planning en Organisatie (Executieve functie)
Karakter en Persoonlijkheid (Sociaal Emotionele ontwikkeling)
Bourdon Vos
Stroop test
Testuitslag
……… en dan?
Moet je behandelen? Hoe behandelen? Wanneer starten ?
Negatief zelfbeeld
Hulpverleners
Hulpverleners Instroom-coordinator Leerkracht
Remedial Teacher
Kinderfysiotherapeut
Kinderarts
Speltherapeut
Logopediste
Kinderpsychiater Intern Begeleider
Psycholoog Ouders
Ortho-pedagoog
Adviezen aan school 1. bied ….. meer toets- en examentijd op momenten dat hij veel schriftelijke informatie dient te verwerken gelet op het concentratieprobleem; middels een inperking van het aantal uit te voeren taken kan eveneens rekening gehouden worden met het concentratieprobleem van …..; 2. zie de onmacht, AD(H)D is een ontwikkelingsstoornis van het remsysteem. Daarom zijn er voor ….. meer en sterkere bekrachtigers nodig; 3. houd rekening met het feit dat een structuurvolle omgeving voor ….. vooral een veilige en rustige omgeving is, van waaruit hij beter zal functioneren dan in een prikkelvolle omgeving; 4. tracht de omgeving zo te organiseren dat er een grote mate van voorspelbaarheid en duidelijkheid is; 5. bereid ….. voor op veranderingen in de routine; licht hem tijdig in; 6. zorg (ook in huis) voor overzichtelijke en opgeruimde ruimtes, zodat ….. niet in de gelegenheid is zijn aandacht aan andere zaken dan de opgegeven taken te geven; 7. zorg voor logische volgordes in de manier van werken en het plannen van bezigheden en eventueel huiswerk; 8. de hoeveelheid oefenstof dienen voor ….. duidelijk afgebakende gehelen te zijn. Structuurvolle (gesloten) opdrachten met gerichte feedback zijn zeer relevant; 9. bied ….. korte en afwisselende opdrachten aan; 10. deel grotere opdrachten op in kleinere stukjes, zodat het voor ….. overzichtelijk blijft; 11. betrek ….. actief bij de les; 12. controleer tijdens het zelfstandig werken regelmatig of ….. nog aan het werk is; 13. bied ….. de verbale instructie nadrukkelijk aan en verschaf hem een plaats in het lokaal waarbij hij direct oogcontact heeft met de leerkracht op het moment dat de instructie wordt aangeboden; 14. controleer of ….. de verbaal aangeboden instructie heeft gehoord en er mee aan de slag kan; stuur hem zo nodig; 15. bied oefenstof gedoseerd en op het niveau van ….. aan; liever een structuurvolle methode dan taken met een divergent karakter;
16. ….. zal meer een beroep moeten doen op zijn metacognitie. Hij zal, met andere woorden, een probleem nauwkeuriger dienen te analyseren alvorens hij tot een oplossing komt; 17. tracht het procedurele aspect van zijn didactisch functioneren te versterken; vaardigheden als analyseren, deeloplossingen genereren, visualiseren en verbaliseren dienen getraind te worden om ….. meer houvast te bieden bij moeilijke en aandachtvragende taken; 18. bij complexe vraagstellingen is het raadzaam de uit te voeren denkhandelingen te materialiseren (schematiseren - ordenen visualiseren) alvorens de oplossing gerealiseerd wordt; 19. bij het verwerken van schriftelijke talige informatie is het raadzaam zoveel mogelijk de informatie aan de hand van ‘kapstokken’ en schema’s te ordenen; hiermee krijgt de talige informatie gemakkelijker toegang tot het lange termijngeheugen; 20. tracht de controlevaardigheid aan te leren of te activeren; ….. zal zich ervan bewust moeten worden dat een aantal fouten voorkomen kunnen worden door een controle achteraf; 21. begeleid ….. bij een gestructureerde taakaanpak en leer hem vooraf een plan van aanpak te maken. De methode van Meichenbaum kan ….. helpen om gestructureerd, doel- en planmatig te werken; 22. houd rekening met de lage algehele cognitieve capaciteiten van ….., overvraag hem niet; 23. bied ….. naast informatie uit boeken informatie aan via andere media zoals de computer, internet, video’s, dvd’s etcetera, waar de stof met levendige mondelinge presentaties aangeboden kan worden. 24. stimuleer nadrukkelijk de gevoelsmatige expressie van …..; 25. stimuleer het contact met leeftijdsgenoten in teamverband; hierin kan ….. leren zijn gedrag meer af te stemmen op zijn sociale omgeving; 26. wees alert op zijn positief interactioneel gedrag en benoem dit telkens; 27. maak met ….. afspraken over de regels die thuis en op school gelden en wat van hem verwacht wordt; tracht gemaakte afspraken consequent te hanteren. Bespreek de consequenties die volgen wanneer ….. zich niet aan deze regels en afspraken houdt; 28. benoem bij vertoon van ongewenst gedrag door ….. mogelijke gewenste alternatieven; 29. beloon positief gedrag thuis en op school en geef complimenten wanneer het goed gaat; 30. maak ….. bewust van negatief gedrag, maar benadruk vooral het positieve gedrag, dat wil zeggen: benadruk wat goed gaat en niet wat er niet goed gaat; 31. een positief ondersteunende aanpak is van belang; anderzijds dienen eindeloze discussies met ….. te worden vermeden; alle aanwijzingen dienen direct en duidelijk te zijn.
Behandeling
Alternatieve behandeling
Visolie (vetzuren) Neurofeedback
Eliminatie dieet
Behandeling Stofnaam
Product
Duur (U)
Dosis (mg)
Methylfenidaat
Ritalin
4
5, 10
Equasym Medikinet
8-10
10,20,30,40,50
Concerta
12
18, 27, 36, 54
Amfetamine
Dexamfetamine 4-24
5
Atomoxetine
Strattera
10, 20, 40, 60, 80
24
Behandeling
ADHD Treatment in Children: Addressing Medication Concerns Parents' dilemma to treat ADHD with medication Published on January 19, 2013 by Erlanger A. Turner, Ph.D. in The Race to Good Health
Behandeling
Child Adolesc Psychiatry Ment Health. 2009; 3: 40. Atomoxetine for the treatment of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD) in children with ADHD and dyslexia. Calvin R Sumner et al.
Behandeling
Response to methylphenidate versus amfetamine patients with ADHD (n=174); a comparative review of six controlled studies
Behandeling Bijwerkingen medicatie Eetlust Inslapen Groei, bloeddruk, verslaving
Begeleiding
Begrip Geduld Coaching
Begrip www.hersenstichting.nl www.balansdigitaal.nl/ www.steunpuntadhd.nl www.adhd.nl www.alleaandacht.nl
Samenvattend ADHD Incidentie 3 – 5 % bij kinderen
Inzicht in biologische oorzaken (intern) Maatschappelijke factoren (extern) Medicatie (prikkeloverdracht)
Adviezen en coaching (omgeving)
Discussie
ADHD Co-morbiditeit
Volwassenen
ADHD Co-morbiditeit
D C D
evelopmental oordination isorder Emotionele problemen ADHD Tics
70 % 8 – 52 % 13 %
http://www.alleaandacht.nl/?page_id=88
http://www.youtube.com/watch?v=0nR75fQC4G8
