Activiteitenverslag 2006

Activiteitenverslag 2006

Voorwoord

Tijdslijn � �� p4

1. 1.1. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.2.3. 1.3.

Algemeen overzicht 2006 � �� p5 Projectwerking �� p6 Events & Workshops �� p9 Publieke events Projectgerelateerde events Interne events Noden en meerwaardes onderzocht �� p18

2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.1.4. 2.1.5. 2.1.6. 2.1.7. 2.1.8. 2.1.9. 2.1.10. 2.1.11. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4. 2.2.5. 2.3.

Onderzoek & Ontwikkeling �� p20 Onderzoeksgebied � �� p20 Regulation ICT beleidsonderzoek Gebruikersgericht ontwerpen / usability Marktonderzoek Mobiele en draadloze communicatienetwerken Fixed netwerken Performance Evaluation Distributed Software Security Multimedia content technology Human computer interaction GBO projecten � �� p35 e-Health Nieuwe Media Mobiliteit Ondersteunende technologieën eGovernment ISBO projecten �� p45

3.

Allianties en samenwerkingsverbanden �� p50

4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.4.1. 4.4.2. 4.5. 4.5.1. 4.5.2. 4.5.3. 4.5.4. 4.5.4.1. 4.5.4.2.

Structuur en Organisatie �� p52 Doelstelling �� p52 Structuur � �� p53 Personeel � �� p54 Onderzoeksinfrastructuur: IBBT iLab � �� p55 Doelstellingen van iLab Structuur van iLab Organisatie � �� p58 Virtuele organisatievorm Raad van Bestuur Directieraad Strategic Advisory Board Samenstelling Eerste residentieel seminarie

� ��

p3

Activiteitenverslag 2006 - IBBT

Voorwoord In 2006 raakte IBBT op kruissnelheid. We kunnen zonder aarzelen stellen dat onze basisstructuur en werking is uitgebouwd en nu op volle toeren draait. De kern van onze werking blijft natuurlijk onze onderzoeksopdracht. Die is nu geconcretiseerd in meer dan 30 onderzoeksprojecten, met meer dan 100 partners uit de private en publieke sector. Er wordt binnen Europa veel gediscussieerd rond de voordelen van een open innovatie model. IBBT brengt dat model elke dag in de praktijk. En wij zien ook die gunstige effecten: onderzoekers uit de academische wereld en de bedrijven groeien naar elkaar toe, kleine en grote bedrijven sluiten allianties, onderzoek wordt marktgerichter. We zien ook de obstakels. Sommigen reageren nog vanuit een defensieve reflex of voorbijgestreefde tegen stellingen in de Vlaamse context en zijn bang bedrijfsgeheimen of academisch prestige te verliezen. Ik hoop dat de geesten verder blijven evolueren in de goede richting en wil hierbij oproepen om grondig na te denken over wat Vlaanderen competitief kan houden naar de toekomst toe. Dat kan alleen als de schaarse krachten die we in deze kleine regio hebben gebundeld worden om de internationale concurrentie in de kenniseconomie aan te gaan. Men moet de ambitie durven hebben om werldwijd mee te spelen, zoniet is men verloren. Hierbij is het cruciaal dat niet alleen excellent onderzoek wordt verricht, maar dat er ook rond wordt gecommuniceerd. Marketing is geen vies woord. Een goede positionering is in een internationale markt even, zoniet meer belangrijk als de technologische innovatie zelf. Daarom ook investeerde IBBT in 2006 sterk in externe communicatie, en zal dit nog versterkt worden over de volgende jaren. Dat blijkt uit de reeks evenementen die in dit jaarverslag worden voorgesteld, maar ook uit initiatieven zoals de West Coast missie met Minister Moerman, waarbij de Vlaamse ICT bedrijfs- en onderzoeksgemeenschap zich ging voorstellen aan belangrijke spelers in onze sector. Communicatie is er echter niet als doel op zich maar wel om economische resultaten te genereren. Daarom zal onze communicatiestrategie naar de toekomst toe vooral rond onze projectresultaten draaien. Een van de meest heuglijke feiten van 2006 was immers dat de eerste reeks projecten concrete verwezenlijkingen naar buiten brachten, zoals blijkt uit de demonstratie video’s die U op www.ibbt.be kan vinden. Dit leidt mij naar onze tweede prioriteit: valorisatie van de onderzoeksresultaten. 2006 was het jaar waarin deze werking ten volle werd uitgebouwd. Samen met onze partners hebben wij sterk geïnvesteerd in een kader waaruit nieuwe economische initiatieven kunnen groeien. Dit kan binnen bestaande bedrijven zijn zoals in de meeste van onze projecten maar ook door nieuwe spin-offs die bouwen op onderzoeks resultaten binnen onze labo’s. Deze externe focus betekent niet dat wij niet verder hebben gewerkt aan de uitbouw van de structuur van IBBT. Twee belangrijke verwezenlijkingen waren de integratie van de werking van de IBBT onderzoeksgroepen in 11 competentieclusters die in dit jaarverslag worden voorgesteld en de uitbouw van onze iLab infrastructuur die onderzoekers de nodige technische en gebruikersinfrastructuur aanreikt voor hun werk. Wij kijken uit naar verdere samenwerking. Wim De Waele Algemeen Directeur IBBT


Tijdslijn

JAN FEB MAR APR

4 april: 16+ op het net

23 maart: Missing Link

27 april: Brave New Interfaces

MEI

17 mei: Richard Hawkins te gast bij IBBT-SMIT

JUN

31 mei: IBBT Brokerage event

JUL AUG SEP

5 september: iVenture

OKT

3 oktober: Lancering iLab testcenter

23-27 oktober: Wetenschapsweek

DEC

6 december: FIPA workshop

NOV

15-17 november: Creativity World Forum

5-15 november: Flanders Innovation Trip to Canada & US West Coast

30 november-3 december: Strategic Advisory Board 8 december: officiële voorstelling GeoBIPS

Algemeen overzicht 2006

De Vlaamse regering investeert in multidisciplinair onderzoek in informatie- en communicatietechnologie (ICT) in het algemeen, en breedbandtechnologie in het bijzonder. Het doel is van Vlaanderen een toonaangevende en internationaal erkende speler te maken in de toekomstige informatiemaatschappij. Dat brengt twee belangrijke doelstellingen voor IBBT met zich mee. Ten eerste wil IBBT interdisciplinair onderzoek verrichten voor het Vlaamse bedrijfsleven en de Vlaamse overheid. Dat omvat alle technologische, juridische en sociale dimensies van de ontwikkeling en uitbating van breedbanddiensten. IBBT leidt daarom mensen op tot hoogcompetente specialisten in verschillende aspecten van informatie- en communicatietechnologie. Ook de communicatie over deze onderzoeksontwikkelingen en –resultaten is een belangrijke doelstelling van IBBT. Het is echter van belang deze communicatie steeds in een ruimere context te plaatsen, te kaderen in algemene trends en evoluties in de ICT sector, in Vlaanderen én wereldwijd. Daarbij moet niet alleen de gespecialiseerde industrie en pers aan bod komen, maar is sensibiliseren van het brede publiek voor ICT en de mogelijke toepassingen zeker even belangrijk. In dit hoofdstuk vindt u daarom een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen en verwezenlijkingen van IBBT in 2006.



1.1. Projectwerking De Vlaamse regering voorziet voor IBBT een jaarlijkse dotatie van 17 miljoen Euro voor de uitvoering van het eigen onderzoeksprogramma, de onderzoeksinfrastructuur (o.a. het iLab), de werking van de centrale cel en het bevorderen van internationale samenwerking. Afhankelijk van het type onderzoeksprogramma wordt de financiering op een andere manier geregeld. Daarnaast voert IBBT ook onderzoek uit in het kader van Europese programma’s of rechtstreeks voor bedrijven. In 2006 ging een nieuwe projectcyclus, de derde intussen, van start. Eind 2006 liepen de allereerste IBBT projecten ten einde. De onderzoeksprojecten zelf worden in een volgend hoofdstuk in wat meer detail toegelicht. Hier willen we alvast een overzicht geven.

1.1.1. Gemeenschappelijk Basisonderzoek (GBO) Het Gemeenschappelijk Basisonderzoek (GBO) is semi-competitief en gebeurt in nauwe samenwerking tussen IBBT en een cluster van bedrijven met complementaire business modellen. De financiering komt voor 50% van de dotatie, en voor 50% van de cluster van bedrijven. In de eerste (versnelde) projectcyclus werd een set van 8 GBO projecten goedgekeurd. Deze projecten gingen begin 2005 van start: • • • • • • • •

ARMAD@ – Autoconfiguration and Remote Management of Any Device @ home COPLINTHO – Innovative Communication Platforms for Interactive eHomeCare ePaper – de digitale krant op papier FIPA – File based Integrated Production Architecture GeoBIPS – Geographical Broadband Integration for Public Services IPEA – Innovative Platform on Electronic Archiving MCDP – Multimedia Content Distribution Platform T-CASE – Technologies and Capabilities for Services-Enabling

Een aantal van deze projecten leverden in de loop van 2006 alvast de eerste resultaten op (zie verder). In mei 2005 werden 14 bijkomende projecten goedgekeurd, waarvan de meesten al in de tweede helft van het jaar van start gingen: • ASCIT sick children – Again at my School by Fostering Communication through Interactive Technologies for long term sick children • A4MC3 – Architectures for Mobile Community Content Creation • CIcK – Convergentie Initiatief Kabel • CROSLOCiS – Creation of Smart Local City Services • DashGov – Uitbouw van een E-governement Dashboard • E-HIP – E-Health Information Platforms • ICA4DT – Image based Computer Assistance for Diagnosis and Therapy • iConnect – The connected meeting room • IDEM – Identity Management for E-government • INDEX – Interbestuurlijke Data-Exchange • MONIT – De uitwerking van een Vlaamse ICT-monitor • Multigov – Multikanaalsstrategie voor eGovernment • VACF – Virtual Arts Centre of the Future • WBA – Wireless Building Automation


In april 2006 werd een derde reeks van projecten goedgekeurd. Deze zijn in de loop van de zomer en het najaar van start gegaan: • • • • • • • • •

Acknowledge – Accessible & Open Knowledge Infrastructure for Flanders IM3 – Interactive Mobile Medical Monitoring ADME – Advertising in a Digital Media Environment. Challenges & Strategies Flexys MADUF MultiTr@ns ROMAS – Research On Mobile Applications & Services SPAMM – Solutions Platform for Advanced Mobile Mesh TRAINS – IP-netwerkdiensten in de trein

Dit brengt het aantal lopende GBO projecten in 2006 op 31. Op 2 oktober werd de project call voor 2007 afgesloten. De ingediende projecten werden in het najaar behandeld en volgende projecten werden in december 2006 goedgekeurd: • • • • •

Adamo – Advanced Disaster Architecture with Mobility Optimizations CoCoMedia PecMan TranseCare Video q-sac – Video To The Home — Quality Sensing, Aggregation & Control

Deze projecten zullen ten vroegste in januari 2007 van start gaan. Een overzicht van alle lopende IBBT GBO projecten:

Nieuwe Media

eGovernment

eHealth

Mobiliteit

Ondersteunende technologieën

A4MC3

DashGov

ASCIT

Adamo

Acknowledge

ADME

IDEM

Coplintho

Flexys

ARMAD@

CiCK

INDEX

ICA4DT

GeoBIPS

PecMan

CocoMedia

MONIT

IM3

Multitr@ns

T-Case

Croslocis

MultiGov

TranseCare

ROMAS

Video q-sac

E-paper

SPAMM

WBA

FIPA

TRAINS

iConnect IPEA MADUF MCDP VACF


1.1.2. Interdisciplinair Strategisch Basisonderzoek (ISBO) Een onderzoeksproject van het type Interdisciplinair Strategisch Basisonderzoek (ISBO) betreft lange termijn precompetitief onderzoek met een interdisciplinair karakter, internationale uitstraling en een effectieve bijdrage van bedrijven en/of de dienstensector. Een ISBO project kan tot 100% vanuit de dotatie van IBBT gefinancierd worden. Een voorgesteld onderzoeksproject moet kunnen rekenen op belangstelling vanuit (een cluster van) bedrijven of instellingen uit de social profit die willen toetreden tot het project. De deelname aan het project mag niet vrijblijvend zijn, maar mag in verhouding tot de ‘kost’ van het programma eerder beperkt zijn. Het kan een beperkte financiële bijdrage betreffen, maar ook een inbreng in natura door het voorzien van de inbreng van een personeelslid vanuit het bedrijf of de instelling. Een belangrijke inbreng vanuit de bedrijven ligt in regelmatige interactie tussen de personeelsleden van een bedrijf en de onderzoekers van IBBT in de onderzoeksgroepen. Dit stimuleert de onderzoekers in het richten van hun onderzoek opdat het op langere of middellange termijn tot valoriseerbare toepassingen in ICT aanleiding kan geven. In 2005 gingen de eerste ISBO projecten van start, die in de loop van 2006 verder uitgewerkt werden: • E2E QoE – End to End Quality of Experience • VIN – Virtual Individual Network In december 2006 werd een derde ISBO project goedgekeurd door de Raad van Bestuur: • CocoNut


1.2. Events & workshops Aangezien communicatie over IBBT-projecten en hun resultaten, maar ook over trends en evoluties in de ICT sector in het algemeen, een belangrijke doelstelling van IBBT uitmaakt, werden ook in 2006 een aantal workshops en events georganiseerd. Sommige van deze events zijn vrij algemeen van aard en op een breed publiek gericht. Andere zijn gerelateerd aan een specifiek IBBT project. Naast publieke events werden er echter ook een aantal interne workshops en events opgezet, en dit om de interne werking te versterken.

1.2.1. Publieke events 14 maart 2006 – i-City Brokerage Event Op 14 maart 2006 organiseerde i-City een ontmoetingsmoment voor bedrijven, technisch, commercieel en strategisch management, overheden en de academische wereld. Zij wisselden van gedachten over de opportuniteiten en samenwerkingsmogelijkheden van nieuwe projecten inzake mobiele applicaties. Projecten die IBBT uitvoert met huidige partnerbedrijven van i-City rond het i-City platform werden eveneens op dit event voorgesteld. Het event werd afgesloten met een walking dinner waar de Alfa-test-users het nieuwe platform demonstreerden. Dit event bleek een unieke gelegenheid om gedachten uit te wisselen met collega’s uit technologische en niet-technologische sectoren en misschien het fundament te leggenvan nieuwe samenwerkingen en/of projecten. 27 april 2006 – Brave New Interfaces (VUB) Op 27 april 2006 organiseerde de VUB in het kader van haar universitair en industrieel netwerk CROSSTALKS een seminarie rond nieuwe interfaces getiteld “Brave New Interfaces”. De onderzoeksgroep IBBT-SMIT was bij deze editie betrokken. Het Brave New Interfaces project wil: • De ontwikkeling van user-oriented interfaces, die sociale en individuele problemen oplossen, stimuleren. • Nieuwe business opportuniteiten en lange termijn investeringen die innovatie en creativiteit mogelijk maken, identificeren • De actieve rollen en uitdagingen voor gebruikers in de ontwikkeling van de interfaces definiëren. • Inzoomen op de systeem aanpak en de kansen die voortvloeien uit E-services en een genetwerkte maatschappij. • Een impuls geven aan de transfer van research projecten naar het bedrijfsleven en vice versa. • Nieuwe gemeenschappelijke porojecten initiëren en, parallel hieraan, het innovatie potentieel van onze regio hardmaken door middel van constructief netwerken. 4 april 2006 – 16+ op het net Vlaamse jongeren die creatief bezig zijn met filmpjes, muziek of foto’s kregen vanaf dinsdag 4 april 2006 hun eigen plaats op het internet. Op www.16plus.be kunnen ze sindsdien hun creaties – gaande van 30 seconden opgenomen met GSM tot hun allernieuwste muzikale verkenningen – publiceren. De site laat niet alleen toe al deze creaties te bekijken, maar ook er ook reacties achter te laten en er zelfs een score aan toe te kennen. Dit alles past in een internationale trend. Na het “bloggen” (het bijhouden van een internetdagboek) is het “vloggen” (eigen videofilmpjes op internet plaatsen) immers in opmars. De site werd technologisch mogelijk gemaakt dankzij de gezamenlijke know-how van IBBT en VRT. Beiden willen hierbij jongeren motiveren om op een creatieve manier om te gaan met media. Technologie draait immers niet enkel om bits & bytes, het is een middel om je eigen wildste ideeën te realiseren.


17 mei 2006 – Richard Hawkins te gast bij IBBT-SMIT Op 17 mei 2006 had de onderzoeksgroep SMIT-IBBT (VUB) de eer Prof. Dr. Hawkins te verwelkomen voor een driedelige lezing. Hij stelde er zijn nieuwste inzichten inzake innovatie voor. Richard Hawkins is Canada Research Chair in Science, Technology and Innovation Policy. Hij geldt als 1 van de autoriteiten op het vlak van innovatiebeleid, standaardisering en ICT, en gaf een uiterst boeiende lezing onder de titel “From the Information Society to the Innovation Society”, waarin hij de oorsprong en aard van de huidige wereldwijde focus op innovatie belichtte. Hij verdedigde de stelling dat innovatie geen reeks is van uitzonderlijke gebeurtenissen gedreven door technologische verandering, maar integendeel een fundamentele strategie om consensus te creëren over maatschappelijke doelstellingen. Dit leidde tot verrassende gevolgen voor beleidsmakers en innovatoren uit bedrijfsleven en academica. Wim Dewaele, algemeen directeur van IBBT, sloot de lezing af met zijn visie op de implicaties op Vlaams niveau.

31 mei 2006 – IBBT Brokerage Event Op 31 mei 2006 organiseerde IBBT voor de derde keer een Brokerage Event in congrescentrum De Montil (Affligem), met de bedoeling de verschillende actoren in de ICT sector samen te brengen en hen te informeren over de werking en de resultaten van IBBT zodat zij kunnen bijdragen tot de onderzoeksprogrammatie. De nadruk lag, net als in 2005, op netwerking en het leggen van initiële contacten om te komen tot concrete projectideeën met het oog op de nieuwe projectcyclus. Daarnaast wilden we ook een aantal projecten uit de eerste cyclus nader toelichten om zo een eventueel vervolg- of valorisatietraject uit te werken. Het Brokerage Event was vooral gericht op bedrijfsleiders, technisch, commercieel en strategisch management in KMO’s en grote bedrijven, die aan onderzoek en ontwikkeling doen binnen de ICT sector. Daarnaast richtte IBBT zich ook op vertegenwoordigers van andere actoren uit de overheid en dienstensector, die ICT-gerelateerde behoeften en onderzoeksinitiatieven hebben. Het werd een interessante namiddag, die van start ging met een plenaire zitting, gevolgd door twee sets van parallelle break-out sessies die de deelnemers de kans boden van gedachten te wisselen met hun ICT collega’s rond de specifieke thema’s die hun interesse wegdroegen. Omdat IBBT graag de vinger aan de pols houdt, konden de deelnemers vooraf thema’s aanbrengen. Zo wil IBBT garanderen dat de onderzoeksprogrammatie die tot stand komt overeenstemt met een reële behoefte in de markt. Jan Callewaert (Option) verzorgde een keynote speech rond the innovation game. Nadien kon men op een eerder informele manier netwerken tijdens het buffet. Bovendien had men tijdens de pauzes en het diner de gelegenheid om de demo-ruimtes te bezoeken.

10


11


14 september 2006 – IBBT Introduction on Innovation Lab Het Nederlandse ICTRegie lanceerde haar eerste Innovation Lab op 16 juli 2006 en selecteerde Breedband/ HD als thema voor dit lab. Het ontwerp, de ontwikkeling en implementatie van het lab werd uitbesteed aan MediaGuild in Amsterdam. Gegeven het thema, was het Innovation Lab vooral gericht op mediabedrijven. In het algemeen richten Innovation Labs zich ook op de ICT sector en de onderzoeksgemeenschap en kennisinstellingen met een duidelijke innovatieve track record in hun respectievelijke domein. Om 14 september 2006 stelden de samenwerkende organisaties ICTRegie en MediGuild hun Innovation Lab concept, de methodologie, share execution plans en enkele toekomstverwachtingen voor aan IBBT. Omdat de beslissing een Innovation Lab te starten in Nederland in hoge mate geïnspireerd was door ervaring opgedaan door de BBC, werd de methodologie voorgesteld en geïllustreerd door Frank Boyd die erin slaagde verschillende succesvolle labs te managen gedurende vele jaren. 3 oktober 2006 – Lancering iLab testcenter Het nieuwe IBBT iLab omvat twee grote pijlers: iLab testcentrum en iLab forum. In het iLab testcenter ligt de nadruk op innovatie. Het is dan ook geenszins de bedoeling om marktverstorend te werken ten opzichte van de bestaande test bedrijven. Het innoverende karakter blijkt ondermeer uit de voortdurende zoektocht naar nieuwe testmethodologieën en het mee evolueren van de technische hardware met de innovatieve projecten. Het iLab testcenter biedt haar partners de mogelijkheid experimenten uit te voeren die in het commerciële circuit niet beschikbaar zijn. Kennisoverdracht is één van de kerntaken van IBBT. Het iLab forum zal daarom een aantal diensten aanbieden in de vorm van demonstraties, presentaties, workshops en opleidingen. Het kan daarbij zowel gaan van een korte, eerder algemene, introductie tot een bepaald thema (bv. in de vorm van lunch courses) tot specialisatieopleidingen. Waar mogelijk zal dit in samenwerking met partners worden georganiseerd. Het iLab werd op 3 oktober 2006 gelanceerd met een technische workshop. Deze workshop was gericht op iedereen met interesse in het onderwerp, met speciale aandacht voor CTO’s, engineering staff en onderzoekers betrokken bij netwerk, server en storage (prototype) testing en performance analysis. 90 aanwezigen volgden het programma, waarbij na een algemene inleiding vooral een aantal use cases besproken werden, waarna een rondleiding in het technisch testcentrum volgde. 23-27 oktober 2006 – Wetenschapsweek en Wetenschapsfeest Van 23 tot 27 oktober ging in Flanders Expo te Gent de Vlaamse Wetenschapsweek door, met als doel de wetenschap wat dichter bij het grote publiek te brengen. IBBT bood in dit kader een aantal studenten de kans enerzijds enkele theoretische lessen te volgen omtrent het maken van reportages (de kwestie van DRM, de rollen van regisseur, producer, journalist, enz.) en anderzijds om de opgedane kennis in praktijk te brengen. Er werd hen gevraagd een korte beeldreportage op te nemen, te editeren, te monteren en uit te zenden via www.16plus.be (zie eerder). Dit was één van de eerste activiteiten die in het kader van iLab forum doorgingen. Deze stukjes werden vervolgens beoordeeld en de beste in een aantal categorieën werden op het Wetenschapsfeest (27-29 oktober) in de kijker gezet. Daarnaast had IBBT ook een eigen stand op het Wetenschapsfeest, waar het publiek wat meer inzicht kon verwerven in de werking van IBBT en de lopende projecten en ook de ingezonden filmpjes naar aanleiding van Wetenschapsweek kon bekijken.

12


15-17 november 2006 – Creativity World Forum IBBT vindt creativiteit en innovatie belangrijk. Daarom participeerden wij in het door Flanders District of Creativity georganiseerde Creativity World Forum in het ICC te Gent op 15 en 16 november 2006. Het werd een tweedaagse conferentie waarin de belangrijkste facetten van creatief en innovatief ondernemen aan bod kwamen. Dit congres bleek een uitgelezen kans om inspiratie op te doen bij topsprekers én kennis te maken met collega’s uit 12 van de sterkst presterende regio’s uit drie werelddelen. Op vrijdag 17 november stond er een “business day” voor buitenlandse bezoekers op het programma, met site visits aan een aantal Vlaamse onderzoeksinstellingen en bedrijven. De deelnemers kregen de gelegenheid het nieuwe IBBT iLab te bezoeken.

5-15 november 2006 – Flanders Innovation Trip to Canada & US West Coast In november 2006 bracht een Vlaamse delegatie onder leiding van Vlaams Minister van Economie, Ondernemen, Wetenschap, Innovatie en Buitenlandse Handel Fientje Moerman een bezoek aan Canada en vervolgens de US West Coast. Flanders Investment & Trade organiseerde samen met de andere gewesten en het Agentschap voor Buitenlandse Handel een Prinselijke Zending naar Canada. Minister Moerman begeleidde een gedeelte van deze zending, waarbij een aantal ICT gerelateerde ontmoetingen gepland werden, met name toegespitst op de sector van beeldverwerking in de medische in culturele sector. Zo werden ondermeer bezoeken afgelegd aan Canada’s Technology Triangle, Agfa Gevaert, Research in Motion, CAE Software en de Society for Arts & Technology. IBBT coördineerde daarbij de deelname van geïnteresseerde bedrijven uit de ICT sector. Een deel van de delegatie vloog vervolgens door naar de US West Coast. Daar werden ze vervoegd door dat deel van het gezelschap dat niet deelnam aan de prinselijke missie naar Canada. Het bezoek aan de US West Coast ontstond op basis van een uitnodiging van Microsoft, Cisco en HP en werd inhoudelijk gecoördineerd door IBBT en i-City. De delegatie bestond ondermeer uit de strategische onderzoekscentra IBBT en IMEC, i-City, Flanders Investment & Trade en een aantal innovatieve Vlaamse bedrijven als Esensium, tComlabs, Aventiv, Porthus, Eyetronics, Ubizen, GIMV, DSP Valley en Living Tomorrow. De delegatie bevatte eveneens vertegenwoordigers uit de academische wereld, met name KU Leuven, Associatie Leuven, Universiteit Gent en Vrije Universiteit Brussel. Vanuit de pers werd vertegenwoordiging voorzien vanuit VRT, Gazet van Antwerpen/ Belang van Limburg en De Standaard. De belangrijkste doelstellingen van deze missie waren een hoger bewustzijn te creëren bij de pers en de hoofdkantoren van de uitnodigende ondernemingen voor de sterkte van Vlaanderen in het domein van draadloze digitale toepassingen, erkenning van de leading-edge onderzoekssamenwerking tussen onderzoeksinstellingen en bedrijven (zowel lokaal als internationaal) te bekomen en een betere visibiliteit en commerciële contacten voor de Vlaamse bedrijven die de Minister vervoegden. Hoogtepunten in het programma waren ongetwijfeld de meetings met Steve Balmer (CEO Microsoft), John Chambers (CEO Cisco) en Mark Hurd (CEO HP). Ook het Brainport Flanders event dat op initiatief van het kabinet Moerman werd georganiseerd bij Stanford University, was een mijlpaal in deze missie. Dit event werd opgezet met het oog op het benadrukken van de attractiviteit van Vlaanderen voor jonge, Vlaamse

13


onderzoekers die in het buitenland hun heil gezocht hebben in de hoop hen terug naar Vlaanderen te halen. Verder bleek het bezoek aan de Public Library van Seattle voor veel deelnemers bijzonder impressionant. De feedback op deze missie was positief. Vooral het evenwicht in het programma en de delegatie zelf, het hoge niveau van de gelegde contacten, het faciliteren van (eerder informele) onderlinge netwerking en het initiatief en de ambitie van de Vlaamse regering werden aangehaald als positieve elementen. Wel bleek het programma vrij druk, waardoor er weinig tijd was voor overleg tussen de deelnemende bedrijven, universiteiten en overheid. Verder was er ook vraag naar extra tijd en begeleiding voor een betere zakelijke voorbereiding, bijvoorbeeld via Flanders Investment & Trade. Ook voor IBBT bleek deze economische missie een zeer leerrijke ervaring. Gelijkaardige initiatieven in de toekomst worden dan ook zeker niet uitgesloten. 14 december 2006 – Communication Technologies for Vehicles Deze workshop werd georganiseerd door Flanders’ DRIVE in samenwerking met IBBT in het kader van de recente TIS Voertuigcommunicatienetwerken. Het doel was om de belangstellenden in Vlaanderen te informeren over de applicaties voor veiligheid en infotainment, die binnen afzienbare tijd in voertuigen verwacht worden en over de communicatietechnologieën die hiervoor nodig zijn: Vehicle-to-Vehicle (V2V) en Vehicle-to-Infrastructure (V2I) communicatie en intelligente weginfrastructuur. Via een discussie met de deelnemers werd gepolst naar de interesse van de Vlaamse bedrijven om deze innovatieve technologieën om te zetten in marktpotentieel. De workshop vond plaats op 14 december 2006, in congrescentrum De Montil in Affligem.

1.2.2. Projectgerelateerde events 29 maart 2006 – GeoBIPS press event Op 29 maart 2006 stelde IBBT met haar partners GeoBIPS voor aan de pers in het oefencentrum van het Provinciaal Instituut voor Brandweer- en Ambulanciersopleidingen (PIBA) in Ranst. GeoBIPS (Geographical Broadband Integration for Public Services) is een nieuw mobiel crisisbeheersysteem voor hulpdiensten en moet de informatieverstrekking en communicatie tijdens een interventie verbeteren. Bij aankomst aan een brand, beschikte de brandweer vaak over onvoldoende of tegenstrijdige informatie, wat de beginfase van bluswerken vaak chaotisch maakte. GeoBIPS echter rust brandweerwagens uit met een zendtoestel om ter plaatse en zelfs onderweg reeds de nodige informatie te krijgen. Bovendien krijgen brandweermannen een camera mee. De officier buiten ziet de beelden op zijn pc en kan zijn mannen middels een plattegrond binnen beter sturen. Deze vernieuwingen werden live gedemonstreerd aan de aanwezige pers tijdens dit event. 16 oktober 2006 – MADUF workshop Het MADUF (Maximizing DVB-H Usage in Flanders) project ging begin 2006 van start. Dit project heeft als onderzoeksdomein mobiele digitale TV en moet leiden tot voldoende kennis over een optimaal model voor het aanbieden van mobiele televisie via DVB-H in Vlaanderen. Het is de bedoeling de content sector zo nauw mogelijk te betrekken bij dit project om maximaal rekening te kunnen houden met de input van de verschillende belanghebbenden. Medewerkers van deze stakeholders met interesse in een technischinhoudelijke discussie rond het MADUF project waren dan ook van harte welkom te participeren aan deze

14


workshop, waar de verschillende aspecten van het project nader werden toegelicht en de concepttesten van Telenet en Belgacom werden voorgesteld, waarna een interactieve discussie kon ontstaan. 17 oktober 2006 – Multigov studienamiddag In de moderne informatiesamenleving heeft de burger/consument een steeds groter aantal communicatiekanalen ter beschikking: van klassieke telefoon, computers in netwerken, smartphones, PDA’s, interactieve digitale televisie, tot publieke kiosken. Deze kanalen bieden de overheid nieuwe mogelijkheden om met de burger te interageren. Te vaak is eGovernment enkel gericht op het individueel afhandelen van diensten over één kanaal, nl. het internet. Dit verklaart mee het soms lage gebruik van eGovernment applicaties. Maar meerdere kanalen werpen ook nieuwe uitdagingen op wat betreft technische aansturing van kanalen, redactionele omvorming, doelgroepenbeleid, efficiëntie en juridische eenvormigheid. In het kader van IBBT onderzoekt het Multigov project vele van deze aspecten. Op deze studienamiddag werden de resultaten van een deel van dit onderzoek voorgesteld. Ze werden aangevuld met inzichten op basis van een aantal Vlaamse cases. Deze studiedag werd georganiseerd in samenwerking met de Vlaamse Infolijn en Corve van de Vlaamse Gemeenschap. Om een dialoog tot stand te brengen, was deze studienamiddag gericht op een gemengd publiek van communicatie- en eGovernment verantwoordelijken uit de overheid én de onderzoeksgemeenschap die zich met deze problematiek bezig houdt. 17 november 2006 – eMedia Workshop Deze workshop ging door in het verlengde van de “business day” van het Creativity World Forum (zie publieke events), en was gericht op een demonstratie van de visie en strategie voor een geïntegreerde video productieomgeving gebaseerd op storage oplossingen voor de media- en entertainment industrie. De demonstratie was gebaseerd op resultaten die bereikt werden binnen het IBBT project FIPA. De workshop legde de focus op zakelijk leiders, onderzoekers en beleidsmakers in de media en entertainment industrie. Ruim 60 deelnemers woonden de demonstratie bij. 30 november 2006 – QoE Workshop Op 30 november 2006 organiseerde IBBT de workshop “Quality of Experience – Policy and Regulation for Next Generation Networks”. In onze huidige leefwereld kan een gebruiker zich connecteren met een toenemend aantal breedbandnetwerken, zowel vast als draadloos. In principe zou dit de gebruiker in staat moeten stellen informatie en multimedia diensten te raadplegen vanuit om het even welke locatie en op elk moment, ongeacht het netwerk of het toestel. IBBT onderzoekers houden zich op het technische vlak bezig met veel van de uitdagingen die door deze nieuwe en convergerende netwerken en diensten gesteld worden, met betrekking tot codering, security, toegang over meerdere netwerken, enz. Het huidige beleid en de regelgevende raamwerken zijn echter op veel vlakken nog niet aangepast aan het nieuwe naadloze ‘anywhere, anytime, anyhow’ dienstenparadigma. In veel gevallen schakelen zij nog steeds over naar specifieke netwerken, technologieën, spectrum bands, diensten, enz. Tijdens deze workshop legden gerenommeerde gastsprekers als Bernd Langenheine (EU DG Infosoc), Andrea Renda (Centre for European Policy Studies), Alison Gillwald (Link Centre, University of Witwatersrand) en Marijn Poel (TNO-ICT) de nadruk op nieuwe raamwerken voor regelgeving en beleid voor next generation netwerken. Nadien legden IBBT onderzoekers de focus eerder op meer specifieke uitdagingen op vlak van beleid en regelgeving. Het event werd georganiseerd in het kader van het IBBT ISBO-project End-to-End Quality of Experience en het samenwerkingsproject tussen IBBT en het Link Centre van de University of the Witwatersrand in Zuid-Afrika. De laatste wordt gefinancierd door het Bilateral Technological and Scientific Cooperation Programme. Ruim 50 personen namen deel aan dit event.

15


6 december 2006 – FIPA workshop Het FIPA-project zoekt naar een architectuur voor het gemeenschappelijke gebruik van opslag- en rekencapaciteit op één of meerdere sites. Ze is IP-gebaseerd en richt zich onder andere op toepassingen voor de productie van digitale media, e-beveiliging of e-gezondheid. Deze domeinen worden geconfronteerd met de uitdaging om gigantische hoeveelheden multimediadata online op te slaan, op een manier die de data beheer(s)baar en opvraagbaar maakt op een veilige manier en met een hoge performantie. Dit houdt in dat de toegankelijkheid een cruciale architecturale aangelegenheid is, te meer aangezien meer en meer bedrijven hun data beginnen te delen met zakenpartners en externe werknemers. Deze workshop ging dieper in op de projectresultaten en de hands-on ervaringen (met de nadruk op IP gebaseerde infrastructuur) en Information Modeling and Management, wat leidde tot het ontwerp en de implementatie van een file gebaseerd geïntegreerd productiesysteem. Een 40-tal onderzoekers en bedrijfsleiders woonde deze workshop bij. 8 december 2006 – Officiële voorstelling GeoBIPS GeoBIPS (Geographical Broadband Integration for Public Services) is een IBBT project van het eerste uur dat eind december met zijn resultaten naar buiten kwam. Na een persvoorstelling van de voorlopige resultaten in maart, werden nu de resultaten finaal voorgesteld aan het brede publiek. De voostelling en demonstratie gingen door op de terreinen van PIBA (Provinciaal Instituut voor Brandweer- en Ambulanciersopleiding) te Ranst, en dit in twee parallelle sessies. Iedereen met interesse in hoe de hulpdiensten

16


in de toekomst om zullen gaan met communicatie- en multimediatechnologie of in het evalueren van de resultaten van één van de eerste IBBT projecten, was welkom. Het geheel werd aan elkaar gepraat door Leo Verschueren (Directeur PIBA), Lt-kol. Chris Addiers (Brandweer Antwerpen) en John Baekelmans (toenmalig Directeur Cisco Systems & algemeen projectleider GeoBIPS).

1.2.3. Interne events maart & april 2006 – IBBT Innovatie Fora Met het oog op het toelichten van het IBBT valorisatieplan werden 3 workshops opgezet op verschillende locaties. Deze innovatie fora waren in eerste instantie gericht op de leidinggevende IBBT-onderzoekers, maar ook op de onderzoekers die meewerken aan projecten waar valorisatieaspecten bij betrokken zijn. De fora gingen door in Hasselt (21 maart), Gent (22 maart) en Leuven (20 april). Het programma omvatte naast een bespreking van het IBBT valorisatieplan ook een uiteenzetting rond intellectuele eigendom en een presentatie rond spin-offs. M. Claire Van de Velde (IBBT Directeur Valorisatie & Business Development), Frank Gielen (Spinnovation) en Kristel Allewijn (juridisch adviseur IWT) traden op als sprekers. 23 maart 2006 – Missing Link … from multidisciplinarity towards interdisciplinarity De Missing Link workshop was een bottom-up initiatief van een aantal researchers om bevindingen in verband met het interdisciplinaire karakter met elkaar uit te wisselen. De workshop ging in op vragen als Interdisciplinair onderzoek: wat houdt het in en wie heeft het nodig? Hoe kan de samenwerking tussen technische onderzoeksteams en gebruikersgroepen geoptimaliseerd worden? enz. In de voormiddag werden een aantal overzichtspresentaties gehouden, waarna interactie werd opgezet door het uitwerken van een specifieke case. Vier groepen werkten deze dienst uit vertrekkend vanuit hun eigen discipline en focus (gebruiker, regulering/privacy/business modellering, inhoud en netwerken & terminals). Om het verschil in aanpak aan te tonen tussen de verschillende disciplines werkte elke groep zijn eigen methode uit voor de ontwikkeling van deze dienst. Dit werd vervolgens aan elkaar ter discussie voorgelegd. De doelstelling van deze oefening was om elkaar beter te begrijpen en naar de toekomst toe beter te kunnen samenwerken. De workshop bleek een groot succes en heeft zeker haar vruchten afgeworpen voor de verdere interdisciplinaire samenwerking. 5 september 2006 – iVenture In het najaar van 2006 werd het IBBT iLab gelanceerd, met als twee grote componenten het iLab testcenter en het iLab forum. Het testcenter omvat zowel het technisch testcentrum (Gent) als het centrum voor usability onderzoek (Leuven). In de loop van 2007 zal hier nog het centrum voor policy support (Brussel) aan worden toegevoegd. Het iLab forum is vooral gericht op kennisoverdracht. In het kader van iLab forum ging op 5 september 2006 een 5-daagse training van start op Masters niveau, gericht op stafleden in IBBT projecten. IBBT wilde daarmee de nodige ondersteuning bieden voor de ontwikkeling en implementatie van bepaalde onderzoeksresultaten. Deze cursus werd iVenture gedoopt. Er werd veel nadruk gelegd op de specifieke aard van de ICT sector. Deelnemers konden leren hoe ze de link tussen technologie en de markt kunnen leggen en hoe technologische projecten ontwikkeld kunnen worden tot op het punt waar ze werkelijk in de markt gezet kunnen worden. Uit de ruim 40 kandidaten werden er 20 geselecteerd die het programma mochten aanvatten in september. Dit initiatief zal ongetwijfeld herhaald worden, aangezien de training een positieve evaluatie kreeg.

17


1.3. Noden en meerwaardes onderzocht De mate waarin IBBT voldoet of verbetering kan aanbrengen in haar rol van innovatie-ondersteuning in de ICT sector werd onderzocht via een bevraging van de partners in de GBO projecten (bedrijven en social profit organisaties). Het hoofddoel hierbij was de bepaling van de noden van de partners zowel op het gebied van algemene noden als voor bepaalde operationele aspecten van het IBBT als “front office”. De algemene noden van de IBBT partners werden bepaald aan de hand van een gedetailleerde bevraging in de vorm van een interview (‘Voice of the Customer’) uitgevoerd met een beperkte representatieve set partners. De bepaling van de prioritaire noden gebeurde aan de hand van een survey bij alle partners van IBBT. Uit de Voice of the Customer oefening gecombineerd met de kwantitatieve survey komen zes prioritaire algemene noden naar voor waarop IBBT zich vooral moet richten bij de verdere uitbouw van zijn aanpak voor ondersteuning van innovatie in de ICT sector: • • • • • •

Concrete resultaten IBBT als facilitator Multidisciplilariteit Complementariteit van de partners in het project Excellentie in onderzoek Performant projectmanagement

Bij sommige partners is er een nood aan strategie-ondersteuning, maar men mag hiervan geen automatisme maken. Dit moet eerder vraaggestuurd aanpgepakt worden. Uit de bevragingen bleek ook dat deze noden al goed ingevuld worden. Verschillende aspecten van de huidige aanpak moeten behouden of misschien zelfs versterkt worden. Daarnaast zijn de belangrijkste aandachtspunten: • Het behalen van concrete resultaten moet nog versterkt worden. • De facilitator rol wordt momenteel niet ingevuld buiten de projectwerking. • Strategie-ondersteuning (vraaggestuurd) Uit de kwantitatieve bevraging kwamen ook verschillende belangrijke aspecten naar voor van het front office bij ondersteuning. Contractonderhandelingen en partnerselectie zijn de belangrijkste aspecten, gevolgd door projectgeneratie en financiering. Bij communicatie zijn enkele deelaspecten belangrijk, zoals communicatie over behaalde resultaten en over waar IBBT voor staat.

Belang van de Noden geïdentificeerd tijdens VoC 80%

Belangrijk

70%

Niet-belangrijk

60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

en

al Beh

18

en

tat

van

ul res

or

ak an ers ect ing roj nt rtn en anp ing ie v ek erk gie t a p a w n p t t o el me ire rz lle ec uit ate re an als ina twikk tai proj rm nage de e) str xce onde l n o E j T p i f e i a e b ti on m IBB isc Per het lem in d ing ova ltid en mp eun e (inn Co Mu rzoek t s d der de on On van van tat

ili fac


Op basis van een bevraging bij de partners van de eerste ronde van GBO projecten, werden volgende meerwaardes door de partners geïdentificeerd: • • • • • •

Kennisoverdracht Multidisciplinariteit Competentie/excellentie van de technologische groepen Industriële partnerships Netwerking Concrete resultaten

Belang van mogelijke meerwaardes IBBT 50%

Belangrijk Niet-belangrijk

40% 30% 20% 10% 0%

t

ach

iso

dr ver

n Ken

sci

i

ltid

Mu

e nti rs tne elle pen c x e par e o / r e e l eg nti rië ete isch ust nd mp olog I o C hn tec van it

rite

na pli

ing

erk

tw Ne

et

ncr

Co

n

ate

ult

es er

Op deze aspecten slaagt IBBT er in om met zijn huidige aanpak al een duidelijke meerwaarde te creëren voor de bedrijven. Als men dit vergelijkt met de prioritaire noden kan men volgende conclusies trekken: • De grootste meerwaarde wordt momenteel gevonden in kennisoverdracht. Dit draagt vooral bij aan de nood voor excellentie van onderzoek en ook een deel aan de nood voor concrete resultaten (goede kennisoverdracht verhoogt de kans op het behalen van resultaten). De nood aan excellentie van onderzoek wordt ook nog eens sterk ingevuld door de technologische groepen. Op dit gebied moet IBBT dus de huidige aanpak verder zetten. • De multidisciplinariteit heeft een duidelijke meerwaarde voor de partners. • De nood aan een facilitator rol voor IBBT en de nood aan complementaire partners wordt al redelijk goed ingevuld aangezien de partners een duidelijke meerwaarde ervaren in industriële partnerships en netwerking. Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat de facilitator rol, die de partners nodig hebben, ook buiten de projecten zou moeten gaan. Dit aspect wordt momenteel door IBBT niet ingevuld. • Hoewel de partners de meerwaarde zien van de concrete resultaten die momenteel in de IBBT projecten behaald worden, dient te worden opgemerkt dat er veel meer partners zijn die de nood ervaren dan er partners zijn die nu al hierin de meerwaarde van IBBT zien. Dit kan toch een aandachtspunt zijn naar de toekomst toe. • Momenteel ervaren de bedrijven geen meerwaarde op de gebieden van performant project management of strategie-ondersteuning. Dit kunnen eventueel ook aandachtspunten zijn naar de toekomst toe.

19

Onderzoek & ontwikkeling

2.1.

Onderzoeksgebied

In de loop van 2006 werd het onderzoeksgebied van IBBT verder verfijnd. Er werden daarbij 11 kerncompetenties gedefinieerd, die later nog aangevuld werden met de competentie ‘beeldverwerking’: Niet-technologische cluster: 1. Regulation 2. ICT beleidsonderzoek 3. Gebruikersgericht ontwerpen / usability 4. Marktonderzoek Technologische cluster: 5. Mobiele en draadloze communicatienetwerken 6. Fixed netwerken 7. Performance Evaluation 8. Distributed Software 9. Security 10. Multimedia content technology 11. Human computer interaction 12. Beeldverwerking In 2007 zal beeldverwerking aan deze competenties worden toegevoegd. Elk van deze kerncompetenties wordt hier verder toegelicht.


2.1.1. Regulation (regelgeving) Als interdisciplinair onderzoeksinstituut investeert IBBT ook in onderzoek naar het juridische kader voor de informatie- en communicatietechnologieën van morgen. Met het juridische onderzoek wil IBBT (met groepen van zowel de KU Leuven, de VUB als de UGent) bijdragen aan het verkleinen van het spanningsveld tussen “recht” en “technologie” door: 1. het tijdig informeren over bestaande regelgeving om de kostprijs van juridische compliancy van nieuwe technologieën te verlagen: De toepassing van bestaande regelgeving op nieuwe technologieën is niet altijd vanzelfsprekend. Door de projectpartners tijdig te sensibiliseren, informeren en adviseren over de impact van de regelgeving kunnen de juridische requirements in de onderzoeks- en ontwikkelingsfase beter in overweging worden genomen, wat de kostprijs ervan verlaagt. 2. het formuleren van aanbevelingen over efficiëntere juridische instrumenten voor het realiseren van overheidsbeleid: Wanneer technologische ontwikkelingen door regelgeving onevenredig worden bemoeilijkt, leveren de onderzoeksgroepen aanbevelingen over efficiëntere instrumenten voor het realiseren van het overheidsbeleid. Door hierover kennis op te bouwen kan Vlaanderen bovendien een voortrekkersrol spelen bij de vormgeving van toekomstige reglementering (bijvoorbeeld op Europees niveau). Een efficiënter overheidsbeleid komt uiteraard niet alleen ondernemingen, maar ook burgers ten goede. Deze rol als dubbele katalysator vervullen de IBBT-onderzoeksgroepen niet alleen in de GBO- en ISBO-projecten in de verschillende focusdomeinen (eHealth, nieuwe media, eGovernment, mobiliteit en ondersteunende technologieën). De opgebouwde expertise staat ook ter beschikking van het Vlaamse bedrijfsleven en de overheid via bilaterale onderzoekscontracten over een specifiek probleem. De kerncompetenties van IBBT op het vlak van regelgeving hebben onder meer betrekking op: De rechten van het “genetwerkte individu”: • identiteitsbeheer en elektronische identificatie • privacy en bescherming van de persoonlijke levenssfeer • vrijheid van meningsuiting De toegang tot informatie en controle erover: • regulering van inhoud – mediarecht • intellectuele eigendomsrechten en DRM • toegang tot en hergebruik van overheidsinformatie • geografische informatiesystemen Informatieveiligheid en vertrouwen: • informaticacriminaliteit • elektronische handtekeningen • elektronische archivering

21


Informatie-transport – elektronische communicatie: • toegang tot elektronische communicatienetwerken en diensten • marktregulering, interconnectie en interoperabiliteit • netwerkintegriteit en -veiligheid • toekenning van radiospectrum • universele dienst De elektronische democratie en maatschappij: e-government, e-voting, e-justice, e-tax, e-health, e-business, e-contracts, e-invoicing, e-payments, e-learning, …

2.1.2. ICT beleidsonderzoek Afgezien van het meer technologische en software georiënteerde onderzoek, bezit IBBT expertise op het niveau van media-, telecommunicatie-, innovatie-, en e-governance beleid. De onderzoekscentra MICT en SMIT hebben een gedegen reputatie op het vlak beleidsonderzoek 1) in het kader van IBBT projecten, 2) in opdrachten voor lokale, regionale, nationale en Europese overheden en instellingen. Het beleidsonderzoek wordt uitgevoerd op basis van kwalitatieve en kwantitatieve methodes. IBBT gebruikt een veelheid aan onderzoeksmethodes die over de laatste jaren breed getest en gevalideerd werden in een ruim scala aan projecten. In bepaalde gebieden ontwikkelden de centra hun eigen methodologieën. Beide centra hebben eveneens complementaire competenties op het niveau van marktonderzoek, business modelling, en gebruiksonderzoek. Het beleidsonderzoek, de -evaluatie en -aanbevelingen worden ingebed in dit onderzoek. Thematische velden: Mediabeleid en regulering • Beleid rond publieke dienst • Competitiebeleid • Media convergentie • E-publishing Telecombeleid en regulering • Markt regulering • Universele dienst • Consumentenbescherming • Technische regulering ivm frequentie, numbering, infrastructuur, etc. • Beleid en strategie rond mobiele en wireless netwerken E-governance beleid • EGovernment • Multikanaalsstrategie • Beleid rond digitale kloof • E-democratie

22


Innovatiebeleid • Beleid ivm living labs • Beleid rond ICT in KMO’s • Beleid aangaande stimulering van diensten en netwerken • Enz. Benchmarking en Comparatieve Analyse Kwalitatieve benchmark methoden en comparatief case study onderzoek vormen een uitstekende basis om nieuw beleid te formuleren of bestaand beleid aan te passen, vooral in die velden waarin landen of regio’s in hoofdzaak de internationale trends volgen. Onderzoek maakt gebruik van desk research, statistische analyse, experten interviews en andere methoden. De resultaten worden geëvalueerd in hun respectieve context en dan pas gesystematiseerd in strategische opties. Beleidsformulering en -aanbeveling worden ingeschat in hun specifieke lokale politiek, economische en sociale context. Beleidsevaluatie Beleidsevaluaties geven actoren een inzicht in de effectiviteit en efficiëntie van een gegeven beleid. Evaluaties gaan na in welke mate publieke en strategische acties bijdragen tot de vooropgestelde beleidsdoelstellingen en, indien dit niet het geval is, waarom niet. Beleidsevaluatie is gericht op het formuleren van aanbevelingen voor nieuw beleid of op het bijsturen van bestaand beleid. Een mix aan methoden wordt gebruikt, waaronder desk research, expert interviews, focus groepen, stakeholder analyse, etc. Beleid en beleidsregulering worden steeds vanuit een multidisciplinair perspectief behandeld, waarbij rekening gehouden wordt met technologische, juridische, sociale en economische aspecten. Centrale thema’s zijn veranderingen in universele dienstverlening, publieke toegang, marktregulering, frequentiebeleid, door technologische vernieuwing en convergentie van markten. Foresight studies Foresight en prospectieve methoden helpen ons toekomstige ontwikkelingen die het gevolg zijn van technologische, politieke en sociale verandering beter in te schatten. Dit type van onderzoek ligt volledig in de lijn van het precompetitieve technologische onderzoek binnen IBBT. IBBT past dit soort van onderzoek toe in het veld van technologie, business modelling en gebruikersonderzoek. Het onderzoek wordt verbonden met beleidsonderzoek dat de implicaties van toekomstige veranderingen aftoetst aan de huidige beleidskaders en waar nodig nieuwe beleidskaders voorstelt. Scenario analyse, technologie en beleids road mapping, environmental scanning en trends analyse zijn veel gebruikte methoden. Foresight studies zijn natuurlijk een belangrijk middel in het nadenken over en formuleren van een innovatiebeleid.

2.1.3. Gebruikersgericht ontwerpen / usability De gebruikersgerichte competenties van IBBT situeren zich op de grens tussen sociaal onderzoek van nieuwe technologieën, hun interface in een specifieke (sociale) context en meer technisch onderzoek hoe deze technologieën aan te passen aan gebruikers. Deze competentie sluit daarom goed aan bij de meer technisch gerichte Human-Computer Interaction competenties. Gebruikersgericht ontwerpen Eén van de competenties van IBBT is gebruikersgericht ontwerpen, dat verschillende methodes omvat voor het ontwerpen van, experimenteren met en evalueren van ICT toepassingen. De verschillende fases waarin gebruikers worden betrokken bij het ontwerp van nieuwe technologieën zijn gebruikers- en taakanalyse, conceptueel ontwerp en prototyping, en evaluatie. Ook worden verscheidene sociaal-wetenschappelijke methodes gebruikt die ook in deze ontwerpfilosofie passen, maar die meer gefocust zijn op de (sociale) context dan op de eigenlijke interface. Tenslotte wordt ook de wisselwerking tussen gebruikersgericht ontwerpen en ontwikkelmethodes zoals modelgebaseerd user interface ontwerp bestudeerd (zie ook de HCI competenties).

23


In een gebruikers- en taakanalyse worden contextual inquiry, cultural probing, experience sampling of andere methodes gebruikt om inzicht te verwerven in de gebruikers, hun omgeving en de taken die ze uitvoeren. Gebaseerd op deze analyse worden ontwerprichtlijnen geformuleerd om een gebruiksvriendelijke interface te creëren. Etnografisch onderzoek wordt verricht naar adoptie en domesticatie van nieuwe media in het dagelijks leven (thuis, op het werk of onderweg). Startpunt is de “human actor” benadering (socio-culturele context en zingeving), die complementair is met de “human factor” benadering (gebruiksvriendelijkheid en gebruiksgemak). De methodes die worden gebruikt zijn design ethnography, proxy technology assessment, domein analyse en participatief onderzoek. Gebaseerd op de analyse worden personas en scenario’s gegenereerd die helpen bij het creëren van een door gebruikers gedreven technologie. Tijdens het conceptueel ontwerp en prototyping wordt een gebruiksvriendelijke interface ontworpen gebaseerd op de resultaten van de gebruikers- en taakanalyse en algemene usability richtlijnen en heuristieken. Het interface ontwerp start met een abstracte beschrijving van het conceptueel ontwerp, en wordt gevolgd door het ontwerpen van steeds meer gedetailleerde prototypes, van low-fidelity (papieren) prototypes tot high-fidelity prototypes. De interfaces die zo gecreëerd worden, worden iteratief geëvalueerd met gebruikers (zie evaluatie). In de “fuzzy front end” van het ontwikkelingsproces van nieuwe producten wordt een analyse gemaakt van het domein. Als aanvulling op traditionele desk research wordt een exploratieve en kwalitatieve multi-methode benadering toegepast in het identificeren van gebruikersgerichte technologieën en toepassingen. Tijdens de experimentatie en evaluatiefase worden nieuwe technologieën getest in verschillende fases en op verschillende niveaus door experts of gebruikers. Lab gebaseerde gebruikerstesten (zowel in een gecontroleerde omgeving als in het veld) worden gebruikt om de gebruikersinterface te evalueren met een selectie van representatieve eindgebruikers die de “think-aloud” methode toepassen. Fysiologische metingen of eye tracking onderzoek kunnen deze testen indien nodig aanvullen. Deze testen worden gebruikelijk voorafgegaan door een expert evaluatie waarbij de interface eerst wordt beoordeeld gebaseerd op usability richtlijnen en heuristieken. De “living lab” benadering wordt eveneens gebruikt, een zelf ontwikkelde methode voor het ontwikkelen, faciliteren, monitoren en bestuderen van “real-life” testen en experimenteerplatformen voor media technologieën, toepassingen, business modellen en beleid. Bij deze methodologie wordt gebruik gemaakt van environmental scanning, purposeful sampling, user experience measurements, social requirements development en de “systems of innovation” benadering. Accessibility, usability, likeability, sociability & playability Hoewel de focus van gebruikersgericht onderzoek vaak ligt op gebruiksvriendelijkheid, kiezen de gebruikersgerichte onderzoeksgroepen van IBBT voor een brede benadering waar sociale en emotionele factoren ook een rol spelen. De concepten accessibility (toegankelijkheid), usability (gebruiksvriendelijkheid), likeability (vinden gebruikers het gebruik van de toepassing aangenaam), playability (speelbaarheid van games)

24


en sociability (ondersteunen van de sociale interactie met technologie) worden gehanteerd om de hele gebruikerservaring (“user experience”) in rekening te nemen. Toepassingsdomeinen De gebruikersgerichte expertise van IBBT werd en wordt reeds toegepast in verschillende domeinen zoals kinderen en technologie, communities en sociability, technologieën voor ouderen, eHealth, games, interactieve televisie, mobiele interactie, tangible interfaces en ubiquitous computing.

2.1.4. Marktonderzoek Binnen IBBT zijn twee onderzoeksgroepen actief op het vlak van marktonderzoek (supply and demand side). Deze onderzoeksgroepen zijn verbonden aan twee universiteiten: MICT/Universiteit Gent en SMIT/Vrije Universiteit Brussel. Beide groepen hebben in het kader van IBBT meegewerkt aan diverse GBO-, ISBO- en O&Oprojecten. Bovendien participeren deze onderzoeksgroepen in tal van (inter)nationale projecten. Men verricht niet enkel onderzoek naar de residentiële gebruiker, maar ook naar allen die betrokken zijn bij ICT-gerelateerde innovatieprocessen. Het gaat hier dus om onderzoek bij hardware producenten, content providers, software producenten – die actief zijn in de media-, gezondsheids- en mobiliteitssector – alsook bij overheidsinstanties en beleidsverantwoordelijken. Dit ICT-onderzoek kadert bovendien steeds in een maatschappelijke context. De kerncompetenties op het vlak van marktonderzoek kunnen als volgt samengevat worden: Kwantitatieve en kwalitatieve methodologieën IBBT is bijzonder onderlegd in kwantitatieve en kwalitatieve methodologieën, die onmisbaar zijn voor onderzoek naar innovatie-ontwikkelingen. De synergie tussen kwalitatief én kwantitatief onderzoek is geïmplementeerd in een onderzoeksinstrumentarium, dat de afgelopen jaren ruimschoots getest en gevalideerd is in diverse projecten. Bovendien kan dit instrumentarium aangewend worden in de verschillende fasen van het technologie-ontwikkelingsproces, en ook toegepast worden op de vier inhoudelijke competentieclusters en de vijf applicatiedomeinen gedefinieerd door IBBT. Marktanalyse/introductiestrategieën/business modellering Bij de introductie van ICT-producten en diensten worden de behoeften van de diverse actoren in kaart gebracht, wordt de plaats van het nieuwe ICT-product binnen de markt gesitueerd, alsook de trends (socio-economisch, lifestyle, etc) aangewezen die interveniëren met de introductie. Op basis van deze analyse kunnen nieuwe business modellen voor diensten, producten en systemen ontworpen worden. Hierbij maakt men onder meer gebruik van tools waaronder de Business Model Design Matrix en de Multi-Sided Network Analysis. Zowel user driven als publiek-private samenwerkingsmodellen worden uitgewerkt. Uiteindelijk resulteert dit alles in de uitwerking van een marketing-communicatieplan.

25


Adoptie/diffusie/domesticatie van ICT Deze competentie omvat de voorspelling en studie van adoptiebeslissingen en verspreidingspatronen van innovaties, alsook de studie van determinanten en patronen van gebruik en domesticatie in ‘living lab’settings. Dit onderzoek maakt onder andere gebruik van in-depth etnografisch gebruikersonderzoek, dat adoptie en domesticatie in de alledaagse leefomgeving bestudeert. Vertrekpunt hierbij is de ‘human actor’ approach, gerelateerd aan de sociale context en de invulling van ICT in het dagelijkse leven. Onderzoek naar adoptie, diffusie en domesticatie kan bovendien uitgevoerd worden in de verschillende fasen van het New Product Development proces. In alle fasen wordt rekening gehouden met de determinerende succesfactoren op micro-, meso- en macro-niveau. Media-sociologie, communities en computer mediated communication (CMC) CMC-studies trachten inzicht te verschaffen in hoe mensen nieuwe media aanwenden om hun relaties te (her)organiseren en te onderhouden binnen sociale netwerken en communities. De focus ligt op verschuivende communicatiepatronen en machtsverhoudingen binnen de digitale samenleving. Trends inzake Web 2.0, peer-to-peer netwerken, en ‘social software’ (blogs, wiki’s, social bookmarking, collaboration, …) worden hierbij nauwlettend gevolgd. De toepassingsmogelijkheden hiervan reiken verder dan het mediadomein (e-learning, e-culture, …). Open Innovation Experimentation Grote bedrijven, KMO’s, gebruikers, onderzoekers en beleidsverantwoordelijken komen samen in een open innovatie-omgeving, waarbij gebrainstormd kan worden over de ontwikkeling van innovatieve producten, diensten en business modellen. Technieken zoals environmental scanning, purposeful sampling, simulatie en living lab methodes, worden hiervoor aangewend.

2.1.5. Mobiele en draadloze communicatienetwerken Het onderzoek in het domein van mobiele en draadloze netwerken wordt op systematische wijze aangepakt zodat alle aspecten van zowel algemene architecturen, netwerkprotocollen en radiotechnologie als crosslayer ontwerp aan bod komen. De kerncompetenties van IBBT in het domein van draadloze en mobiele communicatie zijn: Netwerkarchitecturen: • Dynamische ad-hoc netwerken met heterogene mobiele terminals (heterogeen in radio interface, vermogencapaciteit en -consumptie, gegevensverwerking en -opslag, mobiliteit, interconnectiviteit, dichtheid). • Vaste vermaasde netwerken met draadloze interconnectieverbindingen gebruikt als overlaynetwerk of voor een snelle ontplooiing in noodsituaties. • Vaste en mobiele draadloze sensornetwerken met aandacht voor vermogenverbruik, schaalbaarheid en betrouwbaarheid. • Geavanceerde draadloze toegangsnetwerken met inbegrip van Fixed Mobile Convergence (FMC) en toegang tot snelbewegende gebruikers en voertuigen, … • Satellietgebaseerde netwerken Netwerkprotocollen: • Medium acces controle (rekening houdend met vermogenverbruik en het samenwerken van verschillende terminals of protocollen) • Routering (laag verbruik, betrouwbaar en zelfherstellend, schaalbaar, meerlaags en multimodaal, heterogeen, dynamische topologieën en bronnen, ondersteuning van servicekwaliteit)

26


• Handover (snel, frequent, locatieafhankelijk, horizontaal en verticaal, sessiegebaseerd) • Configuratie (topologie, terminal, poort en knoop, dienstdetectie en –configuratie) • Interworking (transparante routering over heterogene technologieën, universele convergentielaag) Fysische laag: • Laag verbruik van radio interfaces (PHY (digitaal, RF, ADC/DAC, antenne interface, antenne) en MACimplementatie van radio interfaces (flexibele hardware met laag verbruik)) • Radiotechnologieën (MIMO ⇒ Software Defined Radio -> Agile radio -> Cognitive radio): systeemkennis van flexibele platformen • Koppeling van hardware-ontwerp en procestechnologie • Signaalpropagatie (geluid, spectrum, signaalinterferentie, gebruiksinterferentie) Cross layer: • End-to-end cross layer optimalisatie (L2 triggered handover, routerings- en verbruiksoptimalisatie, contentgebaseerde planning) • Modulair protocolontwerp Ervaring is beschikbaar in diverse draadloze technologieën, waaronder: • • • • • •

Cellulair: GSM, UMTS, GPRS, Edge, HSDPA, 3GPP-LTE LAN: 802.11a,b,e,g,j,n MAN: 802.16a,e, WiBro Broadcast: DAB, DVB-h, DMB Cable replacement: 802.15.1, 802.15.4a, 802.15.3c Satelliet: GPS, Glonass, GalileoWiFi (IEEE 802.11)

2.1.6. Fixed netwerken In het domein van fixed netwerken worden zowel het backbone netwerk als toegangsnetwerken en bedrade huisnetwerken bestudeerd. De drie types van fixed toegangsnetwerken zijn het kopernetwerk, het HFC (Hybrid Fiber Coax) kabelnetwerk en het FTTx (Fiber To The x waarbij x kan staan voor curb, home, …) netwerk. Dit IBBT onderzoek wordt vooral uitgevoerd door onderzoeksploegen in Universiteit Gent (WiCa en IBCN) en Universiteit Antwerpen (PATS). Deze groepen hebben reeds een lange traditie in het onderzoek op gebied van “fixed” netwerken. Ze waren de voorbije jaren actief in een groot aantal projecten in samenwerking met diverse bedrijven, zowel grote (inter)nationale bedrijven als KMO’s. Ze zijn bovendien ook betrokken bij consortia die onderzoeksvoorstellen voorbereiden voor het Europese Zevende Kaderprogramma. Er werd binnen IBBT een kennispool opgebouwd omtrent de volgende algemene thema’s: netwerkarchitecturen, protocols voor de verschillende lagen van het OSI model, planning en dimensionering en standaardisatie. Daarbij worden verschillende technologieën bestudeerd: IP-V4 / IP-V6 / MPLS, Ethernet, SDH, Optisch (packet, burst, circuit), DSL, HFC, Fiber Channel en InfiniBand. De kerncompetenties van IBBT op het vlak van fixed netwerken kunnen meer specifiek als volgt samengevat worden:

27


Architecturen • Single Layer (IP, Ethernet, Optical, …) • Multilayer (IP/Ethernet/SDH/optical) • Partitionering (home/toegangsnetwerk/aggregation/core) • Overlay (content, routing, …) • Grid • Node (buffer, scheduling, …) Protocollen • Medium Access (PON, EuroDOCSIS voor HFC) • Routing (anycast, multicast, …) • Traffic engineering en resource allocation (mobility support, physical layer impact, signaling, …) • Resilience (multidomain, multilayer, …) • Fysische laag • Fysische netwerk layout van DSL, HFC en fiber toegangsnetwerken • Propagatie, foutbronnen en impact op signaalkwaliteit • Meetmethodologieën om fysische parameters van en interferentie op het toegangsnetwerk te bepalen Planning en dimensionering • Netwerkinfrastructuur (single layer, multilayer, multidomain, overlay, grid, spare capacity, …) • Reken- en opslaginfrastructuur (grid, thin client, VoD servers, …) • Techno-Economisch onderzoek (CaPex, OpEx, multi period, uncertainty, …) Standaardisatie op het vlak van fixed netwerken • Bijdragen in DSL forum • Bijdragen in IETF • Bijdragen voor standaarden voor HFC kabelnetwerken (CableLabs, ETSI, ITU en CENELEC)

2.1.7. Performance Evaluation Vooraf merken we op dat de competenties beschreven onder de noemer “Performance Evaluation” (prestatieanalyse) zich beperken tot het modeleren van een systeem, het bepalen van de gewenste prestatiematen en het analyseren en interpreteren van deze resultaten. De daadwerkelijke terugkoppeling naar het maken van ontwerpkeuzen voor het geanalyseerd systeem op basis van deze prestatieanalyse, wordt behandeld in andere competenties. In IBBT zijn een aantal groepen actief op het domein van prestatieanalyse: PATS, IBCN, EDM en MMLab Dit onderzoek kan opgesplitst worden in een aantal richtingen, elk met hun specifieke finaliteit. Vooreerst wordt onderzoek verricht naar prestatieanalyse methoden en tools zelf. We maken onderscheid tussen drie methoden: analytisch, simulatie en experimenteel. Op analytisch vlak (i.e. stochastische modellering) wordt onderzoek verricht naar Markov modellen met een structuur die efficiënte berekening van de prestatiematen mogelijk maakt. Op het vlak van simulaties is er niet alleen een uigebreide kennis van de belangrijkste simulatiepakketten (zoals ns-2, OPNET, matlab, …) aanwezig in IBBT, maar bovendien beschikt men over een uitgebreide bibliotheek van tools en modellen die in deze pakketten gebruikt kunnen worden. De experimenten die in het kader van verschillende onderzoeksprojecten uitgevoerd worden op het IBBT iLab en eigen testomgevingen vereisen een grondige expertise op het gebied van metingen, het automatiseren van de uitvoering van experimenten op testbeds, hun verwerkingen en de bijhorende analyse.

28


De expertise op het gebied van prestatieanalyse wordt uitvoerig toegepast op problemen die zich situeren in verschillende lagen van de architectuur van een systeem: applicaties en content, netwerkprotocols (laag 2 tot laag 4), fysische laag, maar ook ter ondersteuning van cross-layer activiteiten. Enkele voorbeelden van deze activiteiten: • Applicaties: prestatie-analyse van content distributie, web access, parallel file processing, file tranport protocols, … • Video en audio content: Analyse van geavanceeerde video coding tools die video content delivery verbeteren, zoals analyse van codecs, error resiliance mechanismen, video resource adapdation strategies,… • Traffic analyse: modeleren van verschillende types van netwerk verkeer, analyseren van de karakteristieken van video verkeer, web verkeer, … • Netwerkprotocols: medium access control, routing, scheduling algorithms, mobiliteit ondersteunende protocols (handover),… • Fysische laag: signal propagation karakteristieken, … Voor het bepalen van de prestaties van deze systemen/protocols wordt, naast een analytische en simulatieve aanpak, gebruik gemaakt van geavanceerde testbeds, zowel wired als wireless, met bijhorende testuitrusting (Spirent-Smartbits, Spirent-Avalanche, Agilent-NX2, Opticom-Opera, Tracespan, Fluke-Optiview). Op deze testbeds worden eveneens test suites ontwikkeld voor de analyse van technologieën zoals multicast, DHCP, VLANs over CPE, home gateways, etc… Er zijn geen specifieke IBBT projecten gewijd aan prestatieanalyse, maar de bovenstaande competenties komen aan bod in nagenoeg alle GBO en ISBO projecten.

2.1.8. Distributed Software Gedistribueerde software speelt een steeds groter rol in de ICT sector. Naarmate bedrijven, individu’s en organisaties meer en meer samenwerken via (inter)netwerkverbindingen, volstaat het niet langer software te voorzien die hoofdzakelijk de onderliggende netwerkinfrastructuur aanstuurt. Toepassingen worden steeds meer gebouwd als een verzameling van samenwerkende entiteiten, die op diverse locaties in de wereld verspreid worden. Onderzoek en competenties rond gedistribueerde software richten zich op de ontwikkelings- en beheersaspecten, en op de realisatie van architecturen en technologieën voor dergelijke gedistribueerde software. De IBBT expertise rond gedistribueerde software wordt ondergebracht in de volgende deelgebieden: software architectuur voor gedistribueerde systemen, software ondersteuning voor specifieke applicatietypes, technologie- en middleware-platformen, client-side technologieën, ontwikkelingsaspecten van gedistribueerde software, en beheersaspecten. Onder de noemer van architecturen voor gedistribueerde software systemen richten we ons vooral op de volgende architectuurtypes: • Multi-tier architecturen, zoals we die typisch aantreffen in bedrijfstoepassingen; • Service gebaseerde architecturen, die het samenstellen en orkestreren van de samenwerking tussen onafhankelijk ontwikkelde diensten mogelijk maken; • Software architectuur voor sensornetwerken, die zowel een ontwikkelings- en uitvoeringsplatform vormen voor toepassingen die intensief gebruik maken van sensoren;

29


• Multi-agent systemen die door hun inherent gedecentraliseerd karakter de autonomie van individuele knopen verhogen; • Aspectgeoriënteerde middleware, die op basis van een verhoogde modulariteit de aanpasbaarheid van de gedistribueerde software verhoogt, bijvoorbeeld in de context van software productlijnen; • Architecturen voor grid computing die het bundelen van rekenkracht en/of opslagcapaciteit mogelijk maken; • Data-gerichte architecturen voor gegevensopslag, archivering, informatieverspreiding, etc. Ondersteuning voor specifieke toepassingen • Ondersteuning voor video en 3D graphics • Platformen voor telecommunicatiediensten • Ondersteuning voor contextgevoelige software systemen • Software voor mobiele randapparaten Middleware voor gedistribueerde software, o.a. • componentenplatformen voor bedrijfstoepassingen, zoals .NET, J2EE enz. • Middleware voor web services • Middleware voor embedded systems • Middleware voor consumer devices Technologieën voor de terminal of de client, o.a. zogenaamde thin clients, en visualisatietechnieken die zich aanpassen aan de beperkte rekenkracht aan de klantzijde. Oplossingen voor het beheer van gedistribueerde software. Technieken en methodes voor het beheer van gedistribueerde software zijn noodzakelijk om de total cost of ownership van complexe software systemen onder controle te houden. • • • •

Provisioning, het installeren van en toegang verlenen tot telecomdiensten; Software platformen voor het beheer van diensten; Ondersteuning voor het beheer en de realisatie van policies; Verdeling van taken en belastingsspreiding.

Ontwikkelingsmethoden voor gedistribueerde software systemen zijn van groot belang om de kosten die gepaard gaan met software-creatie te beheren. Onder dit breed thema vallen drie belangrijke competentiepolen: • Onderzoek naar een verbeterd software ontwikkelingsproces; • Methodes en werktuigen voor de optimisatie van code en uitvoeringsomgevingen (run time systems); • Werktuigen om software te parallelliseren.

2.1.9. Security Informatiebeveiliging speelt een steeds grotere rol bij alle aspecten van ICT. Beveiliging vergt een geïntegreerde aanpak op verschillende lagen, waarbij naast technische ook juridische en management aspecten aan bod komen. IBBT beschikt in dit domein over een brede expertise: applicatie- en netwerkbeveiliging, software en hardware, confidentialiteit, authenticatie en privacy. Binnen IBBT is het onderzoek in dit domein voornamelijk geconcentreerd aan de KU Leuven (COSIC en DISTRINET voor de technische en management aspecten en ICRI

30


voor de juridische aspecten), maar in heel wat andere onderzoeksgroepen is ook basisexpertise aanwezig (Ugent, VUB). Gezien het belang van beveiliging in alle lagen van een ICT systeem, komt dit aspect aan bod in een groot aantal IBBT projecten (zowel GBO als ISBO projecten). Voor projecten in het domein van eGovernment zijn veilige identificatie en identity management van groot belang met inbegrip van het gebruik van de elektronische identiteitskaart en biometrie. In projecten op het vlak van media wordt aandacht besteed aan Digital Rights Management (DRM) en veilige archivering. Voor e-health is de bescherming van de persoonlijke levenssfeer (privacy) een essentieel element. Voor mobiliteit en transport ligt er een belangrijke uitdaging in efficiënte en veilige implementaties van beveiligingsmechanismen in mobiele terminals en RFID devices. Andere toepassingsdomeinen zijn e-commerce en e-business (met inbegrip van veilig betalen) en e-voting. Een aantal beveiligingstechnologieën spelen een rol in meer dan één toepassingsdomein, zoals beveiliging op applicatieniveau, beveiliging op netwerkniveau, beveiliging van webservices en de analyse van risico’s en het managen van beveiligingssystemen. De onderzoeksploegen van IBBT zijn actief in heel wat Europese projecten o.a. op het vlak van privacy en identity management, cryptologie, telematica voor de auto-industrie, home appliances,… De interactie met de industrie verloopt gedeeltelijk via L-SEC vzw (Leuven Security Excellence Consortium), dat een 40tal bedrijven telt op het vlak van informatiebeveiliging met inbegrip van de spin-off Ubizen (Cybertrust). Daarnaast werken zij ook nauw samen met een aantal grote spelers op internationaal vlak zoals Gemalto, Hitachi, Microsoft en Philips en NXP. De expertise kan gestructureerd worden in de volgende elementen: fundamenteel onderzoek en basistechnologieën, beveiliging voor state-of-the-art systemen, beveiliging voor softwareplatformen en basisbeveiligingsdiensten, veilig ontwerp en management van beveiliging. Daarnaast is IBBT actief in standaardisatie (o.a. SC27 en CEN), in de studie van economische aspecten van beveiliging en in beveiligingsstudies van bestaande systemen. Fundamenteel onderzoek en basistechnologieën: • cryptografische algoritmen en protocollen • watermerken en perceptuele hashfuncties • veilige software en hardware – obfuscatie en aanvallen gebaseerd op nevenkanalen • technologieën voor privacy en anonimiteit • biometrie • chipkaarten en veilige tokens • documentbeveiliging • DRM • trusted computing Beveiliging voor state-of-the-art systemen: • netwerkbeveiliging (vaste, mobiele en ad hoc netwerken) • embedded systems • RFID en sensorknopen • ambient intelligence en pervasive systems Beveiliging voor softwareplatformen en basisbeveiligingsdiensten: • enterprise middleware en applicatie servers • web services • AAA services (Authentication, Authorisation en Access Control) • identity en credential management • non repudiation diensten en accountability • tijdsstempels en trusted archiving

31


Veilig ontwerpen: • analyse van veiligheidsvereisten • ontwikkelingsprocessen en certificatie • beveiligingsarchitecturen • veilige componenten en compositie • veilig programmeren • software verificatie en assurance Management van beveiliging en veilig ontwerpen: • risico analyse • policy languages en policy enforcement • architecturen voor monitoring en management • run-time verificatie • beveiligingsinfrastructuren

2.1.10. Multimedia Content (Creation & Transfer) IBBT omvat verschillende onderzoeksploegen die actief zijn op het vlak van Multimedia Content (Creation & Transfer) en verbonden zijn aan verschillende universiteiten (UGent, UHasselt, VUB), IMEC en de VRT. Deze onderzoeksploegen waren de voorbije jaren actief in een groot aantal IBBT-projecten. Projecten die gerealiseerd werden in samenwerking met diverse bedrijven, zowel grote (inter)nationale bedrijven als KMO’s. De resultaten van deze projecten worden niet alleen gebruikt binnen de participerende bedrijven; verschillende resultaten hebben geleid tot concrete valorisatietrajecten die ook externe partners ten goede komen. Bovendien zullen in de komende maanden enkele valorisatieprojecten geconcretiseerd worden, en zullen wellicht één of meer spin-offbedrijven opgestart worden. De projecten in het domein van de Multimedia Content (Creation & Transfer) werden overigens niet alleen uitgevoerd via de klassieke IBBT-kanalen (GBO- en ISBO-projecten). Er werden ook een aantal bilaterale contracten afgesloten tussen IBBT-onderzoeksploegen en bedrijven, meestal met het oog op samenwerking rond heel concrete onderzoeksvragen die beantwoord worden uitgaande van specifieke expertise die aanwezig is binnen IBBT. IBBT is ook partner in diverse Europese consortia die actief zijn in het domein van Multimedia Content (Creation & Transfer) en opgezet werden binnen het zgn. Zesde Kaderprogramma (bv. SUIT-project, INTERMEDIA Network of Excellence). IBBT is bovendien betrokken bij de aanvraag tot financiering van verschillende initiatieven binnen het Zevende Kaderprogramma (bv. Integrated Project omtrent productie van TV-programma’s). Er werd binnen IBBT een kennispool opgebouwd omtrent de volgende algemene thema’s: ondersteuning en opzetten van geavanceerde multimediatoepassingen; ontwikkeling van specifieke tools voor mobiele multimediatoepassingen, rekening houdend met hardware- en softwarevereisten; metadatatechnologie; archivering en ontsluiting van digitale multimedia-archieven; standaardisatie op het vlak van multimediasystemen en toepassingen. De kerncompetenties van IBBT op het vlak van Multimedia Content (Creation & Transfer) kunnen meer specifiek als volgt samengevat worden:

32


Geavanceerde multimediatoepassingen – algemeen • Ontwikkeling en gebruik van algoritmen voor (schaalbare) videocompressie • Aanpassing van multimediastromen aan variërende gebruikersomgevingen (bv. netwerkcapaciteit, rekenkracht terminals, gebruikersvoorkeuren) • Geavanceerde videocoderingstechnologieën (evt. met het oog op toekomstige standaardisatie): ROIgebaseerde videocodering (Region of Interest); Multiview video coding; ontwikkeling van waveletgebaseerde coderingsschema’s. • Transcodering van audio- en videostromen / synchronisatie van deze stromen • Meten en verbetering van videokwaliteit (Quality of Service) • 3D graphics en modellering / computer graphics • Animatie-gebaseerde toepassingen • Rendering van beelden voor verschillende schermtypes (incl. complexe belichtingsaspecten) • Netwerkgebaseerde virtuele omgevingen/toepassingen • iDTV-toepassingen • Digital Rights Management / Intellectual Property Management and Protection (bv. watermarking) • Geoptimaliseerde implementatie (in software en/of hardware) van videocodecs • Audio- en spraaktechnologie: text-to-speech synthesis; technieken voor stemverbetering; emotie- en/ of affectiegebaseerde spraaksynthese; transcodering van spraaksignalen; spraakherkenning Mobiele multimediatoepassingen • Reductie van de impact van netwerkverliezen op de kwaliteit van streaming video • Session Mobility – transparente overdracht van multimediasessies tussen verschillende toestellen • Hardware/software co-design van multimediasystemen Metadatatechnologie • Ontwikkeling van nieuwe metadatamodellen (o.a. voor Media Asset Management) • Information Retrieval (bv. met het oog op key shot detection) • Objectherkenning en kenmerkextractie Standaardisatie op het vlak van multimediasystemen en -toepassingen • Leidende rol in standaardisatie van – MPEG-4 Advanced Video Coding (H.264/AVC), MPEG-4 Scalable Video Coding (SVC) en MPEG-21technologie – JPEG-technologie – W3C Multimedia Semantics Incubator-technologie • Actieve participatie in andere standaardisatieorganen: W3C, JVT, VQEG • Opvolging van DICOM-, DVB-, IFTA- en ITU-activiteiten

2.1.11. Human computer interaction De Human-Computer Interaction (HCI) competenties in IBBT zijn gebaseerd op de onderzoeksactiviteiten die het HCI domein vanuit een technologische invalshoek benaderen (UHasselt-EDM en VUB-ETRO). De onderzoeksactiviteiten waarbij usability (“bruikbaarheid”) in de brede zin van het woord aan bod komt (KU Leuven-CUO en VUB-SMIT) vormen een mooie aanvulling vanuit een meer gebruikersgericht dan technologisch standpunt. Model-gebaseerde User Interface Ontwikkeling (Model-Based User Interface Design/Development, MBUID) is een centraal onderzoeksthema. De onderzoeksactiviteiten met betrekking tot methodologische en software-architecturale aspecten concentreren zich op de definitie van model-gebaseerde benaderin-

33


gen en adequate modellen voor het ontwikkelingsproces. Het onderzoek richt zich op diverse systemen en toepassingsdomeinen, zoals mobiele, context-afhankelijke en “pervasive” systemen, evenals 3D en virtuele omgevingen. Voor domeinspecifieke situaties worden specifieke modellen en beschrijvingstalen in beschouwing genomen, bijvoorbeeld in de context van interactieve digitale TV. Zowel standaard als zelf ontwikkelde hoog-niveau UI beschrijvingstalen en interactieve tools worden onderzocht in het kader van MBUID. Door combinatie van modelgebaseerde benaderingen met gebruikersgerichte ontwikkelingsprocessen (User-Centered Design/Development, UCD) en/of Model-driven Application Development (MDA) wordt aansluiting gezocht bij gerelateerde disciplines. Het onderzoek naar interactie in mobiele, context-afhankelijke en “pervasive” systemen bestudeert onder andere adaptiviteit (van presentatie, structuur en gedrag) van user interfaces aan de actuele gebruikscontext. Het modelleren van diverse aspecten van context (karakteristieken van gebruiker, apparaat en omgeving) in het ontwikkelingsproces en in de ondersteunende tools voor context-afhankelijke en “pervasive” systemen komen eveneens aan bod. De interesse gaat ook naar de concepten en de realisatie van “multi-device/multi-platform” user interfaces, evenals migreerbare en gedistribueerde user interfaces. Op het vlak van interactieve, collaboratieve werkruimten richt het onderzoek zich hoofdzakelijk op interactietechnieken voor werkruimten op basis van diverse schermen en interactieoppervlakken, interactie met wat grotere verticale schermen (zoals Smartboard) en horizontale “table-top” interactie. Hierbij wordt zowel onderzoek gedaan naar samenwerking tussen gebruikers in dezelfde ruimte als op afstand. Generische software architecturen voor dergelijke interactieve werkruimten worden ontwikkeld. Bij het onderzoek in het domein van 3D/multimodale interactietechnieken ligt een nadruk op interactietechnieken die diverse modaliteiten zoals krachtterugkoppeling (“haptics”) aanwenden, en het ontwerp en de (formele) evaluatie van innovatieve interactiemetaforen in virtuele omgevingen (twee-handige interactie, gebruik van proprioception,…). Ook legt het onderzoek zich toe op context-context-bewustzijn en interactie in 3D multimodale omgevingen, o.a. via de realisatie van “personal assistants” en met behulp van multi-sensor netwerken. Ook wordt zelfpositionering in de omgeving bestudeerd. Ter ondersteuning van de diverse HCI onderzoeksonderwerpen wordt aandacht besteed aan interactieve tools en coderaamwerken, met de nadruk op hulpmiddelen voor mobiele, contextafhankelijke en “pervasive” systemen en voor de realisatie van 3D multimodale omgevingen. In beide toepassingsgebieden worden modelgebaseerde benaderingen met bijhorende tools uitgewerkt. NiMMiT is een beschrijvingstaal voor interactiemodellering, en biedt mogelijkheden voor flexibele en snelle exploratie van interactiemetaforen in virtuele en multimodale omgevingen. De HCI competenties in IBBT kunnen ook dankbaar gebruik maken van onderzoeksresultaten aangaande ondersteunende technologie voor multimodale interactie. Bij wijze van voorbeeld vermelden we de onderzoeksactiviteiten op het vlak van computervisie (analyse/synthese, object categorisatie, object tracking), spraaktechnologie (analyse/modificatie/synthese, “text to speech” synthese, keyword spotting) en audiovisuele analyse/synthese (speaker / emotion classification, activity/behavior). Het onderzoek aangaande computer graphics (rendering) en krachtterugkoppeling (“haptics”) is waardevol ter ondersteuning van grafische en haptische visualisatie. “Free viewpoint video” is eveneens een onderzoeksonderwerp in het domein van computer graphics groep dat HCI onderzoek kan ondersteunen. IBBT neemt ook deel aan een standaardisatie initiatief, namelijk het “OASIS technical committee on UIML”.

34


2.2. GBO projecten 2.2.1. eHealth Het communicatietijdperk en de verdere expansie van de huidige informatiemaatschappij transformeert grondig de manier waarop we werken, leren, leven en communiceren. De gezondheidssector ondergaat dan ook een grondige transformatie door de integratie van nieuwe ontwikkelingen, informatie en communicatie technologieën (ICT) en breedband technologie. Een brede waaier aan (potentiële) ICT-toepassingen zijn al in diverse gradaties geïmplementeerd, gaande van het puur administratieve tot andere vormen van zorg. eHealth is belangrijk in een maatschappij waar gezondheidszorg en welzijn meer en meer aan belang winnen en belangrijke uitdagingen tegen komen zoals een groeiende vraag voor gezondheids- en zorggerelateerde diensten door een verouderde bevolking, toegenomen verwachtingen van burgers die de best beschikbare zorg verwachten, toegenomen mobiliteit van patiënten en de nood aan een efficiënt beheer van grote hoeveelheden gezondheidsgerelateerde informatie. De best mogelijke gezondheidszorg aanbieden aan toekomstige burgers met de huidige gelimiteerde condities zal enkel mogelijk zijn door een efficiënte integratie van supportieve ICT in dit gezondheidszorgproces. Het gezondheidszorgproces is een complex sociaal veld, waar verschillende actoren bij betrokken zijn en dat haar eigen marktintroductiemechanismes kent, die nieuwe diensten vorm geven en aanvaarden. Het brede werkingsgebied van IBBT is dan ook een sterk voordeel in dit domein. Vanuit een economisch perspectief, wordt gezondheid en gezondheidszorg aangeboden in een quasi markt, waarin veel investeringen direct of indirect afhankelijk zijn van publieke fondsen en financieringsschema’s (vooral in WestEuropa). eHealth systemen en diensten, gecombineerd met organisatorische veranderingen en de ontwikkeling van nieuwe vaardigheden, kan de toegang tot de gezondheidszorg verbeteren, de kwaliteit en de doeltreffendheid van zorg aansporen en de efficiëntie en productiviteit van de aangeboden diensten verhogen. eHealth-toepassingen zullen nooit de gezondheidszorgdrager vervangen, maar ze zullen wel bijdragen tot een nieuwe aanpak in gezondheidszorg, wat veelbelovend is op therapeutische, economisch, sociologisch en psychologisch niveau. eHealth biedt voordelen voor zowel gezondheidsautoriteiten en -professionelen, terwijl het een meer gepersonaliseerde gezondheidszorg aanbiedt aan patiënten en burgers. De lopende eHealth projecten zijn: ASCIT – Again at my School by fostering Communication through Interactive Technologies for long term sick children http://projects.ibbt.be/ascit Het ASCIT-project ondersteunt leerprocessen voor langdurig zieke kinderen. Op basis van innovatieve hardware, software en communicatieverbindingen is een proof of concept ontworpen. Centraal staat de communicatie tussen de kinderen en hun leerkrachten, klasgenoten en medische begeleiders. Coplintho – Innovatieve Communicatie Platformen voor Interactieve eHomeCare http://projects.ibbt.be/coplintho Coplintho ontwikkelt een ICT-platform dat het zorgproces thuis ondersteunt. Via een ICT-netwerk op maat houden de patiënten en hun mantelzorgers contact met de medische begeleiding: de thuisverpleging, de ziekenhuizen, de huisarts, en eventueel de alarmcentrale. Het systeem gebruikt data, beelden en geluid. Zo kan de patiënt zo veel mogelijk van zijn huiselijk comfort blijven genieten.

35


E-HIP – E-Health Information Platforms http://projects.ibbt.be/ehip E-HIP is een regionaal informatieplatform voor de gezondheidszorg. Het biedt de gemachtigde zorgverleners een veilige en betrouwbare toegang tot de vertrouwelijke klinische gegevens van patiënten. Het systeem is altijd toegankelijk van op elke werkplek. E-HIP is bedoeld om de eilandjes van vandaag vlot te laten samenwerken. Het einddoel is adequate gezondheidszorg, ondersteund door een geïntegreerde regionale IT-infrastructuur voor alle zorgverleners: huisartsen, ziekenhuizen, specialisten, gezondheidscentra, … ICA4DT – Image-based Computer Assistance for Diagnosis and Therapy http://projects.ibbt.be/ica4dt De hoeveelheid medische beelden en gegevens stijgt snel. Er is dringend nood aan meer efficiëntie in de medische beeldverwerking. De visualisatie moet sneller, en beter. ICA4DT wil in Vlaanderen een kritische massa in beeldverwerking opbouwen. De meerwaarde en de competenties kunnen daarna wereldwijd worden verfijnd. De clinicus krijgt meerwaarde in drie domeinen: • visualisatie: meer en betere beelden, die sneller beschikbaar zijn • kwantificering: automatische meting van beelden • kwalificatie: automatische detectie of diagnose van symptomen met Computer Aided Detection Kwantificeren en kwalificeren zijn cruciaal voor evidence-based medicine. Het doel daarvan is therapieën te optimaliseren met behulp van de recentste objectieve gegevens. IM3 – Interactive Mobile Medical Monitoring http://projects.ibbt.be/im3 IM3 ontwerpt, ontwikkelt, implementeert en test een nieuw type van telegeneeskunde en telezorgdiensten. Fysiologische parameters van patiënten draadloos registreren, thuis en op verplaatsing: daar gaat het om. En dat in overeenstemming met de eisen van de industrie, de wetgeving, de veiligheidsnormen en de medische standaarden. De oplossing bestaat uit vier elementen of zones: • de patiëntenzone, met draagbare sensoren om de fysiologische parameters te registreren: elektrocardiogram, hartslag, ademhaling, … ; • de medische hub: de gsm of personal digital assistant (PDA) die de geregistreerde patiëntgegevens verzamelt en doorstuurt; • de IM3 backend server, die de data veilig opslaat en ze verwerkt; algoritmes op maat en event managers kunnen al een eerste interpretatie van de data geven, met oog voor de privacyspelregels; • de biodata viewer, die de zorgverleners gebruiken om de patiënten op afstand te volgen. Transecare (start in 2007) Dit project heeft als doelstelling het opzetten van een geschikte ICT-platform, dat enerzijds voldoet aan de behoeften van e-Care, en anderzijds een voldoende lage toegangsdrempel heeft voor een breed gamma van behoeftigen. Hiertoe onderzoeken de partners de regelgevende, economische, technologische en menswetenschappelijke probleemstellingen.

36


2.2.2. Nieuwe Media ‘Nieuwe Media’ is alomtegenwoordig. De grenzen tussen ICT, ‘klassieke media’ en ‘nieuwe media’ zijn vervaagd, niet alleen voor de eindgebruiker, maar ook vanuit het standpunt van technologie. Nieuwe Media is een verzamelwoord geworden voor die vervaging, een vergaarbak waarbij video, audio, internet, animatie, 3D, gaming en lokalisatie, … eindeloos gecombineerd worden tot nieuwe manieren om met de eindgebruiker te communiceren en hem te boeien. We staan aan het begin van een lange evolutie, waarbij gebruikersgemak steeds meer centraal staat (web 2.0) en toenemende functionaliteit dus gecombineerd moet worden met het transparant maken van complexe, heterogene technische oplossingen. Het is in die vermenging van media en ICT dat de nieuwe uitdagingen liggen voor bedrijven, organisaties en overheid. Business modellen voor klassieke mediaspelers worden aangepast om competitie uit nieuwe hoeken te weerstaan, met grote gevolgen voor interne organisatie en ICT infrastructuur. Verregaande informatisering en digitalisering creëren nieuwe mogelijkheden, en de in toenemende mate actieve rol van de gebruiker in de media, waar publicatie meer en meer plaats maakt voor conversatie, leidt tot een zoektocht naar nieuwe formats, communicatiemodellen en user interfaces voor alle betrokken partijen. Het domein ‘Nieuwe Media’ is een zeer ruim domein met impact in alle andere gebieden waarin IBBT actief is. Het is ook bij uitstek een domein waar de interdisciplinariteit van IBBT een meerwaarde biedt, omdat technologische uitdaging, juridisch kader, business modellen en gebruikersnoden er sterke onderlinge afhankelijkheden vertonen. Het feit dat Nieuwe Media zo’n brede impact heeft maakt het dan ook evident dat IBBT zowel samenwerkt met ICT en Media bedrijven, als omroepen, mediagroepen, culturele organisaties en overheden. De uitdaging ligt in de vermenging van technologie en inzichten, de oplossing kan alleen gevonden worden wanneer we ook in onze onderzoeksprojecten die kennis en innovatiedrang uit verschillende sectoren samenbrengen. De lopende projecten in Nieuwe Media zijn: A4MC3 – Architectures for Mobile Community Content Creation http://projects.ibbt.be/a4mc3 Hoe bouw je een virtuele gemeenschap met ultramoderne technologieën? Het A4MC3-project onderzoekt hoe je community building gebruiksvriendelijk realiseert: met mobiele terminals, draadloze netwerken, multimedia en metadata-technologieën. De doelgroepen: • gewone eindgebruiker: de man in de straat, eventueel gebruiker van digitale camera, PDA of smartphone. • adverteerder: zijn doel: eindgebruikers héél doelgericht bereiken, dus niet via een algemene reclameboodschap die voor iedereen dezelfde is. • professional: bijvoorbeeld: de journalist die ter plaatse foto’s neemt, zijn verslag er van commentaar voorziet of kruidt met emo-verhalen op mensenmaat. • moderator: het mediabedrijf is de tussenpersoon tussen enerzijds nieuwe mediaspelers en -adverteerders en anderzijds de lezer en/of tv-kijker. Het controleert de verslaggeving en geeft daarmee aan de eindgebruiker een minimumgarantie op correcte berichtgeving. Het stimuleert de reclame veel doelgerichter op basis van het profiel van de eindgebruiker. Advertenties spelen trouwens een belangrijke rol in de financiering van de meeste nieuwsbladen en televisie.

37


ADME – Advertising in a Digital Media Environment: Challenges & Strategies http://projects.ibbt.be/adme Welke strategieën versterken de positie van commerciële omroepen en dagen weekbladuitgevers op de markt van merken rubrieksreclame? Dat onderzoekt het ADME-project. Nieuwe technologieën en reclamemodellen vormen misschien een bedreiging, maar bieden ook belangrijke nieuwe kansen. De nieuwe technologieën maken customer relations management (CRM) meer dan ooit mogelijk. Hoe bouw ik een relatie op met de consument? Het resultaat: databanken met consumentengegevens – ideaal om telkens weer nieuwe inkomsten aan te boren. CIcK – Convergentie Initiatief Kabel http://projects.ibbt.be/cick Het CIcK-project tekent een stappenplan uit voor de architectuur van de volgende generatie van breedbandinfrastructuur dat van wereldklasse is en er moet komen in 2010. Het uitgangspunt is de bestaande generatie wereldklasse kabelinfrastructuur voor beeldband. CIcK heeft tot gevolg dat de nieuwe mogelijkheden van bestaande breedbandtechnologieën elkaar aanvullen en versterken. Om zo nieuwe en gebruikersgedreven breedbanddiensten te creëren. CoCoMedia (start in 2007) De doelstelling van dit project is zowel sociaal wetenschappelijk als technologisch te onderzoeken op welke wijze Vlaamse media bedrijven met community media kunnen omgaan en te bekijken of er een integratie mogelijk is van klassieke journalistiek en de community media. Het selecteren, benutten en beheren van informatie uit deze communities vormt een belangrijke uitdaging binnen dit project. Hiervoor dienen technieken onderzocht te worden om deze databronnen te analyseren en te classificeren zodanig dat dit samen met de gemodereerde input en bestaande archieven als input kan dienen voor journalisten en moderators. Het consortium zal duidelijk een multidisciplinaire benadering nastreven, waarbij niet alleen de technologische mogelijkheden worden onderzocht maar ook de business models, de sociale analyses, en de gebruikers- en usability-aspecten. Croslocis – Creation of Smart Local Services http://projects.ibbt.be/croslocis Het project levert onderzoeksresultaten op elk van de volgende gebieden, nodig om de belangrijkste concepten voor een dienstencreatie-raamwerk voor slimme lokale stadsdiensten uit te werken: • business modellen en scenario’s voor slimme lokale stadsdiensten • een verbeterde diensten- en netwerk-basisarchitectuur • ondersteunende diensten die het dienstenraamwerk voorzien van intelligente functies met hoge toegevoegde waarde, en die effectief kunnen ingezet worden voor de uiteindelijke eindgebruikerdiensten • een aanpak voor het creëren van diensten door een waaier van verschillende types raamwerk gebruikers • ondersteuning van geavanceerde eindgebruikerinteractie via een meervoudige set van toestellen voor de gecreëerde diensten E-paper – De digitale krant op digitaal papier http://projects.ibbt.be/epaper Hoe maak je een krant op digitaal papier of e-ink leesbaar? Dat onderzoekt het E-paperproject: • Hoe kunnen de nieuwe toestellen digitale inhoud van uitgevers en adverteerders weergeven en verspreiden? • Hoe reageren gebruikers op de digitale krant? Een selectie van Tijd-abonnees leest de krant via de prototype-terminals van Philips. IBBT onderzoekt in detail hoe zij en de adverteerders daarop reageren. Het project voert ook fundamenteel onderzoek naar de mogelijkheden op lange termijn van terminal en services.

38


FIPA – File based Integrated Production Architecture http://projects.ibbt.be/fipa Het FIPA-project zoekt naar een architectuur voor het gemeenschappelijke gebruik van opslag- en rekencapaciteit op een of meerdere sites. Ze is IP-gebaseerd en richt zich onder andere op toepassingen voor de productie van digitale media, e-beveiliging of e-gezondheid. Hoe sla je online een gigantische hoeveelheid multimediadata op? En wel zo dat je ze betrouwbaar, veilig en efficiënt kunt beheren en opvragen? Het is dé uitdaging van dit project. De nadruk ligt op de opslag, de verwerking en het beheer van de informatie, maar ook op een toegankelijke architectuur. Want meer en meer bedrijven delen gegevens met handelspartners, externe werknemers en andere doelgroepen. http://projects.ibbt.be/ipea IPEA – Innovative Platform for Electronic Archiving Het IPEA-project streeft naar gemeenschappelijke standaarden voor de uitwisseling en archivering van audiovisuele data in Vlaanderen. Zo omzeilt het de praktische problemen van niet-digitale archivering en maakt het archieven toegankelijker. Maar uitwisselen betekent afspraken maken. Samenwerking tussen de audiovisuele marktleiders en omroepen – wereldwijd – is dus van levensbelang voor dit project. MADUF http://projects.ibbt.be/maduf Recent is in verschillende Europese landen de grote belangstelling gebleken voor mobiele televisie met DVB-H (Digital Video Broadcasting to the Home). MADUF moet leiden tot een optimaal model voor het aanbieden van mobiele televisie over DVB-H in Vlaanderen en tot het ontwikkelen van een concepttest. Hierbij zullen naast de technologische mogelijkheden, ook juridische en economische aspecten onderzocht worden. Dit baanbrekend project verenigt een aantal belangrijke spelers in de media. De operatoren worden aangezet om nieuwe diensten op de markt te brengen, de inhoudsleveranciers kunnen nieuw aanbod ontwikkelen en de fabrikanten kunnen hun positie versterken op de nationale en internationale markten. Dit leidt dan weer tot creatie van werkgelegenheid en toegevoegde waarde in Vlaanderen. MCDP – Multimedia Content Distribution Platform http://projects.ibbt.be/mcdp Hoe verdeel je multimedia-content – ongeacht de inhoud – die afkomstig is van verschillende platformen en toestellen? Het MCDP-project onderzoekt welk toekomstgericht en open systeem je hiervoor nodig hebt. Zonder dat zoiets al te dure aanpassingen eist in het productiesysteem van de content-leverancier. Het zoekt een antwoord op de volgende kernvragen: • Welke architectuur heb je nodig? • Welke concepten en technologieën pas je het beste toe? • Hoe wil de gebruiker multimedia-content consumeren? • Welke zijn de verschillende modellen om een dergelijk systeem te ontplooien? VACF – Virtual Arts Centre of the Future http://projects.ibbt.be/vacf De informatiesamenleving is een uitdaging én een kans voor de culturele sector. E-cultuur en digitalisering maken veel meer mogelijk. Zo groeit het aanbod aan digitale dragers of andere kunst- en presentatievormen permanent, en maakt de sector kennis met nieuwe vormen van communicatie en interactie. Het VACF-project onderzoekt en bouwt een prototype voor het virtuele kunstencentrum van de toekomst. Kunstencentrum Vooruit functioneert als laboratorium en moet een bruikbaar model opleveren voor de hele culturele sector. Het realiseert concreet drie demonstratiesystemen: webplatform, 3D-omgeving en customer relationship management (CRM) – zo volledig mogelijk geïntegreerd. iConnect – The connected meeting room http://projects.ibbt.be/iconnect Hoe maak je vergaderen efficiënter met elektronische middelen – bijvoorbeeld een draagbare PC of PDA? iConnect bouwt een IT-architectuur voor vergaderingen op afstand. Het doel: software ontwikkelen voor een connected meeting room of virtuele vergaderzaal. Deelnemers op verschillende plaatsen communiceren dan via een flexibele interface.

39


Een vergadering gebeurt vandaag vaak allesbehalve efficiënt. Deelnemers reizen naar het buitenland, al dan niet in een ander continent. De instrumenten tijdens de vergadering zijn niet bepaald handig. Een deelnemer projecteert in het beste geval zijn werkdocument vanuit een draagbare PC. Andere deelnemers stellen wijzigingen voor en de auteur brengt ze aan in het document

2.2.3. Mobiliteit Dankzij ICT zijn mensen en goederen tijdens verplaatsingen lokaliseerbaar en bereikbaar voor communicatie. Je kunt objecten en logistieke netwerken van intelligentie voorzien waardoor ze kunnen communiceren met draagbare toestellen. Zo kun je logistieke processen verbeteren en integreren met de haven-, spoor- en wegeninfrastructuur. En bovendien mobiele gebruikers efficiënter en productiever maken. Want doordat zij virtueel aanwezig zijn, worden verplaatsingen vaak overbodig. De Europese white paper ‘A European Transport Policy for 2010: Time to Decide’ bevestigt dat denkpatroon. De Europese transportsystemen hebben nood aan minder beton en meer intelligentie. In de auto kan ICT dan weer sterk bijdragen tot de veiligheid. Vlaanderen moet snel werk maken van de ICT-infrastructuur voor de snelwegen. Duitsland implementeert deze systemen al volop. Naar alle verwachting zal heel Europa volgen. Onderzoek en ontwikkeling in Vlaanderen moeten ervoor zorgen dat onze bedrijven in deze markt een actieve rol spelen. IBBT neemt het voortouw. De lopende projecten in Mobiliteit zijn: Adamo – Advanced Disaster Architecture with Mobility Optimizations (start in 2007) Het ADAMO project heeft als doelstelling het uitbouwen van een basisplatform voor de brede ICT-ondersteuning van rampenbestrijding. Daarbij worden een aantal elementen van een eerder project hergebruikt, GeoBIPS (zie verder). Hiertoe onderzoeken de partners de regelgevende, economische, technologische en menswetenschappelijke probleemstellingen om te komen tot een optimaal ICT-model voor rampenbestrijding. Voor communicatiedoeleinden wordt een combinatie van technologieën als WiMax en WiFi onderzocht, met een gateway naar TETRA-systemen zoals het bestaande ASTRID-netwerk. FLEXYS – Flexibel verkeersbeheersystemen (start in 2007) FLEXSYS heeft tot doel een oplossing te zoeken voor een van de grote paradigma’s uit het verkeerswezen: terwijl de verkeerssituatie steeds wijzigt, blijft de verkeersinfrastructuur grotendeels een statisch gegeven. Dit komt de verkeersveiligheid en het rijcomfort niet ten goede. Met dit project willen we de verkeersbeheersystemen aanpassen aan de steeds wijzigende omstandigheden op onze wegen: wegenwerken, omleidingen, evacuaties. Hiertoe dienen we belangrijke innovatieve ingrepen te doen in de verschillende schakels waaruit verkeersbeheersystemen kunnen bestaan: detectie, netwerk & communicatie, gegevensverwerking en signalisatie.

40


GeoBIPS – Geographical Broadband Integration for Public Services http://projects.ibbt.be/geobips GeoBIPS ontwikkelt een demonstratiemodel voor mobiel crisisbeheer. Het systeem geeft de hulpdiensten in realtime een overzicht van een rampgebied. Het werkt met statische en dynamische informatie, in combinatie met een geografisch informatiesysteem (GIS). Daarbij maakt het gebruik van draadloze breedbandtechnologie. De toepassingen en het netwerk worden op een nieuwe architectuur geënt. Multitr@ns http://projects.ibbt.be/multitrans Multimodaal transport neemt aan belang toe, vooral in Vlaanderen, omwille van het bereiken van de verzadiging van de klassieke transportmodi. Ook kan het beter op elkaar afstemmen van de diverse trajecten leiden tot een substantiële kostreductie, en dus de competitiviteit van ons logistiek apparaat verbeteren, om zo de aantrekkelijkheid van de regio als logistieke hub te versterken. Dit project zal dit realiseren via een Proof of Concept van een open communicatieplatform voor multimodaal transport, steunend op agenten- en sensorentechnologie en gespreid over de logistieke keten, op basis van een intelligente infrastructuur. Hierdoor wordt een lage vertrouwensdrempel gerealiseerd. ROMAS http://projects.ibbt.be/romas Er wordt een toenemend aantal diensten en toepassingen ontwikkeld en vermarkt binnen een mobiele en draadloze omgeving. Tot voor kort werden deze ontwikkelingen toegespitst op netwerken met beperkte bandbreedte, terwijl ICT onderzoek zich nu focust op breedbandnetwerken en multimedia toestellen (smartphones, pda, …). Eerdere ervaringen met mobiele en draadloze technologieën – zoals WAP – hebben al aangetoond dat een gebruikersgeoriënteerde aanpak zich opdringt bij het ontwerpen van technologie. Het bouwen van draadloze multimedia en interactieve applicaties brengt immers niet automatisch met zich mee dat gebruikers deze accepteren en adopteren. We ervaren meer en meer een averechtse volgorde in de waardeketen, waarbij de gebruikerscontext en -noden onderzocht dienen te worden vooraleer nieuwe toepassingen worden ontwikkeld en geïntroduceerd. De doelstelling van dit project is daarom om een gebruikersgeoriënteerde beoordeling van (toekomstige) draadloze toepassingen en diensten op te zetten binnen een grootschalige living-lab omgeving en dit vanuit een interdisciplinaire aanpak. Deze technologische toepassingen worden getoetst aan sociale waarde, marktrelevantie, juridische vereisten, bruikbaarheid en vereisten voor de interface evenals aan de kwaliteit van de resulterende ervaringen. De living lab omgeving die opgezet wordt in Hasselt bij i-City levert een unieke opportuniteit om dit te doen. SPAMM – Solutions Platform for Advanced Mobile Mesh http://projects.ibbt.be/spamm Het SPAMM-project werkt aan een demonstratiemodel om gegevens uit een voertuig naar een centrale plaats te sturen. Dat moet over gelijk welk netwerk kunnen gebeuren, op de meest economische manier. De doorgestuurde gegevens verschillen. Het kunnen bijvoorbeeld videobeelden zijn uit autobussen of tachograafgegevens uit vrachtwagens. Het onderzoek spitst zich toe op twee domeinen: • het mobiele platform: welke zijn de behoeften qua capaciteit, rekenkracht, beveiliging, … • het netwerk: toepasbaarheid op verschillende netwerken, transparantie voor de eindgebruiker, beveiligingsnoden, … TRAINS – IP-netwerkdiensten in de trein http://projects.ibbt.be/trains Hoe geef je treinreizigers toegang tot breedband? Op die vraag zoekt het TR@INS-project een antwoord. Het ontwikkelt een oplossing die werkt met verschillende draadloze technologieën. Treinen verplaatsen zich snel. Dat maakt de gebruiksomgeving heel specifiek.

41


Het doel is om de treinreizigers en het treinpersoneel internet aan te bieden voor zakelijke informatie en infotainment – draadloos en van een hoge kwaliteit. Het project behelst ook gedetailleerde gebruikersstudies, zodat de technologische oplossingen voldoen aan de wensen. Ten slotte zal het project de verschillende toepassingsscenario’s onderzoeken naar rendement en opbrengstverwachting.

2.2.4. Ondersteunende technologieën Naast toepassingsgericht onderzoek is er nood aan horizontale kennisopbouw om toepassingen en sectoren te ondersteunen. Meestal gaat het om domeinen die heel wat kennis vereisen qua technologie en gebruik, zoals: • softwareontwikkeling, algemeen of specifiek; bijvoorbeeld voor terminals, kleine draagbare computers (bv. PDA’s), set-topboxen voor digitale televisie of gebruikersinterfaces; • specificatietalen en technieken voor systeembeschrijving; • hostingtechnologie en ASP-modellen (Application Service Provider): mogelijkheden en beperkingen; • platformen (bv. Linux); carrier-gradeplatformen; • prestaties van computers en netwerken bij clustering, grid computing en andere structuren; • netwerkreferentiemodellen, interfaces, protocollen, controle en management; • ondersteunende technologieën zoals e-learningsystemen: breed toepasbaar en toegankelijk voor niettechnologen. De uitdaging zit vooral in de opbouw van parate basiskennis om een breed spectrum van toepassingen te kunnen ondersteunen. Soms is het zinvol om een testconcept te ontwikkelen en zo de meerwaarde van een bepaalde technologie aan te tonen. Dat zou je bijvoorbeeld kunnen doen met een carrier-grade Linux platform om hostingdiensten te ondersteunen, of met een ASP-platform voor CAD-computing (modellen ontwerpen met behulp van een computer). Kennis opbouwen in Vlaanderen over deze technologieën is een voorwaarde om succesvol te zijn met toepassingsgericht onderzoek. De toepasbaarheid van de technologie is een belangrijk criterium bij de keuze van de onderzoeksonderwerpen. Kunnen de toepassingen met succes op de markt gebracht worden? En kunnen ze een aanwinst zijn voor Vlaamse bedrijven? IBBT probeert daarover zo veel mogelijk duidelijkheid te scheppen. De lopende projecten in Ondersteunende Technologieën zijn: Acknowledge – Accessible & Open Knowledge Infrastructure for Flanders http://projects.ibbt.be/acknowledge Hoe geef je mensen die niet of nauwelijks met een computer overweg kunnen, toegang tot educatieve en kenniscontent van hoge kwaliteit, én op maat? Het Acknowledge-project laat Vlaanderen kennismaken met een demonstratiemodel. Armad@ – Autoconfiguration and Remote Management of Any Device @ home http://projects.ibbt.be/armada Het Armad@-project onderzoekt hoe je de complexiteit van thuisnetwerken kan oplossen door netwerken toestelbeheer op afstand. Het gaat over toepassingsscenario’s als: • de configuratie van het thuisnetwerk automatiseren; • diagnoses stellen op afstand; • metingen uitvoeren op afstand; • automatisch software updaten en installeren; • de levering beheren van multimedia-inhoud en -toepassingen.

42


PecMan (start in 2007) Persoonlijke, digitale media is alomtegenwoordig. Maar deze informatie wordt in de persoonlijke levenssfeer nog niet met de omzichtigheid behandeld die ze verdient. Binnen PeCMan streven we naar genetwerkte oplossingen voor betrouwbaarheid en beschikbaarheid van persoonlijke media. Dit alles dient te worden aangeboden met respect voor de vertrouwelijkheid van de gegevens. Resultaten van het PeCMan project zal de eindgebruikerinteractie met zijn persoonlijke media en de eraan geassocieerde metadataen veiligheidsaspecten verbeteren. Op ecosysteem niveau benaderen we architecturale thema’s en aspecten van systeemveiligheid en -metadata. http://projects.ibbt.be/tcase T-Case – Technologies and Capabilities for Service-Enabling Uit prognoses blijkt dat de markt voor ICT-infrastructuur en -diensten de volgende vijf jaar met tien procent per jaar zal groeien. Drie drijfveren zullen voor vernieuwing zorgen: • het aanbod van gebruikersgerichte diensten aan professionele en particuliere klanten; • operationele uitmuntendheid bij de dienstenleverancier; • competitieve differentiatie. Het T-CASE-project concentreert zich op drie domeinen: • dienstenlevering aan de eindgebruiker; • uitvoering van diensten en bedrijfslogica; • algemene diensten. Elke vooruitgang in deze drie domeinen kan de drijfveren om te vernieuwen sterk beïnvloeden. Video Q-SAQ – Video To The Home — Quality Sensing, Aggregation & Control (start in 2007) Het Video Q-SAC project heeft als doelstelling een aantal uitdagingen aan te gaan: meten en monitoren van audiovisuele kwaliteit (Quality of Service, Quality of Experience), aspecten van codering en adaptatie, configureren van huisnetwerken, en de gebruiker. Hiertoe onderzoeken de partners de economische en technologische probleemstellingen. WBA – Wireless Building Automation http://projects.ibbt.be/wba Het project Wireless Building Automation introduceert het gebruik van draadloze netwerken bij de beheerders van publieke gebouwen en professionele infrastructuren. Draadloos communiceren heeft heel wat meerwaarde: het is flexibel, snel toepasbaar, en de installatiekost is laag. Maar er is ook onzekerheid. Draadloos moeten de bestaande toepassingen in de toekomst net zo betrouwbaar en beheerbaar zijn als vandaag. Bijkomende aandachtspunten zijn de veiligheidsvoorschriften en de vrijwaring van de persoonlijke privacy. WBA zoekt daarnaast nieuwe toepassingsdomeinen zoals binnenhuispositionering en draadloze automatisering van gebouwen.

2.2.5. eGovernment IBBT concentreerde zich van bij zijn oprichting – onder andere – op eGovernment. En wel in de ruimste betekenis: alle interactie met elektronische middelen binnen de overheid én met de overheid. De e van eGovernment is vandaag vanzelfsprekend voor alle interactie met de overheid. eGovernment sluit perfect aan bij de opdracht van IBBT omdat het vooral interdisciplinair onderzoek vereist. Bijvoorbeeld voor wetgeving of voor onderwerpen als interactie met de burger, toegang voor iedereen of systeemintegratie. Maar ook omdat het ICT-innovatie stimuleert. Want de overheid blijft één van de belangrijkste ICT-investeerders. eGovernment is vooral een pragmatische uitdaging op korte termijn. IBBT hoopt dat het op lange termijn tot innovatie leidt. eGov is een unieke uit-

43


daging en daarom een ideale voedingsbodem voor nieuw onderzoek. IBBT wil van eGovernment dan ook een vast onderdeel maken in haar onderzoeksstrategie. De lopende eGovernment projecten zijn: http://projects.ibbt.be/dashgov Dashgov – eGovernment Dashboard Het DashGov-project onderzoekt de volgende onderwerpen: • Hoe meet je de prestaties van eGovernment? DashGov inventariseert alle beschikbare meetinstrumenten. • Inventarisering van bestaande en toekomstige eGovernmentdiensten; • Ontwikkeling van een conceptueel model voor de indicatoren van het dashboard. Die duiden bijvoorbeeld gebruiksvriendelijkheid of toegankelijkheid aan. • Uitwerking van een kader voor metingen en de scorekaart; • Onderzoek naar methodes voor dataverzameling. DashGov houdt rekening met de wetgeving op de persoonlijke levenssfeer. • Uitbouw van het datawarehouse; • Een proof-of-conceptopstelling die conceptueel model, model voor dataverzameling en datawarehouse integreert; • Ontwikkeling van een derived quality model voor benchmarking. http://projects.ibbt.be/idem IDEM – Identity Management for eGovernment In het IDEM-project werken technische en juridische onderzoekers zij aan zij met de Vlaamse en Belgische overheid. Ze streven twee doelen na: • een oplossing vinden voor de belangrijkste uitdagingen van identity management (IDM) in het Vlaamse en Belgische eGovernment. • de voorbereiding van een grootschalige ontplooiing van een privacy-vriendelijk IDM in eGovernment. http://projects.ibbt.be/index INDEX – Interbestuurlijke Data Exchange INDEX ontwikkelt een automatisch systeem dat één proces tussen verschillende overheden van a tot z opvolgt en visueel weergeeft. De voorafgaande voorwaarde: procedures binnen die overheden voldoende op elkaar afstemmen voor een gestroomlijnde gegevensuitwisseling. INDEX onderzoekt en stelt haalbare oplossingen voor. De Belgische federale staatsstructuur – supercomplex – is de ideale testomgeving voor theorie en praktijk. MONIT – ICT-monitor voor Vlaanderen http://projects.ibbt.be/monit MONIT verzamelt nauwkeurige, betrouwbare en actuele cijfers over gebruik en verspreiding van de Vlaamse ICT-infrastructuur. Die informatie was tot nu toe nauwelijks beschikbaar. Ze werd verzameld door verschillende overheden – tegelijkertijd. De Vlaamse ICT-Monitor streeft naar • een geïntegreerd instrument voor dataverzameling; • een brede monitorring van de Vlaamse ICT-sector; • uitwisseling van informatie en kennis tussen overheid en bedrijven. De ICT-monitor kan een belangrijk instrument zijn voor het Vlaamse ICT-beleid. Bijvoorbeeld om de Vlaamse ICT-sector te oriënteren in België en Europa. Multigov – Multikanaalsstrategie voor eGovernment http://projects.ibbt.be/multigov Multigov verzamelt strategische basiskennis voor een multikanaalstrategie van de overheid. Nieuwe digitale communicatiekanalen, zoals kiosken, mobiele apparaten of iDTV, kunnen in de toekomst loket, telefoon en internet aanvullen. Hoe combineer je ze op een doordachte manier? En stem je communicatie af op de behoeften, wensen en kenmerken van alle doelgroepen? Deze vragen vormen een uitdaging waarbij de overheid best rekening met technologie én principes van goede communicatie houdt.

44


2.3. ISBO projecten Een onderzoeksproject van het type Interdisciplinair Strategisch Basisonderzoek (ISBO) betreft lange termijn precompetitief onderzoek met een interdisciplinair karakter, internationale uitstraling en een effectieve bijdrage van bedrijven en/of de dienstensector. Een ISBO project kan tot 100% vanuit de dotatie van IBBT gefinancierd worden. Een voorgesteld onderzoeksproject moet kunnen rekenen op belangstelling vanuit (een cluster van) bedrijven of instellingen uit de social profit die willen toetreden tot het project. De deelname aan het project mag niet vrijblijvend zijn, maar mag in verhouding tot de ‘kost’ van het programma eerder beperkt zijn. Het kan een beperkte financiële bijdrage betreffen, maar ook een inbreng in natura door het voorzien van de inbreng van een personeelslid vanuit het bedrijf of de instelling. Een belangrijke inbreng vanuit de bedrijven ligt in regelmatige interactie tussen de personeelsleden van een bedrijf en de onderzoekers van IBBT in de onderzoeksgroepen. Dit stimuleert de onderzoekers in het richten van hun onderzoek opdat het op langere of middellange termijn tot valoriseerbare toepassingen in ICT aanleiding kan geven. De beide ISBO projecten die in 2005 goedgekeurd werden (VIN en QoE), namen een goede start in de loop van 2006. Een derde project (CocoNut) werd in 2006 goedgekeurd. VIN – Virtual Individual Networks Een interdisciplinair team van verschillende onderzoeksgroepen is betrokken in het VIN project: KU Leuven – CUO, VUB – SMIT, UGent – MICT, KU Leuven – ICRI, KU Leuven – COSIC, UHasselt – EDM, VUB – ETRO, DESICS. Het project is opgestart in september 2005 en heeft een doorlooptijd van drie jaar. Onderzoeksdoelstellingen: Het VIN project verricht onderzoek naar het gebruik van computergemedieerde audiovisuele communicatie, om de participatie binnen open en gesloten communities te verrijken. De domeinen die binnen het project worden onderzocht, staan beschreven in het onderstaande schema

45


Zoals in het schema getoond, zijn de onderzoeksdoelstellingen binnen ISBO VIN multidisciplinair en toegespitst op verschillende aspecten: Gebruikersonderzoek gericht naar: • de toekomstige plaats en (inter)acties van het ‘genetwerkte individu’ binnen de verschillende gemeenschappen waarvan hij/zij deel uitmaakt, • de versterkende en beperkende factoren op het vlak van wederzijdse beïnvloeding van sociale omgang en technologie, • de methoden en technieken om deze sociale interactie te ondersteunen binnen gemeenschappen, • de impact van de wisselwerking tussen technologie en sociale interactie op het individu. Juridisch onderzoek: Juridisch onderzoek werd uitgevoerd op het vlak van regulering van inhoud en de impact daarvan op sociale netwerken en dit door het onderzoeken van de huidige reguleringskaders (fundamentele rechten toegepast op nieuwe netwerken) en beleidsontwikkelingen (het voorstel voor de Audiovisuele Mediadiensten Richtlijn & de herziening van de Aanbeveling betreffende de bescherming van minderjarigen). Dit onderzoek is ook toegespitst op de bescherming van minderjarigen binnen sociale netwerken, de status van bloggers (virtuele individuen), het bronnengeheim, het recht van antwoord en de aansprakelijkheid voor laster en eerroof. Technologisch onderzoek: Onderzoek naar de mogelijkheid dat meerdere gebruikers op verschillende locaties samenwerken en spelen en zo actieve deelnemers worden in meer-richtings telepresence sessies. • • • • • •

Free viewpoint video acquisitie en synthese Telematische free viewpoint video interactie omgevingen Audio-visuele perceptie Free viewpoint coding Multi-point communicatie netwerk technologie Beveiliging

Werk gepresteerd gedurende het eerste project jaar: Strategisch basis onderzoek werd verricht in relatie tot de verschillende onderzoeksdoelstellingen. Tot op heden werden ongeveer 25 wetenschappelijke publicaties geschreven. Gebruikersonderzoek werd uitgevoerd over de verschillende aspecten van virtuele individuele netwerken zoals literatuur onderzoek over de theorie van sociale netwerken en virtuele communities, het gebruik van ICT om de virtuele culturele participatie te verhogen, sociale interactie in een Web 2.0 omgeving met speciale aandacht voor sociale software en zijn relatie tot sociaal kapitaal. Er werd een kwalitatieve survey gehouden waarmee 25 experten op het vlak van e-learning/sociale software en web 2.0 werden ondervraagd, met als doel om een gegronde typologie te ontwikkelen voor sociale software applicaties. De gebruikersgroepen hebben ook gewerkt aan een meta-data model voor een genetwerkte samenleving, ze hebben het Living Lab onderzocht als onderzoekskader voor VIN en hebben de betekenis en barrières voor genetwerkte individuen onderzocht (inclusief digitale deskundigheid en micro barrières). Gebruikerstesten werden uitgevoerd met betrekking tot de interacties binnen kleine communities (vrienden, familie, collega’s) via interactieve televisie (met de focus op de interacties binnen de groep). Bovendien werd een gebruikersanalyse uitgevoerd om de online en offline sociability te begrijpen door de huidige communicatiegewoonten bij deze personen te onderzoeken op het vlak van welke communicatie modaliteiten gebruikt worden voor welke doelstellingen en hoe frequent deze gebruikt worden.

46


Juridisch onderzoek werd uitgevoerd op het vlak van inhoud regulering en zijn impact op sociale netwerken en dit door het onderzoeken van de huidige reguleringskaders (fundamentele rechten toegepast op nieuwe netwerken) en regulerende ontwikkelingen (Audiovisual Media Services Directive & Review Recommendation). Dit onderzoek is ook toegespitst op de bescherming van minderjarigen binnen sociale netwerken, de status van bloggers (virtuele individuen), de confidentialiteit van bronnen, het recht van antwoord en het risico voor misbruik. Technologisch onderzoek binnen VIN werd uitgevoerd op het vlak van enkelvoudige en meervoudige camera video compressie, segmenteren van beweging, object tracking, 3D reconstructie, emotie analyse, audio visuele stem herkenning, video encryptie en key management voor video broadcasting. Binnen het domein van HCI worden twee domeinen bestudeerd: device abstractie en ontologieën voor sociale netwerken. Om een meer realistische video communicatie te creëren werd een studie uitgevoerd over het elkaar indirect aankijken bij het gebruik van videocams en mogelijke oplossingen om dit te vermijden. Een andere focus binnen het technologisch onderzoek situeert zich op het vlak van persoonlijke netwerken: de verbinding van een aantal heterogene persoonlijke devices in verschillende locaties, het bestuderen van mogelijkheden om lange termijn vertrouwensrelaties op te stellen tussen devices om van overal toegang te hebben tot bepaalde bestanden en om bestanden uit te wisselen met anderen. Naast de afzonderlijke onderzoeksdoelstellingen werd één gemeenschappelijk gebruikersscenario gedefinieerd waarin alle onderzoeksgroepen participeren: • om de interactie tussen de verschillende onderzoeksdoelstellingen te garanderen, • om gemeenschappelijke demonstrators en onderzoeksresultaten te bekomen die verder kunnen onderzocht worden in GBO projecten. Op18 april 2007 wordt een workshop georganiseerd waarin het gemeenschappelijk onderzoekswerk zal worden gedemonstreerd.

47


QoE – End-to-End Quality of Experience Momenteel bieden draadloze netwerken ruime toegang tot een waaier aan informatie en multimediadiensten. Tegelijkertijd worden gebruikers echter geconfronteerd met een verschillende coderingen, veiligheids- en distributiemethodes. Het Quality of Experience concept legt de brug tussen gebruikersverwachtingen op het vlak van kwaliteit en netwerkgerelateerde technische Quality of Service. Waar terminals en netwerken steeds complexer en heterogener worden en meer intelligentie behoeven, is de beschikbare (batterij-)energie niettemin erg beperkt. Om hiervoor een optimale oplossing te vinden, dient de multimediale keten in zijn geheel beschouwd te worden. Dit ISBO-project wil gebruikerskwaliteit optimaliseren in heterogene omgevingen met een beveiligde gebruikerscontext, waar voorzieningen (zoals bandbreedte en batterijvermogen) beperkt zijn en bovendien dynamisch van aard, met fluctuerende betrouwbaarheid. Het ultieme doel is veilige gebruikersgerichte methodes, die de state of the art in QoE in een heterogene omgeving verbeteren, door gebruik te maken van geavanceerde algemene gebruiksscenario’s en demonstraties. Belangrijke technische uitdagingen blijven inderdaad bestaan: • Transparante toegang tot (gedistribueerde) multimediale content door het verbergen van installatie-, management- en implementatie-issues • End-to-end security als een essentiële vertrouwde bouwsteen in de multimediale toegangs- en distributieketen. Security moet ingebouwd zijn; het gaat niet om een “add-on” component. • De relatie tussen technologie en de gebruikers- en gemeenschapscontext: gebruikerssettings, nieuwe business-modellen, juridisch en regelgevend kader.

48


Het project is gestructureerd volgens de 3 essentiële onderzoeksthema’s: • Network and End-to-End QoE co-optimisation: efficiënte toegangsnetwerken voor interactieve multimediale diensten via draadloze terminals: trade-off kwaliteit/infrastructuur, laatste draadloze hop naar het gebruikstoestel, en de weergave en provisie van content. • Terminal and Pervasive Security: een integrale aanpak van security doorheen de hardware, het bedieningssysteem, veiligheidsfuncties, middleware en de toepassingen. Dit brengt met zich mee dat security diensten van de toepassing voortbouwen op security features van de lagere lagen; voor elk feature dient de optimale locatie bestudeerd te worden. Dit project heeft tot doel te verzekeren dat de architectuur en het platform een betrouwbare dienst kunnen leveren. • User centric aspects: vanuit een gebruikersgeoriënteerde aanpak bekijkt dit project quality of experience binnen verschillende gebruikerssettings uit het dagelijkse leven (sociale contacten, gebruik van media en nieuwe ICT-middelen, organisatie van vrije tijd en werk): werkelijke settings, gebruikersscenario’s en toekomstige trends. Vanuit een regelgevend perspectief zal Quality of Experience sterk afhangen van een nieuw regelgevend Europees kader voor netwerken en diensten. Dit project onderzoekt bestaande regelgeving met het oog op potentiële juridische barrières voor een verbeterde Quality of Experience, maar bouwt ook kennis op over business-modellen en een mogelijk juridisch kader in een omgeving waarin economie en technologie samenkomen. COCONUT Dit ISBO project is gericht op de uitdagingen op het vlak van samenwerking en communicatie die zich stellen wanneer multidisciplinaire teams op een virtuele manier met elkaar samenwerken (zoals bijvoorbeeld het geval is binnen IBBT zelf). Multidisciplinaire teams hebben immers een andere achtergrond, spreken een verschillende taal en hanteren verschillende processen. Om ervoor te zorgen dat zij efficiënt kunnen samenwerken, moet een methodologie ontwikkeld worden die de verschillende teams toelaat deel te nemen aan de definiëring en het werkproces van het project. Verder gebruiken individuele teams elk hun eigen set van middelen om hun werkproces te optimaliseren binnen de context van hun eigen organisatie. Wanneer deze teams deelnemen aan een virtueel multidisciplinaire project dat over de grenzen van organisaties heen strekt, worden hun ‘best practices’ , processen en middelen onbruikbaar of inefficiënt. En dit om verschillende redenen: de technologie is niet compatibel, processen zitten niet op dezelfde lijn en teams hebben een verschillende werkcultuur en verschillende gewoontes. Het doel van dit project is de sociale modellen, de processen en de technologische oplossingen te onderzoeken die een meer efficiënte communicatie en samenwerking van virtuele multidisciplinaire teams mogelijk kunnen maken door gebruik te maken van een mensgeoriënteerde onderzoeksmethodologie.

49

Allianties en samenwerkingsverbanden

Het open innovatie model van IBBT is gebaseerd op nauwe samenwerking met de verschillende organisaties binnen de ICT sector. Naast ondernemingen en gebruikersorganisaties, behoren daartoe ook de organisaties die deze bedrijven en belanghebbenden vertegenwoordigen. Deze kunnen een cruciale rol spelen in de beoogde clustervorming. Op deze manier hopen we zowel het vraaggedreven karakter van IBBT als het contact met het Vlaamse bedrijfsleven te bewaren. Vertegenwoordigers van IBBT werkten actief mee de verkenningsrondes die de VRWB organiseerde rond thema’s als ICT en gezondheidszorg of logistiek. Er is ook een regelmatige dialoog met zowel VOKA als Agoria rond de onderzoeksprogrammering. In het bijzonder rond het e-health initiatief van Agoria was er intensief overleg. Met de verschillende Vlaamse Innovatie Samenwerkingsverbanden worden er gemeenschappelijke initiatieven genomen. Zo was er de organisatie van een gemeenschappelijke studiedag met Flanders Drive. Verder werd met de regionale innovatie samenwerkingsverbanden en KMO-IT contact genomen om via hun kanalen de kleinere bedrijven maximaal te bereiken. IBBT neemt ook deel aan het netwerk van excellentiepolen, gefaciliteerd door het IWT. Op deze manier hopen we een maximale en blijvende ruchtbaarheid te geven aan het bestaan en de mogelijkheden van IBBT en ook de kleinere bedrijven de weg te laten vinden naar de beoogde innovatieplatformen. Met de andere strategische onderzoekscentra is er overleg over procesmatige en inhoudelijke thema’s, in het bijzonder met IMEC voor wat betreft onderlinge afstemming van onderzoeksgebieden. Ook met Belnet lopen verschillende activiteiten: onderzoek naar de volgende generatie netwerken, een initiatief rond GRID netwerken en samenwerking op het vlak van video-conferencing en streaming. IBBT heeft zich eveneens maximaal ingeschakeld in het initiatief van de Vlaamse regering omtrent e-onderzoek en zal in de toekomst ook bij de uitwerking van dit plan betrokken zijn. Naar de toekomst toe zal IBBT met de vernoemde organisaties en analoge initiatieven binnen Vlaanderen een constante dialoog houden, door middel van: • • • •

Een afstemming van de agenda’s en thema’s. Het gebruik van de organisaties voor informatiedoorstroming. Regelmatige reflectie over marktevoluties en innovatiebehoeften. Afstemming rond het te voeren breedbandbeleid en de rol van de overheden daarin.

IBBT kan, naast zijn eigen forumwerking, eveneens deelnemen aan Vlaamse, Belgische en internationale innovatie- en netwerking initiatieven die bijdragen tot de competitieve positie en uitstraling van Vlaanderen op het vlak van Informatie- en Communicatietechnologie, en de daartoe beschikbare financierings- of subsidievormen aanspreken.


Zo is IBBT betrokken bij het Open Systems Gateway Initiative (OSGI) dat op Europese schaal werkt. Ook is IBBT lid van Worldwide Web Consortium (WW3). Voorts ging IBBT in het najaar van 2006 een partnership aan met TNO, een Nederlandse kennisorganisatie voor bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties. TNO maakt innoveren mogelijk door wetenschappelijke kennis te vertalen naar de praktijk. TNO is actief op 5 kerngebieden: kwaliteit van leven, defensie en veiligheid, industrie en techniek, bouw en ondergrond, informatie- en communciatietechnologie. Gezien de duidelijke overlap in werking, verklaarden beide instellingen de handen in elkaar te zullen slaan en mogelijkheden tot samenwerking te onderzoeken. De concretisering hiervan zal in 2007 gebeuren. Naar aanleiding van Flanders Innovation Trip (Canada en US West Coast, november 2006) onder leiding van Vlaams Minister van Economie, Ondernemen, Wetenschap, Innovatie en Buitenlandse Handel Fientje Moerman, werden ten slotte ook een aantal partnerships afgesloten. Zo zullen IBBT en het Society for Arts and Technology (SAT - Montreal, Canada) samen onderzoek voeren naar het concept van het toekomstige kunstencentrum. IBBT en HP verklaarden hun engagement om samen te werken in het domein van mobiele ICT toepassingen, met de bedoeling concrete samenwerkingsmogelijkheden verder te onderzoeken. Ook Microsoft en Cisco werden bereid gevonden om verdere samenwerking met IBBT en i-City verder te onderzoeken. Op Europees niveau engageerden IBBT en i-City zich dan weer om samen mee te werken aan een Europees netwerk van Living Labs. Het is daarbij de bedoeling een Europees platform aan te bieden dat innovatieve capaciteiten aanbiedt voor co-creatieve processen aan een groot aantal KMO’s en internationale bedrijven, overheidsbedrijven, academische instellingen en individuele burgers. Innovatie wordt immers meer en meer een collaboratief proces, dat voorbij de grenzen groeit van een enkele organisatie. Deze initiatieven zijn enkel de voorbode van een sterkere internationalisatie strategie die IBBT in de volgende jaren wil uitwerken. Om toegevoegde waarde te kunnen bieden aan de Vlaamse economie is het immers cruciaal internationale excellentie na te streven in een open model van wereldwijde samenwerking.

51

Structuur en organisatie

4.1.

Doelstelling

De Vlaamse regering investeert in multidisciplinair onderzoek in informatie- en communicatietechnologie (ICT) in het algemeen, en breedbandtechnologie in het bijzonder. Het doel is van Vlaanderen een toonaangevende en internationaal erkende speler te maken in de toekomstige informatiemaatschappij. Dat brengt twee belangrijke doelstellingen voor IBBT met zich mee. Ten eerste wil IBBT interdisciplinair onderzoek verrichten voor het Vlaamse bedrijfsleven en de Vlaamse overheid. Dat omvat alle technologische, juridische en sociale dimensies van de ontwikkeling en uitbating van breedbanddiensten. IBBT leidt daarom mensen op tot hoogcompetente specialisten in verschillende aspecten van informatie- en communicatietechnologie. De onderzoeksresultaten en kennis die ontwikkeld worden dienen als voedingsbodem voor de ICT toepassingen. Dat niet alleen voor de verdere ontwikkeling van bestaande bedrijven, maar ook voor vernieuwende initiatieven in de industrie, de dienstensector en de overheid. Ook de communicatie over deze onderzoeksontwikkelingen en –resultaten is een belangrijke doelstelling van IBBT. Het is echter van belang deze communicatie steeds in een ruimere context te plaatsen, te kaderen in algemene trends en evoluties in de ICT sector, in Vlaanderen én wereldwijd. Daarbij moet niet alleen de gespecialiseerde industrie en pers aan bod komen, maar is sensibiliseren van het brede publiek voor ICT en de mogelijke toepassingen zeker even belangrijk.


4.2.

Structuur

IBBT werd opgericht onder de vorm van een virtueel onderzoeksinstituut op basis van een aantal onderzoeksgroepen in de bestaande kenniscentra die elk functioneren vanuit hun eigen instellingen. Deze werden aangevuld met een (beperkt) aantal centrale functies. De deelnemende onderzoeksploegen functioneren binnen een zogenaamde matrixstructuur, met lokale onderzoeksleiding en centrale onderzoekscoördinatie. De centrale functies zijn onder te verdelen in de volgende categorieën: • Directie: algemeen beleid, strategie, business development en technologie transfer. • Ondersteunende operationele staf: personeelsbeheer, ICT, juridische ondersteuning en projectadministratie (in sommige gevallen ingevuld door middel van externe gespecialiseerde ondersteuning). • Onderzoeksprogrammatie: programmamanagement over de verschillende onderzoeksgroepen heen, gestructureerd per domein. • Onderzoeksinfrastructuur (i-LAB): technische staf ter ondersteuning van de activiteiten van de onderzoekslaboratoria. In functie van de omschreven onderzoeksdomeinen werd een initiële selectie van onderzoeksgroepen gemaakt en goedgekeurd door de regering, maar deze samenstelling is niet vast en kan aangepast worden in functie van evoluerende onderzoeksnoden in de ICT en de maatschappij.

53


4.3. Personeel IBBT is een virtueel onderzoeksinstituut bestaande uit een aantal onderzoeksgroepen in de bestaande kenniscentra die elk functioneren vanuit hun eigen instellingen, aangevuld met een (beperkt) aantal centrale functies. Bij de opstart in 2004 werden aanvankelijk de directieleden aangeworven: Wim De Waele (Algemeen Directeur) en M. Claire Van de Velde (Directeur Valorisatie & Business Development). In het najaar gingen 3 program managers van start: Birgit Morlion, Nico Verplancke en André De Vleeschouwer. In 2005 kwam IBBT op kruissnelheid en werd de werking optimaal verder uitgebouwd. Dankzij de aanwerving van Helga Deschrijver (Manager Projectbeheer), Matthias Priem (ICT Manager) en Karen Boers (Management Assistant) en Dominique Moens (Finance & Operations Manager), werd de centrale staf uitgebreid tot 9 personen. Daarnaast werden ook 12 onderzoekers aangetrokken in het kader van contract research. Deze laatste bleven echter binnen hun eigen universitaire instelling functioneren, binnen het virtuele karakter van IBBT (zie eerder). Begin 2006 vervoegden Vanessa Moreels (Office Manager) en Patricia Roggeman (Office Assistant) de staf. Zij namen de taken over van Karen Boers, die zich na haar zwangerschapsverlof zou toeleggen op de uitbouw van de communicatiestrategie van IBBT, en dit in de rol van Marketing & Communications Manager. In het najaar heeft Vanessa de staf echter verlaten. Begin 2007 zal Ann-Céline Godfraind het team versterken als tweede Office Assistant. In februari 2006 vervoegde Frank Top (ICT support) het team. Hij zal in 2007 een ietwat ruimere functie opnemen als Media Administrator. In mei 2006 startte Thomas Bouve als ICT Support Engineer. Met deze aanwervingen komt de centrale staf van IBBT op 13 personen. Intussen werden nog 28 extra onderzoekers aangeworven in het kader van contract research. Omdat enkele contracten intussen ten einde gelopen waren, brengt dit de totale headcount eind 2006 op 45 personen. Staand van links naar rechts: Matthias Priem, Nico Verplancke, Thomas Bouve, Ann-Céline Godfraind, Karen Boers, Patricia Roggeman, André De Vleeschouwer, M. Claire Van de Velde, Dominique Moens, Birgit Morlion, Frank Top, Helga Deschrijver en Wim De Waele

54


Karen Boers

Marketing & Communications Manager

Thomas Bouve

ICT Support Engineer

Helga Deschrijver

Manager Projectbeheer

André De Vleeschouwer

Program Manager

Wim De Waele

Algemeen Directeur

Dominique Moens

Finance & Operations Manager

Birgit Morlion

Program Manager

Matthias Priem

ICT Manager

Patricia Roggeman

Office Assistant

Frank Top

Media Administrator

M. Claire Van de Velde

Directeur Valorisatie & Business Development

Nico Verplancke

Program Manager

4.4.

Onderzoeksinfrastructuur: IBBT iLab

iLab is de experimentele infrastructuur van IBBT, waar verschillende technologieën en disciplines worden samengebracht in lijn met de grondslagen van onze benadering: interdisciplinair en vraaggedreven onderzoek naar de user, technologische en content aspecten van de convergerende multimedia sector.

4.4.1. Doelstellingen van iLab De belangrijkste opdracht van iLab is, het basisonderzoek van IBBT te ondersteunen. iLab laat toe vernieuwende diensten, toepassingen, protocollen en systemen te optimaliseren en evalueren tijdens de onderzoeksfaze. Dat gebeurt in een geavanceerde testomgeving die zo veel mogelijk lijkt op de te verwachten realiteit. Dit onderzoek past in GBO en ISBO projecten, maar ook in IWT gesteunde projecten, Europese projecten of bilaterale projecten wordt gebruik gemaakt van de infrastructuur. Nieuwe producten, toepassingen en diensten ontwikkel je niet van uit een puur technologische invalshoek. Daarover bestaat vandaag een wereldwijde consensus. Vanaf de onderzoeksfase biedt de wisselwerking met de potentiële gebruikers belangrijke voordelen. Prototypes dienen niet alleen om na te gaan of een idee technisch haalbaar is. Ze laten ook toe reacties en ervaringen bij gebruikers te meten. Die bepalen mee het verdere ontwikkelingsproces. In de sector van het creatieve entertainment zijn er vandaag in Vlaanderen belangrijke kansen voor economische ontwikkeling. Nieuwe technologieën als interactieve digitale televisie openen ongeziene mogelijkheden voor entertainment, edutainment en onderwijs. iLab laat bedrijven en mensen uit de sector kennismaken met de technische mogelijkheden. IBBT biedt aldus Vlaamse bedrijven faciliteiten aan die innovatieprocessen op technisch vlak en vanuit een gebruikersstandpunt ondersteunen.

55


4.4.2. Structuur van iLab 4.4.2.1. iLab Forum Het iLab Forum biedt diensten aan om de kennis van breedbandtechnologieën over te dragen naar Vlaamse ondernemingen. Het is in de eerste plaats een ontmoetingspunt. Geïnteresseerden uit de meest uiteenlopende sectoren komen er alles te weten over de gerealiseerde projecten en de opgedane kennis. iLab Forum is het uithangbord van IBBT. De projectgroepen, partners, onderzoeksteams en universiteiten organiseren in het iLab Forum ook workshops en lunchsessies over innovaties. De inhoud varieert van beschouwelijk tot technisch. In samenwerking met universiteiten worden er programma’s voor studenten opgezet die hun basisopleiding willen vervolledigen met een specialisatie in innovatieve technologieën. 4.4.2.2. iLab Testcentrum Het iLab Testcentrum ondersteunt de onderzoeksprojecten van IBBT en heeft twee belangrijke faciliteiten: • Centrum voor Usability-Onderzoek (Leuven) • Technisch Testcentrum (Gent) In de loop van 2007 zal hier nog een derde faciliteit aan toegevoegd worden, met name een centrum voor policy support (Brussel). iLab ondersteunt het onderzoek dat nodig is voor de ontwikkeling van innovatieve diensten, toepassingen en protocollen. Dat gebeurt in een testomgeving die zo veel mogelijk lijkt op de te verwachten realiteit. Deze omgeving bevat een aantal geavanceerde netwerkopstellingen (voorbeelden zijn xDSL, HFC, WLAN, DVB-H, WiMax,Infiniband, Gigabit Ethernet, …), een diversiteit aan servers (die breed inzetbaar zijn) en gateways en terminals (PDA, 3G terminals, set-top boxes, home gateways, …). Daarnaast is er een uitgebreide hoeveelheid testappartuur aanwezig voor prototocl en applicatie evaluatie (laag 2 t.e.m. laag 5 in het TCP/IP referentiemodel). Een gedeelte van het technische testlab is te zien op de foto. Het iLab Testcentrum ondersteunt in eerste instantie het basisonderzoek bij IBBT-projecten. De infrastructuur is gericht op het geavanceerde onderzoek – niet op de massaverwerking van routinematige proeven. Door de nauwe wisselwerking tussen het iLab Testcentrum en de onderzoeksgroepen zijn de state-of-theart-ontwikkelen testomgevingen optimaal beschikbaar. Vandaag hebben heel wat bedrijven in Vlaanderen een eigen testcentrum. Verschillende Vlaamse kmo’s bieden op een commerciële basis ook testdiensten aan. Zij integreren bijvoorbeeld subsystemen van verschillende fabrikanten, of onderzoeken de interoperabiliteit en conformiteit van producten. Deze commerciële diensten zijn echter minder geschikt om concepten te testen, of om na te gaan of een idee praktisch uitvoerbaar is (feasibility testing). In die eerste fasen van de productontwikkeling zijn het basisonderzoek en de uitvoerige wisselwerking met de onderzoekers heel belangrijk. Het ligt niet voor de hand om zich dan op een hoger niveau te plaatsen en interdisciplinaire componenten in het testschema op te nemen, zoals de interactie met de gebruiker. Voor KMO’s zijn de commerciële diensten ook vaak vrij duur. Samenvattend kan men stellen dat het iLab testcentrum de volgende activiteiten ondersteunt: 1. Gebruikersrespons testen: Dit gebeurt als onderdeel van een proefproject of in een speciaal opgezette kunstmatige omgeving. De onderzoeksgroepen van IBBT geven in al deze gevallen de nodige ondersteuning. De financiering gebeurt meestal ad hoc. 2. Technisch testen: Een nieuw systeem, product of dienst testen is niet altijd eenvoudig. Er komen heel wat onderzoeksactiviteiten bij kijken. Wélke hangt af van de testdoelstellingen en de levenscyclus van

56


het product of de dienst. De onderzoeken in het iLab Testcentum moeten aan de volgende voorwaarden voldoen: • Ze zijn vraaggedreven en hebben een relevante toegevoegde waarde voor het Vlaamse bedrijfsleven en de overheid. • Ze zijn kwalitatief hoogstaand en state-of-the-art en zijn gericht op de ondersteuning van onderzoek. • Ze vullen (waar nodig) het commerciële dienstenaanbod van gespecialiseerde Vlaamse kmo’s aan. Het iLab Testcentrum krijgt een beperkte voorafname van de IBBT toelage. Daarmee subsidieert IBBT gedeeltelijk projecten die kaderen in programma’s voor interdisciplinair strategisch basisonderzoek (ISBO) of gemeenschappelijk basisonderzoek (GBO). Die werkwijze garandeert de vraaggedrevenheid. Door de focus op ISBO en GBO verstoort de overheidstussenkomst het marktmechanisme in Vlaanderen niet. Het iLab Testcentrum blijft zo complementair met het commerciële aanbod. Het iLab Testcentrum verzorgt ook de technische ondersteuning van de gebruikerstesten voor beperkte proefprojecten of kunstmatige testomgevingen. Voor grote proefprojecten is dit in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de betrokken netwerkoperator of andere industriële partij. Een aantal voorbeelden van verschillende projectentypes waarin de iLab faciliteiten extensief gebruikt werden, zijn: GBO-FIPA voor de ontwikkeling van een digitale mediafabriek, ISBO-QoE voor de ontwikkeling van een netwerk proxy-overlay netwerk, EC-IST-MUSE voor de ontwikkeling van geavanceerde xDSL testen, ITW-OLSU voor de ontwikkeling van specifieke triple-play testen voor breedband satellietcommunicatie.

57


4.5. Organisatie 4.5.1. Virtuele organisatievorm IBBT werd opgericht onder de vorm van een virtueel onderzoeksinstituut op basis van een aantal onderzoeksgroepen in de bestaande kenniscentra die elk functioneren vanuit hun eigen instellingen, aangevuld met een (beperkt) aantal centrale functies. De deelnemende onderzoeksploegen functioneren binnen een zogenaamde matrixstructuur (zie eerder). Er is voor deze organisatievorm gekozen vanuit een subsidiariteitsbeginsel: waar mogelijk ligt de verantwoordelijkheid bij de onderzoeksgroepen en de lokale leiding van de onderzoeksgroep; taken die minder goed vanuit het lokaal niveau kunnen worden waargemaakt, komen te liggen bij de centrale leiding van IBBT. Dit heeft in het bijzonder betrekking op de zorg dat IBBT als coherent geheel functioneert zowel in het plannen en het uitvoeren van de onderzoeksprojecten als in de relaties met de buitenwereld.

4.5.2. Raad van Bestuur De Raad van Bestuur werd samengesteld op voorstel van de Vlaamse regering, en bestaat voor de helft uit leden vanuit de bedrijfswereld en voor de helft uit leden die de overheid en maatschappelijke affiniteiten vertegenwoordigen. De Algemene Vergadering benoemde de bestuurders voor de termijn van maximaal zes jaar. De Raad van Bestuur, in haar huidige vorm, is als volgt samengesteld: • De heer Maes Ludo (voorzitter) • De heer Segers Bruno • De heer Blomme Etienne (ondervoorzitter) • Mevrouw Soete Dominique • De heer Boon Antoon • De heer Mary Antoon • De heer Dilissen Theo • De heer Wauters Dirk • De heer Heynen Jacques • Mevrouw Van Der Straeten Tinne • Mevrouw Boone Brigitte • De heer Van Landegem Thierry • De heer Mareels Geert • Mevrouw Temmerman Karin • De heer Schuitema Frits • De heer Vandekerckhove Pieter Staand van links naar rechts: Geert Mareels, Dirk Wauters, Thierry Van Landegem, Brigitte Boone, Paul Zeeuwts (waarnemer), Pieter Vandekerckhove. Zittend van links naar rechts: Bruno Segers, Etienne Blomme, Karin Temmerman, Ludo Maes, Antoon Boon. Niet in de foto: Jacques Heynen, Frits Schuitema, Antoon Mary, Tinne Van der Straeten, Dominique Soete, Theo Dilissen

58


De Raad van Bestuur is in 2006 in totaal 5 maal bijeen gekomen, met name op 22 februari, 27 april, 15 juni, 26 oktober en 14 december. In totaal hebben de leden daarvoor 40.312,50 Euro aan zitpenningen ontvangen: Aantal zittingen

Raad van Bestuur

Remuneratie Comité

Ad hoc Comité beeldverwerking

Audit Comité

Bomme Etienne

5

0

1

3

Boon Toon

5

Boone Brigitte

5

Dilissen Theo

0

Heynen Jacques

2

Maes Ludo

3

0

Mareels Geert

5

0

Mary Tony

5

Schuitema Frits

4

Segers Bruno

4

Soete Dominique

0

Temmerman Karin

5

Van der Straeten Tine

2

Van Landegem Thierry

3

Vandekerckhove Pieter

5

Wauters Dirk

5

1 1

3

0 1

3

4.5.3. Directieraad De Directieraad werd samengesteld door de Raad van Bestuur en bestaat uit de centrale directiefuncties en vertegenwoordigers van de volgende deelnemende instellingen: • KU Leuven twee leden • UGent twee leden • VUB één lid • UA één lid • UHasselt één lid • IMEC één lid De Directieraad is als volgt samengesteld: • De heer Chris Blondia • De heer Wim De Waele • De heer Eddy Flerackers • Mevrouw M. Claire Van de Velde • De heer Paul Lagasse

• De heer Peter Schelkens • De heer Pierre Verbaeten • De heer Piet Demeester • De heer Rudy Lauwereins • De heer Joos Vandewalle

59


4.5.4. Strategic Advisory Board Twee jaar na de start van IBBT werd een Strategic Advisory Board opgericht. Het gaat om een selecte groep van voortrekkers uit de industrie en de academische wereld, wiens input waardevol is voor strategische doeleinden en revisie van onderzoeksresultaten op een continue basis. De kernmissie van de Board is om een open en objectieve revisie te houden van onderzoeksresultaten en -plannen in dialoog met IBBT management en de IBBT onderzoeksgroepen. De Board is een cruciale bron van inzichten in industriële kwesties en bezorgdheden, onderzoekstrends en opportuniteiten voor product valorisatie. De leden hebben de kans om de besluitvorming op de hoogste niveaus van IBBT management te beïnvloeden en om zinvolle interactie met collega’s te ervaren. Leden van de Strategic Advisory Board worden erkend als visionair en opinieleiders. Om geselecteerd te worden voor de Board moeten individuen ervaren en in hoge mate gerespecteerd zijn in het domein, welbespraakt over issues en noden, en bereid zich te engageren tot deelname. De Advisory Board is bedoeld om het volledige spectrum van de IBBT stakeholders te omvatten, met vertegenwoordigers van relevante industriële spelers, meerdere geografische regio’s en toonaangevende academische instellingen. Leden worden bovendien gevraagd niet enkel de noden van hun specifieke organisatie, maar voor de actoren die ze vertegenwoordigen. 4.5.4.1. Samenstelling De Strategic Advisory Board is samengesteld uit volgende personen: Martin De Prycker (Voorzitter) Martin De Prycker is momenteel CEO van Barco. Barco is wereldleider in professionele markten, waarin het display en visualisatie oplossingen biedt. Gebaseerd op een grondige marktkennis, ontwerpt en ontwikkelt het bedrijf oplossingen voor omvangrijke scherm visualisatie, display oplossingen voor levenskritische toepassingen en systemen voor visuele inspectie. Voordien was hij Chief Technology Officer (CTO) en lid van het Alcatel Executive Committee in Parijs. Als CTO was hij verantwoordelijk voor de visie van het bedrijf op het vlak van technologie. Wereldwijd stuurde hij de activiteiten van 25.000 ingenieurs aan en was daarmee verantwoordelijk voor de technologische renovatie van Alcatel. Voor zijn aanstelling als CTO begin 2000 was Martin De Prycker voorzitter van de Alcatel Internet Access divisie en Directeur Netwerk Strategie. Hij boog de organisatie om van traditionele technologie naar nieuwe technologieën. Hij speelde een instrumentale rol in de overname van technologie bedrijven, wat een bepalende component van zijn strategie uitmaakte. In 1996 legde hij de grondslagen van de lancering van een virtuele “business binnen de business” bij Alcatel, wat hem zou toelaten de leiding te nemen in de snelle ontwikkeling en marketing van Asymmetric Digital Subscriber Line (ADSL). Als vice-voorzitter van de Access Business Unit bestuurde Martin De Prycker de Internet en ADSL productielijnen, die zich ontwikkelden tot een erg winstgevende business voor Alcatel en een wereldwijd marktaandeel van 53% wisten te veroveren. Na zijn ingenieursstudie Electronica (Universiteit Gent), behaalde Martin De Prycker een PhD in Computer Sciences en een MBA aan de Universiteit Antwerpen. Hij heeft vele belangrijke patenten in het domein van ATM en data switching systemen op zijn naam staan. Hij wordt over het algemeen erkend als één van Europa’s meest prominente persoonlijkheden op het gebied van nieuwe technologie. Joelle Gauthier Joëlle Gauthier heeft een achtergrond van ruim 18 jaar in data communications. Ze startte haar carrière bij Hewlett-Packard en droeg ook bij tot de creatie van het ATM Forum in Europa. Ze vervoegde Alcatel (nu Alcatel-Lucent) in 1994 en bekleedde een aantal strategische marketing en business posities binnen de organisatie. Ze was Vice President of Data Marketing voor de e-Business Networking Division en voor-

60


malig Vide President van de eND Data Business Unit. Joelle Gauthier droeg in haar diverse betrekkingen bij Alcatel bij tot de definitie van de Next Generation LAN Switch bekend als OmniSwitch 7000 en 8000, tot de introductie van Alcatel enterprise voice offer in de Verenigde Staten, tot de acquisitie van Packet Engines en Xylan en tot de voormalige strategische alliantie tussen Alcatel en Cisco. Jan Oosterveld Jan Oosertveld, Professor aan de IESE Business School in Barcelona, ging in maart 2004 in pensioen als lid van de Group Management Committee van Royal Philips Electronics met verantwoordelijkheid voor Corporate Strategy, Corporate Alliances en de twee Joint Ventures met LG. Als onderdeel van deze derde rol was hij voorzitter van de Raad van Bestuur van LG.Philips LCD in Seoul en lid van de Supervisory Board van LG.Philips in Hong Kong. Hij was ook CEO van Philips Asia Pacific. Geboren in Emmen (Nederland) in 1944, behaalde hij zijn diploma werktuigkundig ingenieur en fabrieksautomatisering aan de Technische Universiteit Eindhoven. Hij vervoegde de Small Domestic Appliances divisie van Philip in 1972 en bekleedde uiteenlopende management posities in Barcelona, Groningen en Drachten, waar hij plant manager was. Na een periode van twee jaar in de Video Recorder fabriek in Wenen, onderdeel van de Divisie Consumer Electronics, verhuisde hij naar Eindhoven waar hij verantwoordelijkheid kreeg over de industriële activiteiten en later ook over de R&D activiteiten van de Video Recorder Business Group in 1983. Hij richtte de Philips Key Modules Group op in 1989 en bouwde ze in 7 jaar uit van 100 miljoen Euro in verkoop naar ruim 1 miljard Euro. Hij kreeg een bestuursfunctie in 1997. De heer Oosterveld behaalde zijn Master’s diploma in Business Administration aan de Instituto de Estudios Superiores de la Empressa (IESE) in Barcelona. In 2002 werd hij benoemd tot Professor Extrodonaire aan IESE. Wereldwijd treedt hij regelmatig op als spreker aan verschillende business schools. In 2003 vervoegde hij de Raad van Bestuur van Continental in Duitsland en in 2004 werd hij lid van de Board van Crucell in Nederland, Barco in België, Cookson in het Verenigd Koninkrijk en Atos Origin in Frankrijk. Hij richtte zijn management consultancy bedrijven in Nederland en Spanje op in 2004. Glenn Estes Glenn Estes heeft een succesvolle reputatie in het identificeren van nieuwe technologie toepassingen in de telecommunicatie en IT industrie. Zijn achtergrond omvat technologie R&D en corporate strategy business planning, zowel voor telecommunicatie operatoren als voor leveranciers van uitrusting. Sinds 2002 is hij werkzaam bij TDC A/S, de telecommunicatie Group in Kopenhagen, eerst als Vice President in de Corporate Strategy organisaties en momenteel als Technology Strategy Chief voor de mobiele netwerkoperator TDC Mobil A/S. Zijn huidige verantwoordelijkheden omvatten nieuwe opportuniteiten op vlak van producten en diensten voor mobiele oplossingen en ook netwerkarchitectuur en evolutie. Van 1999 tot 2001 was Glenn Estes Vice President of Network Strategy voor Alcatel in Parijs, waar hij verantwoordelijk was voor Alcatels wereldwijde strategie en teams managede in Europa, Noord-Amerika en Asië. Hij vestigde strategische en marketing initiatieven, product portfolio management, bepaalde opportuniteiten voor fusies en acquisities en besliste over investeringen in interne R&D projecten. Van 1997 tot 1999 was hij vice-president technologie voor SBC Technology Resources en Chief Scientist voor SBC, waar hij verantwoordelijk was voor de supervisie van de technische aspecten van de geavanceerde technologische dochteronderneming en de technologie transfer naar de business units van het bedrijf. Voordien was Glenn Estess werkzaam bij de Pacific Telesis Group, die later overgenomen zou worden door SBC (nu AT&T) in San Fransisco als assistent vice-president corporate strategy. Tegelijkertijd was hij voorzitter van Telesis Technologies Laboratory, waar hij een state-of-the-art technologie R&D organisatie uitbouwde.

61


De heer Estes startte zijn carrière bij Bell Telephone Laboratories, waar hij lid was van de technische staf die digitale technologie, microprocessoren en optische vezel introduceerde in transmissie en switching systemen. Van 1984 tot 1993 was hij directeur van Bellcore (voormalig US RBOC R&D consortium) en betrokken bij LAN en video technologie, breedbandtoegang technologieën en ATM technologie en diensten. Hij leidde ook verschillende next generation Internet projecten met het Defense Advanced Research Projects Agency. Glenn Estes richtte de eerste US standards Group voor breedbandtechnologie op en zat ze voor, en was auteur van de eerste US bijdrage aan de International Telecommunications Union, met zijn voorstel voor de adoptie van SONET. Hij zat de nationale en internationale standards groups voor die het Asynchronous Transfer Mode (ATM) protocol schreven. Naast verschillende technische publicaties, nam de heer Estes deel aan professionele technische organisaties waaronder deelname aan de Board of Governors van ‘s werelds grootste communicatietechnische gemeenschap, de IEEE Communications Society. Charles F. Carroll Charles F. Carroll behaalde zijn Bachelor of Science in Electrical Engineering aan Washington State University in 1984. Sinds januari 2003 is hij Voorzitter – CTO van Cable Partners Europe en Managing Director van ECBS Consulting LLC. Voordien was hij actief als CTO en lid van de Management Board van Callahan Associates International (Duistland), waar hij verantwoordelijk was voor de technische en operationele aspecten, en de afdelingen Engineering, Planning, Network en Field Operations overzag. Tot 2001 was de heer Carroll President en Chief Executove Officer van Telenet Operations (België). Van 1998 tot 1999 was hij Chief Operating Officer, Telenet Operations bij MediaOne International (België), waar hij verantwoordelijk was voor Network Engineering & Development, Service Provisioning/Installation, Network Operations en Information Technology. Van 1995 tot 1998 was hij actief als Chief Telecommunications Officer bij TITUS Communications Ltd (Japan), waar hij de ontwikkeling op vlak van telefonie leidde. Voordien leidde hij als Senior-Vice-President Egineering and Construction de technische en netwerk ontwikkeling voor TeleWest Communications (UK) en daarvoor de intrede van US West in de kabeltelevisie markt in het Verenigd Koninkrijk als Director of Egineering and Design. Hij startte er zijn carrière als Manager Outside Plant Engineering en later Manager System Design Center. 4.5.4.2. Eerste residentieel seminarie Eind november 2006 kwam de Strategic Advisory Board voor het eerst samen voor een residentieel seminarie, met de bedoeling een evaluatie te maken van de start-up periode van IBBT en een aantal aanbevelingen voor de toekomst te formuleren. De leden van de Board, het IBBT management en de leidinggevenden van de verschillende IBBT onderzoeksgroepen kwamen gedurende enkele dagen bijeen in Chateau Jemeppe in Hargimont, een gerenoveerd kasteel met prima vergaderfaciliteiten. Naast een algemene presentatie van de IBBT werking vanuit het management, werden de Boardleden vertrouwd gemaakt met een aantal concrete projecten. De Board kreeg vervolgens de gelegenheid hier bijkomende vragen over te stellen aan alle aanwezigen, en met hen in debat te treden. Aan het einde van het seminarie kwamen zij op basis van deze gesprekken tot een eerste draft van hun aanbevelingen, die zij verder met het IBBT management zouden uitwerken en bespreken.

62


63

64

Activiteitenverslag 2006

Recommend Documents