Uitgave van het Gelders Steunpunt Wonen voor Ouderen
Jaargang 9, nummer 3 Oktober 2008
Actieve senioren Tot 2040 verdubbelt het aantal 60-plussers. In tegenstelling tot veel krantenberichten is dit geen kommer en kwel. ‘Ouder worden’ wordt steeds leuker omdat men langer gezond blijft. Senioren blijven gezonder, vitaler en willen niet achter de beroemde geraniums blijven zitten, maar trekken er op uit. Soms met camper om door Nederland, delen van Europa of door verre landen als Australië, NieuwZeeland en Amerika te trekken, of met georganiseerde reizen naar plekken die ze altijd al wilden bezoeken. Anderen kopen een tweede huis waar ze de helft van het jaar wonen. Wat deze senioren delen, is een actief leven: reizen, trekken en genieten van andere horizonten.
In dit nummer 2. Van vutters naar fitters De nieuwe oudere is gezond en vitaal en vult zijn leven en ‘vrije’ tijd in om vooral te genieten
5
Portret Balancerende ouderen “Belangrijk om maatschappelijk betrokken blijven”
6
Portret De overwinteraars “Zolang we kunnen, gaan we hiermee door”
Portret Actieve senioren “Volgend jaar naar Zuid-Amerika”
7 8
Actualiteiten Slim wonen Veilig op stap met de VOS Locator
Zoals dé volwassene en hét kind niet bestaat, bestaat ook dé oudere niet. Mensen hebben in hun leven diverse rollen en functies bekleed, leiden verschillende leefstijlen, en hebben verschillende wensen en behoeften. Naast actief maatschappelijk betrokken zijn, zijn er ook mensen die zich liever niet willen binden maar verre reizen willen maken of het vrijwilligerswerk en vrije tijd optimaal willen combineren. In deze editie besteden we aandacht aan de actieve senior. Hierbij onderscheiden we vier typen. De overwinteraars: de mensen die er met hun camper op uit trekken of een tweede huis of appartement hebben. Zij ontvluchten vaak de natte, koude periode in Nederland en verruilen die voor warmere oorden. De tweede groep: de sportieve, actieve senioren die individueel of met een groep gelijkgestemden op pad gaan naar verre oorden, op een culturele reis of het hele jaar door sportief bezig zijn. De derde groep zijn de senioren die balanceren tussen een actief maatschappelijk leven – als vrijwilliger of soms als zzp’er (zelfstandige zonder personeel) – en het op vakantie gaan, een tweede huis of appartement in het buitenland hebben of actief betrokken zijn bij kinderen en kleinkinderen. Dat het hebben van een chronische ziekte geen belemmering hoeft te zijn om te blijven reizen, sportief of cultureel te zijn, blijkt wel uit het feit dat veel patiëntenorganisaties een speciale afdeling reizen hebben met glossy folders waar gretig gebruik van wordt gemaakt.
•
Actieve ouderen
Van vutters naar fitters
Hoe oud je bent in jaren klopt steeds minder met hoe oud je je voelt. Soms is iemand van 70 nog zo vitaal dat hij 7.000 km per jaar kan fietsen, terwijl zijn buurman van 50 dat niet meer trekt. Emeritus hoogleraar Dick Sipsma noemt deze nieuwe oudere de novogeront. Hij of zij is vaker gezond en vitaal en vult zijn leven en ‘vrije’ tijd na gedane arbeid in om vooral te genieten.
Ondanks dat met het ouder worden de spierkracht en het schakel-, reactie- en uithoudingsvermogen afnemen en de innovatieve denkkracht minder wordt, zijn senioren alles behalve uitgerangeerd. Zij willen niet geconfronteerd worden met mogelijke tekortkomingen gerelateerd aan hun leeftijd. Ze nemen hun lot in eigen handen en maken er een mooie oude dag van. Ouderen van nu zijn actiever dan de ouderen van vroeger. Ze reizen, sporten, studeren, zeilen. Ze blijven langer doorwerken, zetten zich in voor de lokale samenleving en voor vrienden, familie en kennissen. Ook al passen de meeste opa’s en oma’s op hun kleinkinderen, ze doen dat in toenemende mate alleen wanneer het hén uitkomt. Gezond zijn en gezond blijven is de leefstijl van menig 60-plusser. Ze willen niet horen wat niet meer kan, maar juist wat wél kan. Deze groep geniet nog volop van het leven en voelt zich nog lang niet oud.
verkoopcijfers met 35 procent. Anno 2008 staan er 65.000 campers op kenteken in Nederland. Het zijn vooral de ‘fitte’ gepensioneerden en vutters die de campers kopen. TNS NIPO voorspelt over vrije tijd en vakantie voor 2015 dat de vakantie een zeer hoge prioriteit heeft gekregen in het budget van senioren. Zij reizen vaker naar het buitenland en willen meer cultuur en meer comfort plus luxe op hun vakantie. Internet wordt belangrijk bij de oriëntatie en het boeken van vakanties en ze betrekken de kinderen en kleinkinderen meer bij het plannen van hun reis. Culturele activiteiten worden nog belangrijker. Ouderen worden individueler, zelfstandiger en egocentrischer. Ze voelen er weinig voor om hun kapitaal voor hun kinderen weg te zetten. Ze spenderen het liever aan zichzelf.
Supersenioren Het zijn de babyboomers die ervoor zorgen dat vanaf 2010 het aantal ouderen zal gaan verdubbelen. Het aantal mensen dat de zestigjarige leeftijd bereikt is in honderd jaar meer dan verdubbeld. Ruim 80 procent van de mensen die in 2040 de leeftijd van 60 jaar bereiken, zal een levensverwachting hebben van ruim 20 jaar. Dat betekent dat meer dan 80 procent van de Nederlandse bevolking een hoge leeftijd kan bereiken.
Volgens onderzoek van TNS NIPO vinden nieuwe senioren vrije tijd, genieten en vakantie, met veelal luxe, het belangrijkst. De senioren anno 2008 zijn mobiel. Reizen per vliegtuig is normaal en op vakantie gaan doet iedereen. De wereld is kleiner geworden, de belevingswereld groter. De 50-plussers zijn voor tweederde verantwoordelijk voor de omzet in de georganiseerde reisbranche: ze spenderen jaarlijks ongeveer 2,1 miljard euro. Het aantal mensen dat een camper aanschaft, groeit. In de eerste vier maanden van dit jaar stegen de
2
GSOH Wonen met Zorg, nummer 3, oktober 2008
Volgens emeritus hoogleraar sociale gerontologie Kees Knipscheer is ouder worden aan het begin van de 21e eeuw iets totaal anders dan het was in 1960. Als 65-jarige was je toen al echt oud en er restten nog slechts enige rustige jaren, uitzonderingen daargelaten. Sinds die tijd is er veel veranderd: de ouderen van
nu zijn erop uit om ‘jong’ en ‘fit’ te blijven. Ze gedragen zich zolang mogelijk vitaal en houden doorgaans vóór of rond de zestig op met werken, om wat langer van het leven te kunnen genieten. Een zo groot mogelijke mate van zelfstandigheid en zelfbeschikking staan hierbij voorop. Onder eigen regie, passen ze hun standaarden wat betreft kwaliteit van leven en van verzorging voortdurend aan. Deze nieuwe ouderen kenmerken zich door een groeiend zelfbewustzijn. Onder hen heeft zich een consumentenelite geformeerd. Volgens Knipscheer komt het er in feite op neer dat de vervroegde beëindiging van de arbeidscarrière voor een deel van hen is uitgemond in een levensinvulling die sterk overeenkomt met die van de jeugd van de zestiger jaren: losser en sportiever, individualistisch georiënteerd met een uitbundig consumentengedrag en een daarbij passende leefstijl. Het is een levensstijl geworden waar de jeugd niet meer het alleenrecht op heeft. Deze groep weet wat ze wil en hoe ze dat moeten bereiken. Een aantal ouderen kiest na een paar jaar vut toch weer voor de arbeidsmarkt. Soms via nog oude netwerken of de opkomende 55-plus uitzendbureaus, soms voor zichzelf als zzp’er (Zelfstandige Zonder Personeel). Anderen willen hun expertise en ervaring inzetten als vrijwilliger,
worden politiek actief of gaan met partner, vrienden of bekenden sportief en/of recreatief hun leven invullen. Deze supersenioren zorgen ervoor dat de beeldvorming over ouderen gaat verschuiven. Het imago van oud en krakkemikkig past niet op deze doelgroep. De marketing en commercie spelen daar gretig op in. De groeiende groep draagkrachtige ouderen heeft de financiële middelen om de strijd tegen zichtbare veroudering aan te gaan. Er is dan ook een groeiende populariteit voor cosmetische ingrepen, talloze voedingssupplementen tegen veroudering die op de markt verschijnen, fitnessprogramma’s en op de 55-plusser afgestemde sportactiviteiten, vaak met medische keuring en alternatieve geneeswijzen. De jaarlijkse 50-plusbeurs zag in tien jaar tijd het aantal bezoekers én het aantal vierkante meters van de exposanten maar liefst vertienvoudigen. Het aandeel commerciële standhouders nam toe van 20 tot 80 procent.
Leefstijlen Onderzoeker tijdsbesteding Koen Breedveld ziet het reisgedrag van de huidige senioren als een logisch vervolg van hun leefstijl (volkskrant, 20-8-2007). Babyboomers zijn immers al gewend aan welvaart. Onderzoeksbureaus als Motivaction en ABF proberen voor commerciële
Op vakantie met een chronische ziekte Het hebben van een chronische ziekte hoeft geen barrière te zijn om op reis te gaan. De Reumavereniging, de Hartstichting, de Nierstichting, Alzheimer Nederland en andere patiëntenverenigingen, hebben allen een afdeling reizen. Zij organiseren meerdaagse reizen per vliegtuig, boot of bus naar diverse bestemmingen in binnen- en buitenland, met de benodigde faciliteiten en gespecialiseerde begeleiders. Een aantal organisaties heeft een fonds voor tegemoetkoming in de vakantiekosten voor patiënten, familieleden en/of hun partners met een smalle beurs. De Nierstichting heeft een voor nierpatiënten aangepaste camper. De site senioren-reizen.allerbest.nl besteedt aandacht aan seniorenreizen met mogelijkheden tot begeleiding, zorg en hulpmiddelen. Mensen die huishoudelijke hulp krijgen via de Wmo, kunnen met een persoonsgebonden budget in een vakantiehuis in Nederland de hulp meenemen. Het VakantieBureau (www.hetvakantiebureau.nl) organiseert voor iedereen voor wie het niet (meer) zo eenvoudig is alleen op vakantie te gaan, vakanties in Nederland.
GSOH Wonen met Zorg, nummer 3, oktober 2008
Bijvoorbeeld voor ouderen waarvan één van de partners of allebei eenvoudige hulp nodig hebben bij dagelijkse zorg, verpleegkundige zorg of invulling van de vakantie of aan gasten die aangewezen zijn op zorg en/of rolstoelgebonden zijn. Er zijn ook weken voor speciale doelgroepen zoals slechtzienden en blinden, (echt)paren met een thuiswonende dementerende partner. Alzheimer Nederland kent ook een afdeling reizen: Toch Uit. In de vorige Wonen met Zorg (thema Zorghotels) gaven we al aan dat een aantal zorghotels, zoals het ParcHuis, gericht is op vakantie en vrije tijd voor mensen met een chronische ziekte of beperking (voor meer informatie: www.parcspelderholt.nl). Er zijn tal van bureaus die reizen organiseren in binnen- en buitenland voor mensen die minder mobiel zijn. Als voorbeeld: op een safari naar Afrika gaat een verpleegkundige mee als begeleidster en hangt er achter de bus een aanhanger voor alle rollators.
3
en marketingdoeleinden ouderen te typologeren. ABF (Brouwer, 2005) onderscheidt vier leefstijlen. De mentor zet zich in voor eigen doelen en middelen (ongeveer 9 procent). De vrijwilliger is sociaal actief binnen de eigen sociale omgeving; doet vrijwilligerswerk en verleent mantelzorg (ongeveer 30 procent). De verzorgde is afhankelijk van sociale voorzieningen en de eigen omgeving (ongeveer 37 procent) en de recreant (ongeveer 24 procent) die gericht is op een ontspannen oude dag en beschikbare middelen gebruikt om de gekoesterde wensen mogelijk te maken. Voor hem of haar is de sociale omgeving van minder belang, maar de recreant creëert zijn eigen fysieke, beschermende omgeving. In het beleven van de vrije tijd heeft GSOH aandacht voor vier typen seni-
oren. De overwinteraars: de mensen die er met hun camper op uit trekken of een tweede huis of appartement hebben. Zij ontvluchten vaak de natte, koude periode in Nederland en verruilen die voor warmere oorden. De sportieve, actieve senioren die individueel of met een groep gelijkgestemden op pad gaan naar verre oorden, op een culturele reis en/of het hele jaar door sportief bezig zijn. De senioren die balanceren tussen een actief maatschappelijk leven met het op vakantie gaan, een tweede huis of appartement in het buitenland hebben en/of actief betrokken zijn bij kinderen en kleinkinderen. Ten slotte de chronische zieken als aparte groep. Het hebben van een chronische ziekte hoeft geen belemmering te zijn om te blijven reizen, sportief en/of cultureel te zijn (zie kader vorige pagina).
Reisaanbieders
Meer luxe en diversiteit Het aanbod aan vakanties specifiek voor ouderen is behoorlijk uitgebreid. Er is een duidelijke trend naar steeds meer aanbod, luxe vakanties, maar ook meer diversiteit. Van bootreisjes langs de Rijn en Moezel naar uitgebreide cruises over de hele wereld. Er zijn in Nederland een aantal reisorganisaties actief op deze markt. Voor sommige aanbieders is het een uitbreiding op hun brede aanbod, voor andere is het de kern van de zaak. Zo startte in 1969 KRAS.NL samen met de katholieke seniorenbonden, die later de Stichting Recreatie Reizen voor Ouderen (SRO) vormden, met de samenstelling en uitvoering van speciale reizen voor ouderen. Dit programma maakte een enorme ontwikkeling door en verschafte het bedrijf destijds een unieke plaats in de reiswereld. Het is bovendien een van de weinige touroperators, die een speciale overwintergids aanbiedt. Het aanbod is voornamelijk in Spanje en Portugal te vinden. Andere organisaties, zoals Interhome, begeven zich ook op deze markt en bieden particuliere woningen aan aan overwinteraars. Reisorganisaties, zoals Veenstra, Zeetours en Kuoni bieden cruises voor ouderen aan naar bestemmingen in de Middellandse Zee en het Caribisch gebied.
Derde levensfase De wetenschap van het ouder worden, de gerontologie, is naar aanleiding van deze ontwikkelingen veranderd. De levensloop kent sinds jaar en dag drie fases: de eerste is van geboorte tot betreden van de arbeidsmarkt. De tweede omvat de gezinsfase en werkzame leven en de derde de ouderdomsfase. In de loop van de twintigste eeuw is deze theorie veranderd. De Britse sociaal historicus Peter Laslett kwam vijftien jaar geleden met een nieuwe indeling van de levensloop (Laslett, 1993). Tussen de tweede en de derde leeftijd plaatste hij een nieuwe derde leeftijd, waarna de vierde levensfase de levensloop besluit. In deze (nieuwe) derde levensfase besteden senioren vrije tijd aan de ontwikkeling van culturele activiteiten in de breedste zin van het woord, al dan niet in sociaal verband. Zelfontwikkeling en maatschappelijk inzet op het terrein van zorg, dienstverlening, educatie en ervaringsdeskundigheid vindt de senior van nu belangrijk. Laslett ziet de derde fase als een tijd om afstand te nemen van de verplichtingen van de tweede levensfase en op zoek te gaan naar activiteiten die de persoonlijke levensvervulling versterken. Hij verafschuwt gezapigheid en roept op tot verantwoorde invulling van dit deel van de levensloop of zoals Knipscheer dat noemt: meer fut en minder vut!
•
Themareizen Een opvallend fenomeen is de opkomst van themareizen, zoals wellness, bridgereizen, tuinreizen, creatieve reizen, wijnreizen en culinaire reizen. Ook zijn er cultuurreizen te boeken rond een bepaald thema, bijvoorbeeld art nouveau of grootmeesters van de renaissance. En single reizen zijn niet alleen meer weggelegd voor jongeren, ook ouderen kunnen steeds vaker busreizen voor singles boeken.
4
GSOH Wonen met Zorg, nummer 3, oktober 2008
Portret: Balancerende ouderen
“Belangrijk om maatschappelijk betrokken te blijven” Hans en Anita Stein voelen zich over het algemeen niet veel anders dan tien jaar geleden. Nadat Hans met pensioen ging, was het even zoeken naar een nieuwe manier om invulling te geven aan het leven. Voor Hans was werken altijd plezierig: “Je blijft bij op sociaal maatschappelijk gebied, je kan je boos maken om dingen die anders moeten en blij zijn als zaken goed gaan. Dat houd je scherp. Niet werken was dus erg wennen.” Inmiddels hebben ze een nieuwe balans gevonden.
Voor beiden geldt dat ze voldoening vinden in waar ze mee bezig zijn. Voor Hans is het uitermate belangrijk om maatschappelijk betrokken te blijven, het nieuws en de achtergronden te blijven volgen. Zijn passies zijn klassieke talen, de ‘oudheid’ en de kleinkinderen. Daarnaast zou hij nog wel een studie mythologie willen volgen. De liefde voor de oude Griekse taal praktiseert hij aan de Volksuniversiteit. Dat dwingt hem zes maanden hier te zijn. Ook biedt hij ondersteuning aan de lokale welzijnsorganisatie en is hij leesopa. Voor Anita zijn naast de kleinkinderen, de familie in Griekenland erg belangrijk. Af en toe gaat ze daar een maand alleen naar toe. Dat ziet ze niet als vakantie, al nodigt het klimaat wel vaker uit tot uitstapjes en zwemmen. In Griekenland zijn mensen meer op elkaar en familie aangewezen. Dus naast gezelligheid vervullen zij voor de familie een belangrijke ondersteunde rol. Het verweven zijn in meerdere culturen maakt dat ze betrokken en geëngageerd ontwikkelingen blijven volgen. Dat betekent niet alleen consumeren, maar ook waar nodig je mening laten horen en je inzetten voor de lokale gemeenschap. Beiden hebben veel om positief en alert te blijven. De kinderen en kleinkinderen zijn hun grote vreugde en trots. Er is veel, hecht contact en een sterke familieband, ook met Anita’s familie. Als geboren Griekse ziet ze Griekenland als moederland en Nederland als vaderland. Dat de kleinkinderen vaak komen, is evident bij binnenkomst: in de gang staat aardig wat speelgoed geparkeerd.
eigen situatie zien ze niet als zorgelijk. Ze weten waar ze wat moeten halen en dat ze niet zullen overvragen. De onderlinge steun in gezin en familie was altijd al groot. Je weet alleen niet wat je te wachten staat en of je door je beperkingen niet of minder in staat bent te doen wat je wilt. Dat is ook zo ten aanzien van financiële zaken. Voorlopig voelen ze geen remmingen om het leven dat ze hebben voort te zetten. Ze zijn allebei actief, doen veel samen en apart waar ze specifiek mee bezig zijn.
‘In de picture’
Hans en Anita Stein
Het huis dat ze een jaar geleden in Griekenland hebben gekocht is ook zo groot dat alle kinderen en kleinkinderen er kunnen logeren. Over het algemeen zijn ze twee maanden in Nederland en twee maanden in Griekenland.
Toekomst Beiden zien de maatschappelijke veranderingen waar de generatie van hun kinderen en kleinkinderen voor komen te staan en maken zich zorgen. De overheid zegt wel: ‘We blijven zorgen’, maar de praktijk wijst vaak anders uit. Mensen zullen meer op elkaar aangewezen zijn. Je krijgt een soort ‘revival’ van de naaste omgeving. Hans en Anita hebben Griekenland als voorbeeld. Daar was nooit een zorgzame samenleving en ben je altijd al ‘gedwongen’ elkaar als familie/vrienden vast te houden. Ze zien dat in Nederland steeds meer jonge gezinnen een beroep doen op hun ouders en dat grootouders vaker compenserend in aandacht en zorg zijn. Hun
GSOH Wonen met Zorg, nummer 3, oktober 2008
Hans komt nog even met een ‘stok-paardje’: het feit dat in Nederland vergrijzing als last wordt gezien. “Nederland is na Ierland het jongste vergrijzingland en in tegenstelling tot andere Europese landen heeft het de pensioenvoorziening erg goed voor elkaar.” Hij vindt dat werkgevers meer moeten investeren in oudere werknemers en ervoor moeten zorgen dat werken leuk blijft. Hij vindt dat er te weinig impulsen zijn, waardoor mensen eerder afhaken of afgeschreven worden voor arbeid. Er moet gewerkt worden aan een goed seniorenbeleid dat de sterke kanten van 55-plussers meer ‘in de picture’ zet. Mensen moeten langer actief blijven, daar blijven ze gezond bij. Dit land is beter in het oplossen van problemen dan in het voorkomen. Als de Griekse familie hier op bezoek is, kan men zich soms verwonderen over het aantal mensen met een scootmobiel en vragen: heeft Nederland zoveel gehandicapte mensen? Nee. Griekenland heeft ze ook wel, maar daar kent men minder voorzieningen en blijven mensen met een beperking meer thuis.
• 5
Portret: de overwinteraars
“Zolang we kunnen, gaan we hiermee door” Henk en Mien Hietbrink (70 en 65 jaar) overwinteren al zes jaar in de Portugese Algarve. Ze huren een ruim appartement in Cabanos, vlakbij Tavira. In drie dagen rijden ze met de auto erheen. Mien: “De keuze voor de auto is vanwege onze twee hondjes, die in Portugal niet in het openbaar vervoer mogen.” Ook de keuze voor Portugal is door de hondjes bepaald, omdat ze daar worden toegelaten in een appartement. Mien heeft hartklachten en heeft erg veel last van het slechte weer in Nederland. “Als het koud en guur is, kan ik eigenlijk niet naar buiten.” In januari is het in Portugal 15 à 20 graden. Half maart loopt de temperatuur flink op. Dan gaan ze meestal weer terug. Het levensonderhoud in Portugal is beduidend goedkoper dan in Nederland. Maar in maart en april begint het zomerseizoen en stijgen de prijzen. Ter plekke wordt van alles georganiseerd, zoals fietstochten, bridgen en
culturele activiteiten. Het is een ideaal gebied om te fietsen en te wandelen, heel vlak. Daarnaast is hun dagindeling eigenlijk hetzelfde als thuis. Henk: “We gaan naar de markt, lezen, puzzelen, zitten op een terrasje, laten de hondjes uit. En we hebben veel contact met de andere Nederlandse overwinteraars.”
Zorgverzekeraar De medische voorzieningen in Portugal zijn volgens Mien heel goed. “We hebben er inmiddels een paar keer mee te maken gehad. Alles
Henk en Mien Hietbrink
wordt uitstekend geregeld met de zorgverzekeraar; daar hoef je zelf niets speciaals voor te doen. Ook de communicatie met Nederlandse ziekenhuizen verloopt goed. En de prijzen zijn een stuk lager dan in Nederland.” Henk: “Zolang we kunnen, willen we hiermee doorgaan. Die 2600 kilometer naar Cabanos is nog prima te doen. We hebben allebei wel het nodige gemankeerd, maar dat geldt eigenlijk voor iedereen die daar zit. Ze zijn allemaal grijs, slikken allemaal medicijnen, maar niemand klaagt, iedereen is vrolijk, omdat de zon schijnt.”
•
Portret: actieve senioren
“Volgend jaar naar Zuid-Amerika” Amadeo en Dora Kuijpers uit Elten zijn actieve senioren. Al ruim dertig jaar maken zij lange tochten met hun camper. Inmiddels hebben ze de halve wereld rondgezworven en zijn nog steeds vol plannen voor volgende tochten. Amadeo: “Het begon eigenlijk toen we per boot terugkwamen uit Curaçao. In Napels kwamen we aan land en vervolgens hebben we in een Volkswagen Kever met ons gezin, twee kleine kinderen van drie en vijf, drie maanden rondgezworven door Europa en de voormalige Oostbloklanden. Vaak sliepen we met het hele gezin gewoon in de auto, die ik een beetje aangepast had.” Daarna volgde een tocht naar Oostenrijk. “En na twee jaar hebben we al onze bezittingen in Nederland verkocht en zijn per camper via India naar Australië gereisd.” Een lange reis met de nodige tegenslagen. Onderweg kregen de kinderen privéles van hun vader. In Australië kon
6
hij uiteindelijk via een relatie aan werk komen. De geplande drie jaar Australië werden er vijftien. En de camper werd na tweeënhalf jaar verruild voor een woning. “We hebben prachtig gewoond, bij de katoenvelden van Sint George”, vult Dora aan.
Grote droom Inmiddels hebben ze hun vierde camper en trekken zij er nog steeds op uit. Een trektocht van zes weken door Roemenië, Tsjechië en Duitsland is net achter de rug. Over een paar maanden vertrekken ze weer naar Australië voor een campertocht langs de westkust en een bezoek aan hun zoon in
Amadeo en Dora Kuijper
Brisbane. Dora: “En volgend jaar willen we naar Zuid-Amerika. Dat is onze grote droom. Vanuit Hamburg kunnen we per boot die kant op.” Hoe lang het echtpaar Kuijpers hiermee door wil gaan, daar denken ze niet zo over na. Ze zijn allebei begin zeventig. Mankeren natuurlijk wel eens iets, maar over het algemeen voelen ze zich heel vitaal en gezond. Ze zijn energiek en lopen allebei veel. Amadeo: “Om de andere dag ren ik zo’n vier kilometer.”
•
GSOH Wonen met Zorg, nummer 3, oktober 2008
Actualiteiten Verdubbeling zorgboerderijen In 2007 waren er ruim 600 agrarische bedrijven waar mensen met een zorg- of hulpvraag een passende dagbesteding vonden en/of meewerkten. Het aantal zorgboerderijen is in vier jaar tijd met tweederde toegenomen. Op de meeste boerderijen zijn de zorgvragers overdag op de boerderij bezig met planten en/of dieren, maar wonen ze ergens anders. Het wonen op de zorgboerderij komt veel minder vaak voor. Naast een dagbesteding kan het werken op de boerderij ook speciaal bedoeld zijn als toeleiding naar betaald werk. Bij Zorgboeren.nl worden 119 Gelderse zorgboerderijen vermeld.
Samenwerken rond woongroepen Woningcorporatie Woonzorg Nederland en de Landelijke Vereniging Groepswonen van Ouderen (LVGO) hebben recentelijk een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor vier jaar. Zij willen gezamenlijk meer woongroepen van ouderen realiseren. Afgesproken is om minimaal twee nieuwe bouwprojecten per jaar te starten. Woonzorg Nederland gaat in eigen nieuwbouwprojecten en bestaande seniorencomplexen ruimte maken voor groepswoningen van ouderen. De LVGO zal initiatiefgroepen die met Woonzorg Nederland een woongroep willen realiseren, adviseren en begeleiden. Verder zal Woonzorg Nederland het pakket persoonlijke dienstverlening Voor Elkaar, ook aan de leden van de LVGO gaan aanbieden.
Toegankelijker aanbod oudere migranten Nog altijd maken oudere migranten weinig gebruik van voorzieningen op het terrein van wonen, zorg en welzijn. Deels door onbekendheid en ontoegankelijkheid van de voorzieningen, deels door negatieve beeldvorming over de voorzieningen. Ook zijn zorg- en welzijnsorganisaties niet altijd op de hoogte van de behoefte van de oudere migranten.
Stichting Zet Brabant heeft een brochure ontwikkeld voor zorg- en welzijnsorganisaties om hun aanbod toegankelijk te maken voor dementerende oudere migranten en hun mantelzorgers. In het kader van het project Dementieproblematiek en Cultuurspecifieke Zorg is uitgebreid onderzoek gedaan naar geschikte methoden om oudere migranten te voorzien van informatie. Stichting Zet heeft richtlijnen beschreven om te komen tot een toegankelijk aanbod en eventuele taboes te doorbeken. De richtlijnen zijn te downloaden via www.zet-brabant.nl.
Makelaardij aangepaste woningen Makelaardij ‘Aangepast voor u’ uit Geersteren is de eerste makelaar die zich geheel richt op de markt van vraag en aanbod van aangepaste woningen voor gehandicapten mensen en senioren. De makelaardij treedt op als aan/verkoop makelaar en adviseur voor consument en instanties zoals gemeente en woningbouwvereniging.
met opleidingscentrum ROC Nijmegen en gehandicaptenorganisatie Dichterbij, die al ervaring heeft met vakantiereizen voor hun cliënten. Voor de vakantiegangers stuurt het ROC stagiaires mee die de opleiding tot verzorgende volgen. Ook reizen professionele begeleiders mee.
Ruimtelijk ontwerp zorgwoningen Het online programma Zorg in Woningen geeft inzicht in de ruimte die nodig is bij de ontwikkeling van zorgwoningen. Het verhoogt de kwaliteit en verlengt de levensloop van nieuwe én bestaande woningen. Het programma geeft direct inzicht in de mogelijkheden van een woning, optimale indeling van ruimte, actuele maten en arbo-richtlijnen en is praktisch en gebruiksvriendelijk. Zorg in Woningen verbetert de communicatie en afstemming tussen betrokken partijen, zoals corporaties, zorgorganisaties, gemeenten, architecten en bouwers. Voor meer informatie zie www.zorginwoningen.nl en www.kcwz.nl
Meer informatie: www.aangepastvooru.nl
Meerwaarde domotica Provincie Gelderland heeft een brochure over de toegevoegde waarde van domotica gepubliceerd. De provincie wil het gebruik van domotica stimuleren en faciliteren. In de brochure gaat men in op de toegevoegde waarde van domotica, maar er worden ook andere aspecten van zorg en de organisatie daarvan beschreven, zoals het ouderinitiatief, voorlichting en begeleiding, woonzorgzones en kleinschalige projecten, decentralisatie en de zorg terug in de wijk. De brochure is te downloaden via www.gelderland.nl
Hoogbejaarden naar Turkije Hoogbejaarde thuiszorgcliënten van ZZG Zorggroep die nog redelijk zelfstandig zijn, kunnen onder begeleiding op vakantie naar Turkije. Dit najaar gaan vier groepen van acht personen naar een hotel aan de Zuid-Turkse kust. De kosten zijn voor rekening van de cliënt. Het experiment is opgezet in samenwerking
GSOH Wonen met Zorg, nummer 3, oktober 2008
Monitor woonvormen dementie Het Trimbos-instituut start in opdracht van VWS een Monitor Woonvormen Dementie naar de personele consequenties van kleinschalige woonvormen en verpleeghuizen voor mensen met dementie. Ook wordt gekeken naar zorginhoudelijke consequenties en fysieke kenmerken van de woonvorm. De monitor verzamelt gegevens over personeelsbezetting, opleidingsniveau, arbeidstevredenheid en ziekteverzuim. Ook worden gegevens verzameld over zorginhoudelijke consequenties als kwaliteit van zorg en kwaliteit van leven van de bewoners. Tot slot is er aandacht voor de fysieke kenmerken van de woonvorm: kenmerken van de huisvesting, het voeren van een huishouding en het gebruik van domotica. De monitor wil gegevens van 120 woonvormen voor mensen met dementie samenbrengen. De informatie is bestemd voor het ministerie van VWS en voor de deelnemende instellingen.
7
Colofon
Ontgroening en vergrijzing De komende jaren wordt verder geïnvesteerd in projecten die het voor ouderen en mensen met een beperking mogelijk maakt langer zelfstandig te wonen. In het Coalitieakkoord is hiervoor met het programma Ontgroening en Vergrijzing 7,5 miljoen euro gereserveerd voor de periode 2008-2011. Gedeputeerde Staten willen hiermee vernieuwende initiatieven en experimenten ondersteunen en stimuleren op het gebied van woon- en zorgvormen voor ouderen. Nog meer dan voorheen zal hierbij uitgegaan worden van de wensen en behoeften van de doelgroep zelf.
Thesaurus Zorg en Welzijn De landelijk erkende Thesaurus Zorg en Welzijn zal de term levensloopgeschikte woningen als voorkeursterm opnemen. De oude term levensloopbestendige woningen zal hierheen verwijzen. In overleg met het Genootschap Onze Taal is levensloopgeschikte woningen een passender term. De term levensloopbestendig geeft aan dat de woningen
bestand zijn tegen de levensloop van de bewoners, terwijl de woning juist aangepast moet kunnen worden aan veranderingen die zich in het leven van bewoners kunnen voordoen. De volgende update van de Thesaurus Zorg en Welzijn is op 1 december 2008. Dan zal de nieuwe term daarin ook zijn opgenomen. De Thesaurus Zorg en Welzijn is een gezamenlijk product van Vilans, NJi en MOVISIE.
Kenniscentrum Sociaal Beleid Door de komst van Gidz naar Spectrum is de vorming van het Gelderse Centrum Maatschappelijke Ontwikkeling in een stroomversnelling geraakt. Een CMO weet wat er speelt, maakt thema’s bespreekbaar en draagt bij aan het maatschappelijk debat. Sinds januari 2008 is het Kenniscentrum Sociaal Beleid actief waarin Gidz en Spectrum hun krachten hebben gebundeld. Hierdoor kunnen gemeenten en instellingen rekenen op een uitgekiende combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve informatie en kennis voor beleidsontwikkeling en uitvoering.
Verschijnt vier maal per jaar. Oplage 1100 exemplaren Redactie-adres: GSOH Postbus 8007 6880 CA Velp e-mail: redwonenmetzorg@ spectrum-gelderland.nl www.gsoh.nl tel. (026) 384 63 16 Redactie: Andrea Kuijpers, Mieke Sanders, Coby Klomp Eindredactie: Paul van Dijk Vormgeving: Gerard Wagemans, Beekbergen Drukwerk: De Rijn, Velp Fotografie: Spectrum, tenzij anders vermeld © overnemen van artikelen alleen toegestaan na overleg met redactie. Wat is het GSOH? Het GSOH (Gelders Steunpunt Wonen voor Ouderen) is een zelfstandig en onafhankelijk orgaan, dat wordt gesubsidieerd door de provincie Gelderland. Het GSOH is ondergebracht bij Spectrum, Centrum Maatschappelijke Ontwikkeling Gelderland. Belangrijkste kerntaken zijn: vernieuwingen op het gebied van woonvormen voor ouderen te stimuleren en fungeren als kenniscentrum.
Slim wonen Veilig op stap Het zijn nare berichten die zo nu en dan in de krant opduiken. Een bejaarde of dementerende raakt ten val en er is niemand in de buurt om te helpen. De gevolgen zijn vaak ernstig: onderkoeling of in het ergste geval overlijden. De firma UIL heeft een eenvoudige oplossing gevonden om deze situaties te voorkomen: de VOS Locator. Het VOS concept (Veilig op Stap) is bedoeld voor iedereen met een angst om alleen naar buiten te gaan. Denk aan hartpatiënten epilepsiepatiënten en mensen die slecht ter been zijn. Met het handzame apparaat kan de gebruiker met een druk op de knop contact maken met bijvoorbeeld de mantelzorger.
Wonen met Zorg Een uitgave van GSOH Gelders Steunpunt Wonen voor Ouderen Jaargang 9, nummer 3 Oktober 2008
Website Bezoek onze website www.gsoh.nl voor meer informatie
Bovendien geeft de VOS Locator de GPS coördinaten – op circa 10 meter nauwkeurig – van de drager door in gesproken woord, een tekstbericht of via een online stratenkaartje. Het apparaat is eenvoudig te configureren, bijvoorbeeld meerdere telefoonnummers en het aanpassen van de persoonsnaam van de drager. Meer informatie: veiligopstap.nl
8 GSOH Wonen met Zorg, nummer 3, oktober 2008
In het volgende nummer Kop Teksten
