Actieplan 'Utrecht fietst!'
ChristenUnie Utrecht mei 2012
Aanleiding Utrecht fietst! In het dagelijks straatbeeld kun je er niet om heen. Weer of geen weer; ouderen, studenten, forenzen en toeristen zoeken de weg naar hun bestemming. Op studentenbrikken, bakfietsen, OV- of elektrische fietsen. Over fietspaden, langs hobbelige fietsstroken en via smalle klinkerwegen. Het huidige College spreekt de ambitie uit om van Utrecht de Fietsstad van Nederland te maken. In 'Op naar Utrecht fietsstad’ staat hierover het volgende:"Dit College wil mensen graag verleiden om vaker de fiets te pakken en investeert dan ook in fietsvoorzieningen. Tijd en comfort zijn belangrijke factoren voor de vervoerskeuze. We kunnen het aandeel fiets dan ook alleen verhogen als we snelle en veilige verbindingen bieden. Deze verbindingen moeten de fietser daarnaast veel comfort bieden. Ook moet de fiets op plaats van bestemming veilig gestald kunnen worden." De ChristenUnie ondersteunt deze ambitie van harte, maar ziet in dat het waarmaken ervan meer vraagt dan alleen mooie woorden. Te vaak gaan zaken fout en is en blijven eenvoudige mogelijkheden liggen om Utrecht inderdaad dé fietsstad van Nederland te maken. Dit actieplan 'Utrecht Fietst!' geeft het college inzicht in een aantal van die zaken en biedt daarbij een actieagenda met handreikingen om die problemen op te lossen. Zo kunnen we de fietsambities sneller vorm geven!
Politieke prioriteit De ChristenUnie is niet de enige die de fiets politieke prioriteit geeft. Een korte inventarisatie van schriftelijke vragen, moties en amendementen leert dat in het afgelopen jaar elke fractie op enigerlei wijze aandacht heeft gegeven aan (problemen rond) fietsers en/of de fietsinfrastructuur. Schriftelijke vragen: • PvdA, VVD: SV 2012, nr. 42 inzake verborgen schatten • ChristenUnie: SV 2012, nr. 24 vervolgvragen inzake afsluiting Vredenburgknoop • ChristenUnie: SV 2012, nr. 07 inzake verkeersonveiligheid fietsers en voetgangers bij wegomleggingen en afsluiting Vredenburgknoop • PvdA: SV 2011, nr. 158 inzake aanpassing aan de hoofdfietsroute Lunetten • SLU: SV 2011, nr. 133 inzake verkeerssituatie kruising Smakkelaarsveld / Catharijnesingel • GroenLinks: SV 2011, nr. 105 inzake aandacht voor fietsers bij tijdelijke verkeerssituaties • D66: SV 2011, nr. 99 inzake Afsluiting Gansstraat • VVD: SV 2011, nr. 83 inzake Prins Hendrikbrug • ChristenUnie: SV 2011, nr. 80 inzake omleidingen fietsers Stationsgebied • D66: SV 2011, nr. 77 inzake Rood asfalt voor onze groene ambities • D66: SV 2011, nr. 44 inzake "Veiligheid voor fietsers moet centraal staan" Moties: • ChristenUnie, GroenLinks, D66, PvdA: Motie 2012/M028: Fietsen door het Stationsgebied • D66, Groep Kuijper, SLU, PvdA, VVD, GroenLinks: Motie 2012/M013: Witte fietsen, voor een groen landgoed • PvdA, D66, SLU, GroenLinks, VVD, SP, ChristenUnie: Motie 201/M001: Fietsenstalling Vredenburg • VVD: Motie 2011/M064: Fietsflat blijft Fietsflat Amendementen: • VVD: Amendement 2011/A039: Fietsflat blijft fietsflat • PvdA, SP: Amendement 2011/A036: Optimalisatie Van Sijpesteijntunnel 2
1|Fietsgericht beleid “Om Utrecht bereikbaar en aantrekkelijk, leefbaar en duurzaam te houden voor inwoners, bezoekers en bedrijven zijn alternatieven nodig voor de automobiliteit (…). Dat betekent dat mensen andere vervoerwijzen kunnen en willen kiezen”. (Programmabegroting 2012) De ChristenUnie ziet de fiets als primair vervoersmiddel en niet als primair vervoersalternatief. Op dit moment is de fietser nog vaak het ondergeschoven kindje in de beleidsvorming. De ChristenUnie ziet dit graag anders. Daarvoor is het nodig op relevante beleidsterreinen te denken vanuit de fietser. Ga na wat aanpassingen en ontwikkelingen betekenen voor fietsers en zorg voor optimale faciliteiten. De fietsambitie moet zichtbaar worden in alle keuzes die het college maakt. Ons devies: In alle projecten aan de slag om stapje voor stapje op weg te gaan naar Utrecht Fietsstad!
•
Urgentie Een aantal zaken krijgen wat ons betreft voorrang. Ten eerste is dit het handelingstempo. Wanneer er nu een melding komt duurt het vaak te lang voordat actie wordt ondernomen. Problemen moeten direct worden aangepakt. Er kan meer prioriteit worden gegeven aan het direct oppakken en oplossen van klachten.
Voorbeeld: Chaos bij fietsstalling Jaarbeursplein duurt voort De ChristenUnie heeft in het afgelopen jaar meermaals gevraagd naar een oplossing voor de chaos rond de fietsenstalling op het Jaarbeursplein. Er is nog niets veranderd. Het college geeft als antwoord dat weesfietsenacties intensief zijn en dat de depotruimte beperkt is. In de Voortgangsrapportage december 2011 stelt het POS dat in 2014 een tekort van 8000 plekken wordt verwacht in het stationsgebied. Een weesfietsenactie los dit probleem niet op. Er is een structurele verbetering nodig, maar vooralsnog blijft die uit.
• Werk aan leefbaarheid Stationsgebied & Binnenstad In het stationsgebied en de binnenstad worden veel fietsen gestald. Op creatieve wijze benutten fietsers elke mogelijkheid om hun fiets neer te zetten. Helaas soms met negatieve gevolgen voor de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van deze gebieden. Men doet wat men kan, maar het is ook een beetje een kwestie van pappen en nathouden. Voor zowel stationsgebied als binnenstad is een integrale toekomstvisie nodig. Denk vanuit de kansen. • Maak prioriteit van (achterstallig) onderhoud Veel fietspaden kampen met achterstallig onderhoud. Hobbels en gaten in de weg zorgen niet alleen voor een oncomfortabele fietservaring, maar werken ook verkeersonveilige situaties in de hand. De gemeente is wegbeheerder en dus aansprakelijk. Er is meer nodig dan een wachten-op-klachtenbeleid. Het is zaak het achterstallig onderhoud aan te pakken. In ieder geval is een budgetverhoging voor achterstallig onderhoud aan fietspaden op zijn plaats.
3
• Omleidingen? Eerst de zaken goed op orde! Bij wegomleiding gaat veel mis. Tegenstrijdige bebording, afwezige verkeerslichten, ontbrekende verkeersbesluiten en het niet op orde hebben van acceptabele alternatieven. Dat moet en kan beter:
!
Voorbeelden: Denk bij een afsluiting goed na over de mogelijke alternatieven en de daarvoor benodigde aanpassingen. Hiermee wordt overlast elders voorkomen. Regel bij omleidingen ook eerst dat deze wegen goed zijn onderhouden voordat de andere route wordt afgesloten.
!
Vermijdt vertragingen.
!
Zorg voor tijdige en duidelijke informatievoorziening aan omwonenden én een aanspreekpunt tijdens de werkzaamheden.
Geen alternatieven: De Gansstraat is al zeer lang afgesloten, met als gevolg dat zich tweerichtingsverkeer voordoet op het toch al smalle fietspad bij het Ledig Erf. Of: de bouw op de Kop van Lombok, waar het fietspad langs de Kanonstraat al meer dan een half jaar gestremd is wat tot gevaarlijke taferelen leidt, vooral in de Damstraat en bij de oversteek van het Westplein. Vertraging: De tunnel bij de Westerkade zou in december 2011 weer opengaan, maar dit is pas in maart 2012 daadwerkelijk gebeurt. Ook de afsluiting van de Marco Pololaan duurde veel langer dan vooraf gecommuniceerd is.
• Speel in op recente ontwikkelingen Allerlei nieuwe en innovatieve ontwikkelingen op het gebied van de fiets bieden kansen voor een verhoging van het fietsgebruik, zo is de elektrische fiets enorm in opkomst en wordt de OV-fiets steeds populairder. Faciliteer gebruikers van de elektrische fiets – in samenwerking met fietsenmakers - met oplaadpunten. Bij het stationsgebied kan ook intensiever en slimmer gebruik worden gemaakt van nieuwe mogelijkheden. Zo is de OV-fiets enorm populair. Denk na over hoe deze populariteit van de OV-fiets benut kan worden voor de bereikbaarheid van bedrijven. Verleid mensen die buiten Utrecht wonen en een eigen fiets bij het station hebben staan om gebruik te gaan maken van de OV-fiets. Een aantal succesvolle ontwikkelingen hebben ook gevolgen voor de inrichting van de openbare ruimte, zoals de bakfiets. Steeds meer (jonge) gezinnen maken gebruik van de bakfiets. Hierdoor hoeven deze gezinnen geen gebruik te maken van de auto voor korte ritten binnen de stad. Op drukke fietspaden nemen de bakfietsen echter veel ruimte in gebruik. Creëer speciale bakfietsparkeerplekken op locaties waar dit nodig is. En tot slot: maak gebruik van de aanwezige middelen! Voor kansrijke nieuwe ontwikkelingen zijn er vaak allerlei (start)subsidies beschikbaar en interessante samenwerkingsverbanden mogelijk.
4
2|Comfortabel “We stimuleren het fietsgebruik door snelle, veilige en comfortabele fietsverbindingen. We willen ook dat de fiets aantrekkelijk is als voor- en natransport vanaf stations, P+R's, bedrijventerreinen en OV-locaties.” (Programmabegroting 2012) “In 2012 houden wij het Stationsgebied bereikbaar door het aanbieden van (tijdelijke) fietsparkeercapaciteit en door handhaving op fout en te lang gestalde fietsen”. De ChristenUnie ziet graag dat fietsers beloond worden voor hun keuze door comfortabele fietsverbindingen en betrouwbare faciliteiten te bieden. Dat vraagt om een hoog serviceniveau en duidelijke informatie voor zowel voor de fietsende forens, de sportieve wielrenner als de recreërende gelegenheidsfietser. • Veiligheid op één! Aan de veiligheid voor fietsers kan nog wel het één en ander verbeterd worden. Zo zijn er de afgelopen winters veel klachten binnengekomen over de gladheidbestrijding op fietspaden. Ook zijn er klachten over diefstal van fietsonderdelen zoals zadels en fietslampjes bij de stationsstallingen. Dit soort ongemak draagt er toe bij dat mensen niet meer voor de fiets kiezen. Verbeter daarom de kwaliteit van de gladheidbestrijding. Zet in op het sneeuwvrij maken van fietspaden door middel van borstelmachines. Zo worden de fietspaden bij het Waterwinpark (nabij station Terwijde) niet sneeuwvrij gemaakt, terwijl er voor fietsverkeer naar de nabijgelegen scholen geen acceptabele alternatieven zijn. Borstelen zou hier bij sneeuwval prioriteit moeten krijgen. Neem ook de klachten over klein ongerief serieus en bestraf overlastgevers. • Werkzaamheden? Breng het op zijn minst in dezelfde staat terug! Bouwwerkzaamheden, renovatietrajecten en onderhoudsactiviteiten hebben consequenties voor de fietser. Dit is niet onoverkomelijk, maar helaas wordt de situatie er na afloop niet altijd beter op. Voorbeelden: •
Na de herinrichting van de Herculeslaan bij de Kromhoutkazerne is een smaller fietspad met een vervelende kronkel teruggekomen.
•
Op hoofdfietsroutes keren hier en daar klinkers terug, en ook verschijnen op steeds meer plekken nare klinkerruggen.
•
Voor de sloop van de parkeergarage bij het Jaarbeursplein zijn ongeveer 100 fietsparkeerplekken weggehaald zonder hiervoor een vervangende locatie terug te brengen.
Als er asfalt opgebroken is geweest, moet de grond eerst een paar maanden inklinken voor er weer asfalt kan worden gelegd in de sleuf. Een paar maanden een klinkerrug is niet te vermijden, maar verbied klinkerruggen (zie foto) in een asfaltdek als definitieve oplossing. Het is de taak van uitvoerders om bij werkzaamheden een plek in de oorspronkelijke staat terug te brengen. Benut elke activiteit om 5
vooruitgang te boeken en het comfort te verhogen. Bouwinspecteurs moeten hierin een centrale rol spelen. • Faciliteiten in één keer goed geregeld! Op een aantal punten zijn mooie initiatieven en leuke ideeën uitgevoerd. Om het positieve effect daarvan echter niet gelijk weer teniet te doen, is het zaak dat het ook gelijk goed geregeld wordt. Helaas is dat nu nog niet altijd het geval. Vijf concrete punten mét hun oplossing:
! In Leidsche Rijn is het Lint aangelegd: een prachtige, brede fiets-, wandel-, sport- en recreactiestrook. Het Lint is echter niet voorzien van verlichting waardoor het 's avonds en 's nachts onveilig is. Ook bij kruisingen met verlichte autowegen worden fietsers over het hoofd gezien, waarmee ook de sociale veiligheid een punt van zorg is. Neem het advies van de wijkraad Leidsche Rijn ter hand, en leg LEDverlichting aan in het asfalt langs het Lint.
! De Meernbrug heeft een te steile helling gekregen, die buiten alle landelijke normen ligt, en wordt nog steiler. De alternatieve route is meer dan 300 m langer. De hellingbaan is lang genoeg om een zeer soepele helling te maken, maar die lengte is niet gebruikt.
! De Crouweldijk in Leidsche Rijn is ingericht als een fiets(snel)weg. De route is voorzien van mooie LEDverlichting, verkeersdrempels en geeft fietsers voorrang op al het overige verkeer. Maar: de LEDverlichting werkt niet, verkeersdrempels hebben een onvoldoende snelheidsverlagend effect en voorrangsregels worden genegeerd. Repareer en handhaaf!
! In het Stationsgebied is aandacht voor de fiets, er zijn bijvoorbeeld veel fietsparkeerplekken. Op het moment dat je een bandenplaksetje nodig hebt, is het echter een enorme zoektocht. Zorg dat er bandenplaksetjes en andere praktische benodigdheden beschikbaar zijn bij bewaakte fietsenstallingen. Denk vraaggericht!
! Er zijn buggy’s te leen bij verschillende locaties van de U-stal zodat jonge ouders deze niet mee hoeven te slepen naar de stad. Maar op het moment dat je er één wilt lenen, moet je er eerst mee uit een diepe fietskelder klauteren. Gebruik de U-stallen op straatniveau voor de uitleen van deze buggy's. Nogmaals: denk vanuit de gebruiker!
! In de spits rijden 2000 fietsers per uur door de van Sijpesteijntunnel. Volgens de ontwerprichtlijnen van het CROW moet het fietspad in zo'n geval 4 meter zijn. Op dit moment is het fietspad in de van Sijpesteijntunnel slechts 3.85 meter. Met de verbredingsplannen van de Vaartsche Rijn in de tunnel zal er een verhoogde kademuur op de stoeprand komen te staan. De bruikbare breedte van het fietspad zal daardoor verder teruglopen en nog verder onder de CROW-norm zakken. Hier moet een oplossing voor worden gevonden.
6
• Benut faciliteiten optimaal en handhaaf Gelukkig zijn er in Utrecht al veel fietsfaciliteiten. Er zijn duizenden fietsrekken, er zijn verkeerslichten en inpandige fietsstallingen. Positief! Maar er kan meer worden gedaan met deze faciliteiten. Een optimaal gebruik is hard nodig gezien de grote druk op de fietsinfrastructuur. Fietpaaltjes Een ander punt zijn onnodige paaltjes. Paaltjes op fietspaden kunnen onveilig zijn en in een aantal gevallen zijn ze compleet overbodig. Deze kunnen worden weggehaald
Goed voorbeeld doet volgen Utrecht kan een voorbeeld nemen aan Amersfoort, waar voor het weghalen van overbodige paaltjes in samenwerking met het Fietsberaad en het Ministerie van Infrastructuur & Milieu een speciale actie website is gelanceerd: www.fietspaaltjesamersfoort.nl.
Verkeerslichten Wat te denken van bijvoorbeeld groene golven voor fietsers? Nu komt het vaak voor dat men voor een rood stoplicht staat zonder dat er kruisend verkeer is. Onnodig dus. Voorbeelden zijn de fietsoversteekplaats Waterstraat-Sint Jacobsstraat en Balijelaan-Rijnlaan. Deze actie is een groot succes in Dit kan tot gevaarlijke situaties leiden wanneer fietsers Amersfoort. dan maar besluiten door rood te rijden. Verkeerslichten moeten geloofwaardig zijn. De verkeersregelinstallaties (VRI's) kunnen hierop gecontroleerd en geoptimaliseerd worden. Bij de veel gebruikte verkeerslichten waar fietsers voor moeten stoppen, is het wellicht een optie wachttijdvoorspellers aan te brengen. Dit verhoogt het comfort en vermindert het door rood rijden. Installeer ook slimme verkeerslichten die op rustige tijden uitgaan. Hierbij kan dan nog wel de mogelijkheid ingebouwd worden het verkeerslicht weer in werking te zetten door een druk op de knop. Dat is wenselijk op onoverzichtelijke fietsoversteekplaatsen. Voorbeelden zijn de fietsoversteekplaats Croeselaan-Van Zijstweg en de Van Zijstweg-Overste den Oudenlaan. Met name voor onervaren en oudere verkeersdeelnemers kan deze optie een uitkomst zijn. Fietsrekken en fietsstallingen De maximale stallingstermijn voor fietsen kan best teruggeschroefd worden van 28 naar 14 dagen. Hiermee voorkom je dat fietsen wekenlang een felbegeerde plek bezet houden. Tegelijkertijd kan het aantal weesfietsacties in de binnenstad en stationsgebied verhoogd worden. Samen met de kortere stallingstermijn kan de effectiviteit van de weesfietsacties dan verhoogd worden. En dit geldt uiteraard niet alleen voor het stationsgebied en de binnenstad. Het AD/UN berichtte op 14 maart 2012 over de weesfiets problematiek bij station Overvecht. Stel ook voor andere stations een maximale stallingstermijn in. Creëer voor mensen die hun fiets voor langere tijd willen parkeren een speciale fietsstalling op grotere loopafstand van het station. Zorg ook voor een betere spreiding van de gestalde fietsen over de beschikbare stallinglocaties. De onlangs opgeleverde stalling op het Smakkelaarsveld heeft op drukke werkdagen nog een flinke capaciteit over, terwijl deze op het Jaarbeursplein ernstig tekort schiet.
Goed voorbeeld doet volgen •
In Amsterdam, toch ook niet de minste fietsstad, is de maximale stallingstermijn in Stationsgebied Stationsgebied en bij het Leidseplein Leidseplein teruggebracht tot acht dagen.
•
Op Schiphol is een aparte parkeergelegenheid op grotere afstand gecreëerd voor auto's die voor langere tijd geparkeerd worden.
7
• Betrek wijkbewoners bij problemen rond fietsstallingen Op veel plekken in Utrecht hebben wijkbewoners door ruimtegebrek geen plaats om hun fiets op eigen terrein te stallen. Deze fietsen belandden daarom in de openbare ruimte op de stoep. In wijken zoals Lombok levert dit problemen op, zeker voor mensen met rolstoelen of rollators. Ook bij (buurt)supermarkten en buurtmarkten is er vaak onvoldoende stallingsruimte, zoals bij de twee supermarkten op de Amsterdamsestraatweg en de supermarkt op de Nobelstraat. Dit levert voor buurtbewoners, ondernemers en bezoekers ergernissen op. Zet daarom in op een wijkgerichte aanpak en kijk samen met buurtbewoners en ondernemers naar de mogelijke oplossingen. Een fietsschouw kan daarin een nuttig instrument zijn.
8
3|Duidelijk 'Vanuit het fietsprogramma wordt ingezet op betere bewegwijzering / herkenbaarheid van fietsroutes, de bekendheid van de locaties voor fietsparkeren vergroten en communicatie over de overige fietsmaatregelen' (Uit: Op weg naar Utrecht Fietsstad) De ChristenUnie wil duidelijkheid voor de fietser. Daarvoor is goede informatie noodzakelijk. Fietsers moeten weten waar ze aan toe zijn. Dat vraagt om heldere regels die te handhaven zijn. • Bewegwijzering en reisinformatie op orde Opnieuw komt hier het Stationsgebied aan de orde. Fietsers zoeken hier hun eigen weg en gebruiken creatieve strategieën om hun weg te vinden en de fiets te kunnen stallen. Elke vierkante meter wordt benut. Zeker voor onbekenden is het een volstrekte chaos, waarbij niet duidelijk is waar fietsen wel en niet gestald mogen worden. Ook is het in de enorme massa aan fietsen lastig die van jezelf terug te vinden en vervolgens de route naar leef- en werkgebied te vinden. Een uniform en duidelijk bebordingsysteem kan hierbij helpen. Gebruik daarbij informatie over de namen van fietsstallingen, de capaciteit en de looptijd tot de stationshal. Dat naar voorbeeld van het Stationseiland in Amsterdam. Daar wordt gewerkt met één systeem met een vijftal typen verkeersborden waarin fietsers meerdere opties wordt geboden. Daarmee voorzie je de reiziger van duidelijke informatie en help je de reiziger bij het vinden van een fietsparkeerplek.
In het verleden is door een vorige wethouder toegezegd dat de fietsstallingen genummerd gaan worden. Zorg dat deze nummering er alsnog komt en voorzie ze van duidelijk herkenbare en typische Utrechtse symbolen zoals Nijntje, de Domtoren en de Rietveldstoel. Ze daarbij in op medefinanciering van private partijen. • Ongewenst gedrag straffen, gewenst gedrag belonen Onjuist gestalde fietsen zorgen op tal van plaatsen voor overlast in de openbare ruimte. Hierbij kan gedacht worden aan de situatie op het Jaarbeursplein, de illegaal gecreëerde fietsstalling bij het zuidelijke busstation, de fietsen op het Vredenburgplein en de al eerder genoemde problematiek bij buurtwinkels. Maar duidelijke 'fiets fout = fiets weg zones' waar het stallen van fietsen absoluut niet is toegestaan. Handhaaf hier strikt en frequent in. Maak deze handhaving ook duidelijk zichtbaar. Dit kan bijvoorbeeld door via een lichtkrant aan te geven hoeveel fietsen er deze maand zijn weggeknipt. Zo wordt duidelijk dat stallen op verkeerde plekken niet getolereerd wordt. Aan de weesfietsenacties wordt al veel publiciteit gegeven, dat is een goede zaak! Fietsers die op drukke tijdstippen hun fiets in U-stallingen zetten beloond worden met een waardecoupon, voor bijvoorbeeld een extra dag gratis stallen in de U-stal. Daarmee creëer je positieve mond-opmond reclame. Maak de regels ook expliciet zichtbaar (naar Rotterdams voorbeeld; zie foto). Dat vergroot de aanspreekbaarheid op ongewenst gedrag. 9
Creëer tot slot kortparkeerzones. Hiermee worden mensen beloont die kort parkeren en wordt voor een efficiënt gebruik van de stallingen gezorgd. • Benut de kennis van burgers Plaats twee keer per jaar een berichtje in de nieuwsbrief van de wijkbureaus/wijkservicecentrums waarin duidelijk wordt wat inwoners kunnen doen om hun ideeën en problemen met betrekking tot de fiets in de openbare ruimte kenbaar te maken. Verwijs daarbij naar de website 'bewonersmeldingen openbare ruimte' op www.utrecht.nl of de website www.verbeterdebuurt.nl.
10
4|Financiën In aanloop naar de Voorjaarsnota 2012 komt de ChristenUnie met een overzicht van de kosten die zijn gemoeid met in dit Actieplan ‘Utrecht Fietst!’ uiteengezette plannen. De ChristenUnie zet zich gezamenlijk met andere fracties- graag in om Utrecht dé Fietsstad van Nederland te maken. Daartoe zal de ChristenUnie met de Voorjaarsnota voorstellen doen om in het komende jaar al een aantal van de plannen te realiseren.
11
