Actieplan tegenprestatie. Foto: Hindrik S Flickr (cc)

Actieplan tegenprestatie

Foto: Hindrik S – Flickr (cc)

Ibo Gülsen, VVD Den Haag 6 december 2013

Actieplan tegenprestatie Wanneer de werkloosheid voortduurt en de periode waarin mensen aanspraak kunnen maken op de WW afloopt, kunnen uitkeringsgerechtigden een bijstandsuitkering aanvragen. Deze bijstandsuitkering vormt op deze manier een goed vangnet voor mensen die (tijdelijk) niet kunnen werken. Het aantal mensen in Den Haag dat aanspraak moet maken op een bijstandsuitkering loopt echter nog altijd op. Dit is gezien de economische omstandigheden logisch, maar dat betekent niet dat de gemeente Den Haag geen extra inspanningen kan leveren om het aantal mensen met een bijstandsuitkering terug te dringen. Deze extra inspanningen moeten erop gericht zijn om mensen zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen. Het verliezen van een baan is voor de meeste mensen een traumatische ervaring. Zeker als het niet lukt een nieuwe baan te vinden, verliezen mensen het vertrouwen om snel weer aan de slag te kunnen. Daarom is het van belang dat alles in het werk wordt gesteld om deze mensen weer aan een baan te helpen. Deze noodzaak geldt ook voor de gemeente en de samenleving als geheel. De bijstand is immers een uitkering die wordt bekostigd uit de algemene middelen, die worden opgebracht door de samenleving. Bijstandsuitkeringen kosten de samenleving in die zin dus veel geld. De VVD is in dat kader van oordeel dat tegenover het ontvangen van een bijstandsuitkering het principe van wederkerigheid – ‘voor wat hoort wat’ – moet staan: de tegenprestatie. Nut van de tegenprestatie Naarmate uitkeringsgerechtigden langer zonder werk thuis zitten, nemen niet alleen bij lange inactiviteit de kansen op de arbeidsmarkt af, maar neemt ook de zelfredzaamheid af. Het is daarom van belang dat deze mensen zo snel mogelijk weer aan het werk gaan. De tegenprestatie voor bijstandsgerechtigden is volgens de VVD een goed middel dat bijdraagt aan het vergroten van de kansen op de arbeidsmarkt. De tegenprestatie is voor bijstandsgerechtigden immers een uitgelezen mogelijkheid om in de samenleving te blijven participeren, om een sociaal netwerk te behouden, om arbeidsritme en regelmaat op te doen en om competenties te vergroten. Het verrichten van vrijwilligers- of ander maatschappelijk nuttig werk kan op deze wijze worden gezien als onderdeel van het re-integratieproces van bijstandsgerechtigden. Naast het principe van wederkerigheid, zorgt de tegenprestatie er zodoende voor dat de noodzakelijke voorwaarden, die de kansen op de arbeidsmarkt vergroten, worden verbeterd. De VVD is echter wel van mening dat het verrichten van een tegenprestatie het accepteren van passend, betaald werk of re-integratie-inspanningen niet in de weg mag staan. Het uitgangspunt ‘werk boven uitkering’ staat immers voorop. Haagse praktijk De gemeente Den Haag heeft zich tot doel gesteld om 4.000 mensen met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt te activeren 1. Hierbij richt de gemeente Den Haag zich op bijstandsgerechtigden, die een afstand van meer dan achttien maanden tot de arbeidsmarkt hebben en (op dit moment) niet naar werk te bemiddelen zijn. De gemeente zet in op participatie van deze groep. 1

Aan de slag!, Coalitieakkoord Den Haag 2010-2014, pag. 24

Vanwege de onduidelijkheid over de invulling van de tegenprestatie, geeft de gemeente Den Haag op dit moment nog geen invulling aan de tegenprestatie, maar houdt de gemeente vast aan het Haagse participatiebeleid2. Bijstandsgerechtigden worden in dat kader zoveel mogelijk aangezet tot duurzame participatie. Van hen wordt verwacht dat zij naar vermogen participeren, bijvoorbeeld door vrijwilligers- of ander maatschappelijk nuttig werk te doen. Omdat het snel vinden van werk in het belang is van zowel bijstandsgerechtigden als van de samenleving, vindt de VVD dat de gemeente alles in het werk moet stellen om hier een bijdrage aan te leveren. Omdat vooral het vergroten van de kansen op de arbeidsmarkt een belangrijk rol speelt, vindt de VVD dat de gemeente Den Haag meer moet inzetten op het verplichten van de tegenprestatie. De tegenprestatie kan immers niet los worden gezien van het re-integratieproces. Actiepunten Actie 1: Vergroten van de doelgroep die in aanmerking komt voor een tegenprestatie  

Alle bijstandsgerechtigden, ongeacht de afstand tot de arbeidsmarkt, worden door de gemeente Den Haag verplicht tot het verrichten van een tegenprestatie in de vorm van vrijwilligers- of ander maatschappelijk nuttig werk; De uitzonderingsgronden voor het opleggen van een tegenprestatie worden beperkt.

De gemeente Den Haag kiest er op dit moment voor om alleen bijstandsgerechtigden die een afstand van meer dan achttien maanden tot de arbeidsmarkt hebben, naar vermogen te verplichten tot het verrichten van vrijwilligers- of ander maatschappelijk nuttig werk. Deze verplichting geldt dus momenteel nadrukkelijk niet voor Haagse bijstandsgerechtigden die een afstand tot de arbeidsmarkt hebben, die korter wordt geschat dan de gestelde achttien maanden. Niet alleen wordt hierdoor een aanzienlijke groep bijstandsgerechtigden niet verplicht iets terug te doen voor de bijstandsuitkering die ze ontvangen (wederkerigheid), ook laat de gemeente Den Haag een kans liggen om deze groep verplicht te laten participeren in de samenleving. Naarmate deze groep langer zonder werk thuis zit, bestaat het risico dat de afstand tot de arbeidsmarkt verder wordt vergroot, vanwege het ontbreken van bijvoorbeeld arbeidsritme en regelmaat. De VVD stelt daarom voor dat alle bijstandsgerechtigden, ongeacht de afstand tot de arbeidsmarkt, door de gemeente Den Haag worden verplicht tot het verrichten van vrijwilligers- of ander maatschappelijk nuttig werk. Het aantal uitzonderingsgronden, waarop bijstandsgerechtigden worden vrijgesteld van het uitvoeren van een tegenprestatie, moeten daarom worden beperkt. Alleen díe bijstandsgerechtigden die op grond van de sociale zekerheidswetgeving volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn, kunnen worden vrijgesteld van het verrichten van vrijwilligers- of ander maatschappelijk nuttig werk. Door alle bijstandsgerechtigden te verplichten tot het verrichten van vrijwilligers- of ander maatschappelijk nuttig werk, zorgt de gemeente Den Haag ervoor dat alle bijstandsgerechtigden blijven werken aan de noodzakelijke voorwaarden, die een snelle terugkeer naar de arbeidsmarkt vergroten. Dit is immers, naast het principe van wederkerigheid, als onderdeel van het re-integratieproces, in het belang van alle bijstandsgerechtigden.

2

Voortgang participatie door uitkeringsgerechtigden, RIS 267086, pag. 1

Actie 2: Duur van de tegenprestatie verhogen naar drie dagen in de week 

Alle bijstandsgerechtigden die in aanmerking komen voor de tegenprestatie, worden verplicht zich drie dagen in de week te melden voor het afleggen van de tegenprestatie.

In de Wet werk en bijstand (WWB) is opgenomen dat het college van Burgemeester en Wethouders uitkeringsgerechtigden de verplichting kan opleggen om naar vermogen onbeloonde, maatschappelijk nuttige activiteiten te verrichten 3. Deze werkzaamheden mogen echter niet leiden tot ‘verdringing op de arbeidsmarkt’ en moeten ‘beperkt in duur en omvang zijn’. Het Haagse college kiest in dit kader voor het opleggen van een participatieverplichting, naar vermogen, van minimaal acht uur per week4. Uit onderzoek van de Inspectie SZW5 blijkt dat de 78 onderzochte gemeenten een tegenprestatie vragen van gemiddeld zestien uur. Er zijn ook gemeenten die een tegenprestatie van 24 uur vragen. Met een participatieverplichting van minimaal acht uur blijft de gemeente Den Haag ver achter bij andere gemeenten. De participatieverplichting van acht uur in de week, die de gemeente Den Haag oplegt aan mensen met een bijstandsuitkering, gaat de VVD dan ook niet ver genoeg. Juist mensen die niet aan een officieel re-integratietraject, gericht op arbeidsinschakeling, deelnemen, moeten zich wat de VVD betreft altijd drie dagen in de week melden voor een tegenprestatie. De tegenprestatie moet bestaan uit maatschappelijk nuttige activiteiten, maar nu maximaal vrijwilligerswerk zijn. Op deze wijze concurreert de tegenprestatie niet met echte arbeid en is er geen sprake van verdringing op de arbeidsmarkt. Het verrichten van een tegenprestatie mag, zoals eerder al gesteld, het accepteren van passend, betaald werk of re-integratie-inspanningen niet in de weg staan. Het uitgangspunt ‘werk boven uitkering’ staat immers ten alle tijden voorop. Actie 3: Handhaving & maatregelenbeleid  

Het korten of tijdelijk stopzetten van de bijstandsuitkering, wanneer bijstandsgerechtigden verplichtingen in het kader van de tegenprestatie niet nakomen; Ooievaarspas opnemen in het maatregelenbeleid.

Stevige maatregelen, wanneer bijstandsgerechtigden zich niet of onvoldoende inzetten, zijn noodzakelijk om het draagvlak voor de bijstandsuitkering in de samenleving te behouden. Bijvoorbeeld wanneer de verplichting tot het afleggen van een tegenprestatie in zijn geheel niet wordt nagekomen. Of wanneer bijstandsgerechtigden de tegenprestatie niet naar behoren uitvoeren, bijvoorbeeld door systematisch te laat te komen of onvoldoende inzet te tonen. De tegenprestatie wordt niet vrijwillig opgelegd. Niets doen of je onvoldoende inzetten, is daarom geen optie. Daarom dient, wanneer een bijstandsgerechtigde zich niet aan de afspraken houdt, een maatregel opgelegd te worden. De eerste keer kan dit, afhankelijk van de ernst, een waarschuwing zijn. Bij ernstige misdragingen of het keer op keer niet nakomen van de verplichtingen, dient de bijstandsuitkering gekort te worden en in het uiterste geval zelfs stopgezet te worden. Pas bij het nakomen van de verplichtingen wordt de korting op de uitkering ongedaan gemaakt of kan de uitkering, wanneer deze is stopgezet, weer worden verstrekt.

3 4 5

Wet werk en bijstand, artikel 9.1 Reactie op ‘Actieplan activering bijstandsgerechtigden’, RIS 253184, pag. 3-4 Voor wat hoort wat, Inspectie SZW (2013), pag. 22

Naast het korten of stopzetten van de bijstandsuitkering, stelt de VVD voor om de Ooievaarspas op te nemen in het maatregelenbeleid. Deze kan als maatregel (tijdelijk) worden stopgezet. Tegenover het niet nakomen van de verplichtingen, staan wat de VVD betreft ook geen rechten waar aanspraak op gemaakt kan worden. Het is immers oneerlijk dat mensen die leven op kosten van de belastingbetaler, hun verplichtingen niet nakomen, maar wel op kosten van diezelfde belastingbetaler met forse korting gebruik kunnen maken van allerlei Haagse voorzieningen. Dit schaadt het draagvlak voor de bijstand in de samenleving. Omdat de Ooievaarspas persoonlijk op naam wordt uitgegeven, zal deze maatregel voor mensen met kinderen geen gevolgen hebben voor de kinderen. Zij kunnen, wanneer de Ooievaarspas van een van de ouders (tijdelijk) is ingenomen, gebruik blijven maken van de kortingspas. Het is voor de persoonlijke ontplooiing immers belangrijk dat kinderen blijven sporten en deel blijven nemen aan culturele activiteiten. Actie 4: Aanmelden kortdurende, eenmalige klussen 

Wijkverenigingen, maatschappelijke organisaties, bedrijven, e.d. kunnen kortdurende, eenmalige klussen aanmelden bij de gemeente.

Omdat de bijstandsuitkering met belastinggeld wordt bekostigd, vindt de VVD het belangrijk dat de belastingbetaler in Den Haag kan zien dat bijstandsgerechtigden ook daadwerkelijk iets terugdoen voor de uitkering die zij ontvangen. Wijkverenigingen, maatschappelijke organisaties, bedrijven en dergelijke moeten daarom in de mogelijkheid worden gesteld om kortdurende, eenmalige klussen bij de gemeente aan te melden. In het kader van de tegenprestatie, kunnen bijstandsgerechtigden vervolgens voor deze klussen worden ingezet. Naast de activiteiten die de gemeente al ontplooit, kan dit mogelijk worden gemaakt door aansluiting te zoeken bij de reeds bestaande samenwerkingsverbanden, die de gemeente Den Haag heeft met onder andere de Haagse Welzijns Organisaties (HWO’s), het kennisen expertisecentrum participatie en emancipatie (PEP) en verschillende (vrijwilligers)organisaties. Op de digitale vacaturebank ‘www.jekuntmeer.nl’ is het aantal vrijwilligers- en participatieplekken de afgelopen periode al uitgebreid. Deze site zal per 1 januari 2014 worden geïntegreerd in de nieuwe vacaturebank van het kennis- en expertisecentrum PEP. Deze nieuwe vacaturebank, die naast een vacaturebank voor vrijwilligerswerk ook een participatieplatform is, geeft bijstandsgerechtigden de mogelijkheid zelf vrijwilligerswerk of andere maatschappelijk nuttige activiteiten in het kader van de tegenprestatie te zoeken. De verantwoordelijkheid om invulling te geven aan de tegenprestatie ligt immers bij de bijstandsgerechtigden zelf. De vacaturebank biedt, naast het vinden van vrijwilligerswerk, ook de mogelijkheid om als aanbieder activiteiten plaatsen. Wijkverenigingen, maatschappelijke organisaties, bedrijven en dergelijke moeten de mogelijkheid hebben om kortdurende, eenmalige klussen op deze vacaturebank te plaatsen. De gemeente Den Haag spoort hen, voor zover dat nog niet het geval is, aan om kortdurende, eenmalige klussen te melden. Op deze wijze kan een grote database voor vrijwilligerswerk en andere maatschappelijk nuttige activiteiten worden opgebouwd. Hierbij is het wel van belang dat de gemeente Den Haag nagaat of de aangemelde klussen passend zijn voor het verrichten van de tegenprestatie. Bijlage Lijst met maatschappelijk nuttige activiteiten/vrijwilligerswerk

Bijlage – Lijst met maatschappelijk nuttige activiteiten/vrijwilligerswerk6                                                  6

Koffie/thee schenken in een verpleegtehuis, buurthuis of een bejaardentehuis; Sneeuwschuiven, bijvoorbeeld bij een bejaarden- en verpleegtehuis; Meelopen met de dierenambulance; Afval langs wegen en in wijken verwijderen; Bospaden schoonhouden; Verkeersborden reinigen/schoonmaken; Opknappen, schoonmaken, onderhouden van speeltuinen of gemeentelijke terreinen; Beheerder van een parkeerplaats; Vervoer organiseren via kerken of ouderenorganisaties; Warme maaltijden bereiden en leveren; De was doen en strijken, bijvoorbeeld bij verzorgingstehuizen; Tijdelijke werkzaamheden rond een wijkcentrum verrichten; Helpen bij het oversteken van kinderen (scholen); Inzet bij (sport)evenementen; Voorlezen op scholen; Additionele werkzaamheden verrichten bij het Leger of Leger des Heils; Schoonhouden van parkeerplaatsen bij het ziekenhuis; Boekenuitleen faciliteren bij bijvoorbeeld ziekenhuizen en verpleegtehuizen (met karretjes); Functie vervullen in bijvoorbeeld een cliëntenraad; Deelname aan een hulpverleningstraject bij persoonlijke of psychische problemen; Werkzaamheden in bibliotheken; Bezoek aan eenzame ouderen; Werkzaamheden in bejaardentehuizen en buurthuizen; Boodschappen halen voor Wmo-cliënten/hulpbehoevenden/ouderen; Inzet in de groenvoorziening waar de gemeente de handen vanaf heeft getrokken; Tuinonderhoud; Openbare groenperken schoonhouden; Administratie op orde brengen; Conciërgeachtige werkzaamheden; Mobiel beperkte inwoners helpen; Klus- en verhuisteams oprichten; Opzetten en geven cursussen; Zorgtaken zoals huiskamerdiensten, activiteitenbegeleiding; Helpen bij festivals; Ondersteunend werkstages doen bij (maatschappelijke) organisaties; administratief, creatief, verzorging; Ramen zemen; Wandelen en koffiedrinken met groepen bewoners; Lunch verzorgen op basisscholen; Wijkschouwen Zwemvierdaagse, wijkfeesten en buurt BBQ organiseren, straat opknappen of buitenspeeldag opzetten; Spelletjesmiddagen, politiekcafé organiseren; Bijdragen leveren aan Buurtpreventie; Buurtvader worden; Fungeren als meldpunt voor veiligheid in de wijk (signalering); Assistent beheerder buurthuizen; Klussenteam in de wijk opzetten/deelnemen; Ondersteunen bij wijkactiviteiten; Organiseren activiteiten voor kinderen (in de wijk of stad); Simpele schoonmaakwerkzaamheden in de eigen wijk;

Voor wat hoort wat, Inspectie SZW (2013)

                    

Theekringen organiseren; Sportclinics in de wijken opzetten; Organiseren wandelingen/sport-cursussen; Hulp bij het reizen met het openbaar vervoer; Computermaatje zijn; Energiecoaches; Deelname formulierenbrigade; Medewerker in ruilwinkel, wereldwinkel; Websitebeheerder worden; Speelgoed schoonmaken en voorlezen bij kinderdagverblijf; Oppasdienst verzorgen; Huiswerkbegeleiding verzorgen; Mantelzorg verrichten/ondersteuning mantelzorg; Deelname aan recyclingbedrijf; Suppoost avondvierdaagse; Mailings voor gemeente verzorgen, nieuwsbrieven rondbrengen; Deelname rolstoelbrigade; Fietsles geven; Klaar-over worden; Beheren fietsenstalling; Hand- en spandiensten op school verrichten.