Accountantsver slag 2013

G E M E E N T E

pwc

ŵ ţ

Accountantsver slag 2013 gemeente Noordenveld

Accountantsversîag 2013 voor gemeente

Noordenveld

23 april 2014

N N O O R D E N V E L D

ņwc Aan de raad van de gemeente Noordenveld T.a.v. de griffier, de heer W.F.C. Damman Postbus 109 9300 AC RODEN

23 april 2014 Referentie: CAZe-322248a7SH7vg

Accountantsverslag

met betrekking

tot de controle van de jaarrekening

2013

Geachte leden van de raad, Met genoegen presenteren wij u ons accountantsverslag met betrekking tot de controle van de jaarrekening 2013 van gemeente Noordenveld. Dit verslag gaat in op de belangrijkste bevindingen uit de controle van de jaarrekening van gemeente Noordenveld. Deze bevindingen zijn op 16 april 2014 besproken met het ambtelijke management.

Wij willen graag van deze gelegenheid gebruik maken om de medewerkers te bedanken voor de medewerking die we ervaren hebben tijdens onze werkzaamheden.

Ons accountantsverslag bestaat uit vier delen. In deel l geven wij u een overzicht van onze belangrijkste kernboodschappen. In deel 2 worden de belangrijkste waarnemingen besprok en die zijn voortgekomen uit onze controle. In deel 3 geven wij onze visie over de kwaliteit van uw interne beheersing. Deel 4 geeft een overzicht van ontwikkelingen die naar onze mening in de toekomst relevant voor u zullen worden. Mocht u vragen hebben, dan kunt u uiteraard contact met ons opnemen.

Met vriendelijke groet, PricewateļhouseCoopers Accountants N.V.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Paterswoldeweg T: 088 792 00 38, F: 088 792 94 61, www.pwc.nl

Mocht u vragen hebben, dan kunt u uiteraard contact met ons opnemen.

CR. Alse Senior

806, 9728 BM Groningen, Postbus 8060, 9702 KB Groningen.

'PwC' is hel merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK 34180285), PricewatertiouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK 34180284), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK 34180287), Pricewaterfiou se Coopers Compliance Services B.V (KvK 51414406), PricewatertiouseCoopers Pensions, Actuarial 5 Insurance Services B.V. (KvK 54226368), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 34180289) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene in koop voorwaard en van toepassing. Op www.pwc.nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

Inhoudsopgave 1. Onze belangrijkste kernboodschappen

3.

Uw interne beheersing is van een voldoende niveau

3.1.

Aandachtspunten interne beheersing

3.2.

Boekwaarde grondexploitaties is fors afgenomen in 2013

Opvolging aandachtspunten uit controleplan 2013

3.3.

De door het college gemaakte schattingen zijn aanvaardbaar

Er zijn enkele bevindingen ten aanzien van uw IT-omgeving

3.4.

A. Bijlagen

De overige jaarrekeningposten nader bekeken

De dekking en reikwijdte van de accountantscontrole is voldoende

3.5.

Geen fraudes geconstateerd

A.1.

Single audit Single information (SiSa)

2.5.

Uw jaarstukken geven voldoende inzicht

3.6.

Wíj zijn onafhankelijk

A.2.

2.6.

Begrotingscriterium

Nieuwe Nederlandse regelgeving inzake onafhankelijkheid ("ViO")

2.7.

WNT adequaat toegelicht in de jaarrekening

2.8.

De financiële positie van gemeente Noordenveld nader bekeken

2. Belangrijkste controlebevindingen 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

PwC

Uw jaarrekening geeft een getrouw en rechtmatig beeld

4.

2014 en verder

4.1.

Relevante ontwikkelingen in het BBV

4.2.

Wet Markt en Overheid vanaf 1 juli 2014 van kracht

4.3

Gemeente Noordenveld krijgt in 2016 te maken met nieuwe regelgeving met forse impact op vennootschapsbelastingplicht

Pagina 3 van 29

1 . Onze belangrijkste

kernboodschappen

1.

Wij hebben een goedkeurende controleverklaring verstrekt op de aspecten rechtmatigheid en getrouwheid.

2.

De grondexploitaties vormen een belangrijk aandeel van uw balans. Wij merken het volgende op: » In het voorjaar van 2014 zijn de grondexploitaties geactualiseerd. Hierbij zijn belangrijke keuzes gemaakt die hebben geleid tot een afwaardering van C 1 miljoen op de in exploitatie genomen gronden. Tevens is op de niet in exploitatie genomen gronden een afwaardering verwerkt van C1 miljoen. « Programmering, fasering en omvang van de verkopen blijven belangrijke onzekerheden. » Onzekerheden zijn toegelicht in de jaarrekening.

3.

4.

PwC

Het voorbereiden van de organisatie op de komende decentralisaties is een belangrijke uitdaging voor de komende periode. Helaas is de wetgeving nog niet definitief en bestaat er onduidelijkheid over de decentralisatiebudgetten. Vast staat wel dat u een forse bezuinigingstaakstelling meekrijgt en dat er nog veel werk moet worden verzet voor de implementatie op 1 januari 2015. Het niet adequaat ofte laat invoeren van maatregelen zal substantiële (financiële) consequenties hebben in 2015.

5.

Gezien de huidige ontwikkelingen binnen uw sector, waaronder de invoering van de decentralisaties, samenwerking met andere gemeenten en uitbesteden van taken, is en blijft risicomanagement een belangrijk aandachtspunt.

6.

Wij hebben vastgesteld dat de regelgeving conform de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is nageleefd.

7.

Met ingang van 1 april 2013 is de nieuwe Aanbestedingswet van kracht. Het interne inkoopbeleid is op 1 juli 2013 door het college vastgesteld. Uw inkoopproces is herzien. Alle inkopen boven C 10.000 dienen te verlopen via uw inkoper, waarbij per inkoopactie wordt beoordeeld op welke wijze de gids proportionaliteit toegepast dient te worden. Op basis van ons onderzoek zijn geen tekortkomingen gebleken.

8.

Wij hebben geen tekortkomingen geconstateerd in uw SiSa-bijlage.

9.

Wij zijn van mening dat het niveau van de interne beheersing voldoende is om een betrouwbare gegevensverwerking te waarborgen. Wel is op onderdelen nog aandacht nodig voor het zichtbaar maken van de uitgevoerde interne controles.

Medeoverheden brengen steeds meer taken onder bij verbonden partijen. Hierdoor neemt het belang voor het realiseren van de doelstellingen voor de medeoverheden toe. In dit kader is in 2013 het BBV aangepast op het gebied van verplichte toelichtingen op verbonden partijen. Voor een goed inzicht is het van belang dat met ingang van 2014 in de jaarrekening inzicht wordt gegeven in de verbonden partijen waarin wordt deelgenomen, alsmede de financiële positie per verbonden partij. Mede gezien de grote veranderingen die door de implementatie van de decentralisaties zullen plaatsvinden, waardoor taken (mogelijk) zullen worden ondergebracht bij een verbonden partij, achten wij het wenselijk dat er kaders rondom de verbonden partijen worden opgesteld.

Pagina 4 van 29

2, Belangrijkste

controlebevindingen

Dit onderdeel bevat de belangrijkste bevindingen die zijn voortgekomen uit onze controle en die in onze professionele oordeelsvorming van belang zijn voor u als raad.

PwC

Pagina 5 van 29

2.1. Uw jaarrekening rechtmatig beeld

geeft een getrouw

en

Wij zijn hebben een goedkeurende controleverklaring verstrekt Wij hebben onze controle van de jaarrekening 2013 van gemeente Noordenveld afgerond en hebben een goedkeurende controleverklaring op de aspecten getrouwheid en rechtmatigheid verstrekt met betrekking tot de jaarrekening 2013, onder voorbehoud van goedkeuring van deze jaarrekening door de raad. Enkele ongecorrigeerde controleverschillen ten aanzien van getrouwheid Bij onze controle zijn er geen materiële ongecorrigeerde controleverschillen geconstateerd. Derhalve zullen wij ten aanzien van het aspect getrouwheid een goedkeurend oordeel verstrekken. Wel is het volgende overzicht van metgecorrigeerde verschillen te geven: Fouten Controleversch

Uien:

Ongecorrigeerde

verschillen

C'000

Onzekerheden

Toelichting

Controlebevindingen getrouwheid 1. Onder de overlopende passiva is een verplichting opgenomen inzake een provinciale bijdrage BDU voormalige Eskampenschool. Op deze middelen rust geen verplichting meer, waardoor deze ten gunste van het resultaat behoren vrij te vallen. 2. Jaarlijks worden de niet­bestede middelen inzake afvalverwijdering gestort in de daarvoor bestemde voorziening. Wij hebben geconstateerd dat deze storting in 2013 niet volledig heeft plaatsgevonden. 3. De aansluiting tussen de subadministratie bouwleges en de financiële administratie is niet aanwezig. Hierdoor is het risico aanwezig dat er opbrengsten ten onrechte niet zijn gefactureerd en verantwoord. Een goedkeurend oordeel op het aspect rechtmańgheid Jaarlijks worden door gemeente Noordenveld rechtsmatigheidsonderzoeken uitgevoerd volgens een met PwC afgestemd interne controleplan. Op basis van deze onderzoeken en de door ons uitgevoerde controlewerkzaamheden, concluderen wij dat de verantwoorde baten, lasten en balansmutaties van de gemeente Noordenveld tot stand zijn gekomen conform het door de raad vastgestelde normenkader en de wettelijke regels.

C'000

1. Onder de overlopende passiva is een post verantwoord waaraan geen verplichting ten grondslag ligt 2. Storting in voorziening aŕValverwiļdering niet volledig verwerkt 3. Aansluiting subadministratie bouwleges ontbreekt

100

Zie voor toelichting onder deze tabel.

De geconstateerde fouten en onzekerheden blijven binnen de door u vastgestelde grenzen. Derhalve zullen wij ten aanzien van het aspect rechtmatigheid een goedkeurend oordeel verstrekken.

-45

Zie voor toelichting onder deze tabel. Zie voor toelichting •nder deze tabel.

Omsch

Totaal

-55

I n X van de totale lasten + dotaties reserves van C 81.599.000 Goedkeuringstoleranties

PM

Fouten rijving: C'000

C'000

Tekortkomingen ten aanzien van het aspect getrouwheid zijn in het kader van rechtmatigheid ook tekortkomingen

145

PM

Totaal

145

PM

PM

o,iX

n.v.t

íX

3%

Tabel 1 Niet-gecorrigeerde controleverschillen betreffende getrouwheid

Onzeker­ heden

ín 96 van de totale lasten + dotaties reserves van C 81.599.000 Goedkeuringstoleranties

Toelichting

n.v.t o,296

Tabel 2 controleverschillen inzake rechtmatigheid

PwC

Pagina 6 van 29

Nieuwe Aanbestedingswet

adequaat

geïmplementeerd

Op ï april 2013 is de nieuwe Aanbestedingswet van kracht geworden. Naar aanleiding van de nieuwe Aanbestedingswet heeft het college op 1 juli 2013 een herzien inkoopbeleid vastgesteld en zijn de werkprocessen in de organisatie aangescherpt. Op basis van de door de organisatie uitgevoerde rechtmatigheidsonderzoeken en de door ons uitgevoerde werkzaamheden concluderen wij dat de gemeente Noordenveld heeft gehandeld conform de voorschriften van de Aanbestedingswet.

Er zijn geen fouten en onzekerheden geconstateerd

in SiSa~v er antivoor ding

Jaarlijks is de SiSa-verantwoording een onderdeel van uw jaarrekening. Via deze verantwoording worden diverse rijksuitkeringen en provinciale uitkeringen verantwoord. Daarmee vormt de SiSa-verantwoording de basis voor afwikkeling van deze uitkeringen.

De grondslagen voor financiële verslaggeving voor rechtmatigheid zijn adequaat

en het

normenkader

De jaarrekening is opgesteld door gemeente Noordenveld in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Als onderdeel van onze controle en met betrekking tot de jaarrekening hebben wij: » de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving beoordeeld; « de juistheid en de volledigheid van de toelichtingen beoordeeld; en « de geschiktheid van het gebruikte normenkader voor rechtmatigheid beoordeeld. Wíj zijn van mening dat de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling en het normenkader voor rechtmatigheid die het college van burgemeester en wethouders heeft gehanteerd bij het opstellen van de jaarrekening 2013 en de totstandkoming van transacties aanvaardbaar zijn.

Wij hebben de SiSa-verantwoording gecontroleerd met inachtneming van de specifieke instructies die door de Rijksoverheid zijn vastgelegd in de "Nota verwachtingen accountantscontrole 2013". Op grond van het Besluit Accountantscontrole Decentrale Overheden (Bado) gelden voor de SiSa andere, zwaardere rapporteringstoleranties dan u als raad in uw controleprotocol heeft opgenomen. Dit om ministeries in staat te stellen om de specifieke uitkeringen vast te kunnen stellen en de Algemene Rekenkamer van informatie te voorzien. Wij hebben bij onze controle van de SiSa-bijlage bij de jaarrekening 2013 geen afwijkingen geconstateerd. In bijlage A.i. gaan wij nader in op de bevindingen per regeling.

PwC

Pagina 7 van 29

ma r e r o n e afgenomen in 2013

o

a

e8

S

Or

s

De grondexploitaties vormen een belangrijk aandeel van uw balans. Daarnaast is er landelijk veel aandacht voor de waardering van de grondposities. Grondexploitaties komen veel in het nieuws, verkopen vallen veelal tegen en het risicoprofiel van veel projecten neemt toe. In onze controle besteden wij veel aandacht aan de waardering van uw grondexploitaties. In deze paragraaf gaan wij in op onze bevindingen en aandachtspunten naar aanleiding van onze controle.

Expïoitatieopzetten

zijn in het voorjaar van 2014 geactualiseerd

Het college heeft de grondexploitaties in het voorjaar van 2014 geactualiseerd naar de stand van 1 januari 2014. Naar aanleiding van de geactualiseerde expïoitatieopzetten is voor een bedrag van C 2,2 miljoen afgewaardeerd. Deze afwaardering bestaat uit Haarveld (C1 miljoen), Oosterveld (C 0,8 miljoen), 'Pand Hullenweg' (0,2 miljoen) en Oude Velddijk (C 0,2 miljoen). Onderstaand gaan wij nader in op de bijzonderheden van enkele complexen en enkele overige bijzonderheden.

Boekwaarde voorraden is afgenomen in 2013 De boekwaarde van de voorraden in de jaarrekening is in 2013 gedaald van C 12,4 miljoen naar C 8,1 miljoen. De afname van C 4,3 miljoen bestaat met name uit de voornoemde afwaarderingen van C 2,2 miljoen, ontvangen bijdragen van derden van C 2,4 miljoen, welke bestaat uit bijdragen van de provincie Drenthe (C 1,9 miljoen) en een ontvangen afkoopsom van Woonzorg (C 0,5 miljoen) en het positieve saldo tussen baten en lasten en overige verrekeningen in 2013 (C 0,3 miljoen).

In de huidige exploitatieopzet zijn voor 2014 geen verkopen geraamd; voor de periode 2015 tot en met 2020 wordt voor elk jaar circa 0,4 hectare aan grondverkopen verwacht en in de periode 2021 tot en met 2031 wordt gerekend met circa 0,6 hectare aan grondverkopen per jaar. Op basis van onze werkzaamheden en kennis van de branche zien wij de volgende risico's ten aanzien van de grondexploitatie Haarveld: « Het afzetrisico van deze exploitatie is het grootste risico, mede gelet op de lokale aanwezigheid van kavels voor vergelijkbare bedrijfsfuncties als ook de regionale concurrentie met bijvoorbeeld buurgemeenten Groningen en Leek; « Door concurrentie met andere bedrijvenlocaties in de regio zal de druk op de grondprijzen kunnen toenemen; » De huidige economische situatie heeft een remmend effect op investeringen door bedrijven. Bovengenoemde aandachtspunten brengen onzekerheden met zich mee over de uiteindelijke realisatie en resultaten van complex Haarveld. Het college heeft bovengenoemde aandachtspunten betrokken in haar risicoanalyse van complex Haarveld en als gevolg daarvan in 2013 een afwaardering verwerkt van C 1 miljoen. Wij kunnen op basis van de huidige inzichten instemmen met de waardering van dit complex zoals deze is verantwoord in de jaarrekening 2013. Wel merken wij op dat er sprake is van onzekerheden ten aanzien van de realisatie van de verkoopplanning. De realisatie van deze planning is sterk bepalend voor het uiteindelijke resultaat van complex Haarveld. Het college wijst in haar toelichting op de post voorraad in de jaarrekening terecht op deze onzekerheid.

Complex Haarveld Met een boekwaarde van C 3,4 miljoen (2012: C 4,2 miljoen) is complex Haarveld het complex met de hoogste boekwaarde van uw gemeente. Haarveld betreft een reeds in exploitatie genomen complex, waar een bedrijventerrein gerealiseerd zal worden. Kenmerkend aan dit complex is dat nagenoeg alle kosten reeds zijn gemaakt; de huidige boekwaarde zal door middel van kavelverkopen moeten worden terugverdiend. In 2013 is de grondexploitatie Haarveld herzien. De looptijd is verlengd van 2026 naar 2031, de fasering is aangepast en tevens is besloten om op deze grondexploitatie geen rente meer bij te schrijven.

PwC

Pagina 8 van 29

Complex Oosterveld Complex Oosterveld is verantwoord onder de categorie 'niet in exploitatie genomen bouwgronden'. Deze toekomstige woningbouwlocatie heeft ultimo 2013 een boekwaarde van C 949.000 (2012 C 1.749.000). De verlaging van de boekwaarde wordt verklaard door een in 2013 verwerkte afwaardering van C 800.000. Als gevolg van deze afwaardering is de boekwaarde per vierkante meter teruggebracht van C 17 naar C 9. De doorgevoerde afwaardering vinden wij een goede maatregel om de toekomstige risico's op dit complex terug te dringen. De verkennende exploitatieopzetten die aanwezig zijn laten een positieve uitkomst zien. Wel adviseren wij u om de ontwikkelingen rondom dit complex goed te blijven monitoren en tijdig te analyseren hoe de exploitatie van Oosterveld past binnen de nieuwe structuurvisie die momenteel in voorbereiding is en aan u ter goedkeuring zal worden voorgelegd. Kavel Trambaan' Onder de in exploitatie genomen gronden is een kavel verantwoord met een boekwaarde van C 740.000, bestemd voor de bouw van een commerciële ruimte en appartementen. In 2011 zijn gedetailleerde afspraken uitgewerkt met een marktpartij en haar beoogde gebruiker van het pand. Op basis van deze afspraken zal de gemeente de huidige boekwaarde kunnen terugverdienen, maar er bestaat hierin een onzekerheid aangezien de afnemer een geschil heeft met de beoogde gebruiker van het te realiseren pand. Gezien de status van de gemaakte afspraken is er momenteel geen reden om de waardering van deze kavel aan te passen, maar wij adviseren u wel om de ontwikkelingen te blijven volgen.

PwC

Waardering is onder meer afhankelijk van schattingen De waardering van uw grondexploitaties is voor een groot deel afhankelijk van schattingen. Om inzicht te verkrijgen in de financiële risico's stelt de gemeente expîoitatieoverzichten op, waarin een schatting is opgenomen van de te maken kosten en opbrengsten. Aan deze schattingen liggen diverse parameters en uitgangspunten ten grondslag. Hierbij dient te worden gedacht aan het inflatiecijfer waartegen toekomstige kosten en opbrengsten worden gecorrigeerd, gehanteerde rentepercentages, de looptijd van het project (inclusief moment van geplande opbrengsten en kosten) en de uitgifteprijs. Deze parameters bepalen in grote mate het verwachte financiële resultaat. In onze jaarrekeningcontrole is de controle van de grondexploitaties een belangrijk aandachtspunt geweest. Met name de inschatting van de genoemde parameters en uitgangspunten hebben daarbij onze aandacht gehad. Wij verwijzen u naar onderstaande tabel voor onze visie op de door het college gehanteerde schattingen.

Pagina 9 van 29

Wij kunnen

instemmen

met de gehanteerde

parameters

Bij het actualiseren van de grondexploitaties, maar ook bij het toetsen van de waardering van de niet in exploitatie genomen gronden worden door het college schattingen gemaakt. Dit op basis van verschillende uitgangspunten en parameters. Wij hebben de gehanteerde uitgangspunten en parameters beoordeeld. In onderstaande tabel zijn onze bevindingen weergegeven.

Belangrijkste

schattingen

Gehanteerde rekenrente

Kwalificatie

Toelichting

2013

2012

m

m

Gemeente Noordenveld rekent binnen de grondexploitaties met een rekenrente van 496 (2012: 596). Dit rentepercentage is gebruikelijk binnen de sector.

m

Voor de kostenstijging hanteert de gemeente met ingang van 2013 een percentage van 396 (2012: tot 4,5 96 afhankelijk van de kostensoort). Gemeente Noordenveld houdt hiermee vast aan de historische kostenstijgingen. Hoewel het onzeker is hoe de kosten zich gaan ontwikkelen in de komende jaren, kunnen wij instemmen met deze inschatting. Wel is van belang de verwachte kostenstijgingen goed te monitoren en jaarlijks te actualiseren.

m

Gemeente Noordenveld houdt over de gehele looptijd van de exploitaties geen rekening met een opbrengstenstijging. De raad heeft in 2013 de geactualiseerde exploitatieopzetten vastgesteld, met daarbij inbegrepen de te hanteren kavelprijzen. Wij hebben vastgesteld dat deze vastgestelde kavelprijzen daadwerkelijk zijn meegenomen in de inschattingen van het college en dat deze prijzen overeenkomen met recente verkooptransacties. De inschatting op de prijscomponent, die een belangrijke basis vormt voor de waardering van uw grondexploitaties is daarmee voldoende voorzichtig.

m

In 2013 zijn, gelet op de huidige marktomstandigheden, aanpassingen doorgevoerd in de fasering van diverse complexen. Deze aanpassingen omvatten enerzijds afwaarderingen op enkele complexen en anderzijds aanpassingen van de fasering van de geplande verkopen in de tijd. Wíj kunnen instemmen met de gewijzigde programmering en kwalificeren de huidige programmering als evenwichtig. Uiteraard blijft het toekomstige verloop van uw grondexploitatie onzeker, waardoor monitoring van de ontwikkeling van de verkopen gewenst is. Voorts wijzen wij u erop dat het college werkt aan een nieuwe structuurvisie, welke aan u zal worden voorgelegd. De uitkomsten van deze structuurvisie kunnen leiden tot wijzigingen in de programmering van complexen.

Kostenstijging

m Opbrengstenstijging

m Gehanteerde programmering

m

De NĨEGG gronden zijn gewaardeerd tegen maximaal de huidige vervaardigingsprijs, waarbij is getoetst aan de toekomstige marktwaarde bij het in exploitatie nemen van de complexen op basis van verkennende analyses. Op basis van deze analyses heeft het college besloten om op complex Oosterveld in 2013 e 800.000 af te waarderen. Hiermee bestaat naar onze mening een evenwichtige waardering van uw niet in exploitatie genomen gronden.

Waardering NIEGG

m Controleverschil

Voorzichtig

Evenwichtig

m

m

*

Aanvaardbare

PwC

bandbreedte

— gebaseerd o p

Optimistisch

Controleverschil

* materialiteits o verwegingen

Pagina 10 van 29

2.3' De door het college gemaakte

schattingen

zijn

aanvaardbaar

Bij het opstellen van de jaarrekening moet het college belangrijke schattingen voor de verslaggeving maken en toelichten. Wij hebben de schattingen die door het college zijn gemaakt bij het opstellen van de programmarekening 2013 doorgenomen in het kader van onze jaarrekeningcontrole. Onderstaande tabel geeft een overzicht van onze bevindingen met bijbehorende motivering. Belangrijkste

schattingen

Grondexploitatieopzetten bevatten veel schattingselementen en vormen een belangrijke doorkijk naar de winstgevendheid en mogelijke verliesgevendheid van de gronden in exploitatie. Waardering gemeentelijk vastgoed Waardering financiële vaste activa Waardering vorderingen Voorzieningen voor verplichtingen

Bevindingen

2013

2012

m

•/«

Wij kunnen instemmen met de door het college gemaakte inschattingen ten aanzien van de grondexploitaties. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar paragraaf 2.2.

De verordening 212 hebben wij gebruikt bij de toetsing van de afschrijvingen in de jaarrekening 2013. Hierbij hebben wij geen bijzonderheden geconstateerd.

m m m

m m

Wij kunnen ons vinden in de waardering van de financiële vaste activa. Hieruit blijken geen materiële financiële risico's.

m

m

De voorzieningen in de jaarrekening zijn adequaat onderbouwd. Op basis hiervan kunnen wij instemmen met deze schattingen.

Jaarlijks wordt door uw gemeente een analyse opgesteld met betrekking tot de inbaarheid van de debiteuren. Voor oninbare vorderingen wordt een voorziening getroffen. Wij kunnen ons vinden in de waardering van de vorderingen

Controleverschil

Voorzichtig

Evenwichtig

m

m

m

Aanvaardbare

PwC

Toelichting

bandbreedte

- gebaseerd

op

Optimistisch

Controleverschil

m materialiteitsoverwegingen

Pagina 11 van 29

De voorziening wethouderspensioenen Risicomanagement op afgegeven garantstellingen ontwikkeld worden

kan verder

Uit de jaarrekening blijkt dat de gemeente ultimo 2013 voor een bedrag van C 41,3 miljoen aan borgstellingen en garantstellingen zijn verstrekt aan natuurlijke personen en rechtspersonen. Tot nu toe zijn hierop nog geen aanspraken gemaakt. Wij zien echter dat de laatste jaren hier wel steeds meer aanspraak op wordt gemaakt binnen uw sector. Wij adviseren u om in uw risicoprofiel rekening te houden met de marktomstandigheden waarin de woningmarkt in Nederland zich sinds een aantal jaren bevindt. Dit kan bijvoorbeeld door kennis te nemen van de toezichtrapporten van het ministerie op de woningstichtingen. Wij merken op dat de borgstellingen grotendeels betrekking hebben op leningen van woningbouwcorporaties waarvoor de gemeente een (tertiaire) achtervangpositie heeft. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar pagina 75 van het jaarverslag.

Voor de implementatie van de decentralisaties is in de begroting een bedrag gereserveerd, tevens is er nog een bestemmingsreserve beschikbaar Tussentijds zijn wij in onze managementletter ingegaan op de stand van zaken van de voorbereiding op de komende decentralisaties binnen uw gemeente. Inmiddels bent u hierover ook nader geïnformeerd door het college van burgemeester en wethouders. Hoewel de exacte bedragen nog niet bekend zijn, zijn de decentralisatiebudgetten meer dan materieel voor uw gemeente. Uw totale budget zal circa 2oX worden uitgebreid, waaraan echter een forse bezuinigingsdoelstelling is gekoppeld. Indien maatregelen niet adequaat zijn of te laat worden ingevoerd, zullen de (financiële) consequenties in 2015 substantieel zijn. Op dit moment wordt door de organisatie gewerkt aan een financiële analyse van de totale eenmalige en structurele opbrengsten en kosten van de decentralisaties voor de gemeenten. Op basis van bovenstaande ontwikkelingen heeft de gemeente in de risicoinschatting rekening gehouden met aanvullende kosten inzake de decentralisaties. In de begroting voor 2014 is een bedrag van C 650.000 gereserveerd om aanvullende kosten op te kunnen vangen. Daarnaast is, naar de huidige stand van zaken, de bestemmingsreserve WMO van C 550.000 beschikbaar om tegenvallers op te kunnen vangen. PwC

is geactualiseerd

Op 9 juli 2013 is de Algemene Pensioenwet Politieke Ambtsdragers gewijzigd. Dit in verband met de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd en de pensioenrichtleeftijd. Deze wijziging heeft tevens gevolgen voor de uitgangspunten van de voorziening wethouderspensioenen zoals opgenomen per 31 december 2013. Wij hebben vastgesteld dat deze voorziening ultimo 2013 ís geactualiseerd en stemmen in met de omvang van de voorziening.

Voorgenomen overheveling van onderwijshuisvesting invloed zijn op uw jaarrekening

kan ook van

De Tweede Kamer heeft op 18 februari 2014 het wetsvoorstel overheveling buitenonderhoud primair onderwijs aangenomen. Het wetsvoorstel ligt nu voor behandeling in de Eerste Kamer. Als de Eerste Kamer ook instemt met het voorstel, kan de wet per 1 januari 2015 in werking treden. Met deze wet worden de taken en het budget voor het buitenonderhoud en aanpassingen aan schoolgebouwen in het primaire en speciaal onderwijs overgeheveld naar de schoolbesturen. Door de (voorgenomen) wetswijziging vindt een uitname uit het Gemeentefonds plaats. Het college is inmiddels in overleg met de schoolbesturen over de te volgen procedures voor financiering van buitenonderhoud waarbij in principe de huidige procedures (formele aanvraag voor aanpassingen/onderhoud bij de gemeente) gehandhaafd dienen te worden.

Monitoren financiële risico's verbonden partijen van groot belang Uit de paragraaf verbonden partijen blijkt dat gemeente Noordenveld een groot aantal andere partijen heeft waarmee zij direct of indirect een financiële relatie heeft. Wij verwachten dat het aantal verbonden partijen met de decentralisaties die vanaf 1 januari 2015 worden doorgevoerd zal toenemen. Bovendien zal de omvang van de financiële transacties naar verwachting groter zijn. Voor de jaarrekening, maar ook voor de tussentijdse rapportages, is het van belang om de ontwikkelingen bij deze partijen adequaat te monitoren. Wij adviseren u met de huidige verbonden partijen, maar ook met de partijen waarmee u een nieuwe relatie aangaat, afspraken te maken over de (tussentijdse) informatievoorziening en governance en uw beleid hieromtrent te formaliseren in een nota verbonden partijen.

Pagina 12 van 29

2.5- Uiv jaarstukken

geven voldoende

inzicht

Wij hebben op hoofdlijnen de informatiewaarde van de jaarstukken beoordeeld. De jaarstukken 2013 bestaan volgens het BBV uit het jaarverslag en de jaarrekening. Het jaarverslag op haar beurt bestaat uit de programmaverantwoording en de verplichte paragrafen. De jaarrekening bevat de programmarekening, de balans en een toelichting op beide. Naar onze mening geven de jaarstukken 2013 voldoende inzicht. Uw jaarverslag is verenigbaar met de jaarrekening Als uw accountant dienen wij ingevolge artikel 213, lid 3 onder d Gemeentewet te vermelden of uw jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Op basis van de uitgevoerde werkzaamheden hebben wij geen tekortkomingen of inconsistenties te melden op dit gebied. Het voorspellend vermogen van Noordenveld is van een voldoende niveau Om inzicht te geven in het voorspellend vermogen van de gemeente, geven wij in onderstaand overzicht weer wat de verschillen zijn tussen de primaire begroting, de aangepaste begroting en de programmarekening 2013. (x C 1.000) Resultaat voor bestemmìnq Mutaties reserves Resultaat na bestemming In 96 van de omvangsbasis (totale lasten)

De komende jaren komt er veel op gemeenten af. Denk hierbij aan vraagstukken rondom de implementatie van de decentralisaties en de ontwikkelingen binnen uw grondexploitaties. U hebt hierbij als raadslid een belangrijke verantwoordelijke rol binnen uw gemeente. Het is daarom van belang dat u op het juiste moment de juiste vragen kunt stellen, ook om inzicht te hebben in het voorspellende vermogen binnen uw gemeente. Gezien de toenemende complexiteit van de diverse gemeentelijke vraagstukken adviseren wij u aandacht te besteden aan de deskundigheidsbevordering van nieuwe raadsleden. Denk hierbij onder meer aan trainingen op het gebied van financiële sturing binnen de gemeente, decentralisaties en stuurinformatie en grondexploitaties. Resultaat voor bestemming wordt beïnvloed door incidentele voordelen In deze paragraaf geven wij u op hoofdlijnen een indruk van de kwaliteit van het resultaat 2013. Hierbij gaat het voornamelijk om posten die het resultaat eenmalig beïnvloeden. Deze incidentele posten zijn namelijk geen goede graadmeter voor toekomstige resultaten van gemeente Noordenveld. Om te komen tot een 'genormaliseerd resultaat' kunnen de volgende

Begroting

voor

Begroting

naReulisatie

Verschil

1.086

6.151

2.417

3-734

-1.600

-5-506

-2.962

(2-544)

-514

645

-545

I.190

n.v.t

n.v.t.

o,7 Zo

0,l9ó

0

De kwaliteit van het voorspellend vermogen kan ook afgeleid worden in de mate waarin de raad tussentijds juist en volledig wordt geïnformeerd over de financiële situatie in de tussentijdse managementinformatie.

PwC

Hierbij is het van belang dat u als raad ook concreet aan het college meegeeft wat uw informatiebehoeften is.

aanpassingen gemaakt worden op het rekeningresultaat 2013: (XC 1.000) Resultaat na bestemming rekening 2013

Bedrag -545

Incidentele voordelen

1-351

Incidentele nadelen

1.800

Genormaliseerd resultaat na bestemming 2013

-96

Voor een overzicht van de incidentele baten en lasten verwijzen wij naar hoofdstuk 3.4.6 in de jaarrekening.

Pagina 13 van 29

2.6.

Begrotingscriterium

Als blijkt dat de gerealiseerde lasten zoals weergegeven in de programmarekening hoger zijn dan de geraamde bedragen met inbegrip van de laatste begrotingswijzigingen, kan er sprake zijn van onrechtmatige uitgaven. Voor een juiste oordeelsvorming is van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijding past binnen het door de raad geformuleerde beleid en/of wordt gecompenseerd door hogere opbrengsten. Het bepalen of, respectievelijk welke begrotingsoverschrijdingen onrechtmatig zijn, is voorbehouden aan de raad. In onderstaande tabel hebben wij per programma een samenvatting gegeven van de begrotingsoverschrijdingen op de gemeentelijke lasten. Daarbij is tevens aangegeven of de overschrijding wordt gecompenseerd door hogere baten. Programma Integrale veiligheid Onderwijs Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Totaal

Overschrijding C 1.180.000

484.000

2.983.000

Toelichting Overschrijding wordt gecompenseerd door gerelateerde opbrengsten Overschrijding wordt gecompenseerd door gerelateerde opbrengsten Bestaand beleid (betreft met name afwaardering van gronden)

toegelicht

in de

Wij hebben op grond van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) de naleving van de WNT door gemeente Noordenveld gecontroleerd. De WNT is van kracht vanaf 1 januari 2013. De WNT-verantwoording van gemeente Noordenveld is opgenomen in de toelichting van de jaarrekening van gemeente Noordenveld. Wij hebben vastgesteld dat het college voldaan heeft aan de WNT.

2.8. De financiële Noordenveld

positie van gemeente nader bekeken

In ons accountantsverslag bij de jaarrekening 2012 hebben wij u in hoofdlijnen geïnformeerd over de financiële positie van gemeente Noordenveld. Uw financiële positie hebben wij nader beschouwd op vier aspecten te weten: financiële stabiliteit, financiële wendbaarheid, financiële weerbaarheid en wettelijke kaders.

Stabiliteit

4.647.000

Het college heeft in de toelichting op pagina 125 in de jaarrekening een nadere toelichting op de begrotingsoverschrijdingen gegeven. Uit onze controle blijken geen onrechtmatigheden. Indien de raad de jaarrekening vaststelt, dan worden de bestedingen alsnog geautoriseerd.

PwC

2.7. WNT adequaat jaarrekening

Wend baar heid

Wette lijke kaders

1

r

Weerbaarheid

Pagina 14 van 29

Onderstaand gaan wij in op de financiële positie van gemeente Noordenveld per 31 december 2013 in relatie tot de situatie per 31 december 2012. Uit onderstaande toelichting blijkt dat de schuldenpositie van de gemeente Noordenveld enigszins is verbeterd ten opzichte van 31 december 2012. De analyse die wij onderstaand hebben opgenomen is gebaseerd op statische uitgangspunten. Deze uitgangpunten kunnen ons inziens wel inzicht geven over de financiële situatie van een gemeente, maar wij wijzen u erop dat het tevens van belang is om meer dynamisch naar de uitgangspunten te kijken. Om een goed oordeel te krijgen over de financiële situatie van uw gemeente is het tevens van belang om ook naar toekomstige ontwikkelingen te kijken. Hierbij kan gedacht worden aan de totstandkoming van de meerjarenbegroting en de uitgangspunten die hierbij gehanteerd worden. De invoering van de decentralisaties kan een grote impact hebben op uw financiële situatie. Gelet op -in het algemeen- het toenemende belang van een adequate financiering, neemt het belang van een adequate liquiditeitsplanning eveneens toe. Om deze reden adviseren wij u om voldoende aandacht aan een dergelijke planning voor zowel de korte termijn als de langere termijn te geven. Een dergelijke planning voor de korte termijn en voor de lange termijn (vier jaar) wordt nu niet systematisch opgesteld, dit is echter wel door het treasurystatuut van uw gemeente voorgeschreven. De gemeente weet haar financiële positie in evenwicht te houden Zoals vorig jaar aangegeven geeft de VNG aan dat de schuldenlast meer zegt over de financiële positie van gemeenten dan de hoogte van het eigen vermogen. Dit kan tot uitdrukking worden gebracht door de debt-ratio. Onderstaand geven wij u inzicht in deze ratio per 31 december 2013 in relatie tot de stand per 31 december 2012 en in relatie tot de normstelling die hiervoor als uitgangspunt gehanteerd wordt. Norm

Debt-ratio 0=1solvabiliteitsratio)

PwC

< 8oX

31-12-2013

789Ó

31-12-2012

Tf/o

De debt-ratio betreft de verhouding van de schulden (exclusief voorzieningen) ten opzichte van het balanstotaal. Een debt-ratio boven de 8o9ó geeft een signaal af voor een slechte financiële situatie. Zoals uit vorenstaande opstelling blijkt, bevindt deze ratio van uw gemeente zich nog net hieronder. De gemeente kan reageren op veranderingen in de behoeften, ambities en doelstellingen van de gemeente op korte en lange termijn De gemeente is continu in beweging en vraagt door veranderingen in de maatschappij om aanpassingen van de behoeften, ambities en doelstellingen van de gemeente. Zoals vorig jaar aangegeven kan de mate waarin de gemeente hierop kan reageren uitgedrukt worden in de mutatie van onderstaande ratio's. Norm

31-12-2013

31-12-2012

Nettoschuld als aandeel van de exploitatie

< 100

X

81 X

86%

Nettoschuld per inwoner

ĉ 2.357

C 2.283

C 2.358

De nettoschuld als aandeel van de exploitatie geeft een indicatie van de druk van de rentelasten op de exploitatie. De nettoschuld als aandeel van de exploitatie is te berekenen als de som van de kortlopende schulden, de langlopende schulden, de voorzieningen minus de financiële vaste activa en de liquide middelen, gedeeld door de totale inkomsten. Voor de normering geldt: hoe hoger het percentage, des te groter het aandeel van rentelasten in de totale exploitatie en daarmee des te lager de flexibiliteit in het resterende budget. De grenzen liggen als volgt: > 13oX: onvoldoende, tussen 130^. en 10096: voldoende, < ioo9ó: goed. Deze percentages zijn gebaseerd op een richtlijn van de VNG. Met een score van 8i96 scoort de gemeente Noordenveld ruim voldoende op deze indicator. De indicator nettoschuld per inwoner wordt berekend door de hiervoor beschreven nettoschuld te delen door het aantal inwoners. Voor de normering is gekeken naar het gemiddelde in Nederland van C 2.357 (bron: VNG 2012). Een afwijking van Q.0% wordt als acceptabel bestempeld.

Pagina 15 van 29

Dat betekent dat de score als voldoende wordt gekwalificeerd als het bedrag russen de C 1.886 en de C 2.828 ligt. Bij een waarde lager dan C 1.886 is de score goed en bij een waarde hoger dan C 2.828 is de score onvoldoende. Bij deze indicator scoort gemeente Noordenveld voldoende. De schuldontwikkeling per inwoner betreft de mutatie van de nettoschuld per inwoner ten opzichte van voorgaand boekjaar. Voor gemeente Noordenveld is in 2013 een afname van de schuldpositie zichtbaar, met name als gevolg van aflossingen op de langlopende leningen voor een bedrag van C 2,7 miljoen, wat betekent dat de financiële positie van de gemeente is verbeterd ten opzichte van voorgaand boekjaar. Aandacht voor uw schuldenpositie blijft echter onverminderd van belang.

Hierbij merken wij op dat in de berekening van de risico's onder de noemer 'nieuwe WMO' al rekening is gehouden met de eventuele effecten van de beoogde decentralisaties. Wij benadrukken ook hier dat de omvang van het weerstandsvermogen gebaseerd is op basis van huidige inzichten naar de stand ultimo 2013. Het college is zích bewust van de noodzaak tot versterking van het vermogen en heeft daartoe een acht punten plan gepresenteerd in de begroting 2013.

Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar de paragraaf financiering in het jaarverslag. Weersta ndscapaciteit Het weerstandsvermogen is een graadmeter in hoeverre de gemeente in staat is om financiële tegenvallers op te vangen. In de paragraaf weerstandsvermogen is dit nader uiteengezet. (x

Cl min.)

A.

Weerstandscapaciteit

B. Beleidsrisico's en bedrijfsrisico's Tekort/overschot aan weerstandsvermogen (A­B)

2013

C5,o

Ĉ5,4

C 2,6 (min)/ C 5,2 (max)

« 3 (min)/ C 5,7 (max)

+C 2,4 (min)/ ­C 0,2 *max)

+C 2,4 (min)/ ­C 0,3 *max)

De gemeente maakt gebruik van een methode waarbij risico's worden geclassificeerd in risicoklasses. Vervolgens wordt er een minimum en maximum scenario bepaald. Het minimale beslag op de aanwezige weerstandscapaciteit is C 2,6 miljoen, het maximaal becijferde beslag is C 5,2 miljoen.

PwC

Pagina 16 van 29

3» Uiv interne beheersing

is van een voldoende

niveau

Tijdens onze interim-controle hebben wij de interne beheersing van gemeente Noordenveld beoordeeld. Dit deel geeft u inzicht in de belangrijkste bevindingen

PwC

Pagina 17 van 29

3*1* Aandachtspunten

interne

beheersing

Onze bevindingen over uw interne controleomgeving hebben we weergegeven in onze rapportage interim-bevindingen controle 2013 d.d. 21 november 2013. Onze conclusie is dat het huidige niveau van interne beheersing voldoende is. Hieronder voorzien we u van een update over de status van de belangrijkste interne controlebevindingen en onze eindejaarscontroleresponse hierop:

#

Gerapporteerde tekortkoming/bevinding in ons tussentijds rapport van bevindingen 2013

1.

Aansluiting subadministratie bouwleges

2.

Diverse aanbevelingen ter verbetering van procedures

Huidige status

Constatering f Impact op onze controleaanpak De aansluiting tussen de subadministratie bouwleges en de financiële administratie was bij het opmaken van de jaarrekening 2013 nog niet te leggen. Door het college wordt gezocht naar een technische oplossing om de aansluiting in de toekomst wel te kunnen realiseren.

m

In de rapportage naar aanleiding van de interim-controle 2013 hebben wij het college enkele aanbevelingen gedaan ter verbetering van de procedures. Tijdens de eindejaarscontrole hebben wij geconstateerd dat onze aanbevelingen omtrent de reikwijdte en diepgang van de uitgevoerde interne controles zijn opgevolgd. Een aantal aanbevelingen zijn nog niet opgevolgd door het college, deze aanbevelingen hebben met name betrekking op: *

Zichtbaar maken van functiescheiding in het proces rondom de subsidieverstrekkingen door middel van parafering van de consulenten op collegevoorstellen;

»

Formuleren van kaders rondom het terugvorderen van niet (rechtmatig) bestede PGB-middelen.

Tijdens de interim-controle 2014 zullen wij u nader informeren over de voortgang van de implementatie van onze verbetervoorstellen. 3-

Hľ General Controls

m

Geen bevindingen die impact hebben op onze controleaanpak. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar paragraaf 3-3-

Tabel: Opvolging significante interne controlebevindingen

*

=

Aandachtspunt is nog onvoldoende opgevolgd.

= Aandachtspunt ís in ontwikkeling, maar nog niet afgerond of actie volgt logischerwijs in de toekomst 0 = Aandachtspunt is uitgevoerd of afgewikkeld

PwC

Pagina 18 van 29

3­2. Opvolging

aandachtspunten

uit controleplan

2013

Startpunt voor onze jaarrekeningcontrole is een risicoanalyse waarop wij onze controleaanpak baseren. I n het controleplan 2013 dat wij op 15 oktober 2013 met de werkgroep financiën hebben besproken, hebben wij onderstaande controlerisico's onderkend: Geïdentificeerde aandachtspunten

Uitgevoerde

interim­werkzaamheden

Naleving Europese aanbestedingsregelgeving en nieuwe Aanbestedingswet

«

Wij hebben kennisgenomen van uw procedures met betrekking tot inkoop en aanbesteding. Wij hebben geconcludeerd dat de gemeente Noordenveld de noodzakelijke aanpassingen op grond van de nieuwe Aanbestedingswet (van kracht sinds 1 april 2013) in de werkprocessen heeft doorgevoerd en het aanbestedingsbeleid per 1 juli 2013 heeft aangepast.

«

De door u uitgevoerde interne controles op inkoop en aanbesteding hebben wij beoordeeld. Hieruit komen tussentijds geen tekortkomingen naar voren.

Grondexploitaties

»

Decentralisaties

Conclusies en eindejaarscontrole

reactie

»

Wij hebben kennisgenomen van de uitkomsten van de uitgevoerde interne controles op inkoop en aanbesteding tot en met het vierde kwartaal van 2013. Op basis van de door ons uitgevoerde werkzaamheden concluderen wij dat door de gemeente Noordenveld is voldaan aan de aanbestedingswetgeving.

Wij hebben kennisgenomen van uw procedures met betrekking tot grondexploitaties en gesproken over aandachtspunten ten aanzien van de waardering van complexen.

»

Bij de eindejaarscontrole hebben wij in detail aandacht besteed aan de waardering van de grondexploitaties. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar paragraaf 2.1.

»

Wij hebben kennisgenomen van uw plan van aanpak ten aanzien van de decentralisaties.

»

Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar paragraaf 2.4.

SEPA

»

Wij hebben kennisgenomen van uw projectplan SEPA en de uitkomsten van de inmiddels uitgevoerde acties.

«

Wij hebben vastgesteld dat alle relevante applicaties van de gemeente Noordenveld gereed zijn voor SEPA

Voortgang ļ status van de aanbevelingen uit 2012

»

Wij hebben kennisgenomen van het collegebesluit d.d. 25 juni 2013 waarin het actieplan naar aanleiding van onze adviezen uiteen is gezet. Daarnaast hebben wij op basis van ons onderzoek vastgesteld dat een aantal bevindingen reeds zijn opgevolgd.

«

Wij hebben kennisgenomen van de intern aanvullend uitgevoerde werkzaamheden, waarmee enkele bevindingen zijn afgewikkeld.

PwC

Pagina 19 van 29

Artikel 2:393, lid 4 van het Nederlands Burgerlijk Wetboek vereist dat we een reflectie geven op de betrouwbaarheid en continuïteit van uw geautomatiseerde gegevensverwerking vanuit het perspectief van de jaarrekeningcontrole. Tijdens onze controle heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking binnen de gemeente Noordenveld. Dit onderzoek bestond uit het beoordelen van de algemene IT­beheersmaatregeĩen in en rondom Key2Financiën, de applicatie waarin de financiële administratie van de gemeente wordt gevoerd. De algemene ĪT­beheers maatregelen vormen het fundament van de geautomatiseerde gegevensverwerking en vormen daarmee de basis voor een beheerste IT­omgeving. De algemene IT­beheersmaatregeìen zijn tevens randvoorwaardelijk voor het waarborgen van een betrouwbare werking van geautomatiseerde controlemaatregelen in en rondom uw applicaties. Het is daarom van groot belang dat de algemene ĩT­beheersmaatregeīen voldoen aan de daaraan redelijkerwijs te stellen eisen. In onze managementletter 2013 hebben wij de bevindingen naar aanleiding onze de beoordeling van de algemene IT beheersmaatregelen aan het college gerapporteerd. De belangrijkste bevindingen naar aanleiding van onze beoordeling waren: «

Noordenveld beschikt niet over een geformaliseerd informatiebeveiligingsbeĩeid;

»

IT­processen en ­procedures zijn in beperkte mate geformaliseerd;

»

Noordenveld heeft geen eenduidige change management procedure;

»

Autorisaties en geautomatiseerde controlemaatregelen rondom digitale factuurverwerking kunnen worden aangescherpt.

Wij hebben kennisgenomen van het uitvoeringsplan en geconstateerd dat een aantal van de gedefinieerde projecten in het uitvoeringsplan aansluiten bij de in onze managementletter gerapporteerde IT­bevindingen, waaronder het opstellen van een informatisering beleid, aandacht voor informatiebeveiliging en de professionalisering en formalisatie van de ĨT­beheerprocessen. Naar onze mening biedt het uitvoeringsplan ĨT­projecten een goede basis om uw IT­ omgeving verder te professionaliseren. Wij merken hierbij op dat er door het college nog nadere besluitvorming omtrent het uitvoeringsplan moet plaatsvinden.

e

1n Ē

e

accountantscontrole

t

is

V

a ìt e ov o ld ende

De dekking en de reikwijdte van de controle Wij voeren de jaarrekeningcontrole uit om een oordeel over de getrouwheid en rechtmatigheid van de jaarrekening als geheel te vormen, zoals bedoeld in artikel 213, tweede lid van de Gemeentewet. Het is niet de doelstelling van de jaarrekeningcontrole om zekerheid te verschaffen over de kwaliteit van de interne organisatie. De controle van de jaarrekening bestaat uit een combinatie van controlewerkzaamheden, waaronder risicoanalyse, cijferbeoordelingen, beoordeling van de administratieve procedures en het daarmee samen­ hangende systeem van interne beheersingsmaatregelen en gegevensgerichte controlewerkzaamheden. De samenstelling en omvang van die werkzaamheden zijn noodzakelijk voor het verkrijgen van dit oordeel over de getrouwheid en rechtmatigheid. Tijdens onze controlewerkzaamheden maken wij gebruik van de rapporteríngs­ en goedkeuringstoleranties zoals opgenomen in het Besluit Accountants­ controle Decentrale Overheden ('Bado'), tenzij de raad in een controleprotocol ten behoeve van de accountant andere controle­ en rapporteringstoleranties vaststelt. Dit houdt in dat wij een goedkeurende controleverklaring kunnen afgeven als de geconstateerde fouten minder zijn dan i96 (C 815.000) en de onzekerheden minder zijn dan 396 (Ç 2.445.000) van de totale werkelijke lasten en toevoegingen aan de reserves in de jaarrekening.

Tijdens de jaarrekeningcontroīe hebben wij de opvolging van de bevindingen beoordeeld. Wij hebben geconstateerd dat de ambtelijke organisatie in het voorjaar van 2014 een uitvoeringsplan IT­projecten 2014-2016 heeft opgesteld, dit als nadere uitwerking van het inforrnatiebeleidsplan 2012-2015.

PwC

Pagina 20 van 29

Fraude, fouten en niet-naleving van wet- en regelgeving De verantwoordelijkheid voor de jaarrekening berust bij het college van burgemeester en wethouders. Uit dien hoofde zíjn zij verantwoordelijk voor het beschermen van het vermogen van gemeente Noordenveld, het voeren van een afdoende financiële administratie en het in stand houden van een geschikt systeem van interne beheersing (waaronder procedures voor het waarborgen van de betrouwbaarheid en continuïteit van geautomatiseerde systemen en het voorkomen en opsporen van fraude, overige onregelmatigheden en fouten en niet-naleving van wet- of regelgeving). Wij hebben onze controle zodanig ingericht dat wij er redelijk, maar niet absoluut, zeker van kunnen zijn dat materiële afwijkingen in de jaarrekening (waaronder materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude) aan het licht zullen komen.

We hebben onze naleving van de externe standaarden, de wereldwijde onafhankelijkheidsstandaarden van PwC en de onafhankelijkheidsregels van gemeente Noordenveld voor onze totale dienstverlening in 2013 bewaakt en bevestigen dat we aan deze onafhankelijkheidsverplichtingen hebben voldaan.

Onze controle bestond niet uit een uitvoerige controle van transacties zoals noodzakelijk zou zijn om fouten of fraude die niet hebben geleid tot materiële afwijkingen in de jaarrekening te kunnen opsporen. Het dient te worden onderkend dat het controleproces inherente beperkingen kent. Als gevolg van de aard van fraude, met name wanneer daarbij sprake ís van verhulling door samenzwering en vervalsing van documenten, is het mogelijk dat bij een controle die is opgezet en uitgevoerd in overeenstemming met algemeen aanvaarde controlestandaarden materiële fraude niet wordt ontdekt. Hoewel doeltreffende interne beheersingsmaatregelen het risico dat fouten en fraude zich voordoen of onontdekt blijven, doen afnemen, wordt dit risico hiermee niet weggenomen. Wij kunnen daarom niet garanderen dat eventuele fouten of gevallen van fraude ontdekt worden. Gegeven de inherente beperkingen van het controleproces en het interne beheersingssysteem kan en mag er niet op vertrouwd worden dat ons onderzoek alle fouten of gevallen van fraude aan het licht zal brengen.

Geen aanwijzingen

voor fraude

Tijdens onze controle van de jaarrekening 2013 hebben wij geen aanwijzingen voor fraude gevonden.

PwC

Pagina 21 van 29

4 . 2 0 1 Ą en

verder

In dit deel gaart mij in o p een aantal o ntwikkelingen o p het gebied van regelgeving enjĩnanciële verslaggeving die in 2014 en latere jaren gevo lgen zullen hebben vo o r gemeente Noordenveld.

PwC

Pagina 22 van 29

4"i

e ev n

o 71 tw 1

1n

en n e

Uhebt de wijzigingen in het BBV betrokken in uw jaarrekening

V 2013

Met ingang van 1 juli 2013 zijn er wijzigingen in het Besluit Begroting en Verantwoording van kracht. Deze wijzigingen dienen met ingang van de jaarrekening 2014 verplicht te worden verwerkt. In de jaarrekening 2013 zijn de wijzigingen, waar mogelijk, reeds verwerkt. De wijzigingen zien voornamelijk toe op tekstuele wijzigingen, maar er zijn ook enkele inhoudelijke wijzigingen die meer aandacht vragen, welke wij onderstaand toelichten. BBV vraagt nadrukkelijker aandacht voor risicobeheersing Het BBV kent een toegenomen aandacht voor risicobeheersing en de wijze waarop hier inzicht in wordt gegeven. Dit inzicht kan worden vergroot door in de paragraaf weerstandsvermogen inhoudelijker in te gaan op mogelijke ontwikkelingen (scenario's) en welke (beleidsmatige) opties er zijn om de financiële consequenties zo goed mogelijk te beheersen. De kwaliteit van het risicomanagement binnen uw gemeente kan worden versterkt door verdere verfijning van de methode voor het inschatten van risico's, zow el in geld als in kans dat deze risico's zich voordoen. In 2013 heeft u hiervoor de eerste stappen gezet. r

Het belang van de paragraaf Verbonden Partijen neemt toe Vanwege de verwachte schrapping van de verplichte goedkeuring door de minister van BZK voor het deelnemen in privaatrechtelijke rechtsvormen neemt het belang van het geboden inzicht in de paragraaf verbonden partijen toe. Het is daarom noodzakelijk dat in de paragraaf verbonden partijen de meest actuele (financiële) informatie van deze partijen is opgenomen.

PwC

Uitbreiding van verplichte toelichtingen Naar aanleiding van de vastgestelde wijzigingen in het BBV dient onder andere de volgende informatie te worden opgenomen: « » * «

Per programma een overzicht van geraamde incidentele baten en lasten alsmede de (beoogde) structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves. De informatie zoals genoemd in de WNT. Het opnemen van een extra categorie onder de materiële vaste activa, zijnde: 'Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven'. Het opnemen van een extra categorie onder de voorzieningen, zijnde: 'de bijdragen aan toekomstige vervangingsinvesteringen, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven'.

Voor een volledig overzicht van alle wijzigingen verwijzen wij u naar de bekendmaking van 25 juni 2013.

Wet HOF en de Wet verplicht schatkistbankieren

zijn van kracht

In december 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met de Wet Hof en de Wet verplicht schatkistbankieren. Deze wetswijzigingen zijn van invloed op uw toekomstige beleid en de wijze van uitzetten van overtollige middelen. Het BBV is met ingang van december 2013 op dit aspect aangepast en geeft aan dat met ingang van de jaarrekening 2014 een aantal verplichte balansposten in de jaarrekening opgenomen dienen te worden. Voor een nadere uiteenzetting van deze wijzigingen verwijzen wij naar het Besluit van 13 december 2013, houdende wijziging van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten ín verband met de invoering van verplicht schatkistbankieren, de totstandkoming van de Wet houdbare overheidsfinanciën en enkele andere wijzigingen.

Pagina 23 van 29

1) Functiescheiding: Er moet een functiescheiding (organisatieonderdelen en personen) zijn tussen economische en publieke activiteiten. Op l juli 2012 is de Wet Markt en Overheid (WMO), een wijziging van de Mededingingswet, in werking getreden. Overheidsorganisaties die nieuwe economische activiteiten verrichten, moeten sindsdien voldoen aan de gedragsregels uit die wet. Voor bestaande activiteiten geldt een overgangsperiode van twee jaar. Dit betekent dat uw organisatie vanaf i juli 2014 aan deze wet moet voldoen.

De WMenO richt zich op overheidsorganen activiteiten verrichten

die economische

De WMenO geldt voor alle overheidsorganisaties die een economische activiteit verrichten en dat is sneller het geval dan over het algemeen wordt gedacht. Het belangrijkste kenmerk van een economische activiteit is namelijk het bestaan van concurrentie. Als dezelfde activiteit dus ook door de markt wordt aangeboden, is er al sprake van een economische activiteit in de zin van de WMenO en zijn de gedragsregels die de WMenO voorschrijft (mogelijk) van toepassing. Verder betekent dit dat een dienst van algemeen (economisch) belang een economische activiteit wordt, als daar een markt voor ontstaat. Daardoor worden de WMenO en zijn gedragsregels mogelijk alsnog van toepassing.

De gedragsregels van de WMenO De WMenO streeft niet naar het ontmoedigen van economische activiteiten door overheden. De wet wil voorkomen dat overheden de markt verstoren. Daarom zijn vier gedragsregels opgesteld die - afhankelijk van de activiteit - in acht moeten worden genomen door overheden. Dit betreffen de volgende gedragsregels:

PwC

2) Gegevensgebruik: Gegevens uit publiekrechtelijke bevoegdheden mogen niet voor economische activiteiten gebruik worden, mits marktpartijen er ook over beschikken. 3) Integrale kostprijsberekening: Overheidsorganisaties moeten de integrale kostprijs die op de markt gebruikelijk is, in hun tarief doorberekenen (marktconform tarief). 4) Bevoordelingsverbod: Een overheidsorganisatie mag zijn overheidsbedrijf geen voordelen verschaffen die andere marktpartijen niet ook krijgen. Die gedragsregels zorgen ervoor dat overheden zich daadwerkelijk als een bedrijf gedragen en andere bedrijven niet benadelen door gebruik te maken van hun positie als overheid.

Overtreding van de gedragsregels heeft gevolgen Vanaf 1 juli 2014 moeten al uw bestaande economische activiteiten ~ voor zover van toepassing - voldoen aan de gedragsregels. De WMenO negeren, brengt financiële risico's met zich mee. Hoewel de Autoriteit Consumenten en Markt (ACM) geen boete kan opleggen, wordt de (potentiële) overtreding wel formeel vastgesteld en een last onder dwangsom opgelegd. Private ondernemingen kunnen het besluit van de autoriteit vervolgens gebruiken om de betrokken overheidsorganisatie aansprakelijk te stellen voor geleden schade, bijvoorbeeld vanwege omzetderving. Wij adviseren u in beeld te brengen welke effecten de wet Markt en Overheid voor uw gemeente heeft.

Pagina 24 van 29

4

or e v r i n o te vin m e o r e ma n m e i i e re e mP a e o enn o e a e a ti l i V ic m ee

De Europese Commissie heeft op 2 mei 2013 geoordeeld dat Nederland passende maatregelen moet treffen om de bestaande niet onderworpenheid aan vennootschapsbelasting (Vpb) van overheidsbedrijven af te schaffen in verband met staatssteunaspecten. Overheidsbedrijven die economische activiteiten ontplooien dienen op dezelfde wijze als private partijen aan vennootschapsbelasting te worden onderworpen. Mede door deze toenemende druk vanuit de Europese Commissie, wordt binnen het ministerie van Financiën momenteel gewerkt aan een nieuwe wetswijziging van de Vpb­pīicht voor overheidslichamen. Zowel vanuit de systematiek van de Wet Vpb als vanuit de gedachte om oneerlijke concurrentie te voorkomen (en zodoende een gelijk fiscaal speelveld te creëren), is eerder al een voorkeur uitgesproken voor de zogeheten 'ondernemingsvarianť. Hierbij worden de overheidsactiviteiten die een 'onderneming in fiscale zin' vormen, in de belastingheffing betrokken. De staatssecretaris heeft aangegeven deze variant verder te willen verkennen. ĩn essentie betekent dit dat overheden die activiteiten die een 'onderneming in fiscale zin' vormen, verplicht zouden moeten afzonderen naar een aparte entiteit waardoor deze activiteiten in de heffing worden betrokken. Dit brengt echter allerlei consequenties, afbakeningsproblemen en uitvoeringsperikelen met zich mee. Denk hierbij niet alleen aan de mogelijke openingsbalansperikelen evenals financiële en administratieve gevolgen, maar bijvoorbeeld ook aan de juridische haalbaarheid van een eventuele afzondering van specifieke activiteiten. De staatssecretaris heeft aangegeven dat de het voorstel per 1 januari 2015 tot wet zal worden geheven. De nieuwe wetgeving zal vanaf 1 januari 2016 in werking gaan treden. De invoeringsdatum van 1 januari 2016 lijkt nog ver weg. Echter, op dit moment kan nog geen concrete inschatting worden gemaakt van de mogelijke impact van de wijziging van de Vpb­plícht specifiek voor gemeente Noordenveld. Desondanks verdient het aanbeveling de ontwikkelingen op dit gebied nauwlettend in de gaten te houden en hiervoor een werkgroep te formeren. Afhankelijk van de precieze situatie van gemeente Noordenveld is het niet ondenkbaar dat uw organisatie de tijd hard nodig heeft om op de Vpb­ plicht voor te sorteren c.q. haar positie te optimaliseren.

PwC

Pagina 25 van 29

Nr

Naam specifieke uitkering

Do.

Onderwijsachterstandenbeleid 2011-2014 (OAB)

E3

Subsidieregeling sanering verkeerslawaai

E27B

Brede Doeluitkering verkeer en vervoer SiSa tussen medeoverheden

Gi

Wet sociale werkvoorziening (Wsw) Gemeentedeel 2013

GlA

Wet sociale werkvoorziening (Wsw) Totaal 2012 (Gemeenten inclusief deel gemeenschappelijke regelingen)

G2

Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 WWB (Gemeente 2013)

G2A

Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 WWB (Totaal 2012)

G3

Besluit bijstandsverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Gemeente 2013)

G3A

Besluit bijstandsverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Totaal 2012)

G

Wet Participatiebudget (WPB) (Gemeente 2013)

5

G5A

PwC

Wet Participatiebudget (WPB) (Totaal 2012)

Totale fout of onzekerheid per specifieke uitkering Geen

Totale omvang van de fout of de onzekerheid (in Euro's) 0

Toelichting fout/onzekerheid n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Geen

0

n.v.t.

Pagina 28 van 29

A.2. Nieuwe Nederlandse

regelgeving

inzake onaf hankelijkheid

("ViO")

De nieuwe Nederlandse onafliankelijkheidsregelgeving is duidelijker én stelt meer grenzen Per i januari 2014 geldt de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance­opdrachten (ViO). De ViO bevat helderder omschreven regels, die op onderdelen verder gaan dan tot voorheen, en helpt de accountant zijn assurance­werkzaamheden objectief uit te voeren. In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de belangrijkste bepalingen van de ViO, voor zover deze afwijken van de huidige regels. # 1

Onderwerp Rotatie bij assurancecliënten vanwege langdurige betrokkenheid van "senior leden van het assuranceteam"

Oude situatie Voor OOB'si: roteren na 7 jaar (alleen key audit partner) Alle andere assurance­ cliënten: 10 jaar

2

Onafhankelijkheid bij assurance-opdrachten2 bij niet­controlecliënten

Het assurance­team moet onafhankelijk zijn van de cliënt

3

Associatie met assurancecliënten

Geen expliciete regels

4

Geschenken (verstrekt en ontvangen)

Toegestaan indien gepast en "of a token nature"

5

Persoonlijke uitingen van gastvrijheid (verstrekt en ontvangen) Reikwijdte OOB­scheiding controle en advies ­ definitie "gelieerde entiteit" (van een OOB)

Geen specifieke regels

6

"Verbonden derde"

ViO Vooralle assurancecliënten: in principe roteren na 7jaar (key assurance partner en overige "senior leden van het assuranceteam") Voor OOB's: key assurance partner moet roteren en mag gedurende 2 jaar geen enkele andere bemoeienis met de OOB hebben ("cooling­off') NB: alle jaren van betrokkenheid van "senior leden" bij de entiteit worden meegeteld t.b.v. de beoordeling of er sprake is van een onaanvaardbaar risico van de bedreiging van de onafhankelijkheid Het accountantskantoor (en alle andere Nederlandse netwerkonderdelen), alle partners en directors daarvan en het assurance­team moeten onafhankelijk zijn van de cliënt. Uitzondering hierop is als de opdracht wordt uitgevoerd voor een "nader bepaalde kring van gebruikers" Verbod om assurance­cliënten zichtbaar te sponsoren ("associatie") ("zichtbare sponsoring" door naamsvermelding van het accountantskantoor of de naam van het netwerk) Toegestaan indien "gepast" met centrale registratie door het accountantskantoor en melding aan/afstemming met het "toezichthoudend orgaan" van de assurance­ cliënt door de externe accountant, indien waarde groter dan C 100 per persoon per gebeurtenis Idem als bij geschenken "Gelieerde entiteit": entiteiten (upstream en downstream van de OOB), indien er sprake is van de mogelijkheid om "control" uit te oefenen (zusterentiteiten van de OOB vallen niet onder de definitie)

1 OOB's (organisaties van openbaar belang) zijn beursgenoteerde ondernemingen, banken, (herļverzekeraars en overige ondernemingen die schuldpapier hebben uitstaan op een Europese gereglementeerde markt. 2 Assurance-opdrachten zijn opdrachten, waarbij - door een accountant - een conclusie wordt geformuleerd die beoogt het vertrouwen van de gebruiker in de uitkomst van de evaluatie of de toetsing van het object van onderzoek te versterken. Deze opdrachten moeten worden uitgevoerd in overeenstemming met het KV COS-raamwerk (N adere Voorschriften Controle en Overige Standaarden).

PwC

Pagina 29 van 29