Slag om Koersk

Operatie Citadel/Slag om Koersk


De Slag om Koersk of Operatie Citadel (Duits: Unternehmen Zitadelle) was de grootste tankslag in de geschiedenis en een beslissende slag aan het oostfront in de Tweede Wereldoorlog. Deze slag kende tevens de dag met de grootste verliezen in de geschiedenis van de luchtoorlog.

De slag vond plaats in juli en augustus 1943 tussen Duitsland en de Sovjet-Unie bij de stad Koersk in Rusland. Bij de slag werden aan Duitse zijde 800.000 man infanterie, 2.700 tanks en 2.000 vliegtuigen ingezet en aan de Sovjetzijde 1.300.000 man infanterie, 3.600 tanks en 2.400 vliegtuigen.

Achtergrond

Na de Slag om Stalingrad ontstond er door de grote verliezen een troepentekort aan het Zuidelijk front. Von Manstein liet zijn troepen terugtrekken om de aanvoerlijnen van het Rode Leger te verlengen. De Russen waren er van overtuigd dat het Duitse leger al zo goed als verslagen was en dat de oorlog zijn einde naderde. De Duitsers waren echter nog steeds in staat aanvallen op de Russen uit te voeren.

De Duitsers verzamelden hun troepen nabij de stad Krasnograd, en op 18 februari 1943 startten die het tegenoffensief op de rechtervleugel, waar generaal Nikolaj Vatoetin zich bevond, in de richting van de stad Charkov. De Russische troepen werden snel terug gedreven. Om Vatoetin te helpen wilde Golikov de flank van de Duitsers aanvallen maar de Stavka vond dat plan te riskant omdat ze dan zelf konden worden ingesloten door de Wehrmacht. Daarbij kampten de Russen met aanvoerproblemen. Ze trokken zich daarom terug achter de Donets nadat de stad Charkov verloren was.

Stalin zag dat de situatie ernstige vormen aannam en schakelde Zjoekov in. Deze gaf direct het bevel om alle reserves naar Belgorod te sturen. Op 18 maart 1943 vielen de Duitsers Belgorod aan. Ze werden echter snel tot staan gebracht. Aangezien nu de dooi inviel, moesten beide partijen minstens zes weken wachten voordat ze de strijd weer aan konden gaan. In de dooi konden tanks namelijk niet of nauwelijks vooruitkomen, omdat ze wegzakten in de modder die daarbij ontstond. Het gaf beide kanten de tijd om wapens, manschappen en voorraden aan te voeren. Dit was vooral in het voordeel van de Russen met een tankproductie van ongeveer

1/6


2.000 tanks per maand. Ondertussen moesten de Duitsers het stellen met ongeveer 100 tanks per maand; daarnaast hadden ze ook problemen om voldoende reserveonderdelen aan te voeren.

Von Manstein wist dat de Wehrmacht alleen maar in de verdediging kon gaan. Ze konden hooguit ergens lokaal een aanval lanceren. Von Manstein zag een mogelijkheid om de saillant (uitstulping in de frontlinie) bij Koersk te heroveren. Toen Operatie Citadel begon, hadden beide partijen al veel troepen en materieel verzameld. Plannen Duitsland

Von Manstein wilde de zuidelijke vleugel van de Russen terugdrijven naar de Zee van Azov en ze daar omsingelen. Het Oberkommando des Heeres (OKH) had echter een heel ander plan in gedachten.

Het plan van de OKH was vrij eenvoudig. Legergroep Centrum onder leiding van generaal Von Kluge en de legergroep Zuid onder leiding van Von Manstein zouden proberen de saillant te omsingelen. Zo zouden ze revanche kunnen nemen voor Stalingrad, en de successen van omsingelingsslagen zoals in 1941 kunnen herhalen.

De Duitsers wisten niet dat een antinazi, Rudolf Rössler, alle plannen van het offensief vanuit Zwitserland verstuurde naar Moskou. Hoe hij aan die informatie kwam is niet precies bekend; mogelijk had hij hoge contacten in het OKH, maar er is ook wel gesuggereerd dat hij de Britse Ultra-informatie doorspeelde zonder dat de herkomst herkenbaar was. Plannen Sovjet-Unie

De Russen waren zelf ook offensieven aan het voorbereiden. Ze wilden de Duitsers in de zomer aanvallen, en Orel en Charkov heroveren. Dit zou kunnen leiden tot een doorbraak bij de moerassen van Pripyat. De Sovjetbevelhebbers hadden echter aanzienlijke zorgen over de Duitse plannen en hielden ook rekening met het feit dat ze misschien wel in de verdediging zouden moeten gaan. Ze waren bang dat de Duitsers weer hun gevreesde blitzkrieg tactiek zouden kunnen uitvoeren.

Uiteindelijk besliste generaal Zjoekov dat de Russen de saillant zodanig moesten verdedigen dat de Duitsers er hun tanden op zouden breken. Daarna zouden de Russen direct een

2/6


tegenaanval lanceren om de overige Duitse reserves te vernietigen. Het Offensief

De Russen wisten dat de Duitsers met een grote hoeveelheid tanks zouden aanvallen. Ze rustten daarom hun stellingen uit met een overvloed aan antitankwapens en ze legden mijnenvelden aan. De Russen bouwden hun verdediging snel uit tot zes verdedigingsgordels. De mobiele troepen werden in eerste instantie in reserve gehouden. Ondertussen hinderden partizanengroepen voortdurend de Duitse bevoorrading.

Op 2 juli 1943 meldde Hitler dat het offensief op 5 juli van start zou gaan. De meeste Duitse generaals vonden dat de aanval al veel eerder had moeten plaatsvinden, want uit luchtverkenningen was gebleken wat hen inmiddels te wachten stond. De generaals vreesden ook dat er na verloop van tijd troepen nodig waren om een invasie in het Middellandse Zeegebied te bestrijden. De Russen hadden het vermoeden dat de aanval tussen 3 en 6 juli zou plaatsvinden. Toen ze op 4 juli zagen dat de Duitsers hun prikkeldraad en mijnen begonnen te verwijderen, gaf generaal Rokossovski het bevel om de Duitsers met vliegtuigen en artillerie te beschieten. De Duitsers begonnen ook terug te schieten.

Om 5:30 uur lanceerde generaal Model aan de Noordflank een schijnaanval tegen de Russen. Twee uur later werd de hoofdaanval uitgevoerd. Rokossovsky liet een groot aantal vliegtuigen opstijgen om de Duitsers aan te vallen. De Duitsers leden hierbij direct gevoelige verliezen.

Naast de luchtaanvallen leden de Duitsers ook aanzienlijke verliezen in de mijnenvelden die waren aangelegd, met name onder de tanks. Bovendien had men in de mijnenvelden weinig bewegingsvrijheid, en werden de tanks een gemakkelijk doelwit voor antitankgeschut. De infanterie kon niet meer profiteren van de dekking, die oprukkende tanks haar normaal gesproken boden.

Na hevige gevechten wisten de Duitsers door de eerste verdedigingslinie van de Russen heen te breken. De tegenaanval die daarop werd ingezet door de Russen kon worden afgeslagen.

De volgende dag hervatten de Duitsers hun aanval, en leden wederom gevoelige verliezen. Desondanks wisten de Duitsers door te stoten naar Ponjri en Molotjstsji. De Russen wisten zich echter snel te hergroeperen, en heroverden de verloren stellingen. Deze zouden diezelfde dag

3/6


nog twee maal van partij veranderen. Model gaf het bevel om de stad Ponjri in te nemen, om er dan een sterke verdedigingsstelling van te maken, maar zijn troepen slaagden daar niet in.

Aan de zuidkant van de saillant hadden de Duitsers het gemakkelijker, omdat de Russen veel slagkracht nodig hadden om de hoofdaanval van Model in het noorden af te slaan. Generaal Hoth leidde de troepen in het zuiden. Hij wilde oorspronkelijk oprukken naar Obojan, maar stuitte op Russische tanks en infanterie. Hij besloot daarom eerst af te rekenen met de Russische versterkingen nabij Prochorovka. Na een reeks van hevige gevechten werden de verdedigers verslagen, en konden de Duitsers doorstoten naar Obojan.

Aangezien Hoth zijn aanvallen meestal op eigen initiatief uitvoerde (zonder opdracht van de Duitse legerleiding), werd Rudolf Rössler nog maar nauwelijks geïnformeerd. Normaliter wisten de Russen waar de Duitsers dus ongeveer gingen aanvallen. Echter nu, zonder de vitale informatie van Rudolf Rössler, tastten ze vaak in het duister. De Duitsers profiteerden hier (onbewust) van en konden de verkeerd opgestelde troepen zonder veel moeite verslaan. Prochorovka

Eén van de grootste tankslagen uit de geschiedenis vond plaats op de velden rond Prochorovka. De Russen gingen op 12 juli massaal in de aanval met honderden tanks. Hoth zette als reactie ook zijn tanks in. Over deze tankslag is veel geschreven en pas recentelijk is aan het licht gekomen wat er werkelijk is gebeurd. Veel van de artikelen zijn doorspekt met onjuiste informatie gebaseerd op Russische propaganda, die in de loop der jaren voor waarheid is aangenomen. Het werd voorgespiegeld dat Duitsland zeker 400 tanks, waaronder meer dan 200 Tigers zou hebben verloren, terwijl er niet eens zoveel Tigers in de hele slag om Koersk waren ingezet.

De verliezen waren in werkelijkheid verhoudingsgewijs veel lager, terwijl de Russen juist zeer zware verliezen leden. Volgens de laatste lezingen bezaten de Duitse aanvalsspitsen op dat moment 186 pantservoertuigen, waarvan 117 tanks. De Russische generaal Pavel Rotmistrov was onverwacht snel opgerukt vanuit het oosten met 800 T-34 tanks, waarvan hij er direct 400 tegen de uitgeputte Duitsers inzette. Hoewel onduidelijk is wat er precies gebeurd is, zou de voorhoede van de Russische tanks in een antitankgracht zijn gereden, waarna de bestuurders van de achteropkomende tanks in paniek probeerden te keren en daarbij een makkelijk doelwit voor de Duitsers waren en zelfs tegen elkaar opbotsten. De Russische verliezen zouden die dag 235 tanks bedragen tegen 3 voor de Duitsers. Hogere schattingen gaan zelfs uit van een verlies van 822 tanks aan Russische zijde.

4/6


Jozef Stalin was razend over dit enorme verlies, en eiste uitleg. Rotmistrov en zijn politiek commissaris Nikita Chroesjtsjov (die later later Sovjet-leider zou worden) zouden hierop besloten hebben hun carrière en wellicht hun leven te redden door de mythe van de 'heroïsche veldslag' de wereld in te helpen. Hoe het ook zij: de Russische verliezen overtroffen waarschijnlijk de Duitse veelvoudig.

Von Manstein wilde het enigszins herwonnen initiatief na deze tankslag uitbuiten, maar na tussenkomst van Hitler werd Operatie Citadel afgeblazen, vanwege de operaties op Sicilië. De Geallieerde landingen op Sicilië

Tijdens Operatie Citadel kwam er voor de Duitsers een nieuw front bij. Hitler wist dat er een landing in het Middellandse Zeegebied zou plaatsvinden, alleen was het onbekend waar of wanneer dit zou gebeuren. Op het meest ongunstige moment was het dan zover: de Britten en Amerikanen startten op 10 juli een invasie op Sicilië. Met de uitvoering van Operatie Husky, ging Stalin's wens eindelijk in vervulling: er was een tweede front geopend. Eindelijk zouden de Duitsers troepen moeten weghalen van het oostfront.

Hitler ontbood op 13 juli Günther von Kluge en Von Manstein naar zijn hoofdkwartier, de Wolfsschanze, in Oost-Pruisen. Hitler dacht erover om troepen aan het oostfront weg te halen en deze te stationeren in Italië. Dit zouden dan troepen zijn die momenteel Operatie Citadel aan het uitvoeren waren. Von Manstein wilde eigenlijk geen troepen afgeven en zei tegen Hitler dat één grote inspanning bij Koersk hem de overwinning zou brengen. Met een zeldzame toegeeflijkheid gaf Hitler von Manstien nog enkele dagen, maar daarna gaf hij definitief order het offensief 'tijdelijk' te staken.

Uiteindelijk zou voorlopig alleen de Leibstandarte-SS Adolf Hitler naar Italië vertrekken. Het einde van het gevecht

De Duitsers kregen zware klappen te verwerken. De Russen lanceerden in het noorden van de saillant een tegenoffensief. Bovendien waren de Britten, samen met de Amerikanen, twee dagen ervoor geland op Sicilië. Dat betekende dat Hitler eenheden van het oostfront moest afhalen en zou moeten overbrengen naar Italië. De Führer had wel besloten dat de aanvallen aan de zuidkant van de saillant mochten worden doorgezet. Ondertussen had Hoth al snel een paar lokale omsingelingen uitgevoerd. Echter de Russen vielen massaal Models linkerflank aan en deze moest zich, om een omsingeling te vermijden, terugtrekken.

5/6


Op 15 juli was Hoth’s opmars bijna tot stilstand gekomen. De Russen vonden het tijd om ook in het zuiden een offensief te starten. Het Rode Leger wist snel gebieden te veroveren. Op 23 juli waren de Russen al opgerukt naar het gebied waar Operatie Citadel was begonnen. Zjoekov liet zijn troepen hergroeperen en achtereenvolgens werden Orjol (5 augustus), Belgorod (5 augustus) en Charkov (23 augustus) bevrijd. Dit betekende voor de Russen de eerste winst in een zomeroffensief. In de loop van de maanden boekten de Russen nog veel successen, hoewel ze nog één maal tegen werden gehouden bij de Hagenlinie.

bron: Wikipedia.nl

6/6

Slag om Koersk

Recommend Documents