ABCDE Scholing in de praktijk
Inleiding: WDH, Stuurgroep kwaliteit en CHN hechten belang aan goede ABCDE kennis en vaardigheden bij huisartsen. Dit geldt zowel in de dienstsituatie, maar ook in de praktijk. De WDH heeft (vrijwel) jaarlijks training in ABCDE scholing aangeboden, zowel de basiscursus als de scenariotraining. Deze cursussen kenden een teleurstellende deelname. Op de CHN worden de DA getraind volgens het NTS, zowel voor telefonische triage als fysieke triage (balie DA/ HODA’s). De DA in de huisartspraktijk worden hier vrijwel niet in getraind, waardoor zij in spoedeisende situaties vaak onthand zijn, en er gebrekkige ondersteuning/ samenwerking met de HA kan zijn. Bovenstaande is aanleiding om te komen tot een aanbod in ABCDE – scholing op HAGRO/ Toetsgroep/praktijk niveau, geschikt voor huisartsen en doktersassistenten en evt. praktijkondersteuners. De scholing wordt gecombineerd aangeboden met de AED/BLS training. I.o.m. Ambuklas kunnen de scholingen ook separaat aangeboden worden. U treft achtereenvolgens de opzet van de scholing aan, voorbereidend materiaal voor huisartsen en doktersassistentes en een checklist voor mogelijke werkafspraken. Ambuklas werkt momenteel aan een e-learning, die zij zelf vooral geschikt vinden om als deelnemers mee te oefenen nadat de scholing in de praktijk is gevolgd. De wordt kosteloos ter beschikking gesteld aan deelnemers van de scholing. Bij een herhalingscursus is gebruik vooraf ook denkbaar. De NHG heeft met enkele partners een zeer uitgebreide ABCDE e-learning ontwikkeld in de vorm van een game. Zie: www.nhg.org/winkel/producten/abcdesim . Geaccrediteerd voor 6 uur, kosten €175,-/ €122,50 voor leden. Dit zou een alternatief kunnen zijn voor wie niet aanwezig kan zijn, hoewel wij denken dat fysiek oefenen meer leerervaring oplevert dan virtueel oefenen. Achtergrondinformatie: Fraanje W, Mout P, In ’t Veld C. Het ABCDE van de acute huisartsgeneeskunde. Huisarts Wet 2011;54(4):210-4. ‘De ABCDE-methodiek is een snelle en effectieve manier om bedreigingen van vitale functies op het spoor te komen en te behandelen. Met het gebruik van de ABCDE-methodiek in de benadering en overdracht van de acute patiënt sluit de huisarts zich aan bij de ketenpartners in de acute zorg. De voor huisartsen specifieke versie van de ABCDEmethodiek is geschikt voor het beoordelen van patiënten die in de hoogste urgentiecategorieën vallen, maar is ook bruikbaar voor het beoordelen van patiënten uit een lagere urgentiecategorie. De methodiek is relatief eenvoudig aan te leren, hoewel het noodzakelijk is om een training te volgen en de verworven vaardigheden te onderhouden, net als het geval is bij de reanimatietechniek’. April 2014.
1
ABCDE Scholing in de praktijk
Doelstelling:
- Oefening ABCDE vaardigheden en AED/BLS (HA) - Oefening basis fysieke triage ABCDE en AED/BLS (DA) - Werkafspraken maken op praktijkniveau m.b.t. spoedeisende zorg
Doelgroep:
Huisartsen(HA) en doktersassistentes (DA) en evt. POH’s
Aantal deelnemers:
Minimaal 8 per docent, Maximaal 12 per docent. Maximale groepsgrootte: 36 (3 docenten)
Gecombineerd met: AED/BLS training Tijdsduur:
3 uur incl. AED/BLS. Bij voorkeur: 19.00 - 22:00
Prijs:
€ 725,00 per avond excl. 21% BTW per groep van 12. (€ 1070,25 incl. BTW = € 89,20 pp) Bij bv. 16 deelnemers betekent dit 2 docenten > € 133,80 pp)
Frequentie:
Aanbevolen: tenminste 2-jaarlijks, liefst jaarlijks alternatief: jaarlijks AED/BLS; 2-jaarlijks ABCDE incl. AED/BLS
Voorbereiding: Inhoudelijk:
Huisartsen: -
Indien nog nooit ABCDE-scholing gevolgd, wordt de huisarts sterk aanbevolen om de kaart van het NHG goed te bestuderen. (www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/abcdekaart_oktober_2013_0.pdf )
Doktersassistentes: -
Praktisch:
Document ‘Fysieke triage volgens ABCDE-systematiek voor doktersassistentes’. Zie bijlage 1, blz. 5 en 6. Deze training vervangt niet een training in telefonische triage, die separaat aangeboden en aanbevolen wordt.
- EKC-er of vervangend huisarts neemt contact op met: Rob van der Linden van Ambuklas:Tel nr. 06-20075750 - Behalve praktische afspraken ook evt. specifieke wensen m.b.t. te behandelen casuïstiek bespreken. (wensen n.a.v. calamiteit?) - Deelnemers informeren over verwachte voorbereiding en inschrijving op www.ambuklas.nl na verkrijgen login. - Ambuklas zorgt dat alle huisartsen beschikken krijgen over een papieren versie ABCDE-kaart vd NHG. - Evaluatieformulieren.. - Accreditatie aanvragen als toetsgroepactiviteit via PAM. - Ambuklas certificaat voor alle deelnemers. - Bespreking werkafspraken in de praktijk op later moment. Bijlage 2.
2
Programma ‘ABCDE scholing in de praktijk’ De scholing is bedoeld om te oefenen in vaardigheden met ‘echte’ patiënten. Patiënten worden gespeeld door een lotusslachtoffer, begeleidt door een acteur. Ambuklas levert bij alle avonden en instructies een lotusslachtoffer en een acteur (i.o.). Indeling: Inleiding: Theorie ABCDE, plenair
30 min start 19:00 tot 19:30
De toepassing van het ABCDE : 20 min start 19:30 tot 19:50 door docent Ambuklas i.c.m. cursist (centraal; max.12 personen) Dyspnoe casus i.c.m. saturatiemeting en houding. Evt. O2 toediening. Oefenen ABCDE 15 min/casus of deelvaardigheid Bij meer dan 12 deelnemers worden de groepen opgesplitst 1 groep deelvaardigheden, andere groep casussen in de toepassing van het ABCDE:
Groep 1: 3 casus : Zieke patiënt/sepsis Allergische reactie Pijn op de borst wordt reanimatie
20:00 tot 20:15 20:15 tot 20:30 20:30 tot 20:45
Groep 2 Deelvaardigheden: Tiltechnieken Stabiele zijligging Verslikken / Stikken
20:00 tot 20:15 20:15 tot 20:30 20:30 tot 20:45
Indien de groep bestaat uit 12 personen of minder zal groep 1 en 2 samengevoegd blijven en zullen casuïstiek en deelvaardigheden elkaar afwisselen in het genoemde tijdsbestek. De toepassing van het ABCDE plenair : door docent Ambuklas icm cursist (centraal; max.12 personen) Trauma casus i.c.m. motorhelm en fixatie CWK
20:45 tot 21:00
Oefenen AED/BLS: in subgroepen, alle deelnemers gaan oefenen.
21:00 tot 22:00
3
ABCDE scholing in de praktijk Onderstaand staan een aantal casus beschreven die in het programma zijn gebruikt. Het is echter denkbaar dat de groep graag een specifieke casus uit wil werken n.a.v. een gebeurtenis uit de praktijk. Dit is zeker mogelijk, maar dient wel bijtijds met Ambuklas besproken te worden, zodat de casuïstiek met het Lotusslachtoffer uitgewerkt kan worden.
Casuïstiek: 1. Dyspnoïsche patiënt Dhr. v/der Lucht, 58 jaar. Achtergrond informatie: bekend met COPD gold 3 en status na myocard infarct in 2003. Wordt door zijn zoon naar praktijk gebracht i.v.m. vrij plots ontstane heftige dyspnoe. Huidige situatie: Huisarts ziet erg benauwde oudere man met zoon voor balie staan. Op dat moment dreigt de patiënt te vallen. (cyanose) (hoorbare ademhaling) (stropdas)
2. Zieke patiënt/sepsis Mw. Witjes, 55 jaar. Achtergrondinformatie: heeft vanmorgen gebeld voor een afspraak op het spreekuur i.v.m. koorts sinds 3 dgn. Ze voelt zich ziek, maar wilde wel naar de praktijk komen. Ze zit te wachten in de wachtkamer en wordt onwel. Huidige situatie: Een andere patiënt roept de doktersassistente omdat een patiënt in de wachtkamer onwel geworden is.
3. Allergische reactie Dhr. Honing, 42 jaar. Achtergrondinformatie:15 min geleden gestoken door een wesp in zijn voet. Voel zich beroerd. Is direct naar de praktijk komen rijden. Bij het uit de auto stappen valt hij neer. Huidige situatie: voorbijganger komt praktijk inrennen en meldt dat er op straat iemand onwel is geworden. Je bent met je collega doktersassistente alleen in de praktijk. De artsen zijn visite rijden.
4. Pijn op de borst Mw. van ’t Hart, 72 jaar. Achtergrondinformatie: Bekend met hypertensie en roken. Zelf net voor 17 uur naar praktijk gekomen i.v.m. heftige pijn op de borst. Huidige situatie: bij het sluiten van de deur om 17 uur zie je Mw. voor de deur staan. Ze houdt zich vast aan de deurpost, ziet bleek en transpireert heftig. (deze casus wordt een reanimatie)
Facultatief voor toekomst: ABCDE bij kinderen
4
Bijlage 1 Voorbereiding voor doktersassistentes ‘ABCDE scholing in de praktijk’
Fysieke triage volgens ABCDE-systematiek voor dokterassistentes Inleiding Fysieke triage verschilt van telefonische triage. Je spreekt van fysieke triage wanneer je de patiënt letterlijk voor je hebt, aan de balie, in de wachtkamer of in een behandelkamer. Waarschijnlijk hebben jullie allemaal snel een verontrust gevoel bij het zien van een echt zieke patiënt. Fysieke triage geeft de mogelijkheid om de ernst van de situatie snel in te schatten en om een noodzakelijke behandeling direct op te starten. Bij het inschatten van de ernst, gaat het niet om diagnostiek, om ‘wat is precies de oorzaak’ maar om inschatting van wat snel levensbedreigend zou kunnen zijn, en dit het eerst te behandelen. ‘Treat First what kills first’. ABCDE-systematiek vormt hierbij een bruikbaar handvat/ checklist, die ook wordt gebruikt door huisartsen, ambulance-personeel en op de SEH. Als je in een spoedeisende situatie dezelfde ‘taal’ spreekt, begrijp je elkaar sneller. Eerst volgt een algemene benadering, waarna je de A,B,C, D en E afcheckt. A = Ademweg
Is de ademweg open? B.v. te horen aan inspiratoire stridor, of een snurkende ademhaling. Denk aan verslikken, maar ook aan bewusteloos op de rug liggen: de terugzakkende tongbodem blokkeert de ademweg. Of een allergische reaktie..
B=Breathing, ademhaling
Kortademigheid. Te zien (kleur, snelheid van ademhaling), te horen (rochelen, expiratoir piepen) en te meten (saturatie meting)
C=Circulatie
Bij circulatieproblemen bedoelen we problemen in de bloeddrukregulatie, door welke oorzaak dan ook. Te zien (bleek/grauw/ transpireren/koud/ neiging flauw te vallen/ grote bloeding) en te meten (Bloeddruk en polsfrequentie)
D=Disability, neurologische uitval
Zijn er neurogische uitvalsverschijnselen, zoals bewustzijnsverlies, verwardheid, of verlamming? Denk hierbij ook aan uitval/verwardheid door hypoglycaemie!
E=Environment/Exposure Omgeving/ Overig
Is de omgeving veilig voor jou en de patiënt? Denk hierbij aan agressie, maar ook aan of de patiënt niet koud wordt. Verder wordt hieronder de temperatuurmeting bij de patiënt geschaard en of er andere zichtbare afwijkingen zijn (bv huidafwijkingen) Op de volgende bladzijde staat het schematisch verder uitgewerkt.
5
Algemene benadering Situatie veilig voor hulpverlening?
ABCDE
ja
Bewustzijn ?
nee
Ademhaling?
ja
ja
ABC DE
ABC DE
nee
Start BLS/AED
ABCDE
Observatie/ Onderzoek
Ademweg
Bewustzijn Snurken Verslikken, stridor Opgezet gelaat/tong/stridor (allergie)
Wat kun je doen? behalve natuurlijk altijd de huisarts waarschuwen Stabiele zijligging Heimlich Shock-set, salbutamol via voorzetkamer
Breathing/ Ademhaling
Kijken: Snelle ademhaling/ piepen/ reutelen/ cyanose/ neusvleugelen Meten: O2 saturatiemeting
Patiënt zelf houding laten kiezen (vaak recht op), evt. salbutamol en atrovent via voorzetkamer (O2 toedienen indien O2 in praktijk)
Circulatie
Kijken: Bleek/ transpireren/ collapsneiging/ bloeding Meten: Bloeddruk/ pols/ koude ledematen
Laten liggen Bloeding stelpen Infuusset klaarleggen
Disability
Kijken: bewustzijn/verwardheid/ neurologische uitval Meten: pupilverschil; bij diabeet: glucose!
Stabiele zijligging (maar als goed is al gedaan..) Bij hypoglycaemie > zo mogelijk oraal suiker toedienen, evt. glucagon i.m.
Exposure/ Environment
Kijken: huidafwijkingen (bv.petechieën) Meten: Temperatuur
Toedekken, opwarmen
6
Bijlage 2.
Checklist werkafspraken spoedeisende situaties Onderstaand zijn een aantal items benoemd waarover nadere afspraken gemaakt kunnen worden. Het is bedoeld als hulpmiddel. Kijk vooral goed naar de eigen praktijksituatie. M.n. of het voor kan komen dat er géén arts in de praktijk is en of er dan één of meerdere doktersassistentes/ nog ander personeel aanwezig is, zullen de afspraken beïnvloeden.
Taakverdeling huisarts / doktersassistente bij o Reanimatie o Opvang instabiele patiënt
Denk daarbij aan:
112 bellen HA bellen (NB bij reanimatie en DA alleen: altijd 112, maar hoeveel tijd mag een assistente ‘verloren’ laten gaan aan het bereiken van de HA? 112 HA laten bellen en zelf starten?)
Telefonische bereikbaarheid (Wie blijft bij de telefoon/ kan die op een spoedband/ overschakelen op mobiel toestel)
Taakverdeling DA onderling indien HA afwezig? Wie vangt ambulance op? Bij elk vermoeden van bedreiging vitale functies > altijd direct naar een behandelkamer en altijd iemand aanwezig blijven? Hulp huisarts bij BLS/ bediening AED Shockset pakken en gebruiksklaar maken Infuusset klaarmaken Naaldenbeker klaarzetten Toedienen salbutamol/ atrovent Evt. toedienen O2 Etc.
7
