Uitvoering van de ABCDE methode Deze pagina beschrijft de uitvoering van de ABCDE methodiek. Om deze pagina goed te kunnen gebruiken, lees eerst de andere pagina's over het protocol, te beginnen bij de ABCDE:Inleiding. Tevens is het nuttig om de pagina over de vitale functies te lezen. Deze pagina is slechts een richtlijn en is geen vervanging voor het volgen van een (basis) Eerste Hulp opleiding met herhalings- en verdiepingslessen.
Inhoud • • • •
•
•
•
• •
1 Danger 2 Response 3 Shout for help 4 Airway and C-Spine o 4.1 Onderzoek o 4.2 Alarmsymptomen van de Airway o 4.3 Alarmsymptomen van de C-Spine o 4.4 Handelingen o 4.5 Opmerkingen 5 Breathing o 5.1 Onderzoek o 5.2 Alarmsymptomen o 5.3 Handelingen 6 Circulation o 6.1 Onderzoek o 6.2 Alarmsymptomen o 6.3 Handelingen 7 Disability o 7.1 Onderzoek o 7.2 Alarmsymptomen o 7.3 Handelen 8 Exposure o 8.1 Onderzoek 9 Secondary survey
[ 1 ] Danger ( = gevaar) • •
• •
Let op gevaar Observeer de ongevalssituatie en kijk naar: o Instortingsgevaar o Brand- of explosiegevaar o Aanwezigheid van giftige gassen o Onveilige verkeerssituatie Ga kortstondig het ongevalsmechanisme na door observatie van de situatie en door het stellen van vragen aan het slachtoffer en omstanders Ga na of er sprake was van een hoogenergetisch trauma
[ 2 ] Response ( = reactie) • •
• •
Observeer de reactie van het slachtoffer bij de benadering Spreek het slachtoffer luid en duidelijk aan o Stel je voor aan het slachtoffer en vraag naar zijn naam o Vraag kortstondig uit wat er gebeurd is en wat zijn klachten zijn Bij geen reactie: schud voorzichtig aan beide schouders Scoor de beste reactie doormiddel van AVPU
[ 3 ] Shout for help ( = roep om hulp) •
Vraag een omstander of collega om bij je te blijven
[ 4 ] Airway and C-Spine ( = ademweg en ruggenwervel) 4.1) Onderzoek •
• • • •
Controleer of er een vrije luchtweg is en kijk naar tekenen van een luchtwegbelemmering: o Voel of er een luchtstroom is bij mond of neus o Luister naar bijgeluiden bij de ademhaling o Kijk of er bloed, braaksel of andere vreemde voorwerpen in de mondkeelholte aanwezig zijn. o Kijk of er letsels van het aangezicht zijn die de luchtweg kunnen bedreigen Vraag het slachtoffer of hij iets in de mond heeft Kijk of de luchtpijp (trachea) in het midden staat en of het strottenhoofd (larynx) er normaal uitziet Vraag of het slachtoffer pijn in nek of rug heeft en of er andere aanwijzingen zijn voor wervelletsel Ga na of het ongevalsmechanisme aanleiding kan geven tot wervelletsel
4.2) Alarmsymptomen van de Airway • • • • • • •
Afwezigheid van ademhaling of onvermogen te spreken of hoesten Gierende ademhaling Blauwe, rode of paarse verkleuring van de huid (cyanose) Zig-zag bewegingen bij de ademhaling Gebruik van hulpademhalingsspieren Letsels van het aangezicht Bloed, braaksel of andere vreemde voorwerpen in mond/keelholte
4.3) Alarmsymptomen van de C-Spine • • •
Verdacht ongevalsmechanisme, hoogenergetisch trauma Pijn in de nek of rug Uitval van gevoel of motoriek in armen of benen
4.4) Handelingen •
•
•
•
Indien er geen vrije luchtweg is, maak de luchtweg vrij door middel van: o Verwijder losse voorwerpen uit de mond of vraag het slachtoffer deze uit de mond te halen o Verwijder knellende kleding rond de hals en borstkas Indien het slachtoffer bewusteloos is, maak de luchtweg vrij doormiddel van de: o De chinlift o De jaw-thrust o De stabiele zijligging (niet bij trauma!) Indien er sprake is van een volledige luchtwegbelemmering: o Geef 5 slagen tussen de schouderbladen, gevolgd door 5 maal de Heimlich manoeuvre Indien er een verdenking is op mogelijk wervelletsel: o Instrueer slachtoffer niet te bewegen en het hoofd stil te houden. Vraag hem geen 'Ja' of 'Nee' te knikken. o Immobiliseer het hoofd en de nek door middel van manuele fixatie of de handgreep van Zach.
4.5) Opmerkingen Een pratend slachtoffer heeft in principe een vrije luchtweg. Een bewusteloos slachtoffer heeft in principe een bedreigde luchtweg door verslapping van de tongspieren. Aangezichtletsels en allergische reacties kunnen een ernstige bedreiging vormen voor de luchtweg.
[ 5 ] Breathing 5.1) Onderzoek • •
• •
•
•
Beoordeel de ademfrequentie: normaal tussen 12 en 20 keer per minuut Beoordeel de diepte van ademhalingen: een oppervlakkige ademhaling kan passen bij een pijnlijke buik (abdomen) of borstkas (gebroken of gekneusde ribben), of ernstige hersenschade. Kijk naar de kleur van het slachtoffer: een blauwe verkleuring van lippen en gelaat (cyanose) wijst op een zuurstoftekort door een insufficiënte ademhaling. Beoordeel de symmetrie van de borstkas door de kijken en te voelen: komen beide thoraxhelften goed en gelijkmatig omhoog? Het achterblijven van een thoraxhelft kan op ribfracturen of een pneumothorax wijzen. Beoordeel de positie van de luchtpijp (trachea): staat deze netjes in het midden van de keel? Deze hoort midline te staan, dus in het midden. Een verschoven trachea wijst op een spanningspneumothorax. Vraag het slachtoffer of hij benauwd of kortademig is.
5.2) Alarmsymptomen • • • • • • •
Een ademfrequentie onder de 12 of boven de 20 keer per minuut Afwezigheid van ademhaling Cyanose Grote ademarbeid, gebruik van hulpademhalingsspieren Een scheve of verschoven trachea (spanningspneumothorax) Een opgezwollen thoraxhelft die niet of slecht meedoet met de ademhaling (spanningspneumothorax, hematothorax) Een zuigende borstwond (pneumothorax)
5.3) Handelingen •
•
Indien het slachtoffer acuut benauwd en aanspreekbaar is: o Verwijder knellende kleding rond de hals en borstkas o Laat hem in een halfzittende houding recht op zitten o Indien opgeleid om zuurstof te geven: geef zuurstof Indien er geen ademhaling aanwezig is: o Controleer of de luchtweg goed vrijgemaakt is met de chinlift o Waarschuw 112 o Start reanimatie
[ 6 ] Circulation 6.1) Onderzoek • • •
• • • •
Kijk naar ernstige uitwendige bloedingen Beoordeel de hartfrequentie: deze hoort tussen de 60-80 slagen per minuut te liggen, een hartfrequentie van <50/min of >100/min is afwijkend. Beoordeel de regelmaat (hartritme): het hartritme hoort regelmatig te zijn. Een plotselinge pauze tussen de hartslagen, extra slagen of een volledig irregulair (onregelmatig) ritme is afwijkend. Beoordeel de vulling/kracht: een zwakke, snelle pols is een belangrijke waarschuwing voor een te lage bloeddruk (hypotensie) en shock. Beoordeel de kleur van de huid: een bleke kleur in het gelaat en van de slijmvliezen is een uiting van shock. Kijk of het slachtoffer zweet of een klamme huid heeft. Beoordeel de capillary refill: deze moet binnen 2 seconden weer geheel terug zijn. Vraag het slachtoffer of hij pijn op de borst heeft en of hij bekend is met ziekten van het hart.
6.2) Alarmsymptomen • • • • • •
Een hartfrequentie boven de 120 of onder de 60 (hoewel sommige gezonde mensen een rustfrequentie van 50 kunnen hebben) Ernstig bloedverlies Tekenen van shock Vertraagde capillary refill Afwezigheid van een pols of bloeddruk Pijn op de borst, met of zonder uitstraling
6.3) Handelingen • • • •
Stelp ernstige uitwendige bloedingen door druk op de wond of het aanleggen van een wonddrukverband. Indien er geen circulatie aanwezig is, bel 112 en start reanimatie. Indien er tekenen zijn van shock, probeer de oorzaak weg te nemen en volg de aanwijzingen bij shock. Indien er pijn op de borst is, zet het slachtoffer in een halfzittende houding en waarschuw 112.
[ 7 ] Disability 7.1) Onderzoek • • • • • •
Controleer of het slachtoffer bij bewustzijn is met de AVPU methode Kijk of er sprake is van een verschil in pupilgrootte (anisocorie). Kijk of er bloed of hersenvocht (liquor) uit de neus of oren van het slachtoffer komt. Kijk of er aanwijzingen zijn voor een CVA/TIA met de BeFast-test Controleer of het slachtoffer goed georiënteerd is (controleer op post-traumatische amnesie). Kijk of er aanwijzingen zijn voor wervelletsel of een dwarslaesie.
•
Ga na of er sprake kan zijn van een andere stoornis in het bewustzijn: Flauwte, Bewusteloosheid, Vergiftigingen, Alcohol en Drugs, Diabetes Mellitus, Epilepsie, Warmte/Koudeletsels.
7.2) Alarmsymptomen • • • • • • •
Afwezig of dalend bewustzijn Verschil in pupilgrootte (anisocorie) Hoofdpijn, misselijkheid en/of braken Uitval van gevoel of motoriek Tekenen van een (dreigende) dwarslaesie Langdurige amnesie Afwijkende BeFAST
7.3) Handelen •
Indien het slachtoffer bewusteloos is: o Waarschuw 112 o Zorg voor een vrije luchtweg doormiddel van de kinlift, Jawthrust of stabiele zijligging (niet bij trauma!) o Controleer iedere minuut de vitale functies door herhaling van ABCD
•
Indien er een verdenking is op mogelijk wervelletsel: o Instrueer slachtoffer niet te bewegen en het hoofd stil te houden. Vraag hem geen 'Ja' of 'Nee' te knikken. o Immobiliseer het hoofd en de nek door middel van manuele fixatie of de handgreep van Zach. o Voer bij een bewusteloos slachtoffer voorzichtig de kinlift uit zonder het hoofd te kantelen. Houdt het hoofd gefixeerd.
[ 8 ] Exposure 8.1) Onderzoek • • •
Kijk naar tekenen van onderkoeling (hypothermie) Bescherm het slachtoffer tegen verdere afkoeling, bijvoorbeeld met een reddingsdeken Vraag SAMPLE uit en verzamel meer informatie over het ongevalsmechanisme en de toestand van het slachtoffer door middel van een anamnese
[ 9 ] Secondary survey In de secondary survey wordt het slachtoffer verder onderzocht op verwondingen. Zie ook top-teen onderzoek. .
Bronvermelding: 1) Internet: Eerste Hulp Wiki Bronvermeldingen “Eerste Hulp Wiki” Op deze pagina wordt onder andere gebruik gemaakt van de volgende bronnen:[1][2][3][4][5][6] 1. ↑ ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1880696-31-6 2. ↑ Acute Geneeskunde, zesde druk, Thijs et al. (Elsevier 2005) ISBN 90-352-2754-9 3. ↑ Acute Medical Emergencies, The Practical Approach, Second Edition, Advanced Life Support Group (Wiley-Blackwell 2010) ISBN 978-0-7279-1854-3 4. ↑ De Nederlandse Uitgave van Prehospital Trauma Life Support, NAEMT, Tweede druk (Elsevier Gezondheidszorg 2007) ISBN 978-0-323-03331-2 5. ↑ Blokboek Vaardigheden Acute Geneeskunde, Editie 2011-2012 (UMCN VAG) 6. ↑ SIGMA HANDBOEK, Daan Weerheijm
