ABC van de topsector HTS&M

ABC van de topsector HTS&M Veel gebruikte bedrijfskundige afkortingen en begrippen uit de High Tech Systems & Materials-wereld Joost Krebbekx | Wouter de Wolf | Laurens Barten | Pieter Theeuwes

ABC van de topsector HTS&M Veel gebruikte bedrijfskundige afkortingen en begrippen uit de High Tech Systems & Materials-wereld

5

ABC van de topsector HTS&M

Voorwoord Berenschot en de industrie zijn één. Berenschot komt uit

Dit alles betekent dat we de taal van die industrie spreken

de industrie voort en dan met name de textielindustrie in

en dat willen we graag met u delen door middel van dit

Twente. Net zoals deze tak van de industrie, heeft Beren-

ABC-boekje. Hierin zijn veel gebruikte definities en termen

schot zich sindsdien ook verder ontwikkeld. Daar waar we

op een overzichtelijke wijze gepresenteerd. Natuurlijk is dit

vroeger als raadgevend ingenieursbureau veel aan arbeids-

boekje niet uitputtend, maar in combinatie met een aantal

kundige opdrachten werkten, zijn we nu tot een breed en

belangrijke trends is het wel een mooi overzicht geworden.

‘klassiek’ adviesbureau doorgegroeid.

Hierbij bieden wij u dit boekje graag aan.

Al die jaren hebben onze medewerkers vele opdrachten

Joost Krebbekx

gedaan op de werkvloer, in ondersteunende kantoren en

Wouter de Wolf

directiekamers. We zijn meegegroeid met de industrie.

Laurens Barten

Sterker nog, we hebben zelfs geholpen om de industrie te

Pieter Theeuwes

behouden voor ons land. Soms betekent dat helpen bij groeien, andere keren helpen om te snoeien. Sinds een zestal jaren heeft de sector weer nieuw plan opgedaan en mag zich dan ook met recht High Tech Systems & Materials noemen.

6

7


Definitie van High Tech Systems Veel Nederlandse maakbedrijven maken deel uit van de hoogtechnologische maakindustrie: de topsector High Tech Systems & Materials (hierna HTSM). Onder High Tech Systems verstaan we in algemene zin bedrijfsactiviteiten gericht op de productie en ontwikkeling van apparaten, instrumenten, machines, mechanisaties, automotive, trucks en bussen, vliegtuigen en schepen. Karakteristieke eigenschappen van hightechsystemen zijn:

•• zeer intelligent (embedded systemen, software, sensors) •• zeer nauwkeurig (nano-elektronica, high precision manufacturing)

•• zeer efficiënt (mechatronica).

Figuur 1 de negen topsectoren

8

Het Nederlandse hightech ecosysteem

Het HTSM-topgebied is te verdelen in twaalf subsectoren die als volgt zijn afgebeeld in het zogenaamde Innovatiecontract

Deze sector is van groot belang voor de Nederlandse econo-

van de topsector uit december 2011.

mie en de komende jaren een van de weinige groeimotoren voor onze economie die nu zwaar onder druk staat door

Exportwaarde

€ 32 miljard

€ 77 miljard

Productiewaarde

€ 73 miljard

€ 128 miljard

R&D investering

€ 2,2 miljard

€ 3,5 miljard

Aantal werknemers

390.000

400.000

Semicon equipment Printing Lighting Energie Solar LS&H

Health care

High Tech Systems

High Tech Materials

€ 35 miljard

Embedded Systems

€ 23 miljard

High Tech Materials

Toegevoegde waarde

Embedded Systems

Ambitie 2020

Photonics

Stand 2009

Nanotechnology

Topsector HTSM

Mechatronics/manuf

overgenomen.

Components/circuits

door Berenschot berekende macro-economische kengetallen

HTSM IC: roadmaps en ecosystemen

Nanotechnology

de crisis. In het visiedocument van HTSM (2011) zijn de

• Holst als ‘GTI’ binnen High Tech Systems • ESI valt binnen Embedded systems • M2i valt binnen High Tech Materials

Security Automotive Aeronautics Space

Automotive Aerospace

Tabel 1 Onderzoek Berenschot t.b.v. topteam HTS&M

Andere topsectoren Figuur 2 De samenhang van de verschillende subsectoren in het HTSM-topgebied

9


Het HTSM-ecosysteem is echter ook onder te verdelen in

Groot bedrijf

Midden- en kleinbedrijf

OEM’er

ASML Philips FEI ASMI Océ

Mapper Nucletron De Koningh Assembleon PANalytical

Toeleveranciers

Frencken NTS groep VDL-ETG Norma groep Festo SKF

Brandt Meijer Plaatbewerking Bies Variass Labo

primaire keten en ondersteunende partijen. Op deze manier komen de samenhang en overeenkomsten van deze subsectoren meer tot hun recht. De primaire keten zelf is in vijf soorten ketenspelers of rollen te verdelen. OEM’ers, eigenaren van het eindsysteem en uitbesteders in de supply chain, zijn ketenspelers die ieder een eigen markt kennen en daaruit de eisen voor hun productpakket afleiden. De markt van productiemachines kent vele bekende spelers, zoals Hembrug, ASML, ASMI, FEI, Assembleon en PANalytical, maar ook minder bekende Nederlandse spelers, zoals Timesavers en Voortman. Bekende apparatenbouwers

Tabel 2 Voorbeeld van bekende Nederlandse hightechbedrijven (soort en grootte)

zijn bijvoorbeeld Philips Health Care, Neopost en Océ. Toeleverende ketenspelers zijn onder te verdelen in vier OEM’ers hoeven niet per se groot te zijn, maar kunnen ook

archetypen. Het door Berenschot ontwikkelde classificatie-

in de categorie MKB vallen. Omgekeerd hoeven toeleveran-

model (in opdracht van de NEVAT) gaat uit van twee assen:

ciers geen MKB-bedrijven (meer) te zijn.

•• De verticale as geeft de betrokkenheid in de stuklijst (in dit geval van het totale product

c.q. de totale productfamilie) aan. Onderaan

10

de as mag men losse onderdelen leveren, bovenaan levert men een compleet systeem.

•• De horizontale as geeft de betrokkenheid in het

ontwerpproces aan. Geheel links worden nieuwe systeemconcepten of delen daarvan ontworpen en geheel rechts maakt men alleen alles volgens tekening.

De combinatie van deze twee assen resulteert in vier kwadranten en in elk kwadrant is een archetyperol te benoemen. Er zijn dus vier rollen:

•• Innovator: op een hoog stuklijstniveau werkend aan de ontwerpkant.

•• Integrator: op een hoog stuklijstniveau werkend aan de maakkant.

•• Processpecialist: op een laag stuklijstniveau werkend aan de maakkant.

•• Productspecialist: op een laag stuklijstniveau werkend aan de ontwerpkant.

11


Complete stuklijst OEM Mate van betrokkenheid in stuklijst

OEM

Technologie en Organisatieapplicatiekennis capaciteit en projectmanagement Productspecialist Processpecialist

OEM

Conceptueel ontwerpen

System System innovator integrator

Alleen uitvoeren

Product- en applicatie- Gespecialiseerde kennis fabricage-technologie

OEM Losse onderdelen Figuur 3 Vier soorten rollen van toeleveranciers

Mate van betrokkenheid in het creatieproces

12

OEM’ers omvatten en regisseren de complete supply chain, gevisualiseerd in de groene ring.

•• Anteryon: partssupplier van wafer optics en lenzen,

maar ook processpecialist optische precisieproducten voor derden.

Let op: in één organisatie kunnen soms twee of zelfs drie rollen voorkomen. In vroegere tijden was het zelfs heel gewoon om binnen één onderneming alle rollen te hebben. Het gaat erom welke rol in de markt wordt gezet. Elk kwadrant kent zijn eigen businessmodel, daarom is het ook

•• SKF: partsspecialist van lagers. •• Wijdeven: partsspecialist van electromotoren en spoelen. •• Helvoet: processpecialist van rubber- en kunststofdelen. •• Brandt Fijnmechanische Industrie: processpecialist van draai- en freesonderdelen.

lastig om zomaar van rol te veranderen in de markt. Naast deze primaire keten kennen we ook de volgende speHierna volgen enkele voorbeelden om duidelijker te maken

lers als belangrijk onderdeel van het ecosysteem:

wat wordt bedoeld:

•• Kennisinstituten: bijvoorbeeld TNO, NLR en M2I. •• Opleidingsinstituut: Mikrocentrum. •• Universiteiten: bijvoorbeeld TU/e, UT en TU Delft. •• Belangenorganisaties: bijvoorbeeld DSPE, NEVAT, FHI,

•• •• TNO: systeeminnovator voor onder

Spark Holland: systeeminnovator van auto-samplers. andere modulen van ASML.

•• CCM: systeeminnovator voor systemen van Océ, ALSI. •• Stork Fokker: systeeminnovator van (bewegende) vleugeldelen en processupplier composietproducten.

•• Nedcar: systeemintegrator assemblage auto’s.

•• Vacutech: systeemintegrator van vacuümassies.

FME, Metaalunie en Platform High Tech Systems.

•• Overheden: nationale en regionale overheden, maar ook regionale ontwikkelingsmaatschappijen en Syntens.

13


Macrotrends zorgen voor een vraag

Hieronder volgt een overzicht van belangrijke langetermijn-

naar meer en nieuwe hightechsystemen

trends die de vraag naar systemen mede bepalen:

Ontwikkeling

Beschrijving

Kansen/bedreigingen

Bevolkingsgroei

Groei van de wereldbevolking zal komende decennia verder toenemen. Schatting VN: meer dan 8 miljard mensen in 2050

Wereldwijde economische groei Schaarste van grondstoffen, energie, voedsel, water

Globalisering en opkomende economieën

Opkomen van BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China)

Groei van afzetmarkten wereldwijde economie Meer concurrentie

Duurzaamheid

Toenemende aandacht voor goede verhouding van people, planet, profit

Kansen voor duurzame producten, businessmodellen en energiebezuinigingen Beperkende wetgeving en geen level playing field

Klimaatverandering

Grote veranderingen in klimaat met uiteenlopende gevolgen per gebied

Producten en diensten ter bescherming tegen zeespiegelstijging Grote rampen

Lokalisering

Toename van lokale productie door veiligheidsissues, protectionisme en voordelen, zoals meer kennisuitwisseling en reductie van transportkosten

Meer economische groei van clusters in Nederland Rem op wereldwijde economische groei

Veiligheid

Meer aandacht voor veiligheid door groeiend onveiligheidsgevoel

Groei van veiligheidsproducten

Verstedelijking

Meer dan de helft van de wereldbevolking woont tegenwoordig in een stad

Toename van vervuiling, congestie en criminaliteit Producten die deze problemen oplossen

14

Vergrijzing

Toename van het aantal ouderen in de westerse wereld en relatieve afname van het aantal werkende mensen

Groei in sectoren gericht op ouderen, zoals health, zorg en leisure Afname van de welvaart door relatief minder aantal werkzame personen

Gezondheid

Toename van gezondheidsproblemen, zoals overgewicht, chronische ziekten en patiënten met meerdere aandoeningen Belang van gezondheid toegenomen

Medische en zorgsector zullen sterk groeien Toename (hightech) medische apparaten Groeiende kosten gezondheidszorg

Beleveniseconomie, internet en entertainment

Vermaak is steeds belangrijker en groeit daardoor

Verdere groei van sectoren die mensen vermaken

Bottom of the pyramid

Nieuwe businessconcepten voor de grote groep armsten van de wereld

Nieuwe businessconcepten

In control

Toenemende neiging om risico’s te mijden c.q. te voorkomen

Veel complexe sensor-/actuatornetwerksystemen met hoge mate van regelkringen

Veel van deze trends zorgen voor directe marktontwikkelingen die voor het Nederlandse HTSM-cluster van belang zijn:

•• Meer en nieuwe soorten systemen (soms ook als dienst: leasen in plaats van aanschaffen).

•• Systemen die rekening houden met verschillende culturele settings (andere human interfaces).

•• Duurzaamheid wordt belangrijker: hergebruik, minder gebruik energie en (schadelijke) materialen.

•• Systemen die op afstand te bedienen en te onderhouden zijn.

•• Systemen als onderdeel van een netwerk (via internet).

15


New additive Manufacturing systems New medical devices New bottom-of-the piramid products New information & communication generations New simulators

New cars

New robots

New unmanned planes Figuur 4 Nieuwe hightechsystemen

16

Ook hebben deze trends steeds meer invloed op de manier van ontwerpen (van deze groeiende hoeveelheid) van

•• Steeds meer model based design en koppeling CAE-CAD-CAM.

hightechsystemen:

•• Gezien de samenhang van de verschillende subfuncties is

•• Precies en klein; maar hoe te verbinden met de ‘rest’ van de systeemwereld?

een multidisciplinaire/architectuuraanpak een vereiste.

Deze puzzels dienen niet alleen bij de OEM’ers opgelost te

•• Om snelheid te maken bij de ontwikkelprocessen is

de kwaliteit van functiedenken (functioneel kunnen opdelen en op de juiste wijze specificeren: bouwblokken) cruciaal om beheerst parallel te kunnen werken.

•• Door deze werkwijze is interfacemanagement (wijzigingsbeheer op de overeengekomen interfaces) erg belangrijk.

•• Hightechsystemen worden steeds meer

sensornetwerken (storingen en up-time).

•• Energie in gebruiksfase en materiaalgebruik in

aanmaakfase en recyclefase gaan de ontwerpen van hightechsystemen beïnvloeden binnen nu en vijf jaar.

worden, maar ook steeds meer in de keten als een toeleveren uitbesteedprobleem.

17


BEGRIPPENLIJST 1st tier supplier

vaak zes sigma. Dit staat voor een 99,99966% foutloos pro-

Dit begrip komt oorspronkelijk uit de automotive en geeft

ces, oftewel 3 tot 4 fouten per miljoen. Motorola stelde dit

de diepte van de keten aan. Vaak worden 1st, 2nd en 3rd

doel op zes sigma voor alle productieprocessen. Deze term

tier gebruikt om aan te geven hoe de relatie vanuit de

werd later overgenomen als bijnaam voor alle bedrijfskun-

OEM’er wordt gezien. De 1st tier supplier is de eerstelijns

dige en technische activiteiten om dit doel te bereiken.

toeleverancier en direct toeleverend aan de OEM’er. De 2nd tier supplier levert aan de 1st tier supplier, etc.

Me as u re

fine De

Six sigma

Six sigma (zes sigma in het Nederlands) is een manage-

fouten te ontdekken en te verwijderen, de procesvariatie te

A n aly

is om evidence based, door de oorzaken van defecten of

C o n tr ol

ola in de VS ontwikkeld in 1986. Het doel van six sigma

se

mentstrategie. Oorspronkelijk is deze strategie door Motor-

reduceren. De term six sigma komt vanuit de statistiek- en productie-

I m p ro v e

processen. De mate van sigma duidt de volwassenheid van een proces aan; hoe foutloos is het proces? Het hoofddoel is

figuur 5 DMAIC stappenplan van SixSigma

18

ASL: approved supplier list

Lijst van toeleveranciers die door een bepaalde organisatie gescreend zijn op bepaalde eisen/prestaties en daarmee vrij te gebruiken zijn bij alternatieve inkoopafwegingen. Asset recovery

Asset recovery, ook wel investeringsherstel of bronherstel genoemd, is het proces van het maximaliseren van de waarde van activa aan het einde van de levensduur door middel van effectief hergebruik, modificatie of recycling van grondstoffen. Steeds meer hightech OEM’ers denken na over het opzetten van asset recovery-activiteiten.

Businesscase

Een businesscase een zakelijke rechtvaardiging van een Black belt

project of andersoortige investeringen, zoals new business

Black belt of master black belt zijn de experts die de six

developmentactiviteiten of acquisities. De essentie is dat de

sigmamethodiek uitdragen binnen de organisatie. Deze

opbrengsten (baten) van een project of investering inzichte-

behoren tot de special six sigma-infrastructuur van mensen

lijk worden gemaakt en vervolgens worden gekwantificeerd

binnen de organisatie (‘black belts’, ’green belts’, ‘orange

(in Euro’s). De opbrengsten worden vervolgens gerelateerd

belts’, etc.). Een black belt leidt green belts op, en pakt de

aan de investeringen (kosten) van het project. Dat betreft

grote projecten aan als projectleider.

zowel eenmalige kosten (CAPEX) en wederkerende kosten (OPEX). Vervolgens kan daarmee de return on investment of de terugverdientijd van het project worden uitgerekend.

19


Naast de financiële onderbouwing, worden in een busines-

CAD (Computer Aided Design)

scase ook andere projectmanagementaspecten beschreven,

CAD is een afkorting voor computergesteund ontwerpen.

zoals risicobeheersing, organisatie en planning.

Met behulp van 2D- en 3D-softwaresystemen kan een ontwerp worden getekend. 2D-ontwerpen worden gebruik voor

BPR (Business Process Redesign)

technische tekeningen, 3D-ontwerpen voor onder andere

BPR is het compleet herontwerpen van een bestaand proces.

het aansturen van CNC-machines.

Met verbetertechnieken, zoals lean en six sigma wordt een bestaand proces via kleine stappen geoptimaliseerd. Het kan

CAE (Computer Aided Engineering)

echter zijn dat men tegen weeffouten aanloopt, waardoor

CAE is een allesomvattende term voor het gebruik van com-

een herontwerp van het proces nodig is om een grote(re)

puters bij de ontwerp-, analyse- en productiefase. Bij de ont-

verbeterstap te maken.

werpfase wordt verwezen naar CAD (tekenprogramma’s). Bij analyse kan men denken aan programma’s voor het

BtB/BtC (Business to Business/Business to Consumer

simuleren, valideren en optimaliseren van statische, dyna-

Er wordt vaak onderscheid gemaakt in de eindmarkten van

mische, thermische eigenschappen van een (samengesteld)

High Tech Systems. De professionele klanten (business-

product. Ook kan het gebruikt worden om een gietproces te

to-business) en de consument (business-to-consumer zijn

simuleren. Bij de productiefase wordt verwezen naar CAM.

eindmarkten met een grote invloed op het samenstellen van een productportfolio en de marketing (communicatie) van

CAM (Computer Aided Manufacturing)

het bedrijf naar zijn klanten.

CAM typeert het gebruik van software om machines en tools (numeriek) te besturen. Een 2D-/3D-ontwerp vanuit een CAD-tekening wordt omgezet in een productieopdracht,

20

bijvoorbeeld CNC-machines. Rapid prototyping (zoals

visualiseren. Het certificeringsprogramma is van toepassing

3D-printen) gebruikt ook CAM.

op materialen, deelassemblages en kant-en-klare producten.

Call rate

Het cradle-to-cradle-certificeringsprogramma bevat eisen

Deze kwaliteitsindicator wordt vaak bij consumentenpro-

voor:

ducten gebruikt en geeft het aantal klantenklachten weer

•• product-/materiaaltransparantie; mens-/

die in de garantieperiode zijn ontstaan. Cradle-to-cradle (gate-to-cradle, cradle-to-gate)

Bij cradle-to-cradle houdt een ontwerper van producten rekening met de productie- en gebruiksfase van een product,. maar vooral ook met de afdankfase. Bij het ontwerp

milieugezondheidsveilige eigenschappen van materialen

•• product-/materiaalhergebruik •• productie van schone energie •• watergebruik tijdens het fabricageproces •• sociale eerlijkheid en bedrijfsethiek.

van een ‘cradle-to-cradle’-product wordt nagedacht over

Closed loop

hoe de materialen na de gebruiksfase weer goed benut kun-

In overeenstemming met de cradle-to–cradle-gedachte kan

nen worden,. zonder verlies van kwaliteit of functionaliteit.

een materiaalketen volledig gesloten worden. Er is dan sprake

Het boek Cradle to Cradle, Remaking the Way we Make

van een closed loop. Dit houdt in dat alle materialen en

Things, is geschreven door Braungart en McDonough.

onderdelen volledig zijn her te gebruiken voor nieuwe producten, of biologisch afbreekbaar zijn. Bij hergebruik mag geen

Cradle-to-cradle-certificering is een vierlaagsbenadering

downcycling optreden, wat betekent dat de eigenschappen van

die bestaat uit een basic-, silver-, gold-, en platinumniveau

het gerecyclede materiaal niet minder zijn dan de virgin-mate-

om constante verbetering van het cradle-to-cradle-traject te

rialen. Bij biologisch afbreekbaar betreft het materialen die in de natuur (relatief) snel kunnen worden gecomposteerd.

21


problemen te identificeren, voordat men doorgaat in de volgende fase van het proces. De uiteindelijke design review Groei

geeft akkoord voor het lanceren van het product.

Recycling

DoE (Design of Experiments) Grondstof

Biosfeer

Consument

Technosfeer

Grondstof

Dit begrip, experimenteel ontwerpen, is een ontwerpmethode gebaseerd op de statistiek. Aan de hand van experimenten worden processen verbeterd. In de verschillende experimenten wordt aan de hand van parameters een experi-

Biologische afbraak

Productie

ment gewijzigd. Door deze wijzigingen probeert men inzicht te krijgen in bepaalde (on)gewenste effecten en correlaties.

Figuur 6 Closed loop

Een DoE wordt vaak in een six sigma-aanpak gebruikt.

Om een keten volledig te sluiten, zal het inwinnen, schei-

Normaal experimenteren:

Design of experiments:

den en herwinnen van onderdelen en materialen volledig

Instelparameters één voor één testen, d.w.z.: Varieer parameter 1 tot de optimale instelling, en daarna, varieer parameter 2 tot de optimale instelling. Grafisch is b.v. het volgende gebeurd:

De Instelparameters worden samen gevarieerd. Grafisch gebeurt b.v. het volgende:

parameter 2

parameter 2

ingericht moeten zijn. Design review

= geteste instelling

Een design review is een mijlpaal in een productontwikkelingsproces, waarbij het ontwerp wordt geëvalueerd aan de hand van gekozen requirements. Het doel is om de resultaten van de gedane activiteiten te verifiëren en eventuele

parameter 1 Bron: Quality target.com

Figuur 7 DOE

Wat is het verschil?

parameter 1

22

Ecodesign

Bij ecodesign wordt de volledige levenscyclus van een pro-

Ecodesign is een relatief nieuw begrip, dat het streven

duct of proces bekeken en worden de hoogste milieubelas-

uitdrukt om bij het ontwerp van een proces of product niet

tingen het eerst aangepakt. Ecodesign kan plaatsvinden door

alleen rekening te houden met economische, technische en

een product te herontwerpen of door de markt te analyseren

menselijke criteria, maar ook met milieucriteria. Vroegere

en bij te sturen.

methodologieën zorgden er vooral voor dat milieuschade werd hersteld na het vrijkomen van schadelijke stoffen

ERP (Enterprise Resource Planning)

(ontwikkeld sinds het groeiende milieubewustzijn en de

Met ERP wordt in de regel een softwareprogramma bedoeld.

opkomst van de groene beweging in de jaren 1970). Dit

Dit soort computerprogramma’s wordt voornamelijk bin-

worden end-of-pipe-oplossingen genoemd. Een typisch

nen organisaties gebruikt ter ondersteuning van alle proces-

voorbeeld hiervan is een autokatalysator, die schadelijke

sen binnen het bedrijf. Een ERP-programma bestaat meestal

stoffen afbreekt net voor deze de uitlaat verlaten.

uit kleine deelprogramma’s (modules) die allemaal een specifieke taak ondersteunen.

Bij ecodesign wordt een proces volledig herontworpen zodanig dat schadelijke stoffen in veel mindere mate, of hele-

Een voordeel van een ERP-systeem is dat gegevens van

maal niet, aangemaakt worden. Ecodesign streeft naar het

bijvoorbeeld klanten en producten slechts eenmaal inge-

vermijden van afval door middel van preventie. Dit bespaart

voerd hoeven te worden, omdat een enkele database wordt

niet alleen materiaal om de vervuilende stoffen aan te

gehanteerd. Naast het feit dat de kans op inconsistente data

maken, maar ook tijd, geld en energie om de vervuilende

wordt verkleind, kan een ERP-systeem veel andere voordelen

stoffen weer af te breken.

bieden, zoals een efficiëntere manier van werken, betere communicatie en kostenreductie.

23


Early supplier involvement

ductportfolio meegenomen (opzet marketingplan). Oftewel,

Hiermee wordt bedoeld dat het verstandig is om bij inno-

zit de businesscase goed in elkaar? Focus op de klantwensen

vatie- en productontwikkelprojecten in een vroegtijdig

is daarbij het sleutelwoord.

stadium belangrijke toeleveranciers te betrekken. FTR (First Time Right) Engineering

Vanuit de lean-filosofie is FTR een niet weg te denken term.

Engineering kan worden samengevat als het toepassen van

Het gaat erom dat binnen het productieproces het kwa-

wetenschappelijke, economische, sociale en praktische

liteitsniveau dusdanig is, dat alles in een keer goed gaat.

kennis voor het kunnen ontwerpen, produceren en onder-

Oftewel: alle producten worden foutloos geproduceerd en

houden van onder andere machines, producten, systemen,

diensten foutloos geleverd.

materialen en processen. FCP (Functie Creatie Proces)

FCP is het verder uitwerken van ideeën voor nieuwe producten en diensten. Na het genereren van haalbare ideeën (er is vaak al een eerste screeningfase waar ideeën afvallen) worden de behoeftes in het voorontwikkelproces of Functie Creatie Proces vertaald in haalbare functies voor het product of de dienst. De vraag is: wat zijn precies de functies die een product of dienst moet uitvoeren en welke eisen worden daaraan gesteld? In deze fase wordt ook de slaagkans in de markt, de financiële aantrekkelijkheid en de fit met het pro-

Figuur 8 First time right

24

FMEA (Failure Mode Effect Analysis)

–– Mogelijk falen: van elk uniek deel worden op een

In een FMEA onderzoekt men het gevolg van mogelijk falen

‘brainstorm’-achtige wijze mogelijke faaltoestanden

van een product of een proces. Daardoor kunnen op voor-

opgesomd.

hand constructieve of procesmaatregelen worden getroffen die dit mogelijk falen voorkomen.

–– Oorzaak: van elk mogelijk falen wordt de oorzaak vermeld. –– Effect van het falen: elk mogelijk falen wordt

Het FMEA-proces doorloopt de volgende opeenvolgende stadia:

onderzocht op de gevolgen ervan. –– Ontdekkingswijze van het falen: gezamenlijk worden door het multidisciplinair team de kans,

•• Modelvorming. Het systematisch opdelen van een product, werktuig of proces in

de ontdekking en het gevolg op het mogelijk falen ingeschat.

unieke delen. Dit wordt, door de deskundige, vooraf aan het FMEA-proces gedaan.

Aan de inschattingen worden, door vergelijking met bekende zaken, waarden toegekend. Deze waarden worden

•• FMEA-proces. Door een team, met deelnemers

met elkaar vermenigvuldigd. Aldus wordt het totale risico

van verschillende achtergronden, wordt elk

berekend: T = K x O x G (Totaal risico = Kans op x Ontdek-

uniek deel beoordeeld op de volgende zaken:

kingswijze x Gevolg schade).

–– Functie: de opsomming van functies van het product, werktuig of proces. Dit wordt primair

Forecasting

gedaan om de teamleden die niet bekend zijn met de

Forecasten is het voorspellen van benodigdheden, resulta-

materie, de kans te geven zich in te leven.

ten of gebeurtenissen die nog niet hebben plaatsgevonden. Forecasten kan worden gedaan op basis van kwalitatieve

25


data (marktonderzoek, enquêtes, etc.) of kwantitatieve data

ISO 26000

(historische data en/of trends). Er is altijd een mate van

ISO 26000 is een richtlijn voor het implementeren van

risico’s en onzekerheden aanwezig bij forecasten. Forecasten

MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) in een

is gekoppeld aan het opslingereffect.

organisatie. De richtlijn gaat hierbij uit van zeven MVOprincipes, en zeven MVO-kernonderwerpen die vallen onder

Green belt

maatschappelijke verantwoordelijkheid. Deze principes

Een green belt is een expert die de six sigmamethodiek

vormen de basis bij elk besluit en elke activiteit van een

uitdraagt binnen de organisatie. Deze behoren tot de special

organisatie. Het gaat om de volgende principes:

six sigma-infrastructuur van mensen binnen de organisatie

1. Accountability (verantwoordelijkheid nemen

(‘black belts’, ‘green belts’, ‘orange belts’, etc.). Een green

en verantwoording afleggen).

belt voert projecten uit onder leiding van een (master black

2. Transparantie.

belt). Dit zijn vaker de middelgrote projecten.

3. Ethisch gedrag. 4. Respect voor stakeholderbelangen.

Installed base

5. Respect voor weten regelgeving.

OEM’ers leveren hightech systemen af aan hun klanten

6. Respect voor internationale gedragsnormen.

die vervolgens hun systemen in gebruik nemen. Over het

7. Respect voor mensenrechten.

algemeen weten OEM‘ers wie hun systemen gebruiken en waar ze – waar ook ter wereld - staan. Deze verzameling van

Naast de MVO-principes, benoemt ISO 26000 zeven MVO-

actieve systemen wordt de installed base genoemd.

kernthema’s die in elke organisatie aandacht moeten krijgen. Deze kernthema’s zijn onderverdeeld in 36 subthema’s, de zogeheten MVO-issues. Organisaties moeten zelf bepalen of en in hoeverre een bepaald MVO-issue relevant is, maar

26

ze moeten in elk geval iets doen met deze zeven kernon-

JIT (Just In Time)

derwerpen. Per subthema geeft ISO 26000 richtlijnen om

JIT is een logistieke methode voor voorraadbeheersing beho-

invulling te kunnen geven aan de thema’s.

rend tot lean. Het betekent ‘precies op tijd’ leveren wat de klant of ketenpartner nodig heeft.

7

2

Maatschappelijke betrokkenheid

Mensenrechten

Het doel van JIT is om levering en productie zodanig op elkaar af te stemmen dat voorraad geminimaliseerd wordt. Dit zorgt uiteindelijk voor lagere (voorraad)kosten.

Behoorlijk bestuur 6 Milieu

Jobber

1

3

Organisatie

Arbeidsomstandigheden

Toeleveranciers in de HTSM-keten die alleen machinecapaciteit verhuren en verder geen toegevoegde waarde leveren. KPI (Key Performance Indicator)

KPI is een variabele om de prestatie van een (deel)proces 5

4

Consumenten aangelegenheden

Eerlijk zaken doen

Bron: website Ahrend

Figuur 9 ISO 26000

of organisatie te meten. Het is een managementinstrument om de strategische doelstellingen te vertalen naar de praktijk (operationele doelstellingen). Een KPI voldoet aan het SMART-principe: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. Een voorbeeld van een KPI is de interne afkeur, als percentage van de gerealiseerde omzet.

27


Interne afkeur (% van de omzet) in week 48

Extra materiaal verbruik (% van de omzet) in week 48

Lean

Voor lean is een aantal benamingen te noemen: lean manufacturing (slanke productie), lean production of het Toyota

40% 30%

50%

60% 70%

20%

80%

10% 0%

90% 100%

40% 30%

50%

Production System (TPS). De methode komt van origine

60% 70%

20%

80%

10% 0%

90% 100%

uit Japan, van Toyota. Door een slanke productie moet de kwaliteit van het product omhoog gaan en de kosten gereduceerd worden. Dit moest leiden tot een verbetering van het bedrijfsresultaat. Lean manufacturing is ontstaan vanuit denken in processen en is een bottom-up verbetermethodiek.

Herstelkosten ext. afkeur (% van de omzet) in november

40% 30% 20%

50%

60%

8 70% 80%

10% 0%

Gemiddeld aantal dagen later verzonden van orders

90% 100%

10

•• Reduceren van Muda (verspilling), Mura (doorstroom)

12

6

14

4

16

2

18 0

20

De belangrijkste aspecten van lean zijn:

en Muri (overbelasting).

•• Waarde voor klanten staat centraal, betrekking

hebbend op primaire processen zoals: engineering, manufacturing, distributie en services.

Figuur 10 Voorbeeld KPI-weergave

•• Processen benaderen vanuit de gedachte wat het doel van het proces is en welke waarde dit toevoegt voor klanten.

28

•• Een nulmeting van processen en kijken hoe processen beter kunnen verlopen.

LCA (Life Cycle Analysis)

Dit is een methode om de milieu-impact van producten te meten over de gehele levensfase van een product (van

•• De oorsprong van lean manufacturing is terug

grondstof tot end-of-lifefase).

te leiden naar een lange serie van innovaties:

–– Venetiaans Arsenaal (1450) – flowproductie van koopvaardijschepen. –– Franse Leger (1780s) – uitwisselbaarheid van onderdelen. –– Henry Ford (Highland Park, 1914) – seriematige productie van Ford T-model. –– Duits concept ’taktzeit’ (eind jaren 30 vorige eeuw) – een station verricht alle voorgeschreven handelingen binnen de afgesproken (op output afgestemde) tijd alvorens aan een volgend product te beginnen

Figuur 11 LCA

29


Deze informatie kan door een bedrijf op verschillende

soorten. High complexity betreft de hoge complexiteit van

manieren worden gebruikt:

de producten. Tegenhanger hiervan is low tech (makkelijk te maken producten).

•• Als stuurinformatie om een (strategische) focus te kiezen op welke duurzaamheidsindicatoren

MES (Manufacturing Execution System)

er gestuurd gaat worden (bijvoorbeeld

MES is een informatiesysteem voor het monitoren en aan-

waar de meeste milieubelasting is).

sturen van productieprocessen met een continu karakter. Een MES kent de volgende kenmerken:

•• Als methode om tijdens de productontwikkeling designalternatieven te kunnen vergelijken.

•• MES geeft het productieproces weer als een gesloten systeem van energie- en materiaalstromen.

•• Als fact based-onderbouwing voor labels, benchmarking en ‘green marketing’.

•• MES wordt voornamelijk gebruikt door

managementniveaufuncties, procescontrolerende

•• Als informatievoorziening omdat klanten erom vragen.

leidinggevenden, hoofdmedewerkers productie (supervisors) en toegewezen medewerkers.

LVHMHC (Low Volume High Mix High Complexity)

LVHMHC is een karakterisering van het leeuwendeel van de Nederlandse High Tech Systemstoeleverketen. Low volume

•• MES is zowel een realtimesysteem als een data-archief voor historische gegevens.

betekent kleine seriegroottes. Tegenhanger hiervan is high volume ofwel massafabricage. High mix staat voor de variëteit van de af te leveren producten, dus de verschillende

•• MES biedt een controlefunctie over het hele

productieproces, zoals planning en controle van

30

de productieorders, primairekostencalculaties,

Inzicht in excellente bedrijfsvoering, concrete, tastbare resultaten geboekt

materiaal- en energiebalansaccounting en

berekenen op basis van productiegegevens.

Doel

Beperkte en specifieke lijst van KPI’s

tie

Processen

riode is aangegeven wat en hoeveel er geproduceerd moet worden (op basis van de vraag). Het kwantificeert de benodigde hoeveelheid materialen (BOM) en andere resources om de productie te optimaliseren. Ook kunnen eventuele

ring

MPS (Master Production Schedule)

Een MPS is een schema waarin over een bepaalde tijdspe-

Eén maangementvisie en afgestemde focus en normen en waarden

s tu Be

Geautomatiseerde managementrapportage met realtimestatusrapporten

rm a

•• MES biedt de mogelijkheid productiewinsten te

Klant krijgt exact wat beloofd is

Info

monitoring van batchproducties.

Continu verbeteren is in alle gelederen van de organisatie verankerd

Geoptimaliseerde keten van processen

Beheerste processen Orga

nisatie

Professionele, resultaatgerichte cultuur

Geïntegreerde ICT-keten Heldere taakverdeling Verantwoordelijkheden én bevoegdheden

bottlenecks op voorhand worden geïdentificeerd. Figuur 12 PBOI model van Operational Excellence

OE (Operational Excellence)

OE maximaliseert de operationele winst, gepaard met een zo

OEE (Overall Equipment Effectiveness)

hoog mogelijke kwaliteit, door middel van continue proces-

OEE is een KPI die de effectiviteit van een productieomge-

verbetering. OE bevat methodes, zoals lean en six sigma.

ving laat zien. De formule van OEE = Beschikbaarheidsgraad * Prestatiegraad * Kwaliteitsgraad.

31


De beschikbaarheidsgraad is de verhouding tussen de

Open innovatie (Chesborough)

werkelijke productietijd en de totale nettoproductietijd. De

Open innovatie betreft het betrekken van de buitenwereld

prestatiegraad is de verhouding tussen de werkelijke output

bij innovatie. Voor open innovatie is een andere mentaliteit

en de verwachte output. De kwaliteitsgraad is de verhouding

en bedrijfscultuur nodig dan voor traditionele of gesloten

tussen goedgekeurd product en de werkelijke output.

innovatie. Het openinnovatieprincipe is dan ook een logische opvolger van het kerncompetentiedenken. Het is dan

OEM (Original Equipment Manufacturer)

ook niet verwonderlijk dat dit model van Henry Chesbrough

Een OEM is een bedrijf dat producten levert ten behoeve

nog volop in de belangstelling staat.

van een merkleverancier. De merkleverancier verwerkt het product in eigen producten alsof het een eigen fabricaat is. Het verwerkte product kan uiteenlopen van schokdempers tot harde schijven. OEM komt onder andere voor in de computer- en automobielindustrie.

Other firm’s market

Licensing Technology spin-offs Internal technology base

Current market

Een OEM is niet altijd de echte bouwer. Met name bij computers en daaraan gerelateerde randapparatuur kopen OEM’s duizenden systemen in bij zogenaamde IHV’s

External technology base

(Independent Hardware Vendor) die de hardware eigenlijk in elkaar zetten. OEM’s passen deze systemen slechts in beperkte mate aan: plaatsen er bijvoorbeeld hun logo’s op

New market

Technology insourcing R

en verkopen deze complete systemen onder eigen naam. Figuur 13 Open innovatie

D

32

Er is een enorme hoeveelheid kennis aanwezig buiten de

Opslingereffect

R&D-laboratoria van grote bedrijven. Zo nemen werkne-

Het opslingereffect (ook wel zweepslageffect genoemd)

mers veel kennis mee als zij van baan veranderen. Dit werd

verwijst naar het probleem dat kan ontstaan door de fluctu-

altijd als gevaar gezien, maar kan ook als kans worden

erende vraag van orders binnen een bevoorradingsketen. De

gezien als een bedrijf deze kennis weet te gebruiken.

fluctuerende vraag naar producten bemoeilijkt het voorspellen van het aantal te produceren producten. De produc-

Ook is er de laatste jaren een significante toename van de

tievoorraad kan hierdoor in een situatie raken waarin deze

hoeveelheid beschikbaar durfkapitaal. Hierdoor kunnen

binnen een kort tijdsbestek van een voorraadtekort overgaat

veelbelovende ideeën op een andere manier verder ontwik-

in een voorraadoverschot.

keld worden, bijvoorbeeld in de vorm van start-ups. Daarnaast nemen de mogelijkheden toe om ideeën buiten het

Quantity ordered

bedrijf verder te ontwikkelen, bijvoorbeeld door spin-offs of licensering. Ten slotte zijn er vaak nog de andere spelers in de keten (bijvoorbeeld toeleveranciers) die een steeds sterkere invloed uitoefenen op het innovatieproces. Al deze factoren hebben ertoe bijgedragen dat bedrijven zoeken naar andere manieren om hun innovatieproces meer effectief en efficiënt te maken. Een voorbeeld hiervan is het actief

time

Retailer

time

Distributor

zoeken naar nieuwe technologieën en ideeën buiten de onderneming, maar ook het samenwerken met ‘concurren-

Bron: http://www.itusozluk.com/gorseller/bullwhip+effect/

ten’ en toeleveranciers om op die manier meerwaarde voor

Figuur 14 Opslinger-effect

de eindklant te creëren.

time

Manufacturer

33


ORP (Order Realisatie Proces)

duidelijk omschreven en zijn de risico’s steeds beter te over-

ORP staat voor de wederkerende activiteiten om orders

zien, waardoor tijd en geld beter beheersbaar zijn.

te realiseren. Het behelst meer dan productieactiviteiten alleen. Ook verkoop, werk voorbereiden, plannen, inkopen,

PDM/PLM (Product Data Management/

opslaan, inspecteren en verzenden behoren tot de activitei-

Product Lifecycle Management)

ten binnen het order realisatieproces. De doorlooptijd van

PDM zijn softwaresystemen voor voor opslaan en updaten

al deze activiteiten achter elkaar voor het uitleveren van een

van data over een (fysiek) product, zodat papieren veran-

order wordt ook weleens order rensponsiveness genoemd.

deringen overbodig worden. Iedereen kan aanpassingen en opmerkingen over het product centraal opslaan volgens een

PCP (Product Creatie Proces)

bepaalde procedure om samenwerking te ondersteunen. Uit-

In het PCP worden nieuwe producten en/of diensten ont-

gebreide PDM-systemen zijn ook als projectmanagementsy-

wikkeld, of nieuwe processen/organisatieconcepten verder

steem te gebruiken.

uitgewerkt. In deze fase worden voor productinnovatie vaak prototypen/demo’s getest: is het geworden zoals we

PLM is gericht op management van een product gedurende de

bedoeld hadden? Ook het testen van het nieuwe product of

gehele lifetimecyclus. Een belangrijk onderdeel is de afstem-

de nieuwe dienst door een testpanel, is onderdeel van deze

ming tussen partijen tijdens de productontwikkeling (dus

fase. Tegelijkertijd wordt de marktintroductie (marketing

gelijk aan het PDM-systeem). Daarnaast zijn er veel applica-

en communicatie) voorbereid, maar vaak ook het primaire

ties die net als ERP- en PDM-systemen gericht zijn op portfo-

(productie)proces en de eventuele andere processen die

liomanagement, projectmanagement, resourcemanagement,

aangepast moeten worden (bijvoorbeeld de (her)inrichting

strategic sourcing, design collaboration en visualization. Ech-

van de supply chain of serviceprocessen). In deze fase is het

ter, het PLM-systeem is breder. Het PLM-systeem ondersteunt

einddoel (nieuw product, dienst, proces of organisatie) vrij

alle aspecten van de lifecycle (conceptualize, plan, design, ont-

34

wikkeling, productie, logistiek, service en afstoting), zodat er als het ware ‘one version of the truth’ rond het product wordt

•• Groei: in deze fase is er een sterke groei van de verkochte productaantallen. Ook komen deze fase steeds

gecreëerd. Daarnaast ondersteunt het systeem de afstemming

meer concurrenten met vergelijkbare aanbiedingen.

en samenwerking tussen vele verschillende groepen (design

Het product wordt winstgevender. De promotie-

engineers, manufacturing engineers, productie, inkoop,

uitgaven zijn hoog en gericht op naamsbekendheid.

marketing) en betrekt het ook groepen buiten de organisatie

Het marktaandeel stabiliseert in deze fase.

(consumenten, partnerkanalen en toeleveranciers). PLC (Product Life Cycle)

•• Volwassenheid: de producten die de eerste stadia overleven, blijven lang in deze fase. Deze fase

Het denken in PLC is een manier om de levenscyclus van

kenmerkt zich door afname van verkoopgroei en

een product beter te begrijpen en om de innovatiestrategie

uiteindelijk stabilisatie. Prijzenoorlogen en intense

hierop te baseren.

competitie komen voor en de markt verzadigt. Door lage marges verlaten producten de markt. Promotie is

De volgende strategieën worden per fase gevolgd:

•• Introductie: dit is de beginfase van een product; het is net op markt gekomen. Een typerend aspect van

wijdverspreid met gebruik van verschillende media.

•• Afname: in deze fase nemen verkopen van

producten af. Er is intense prijserosie en steeds

deze fase is dat het product sterk wordt gepromoot

meer producten worden uit de markt gehaald.

om awareness te creëren. Indien het product weinig

Winstgevendheid kan worden verhoogd door

tot geen concurrentie heeft, wordt een skimming

het verlagen van de marketingkosten.

price strategy gevolgd. Er zijn beperkte aantallen producten verkrijgbaar via enkele distributiekanalen.

35


Bij het gebruik van dit model moet men bedenken dat in

namelijk gebruikt in de chemie. Voorbeeld: als 1 kilogram

realiteit weinig producten letterlijk deze cyclus volgen. Som-

(1.000 gram) water is verontreinigd met 1 milligram (0,001

mige producten slaan ook fasen over. Bovendien verschilt

gram) lood, dan is de PPM gelijk aan 1. In de HTSM-sector

de lengte van de fasen enorm. En door verbeteringen en

wordt PPM echter vaak gebruikt als een kwaliteitsrichtlijn,

veranderingen aan het product worden fasen opgerekt en

waarbij de afkeur van bepaalde producten wordt bedoeld.

verkopen (tijdelijken) gestimuleerd.

Het gaat hier natuurlijk wel om producten die in hogere series, zo niet massa worden gemaakt. Zes sigma staat voor

PIP (Product Introductie Proces)

een afkeurpercentage van 3,4 PPM wat nagenoeg dus zero

PIP behelst alle activiteiten die nodig zijn om een product te

defects inhoudt.

introduceren en te promoten op de markt. Roadmapping (product en technology) PPS (Publiek Private Samenwerking - research)

Roadmapping betreft de ontwikkeling van een gezamenlijke

PPS betreft een programma of project dat zowel door

visie. Dat kan binnen een bedrijf of met een groep bedrij-

publiek (overheids)geld als door privaat (bedrijven)geld

ven (branches) en andere organisaties. Het is een proces

wordt gefinancierd. In researchomgevingen bestaan veel

waarbij experts toekomstige markt-, technologie- en andere

innovatieprojecten die deze vorm van financiering kennen.

ontwikkelingen evalueren en de consequenties daarvan

Het huidige topsectorenbeleid kent ook als uitgangspunt dat

doorvertalen naar wat dat betekent voor bedrijven en andere

innovatieprojecten uit beide bronnen worden gefinancierd.

organisaties.

PPM (Parts Per Million)

Er zijn verschillende soorten roadmaps met andere

PPM (het aantal deeltjes per miljoen) geeft de concentratie

doelstellingen:

van een deeltje aan in een vloeistof of gas en wordt voor-

36

Keten- of sectorroadmaps brengen de verwachte ontwikke-

een intern R&D-plan en een plan voor marktintroductie

ling van een hele branche of keten in kaart. Het roadmap-

van nieuwe producten te ontwikkelen. Een voorbeeld van

pingproces biedt een manier om het risico voor individuele

het totaalproces, inclusief filters om van een long list

ondernemingen te minimaliseren, omdat verschillende

naar de geselecteerde projecten te komen, is hieronder

partijen beslissen over de prioriteiten voor toekomstige

weergegeven.

technologische ontwikkelingen en wat elke partij dient bij te dragen (bijvoorbeeld ontwikkeling van standaard). Een

Bedrijfsroadmaps worden ontwikkeld om individuele onder-

sectorroadmap kan ook worden gebruikt om gezamenlijk

nemingen te assisteren bij strategische keuzes en worden

(precompetitief) onderzoek te ontwikkelen en financiering

gebaseerd op de ketenroadmap die al aanwezig is. De

daarvoor te organiseren (zowel privaat als publiek). Ook

bedrijfsroadmap beschrijft product-marktcombinaties.

kan een sectorroadmap worden gebruikt om de duurzaamheidsambities van een sector te bepalen (zie downloads voor

Competentieonderzoeksroadmaps richten zich op de benodigde

voorbeelden daarvan).

competenties en onderzoek om een bepaalde technologie of een onderdeel daarvan te creëren. Dit soort roadmap

Bedrijven maken producten technologieroadmaps om de

kan apart worden opgesteld of geïntegreerd worden in het

introductie van nieuwe producten voor de komende vijf

geheel.

tot tien jaar te organiseren. Daarvoor combineren ze een marktanalyse (wat vraagt de markt van onze producten in de toekomst?), productassessment (hoe doen onze producten het ten opzichte van de concurrentie?) en technologiescan (welke product-, proces- of materiaaltechnologieontwikkeling is relevant voor onze producten?) om uiteindelijk

37


SCM (Supply Chain Management) Market

M1

M2

SCM is het meten, (her)ontwerpen, realiseren en coördineren van een excellente voortbrengingsketen. SCM betreft

P1

Product

P3 P3

T1

Technology R&D programmes

P2

T2 T3

RD1

Resources

RD2

en service. Dit zijn meestal aparte afdelingen binnen een bedrijf. SCM richt zich op de totale voortbrengingsketen.

T4 RD4

RD3

de organisatie en planning van inkoop, logistiek, productie

SCM is integraal verantwoordelijk om aan de markteisen te voldoen wat betreft:

RD6 RD5

•• betrouwbaarheid: het op tijd leveren van het juiste

Capital investment / finance Supply chain Staff / skills

Figuur 15 Roadmapping

product, op de juiste plaats, in de juiste aantallen.

•• efficiency: het leveren tegen de laagste kosten of met minimale middelen.

SRP (Service Realisatie Proces)

Het SRP houdt in dat een organisatie ook door haar installed base geld kan verdienen door middel van onderhoud, reparaties en modificaties. Het SRP is naast het ORP dus een

•• flexibiliteit: het aanpassingsvermogen

aan veranderingen in de markteisen, de voortbrengingsketen of het productportfolio.

manier om via reguliere activiteiten inkomsten te genereren. Veel OEM’ers zien steeds meer in dat het hebben van een SRP

SIPOC (Supplier Input Process Output Customer)

voordelen heeft in omzet en klantencontact, en een goede

SIPOC wordt gebruikt in de definitie fase van six sigmapro-

terugkoppeling naar nieuwe innovaties mogelijk maakt.

jecten. Vanuit de klant (customer) wordt terug geredeneerd

38

hoe de keten eruit ziet. Vervolgens richt men zich dieper op

matrijzen. Bij grote productievariatie is dit essentieel. Vaak

het proces, waarbij tools zoals Value Stream Mapping kun-

is 80% van de tijd te winnen door een goed logistiek snel-

nen worden gebruikt.

wisselconcept voordat men aan allerlei geautomatiseerde systemen gaat denken.

S Suppliers The provider of inputs to your process

I

P

O

C

Inputs Proces Outputs Customers Materials, A structured set The products The resources of activities that or services recipient of or data transform a set of that result the process required to inputs into specified from the output execute your outputs, providing process process value to customers and stakeholders

Start

End 5-7 major steps

Bron: http://mentorsonline.wordpress.com

Figuur 16 SIPOC

SPC (Statistical Process Control)

SPC is de toepassing van statistische technieken bij het volgen en controleren van een proces, bedoeld om ervoor te zorgen dat er zo efficiënt mogelijk een zo goed mogelijk product gemaakt wordt. SPC geeft een richtwaarde (target) of doel, een bovengrens (UCL, upper control limit), een ondergrens (LCL, lower control limit) en een verdeling van het gebied tussen UCL en LCL in zes even grote gebieden. Die zes gebieden zijn gebaseerd op de standaarddeviatie: bij een normale verdeling en een beheerst proces van six sigmaniveau, zal 99,99966% van alle testwaarden binnen deze grenzen vallen. De grenzen zijn in principe gebaseerd op de standaarddeviatie, maar

SMED (Single Minute Exchange of Dies)

er kunnen meerdere redenen zijn om met vaste grenswaar-

De SMED-methode of snelwisselsystematiek betreft het zo

den te werken (zoals klantenspecificaties).

efficiënt mogelijk snel omstellen van kleuren, mallen en of

39


tijd wordt vaak als maat gezien voor de effectiviteit van het

30 Process output

Upper Control Limit (UCL) 25

innovatievermogen van een organisatie. Time to volume

20

Dit is de tijd die nodig is om na marktintroductie op het 15

Lower Control Limit (UCL)

10 2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

Time order Figuur 17 DPC

totale beoogde productievolume te komen. Een te snelle marktintroductie kan veel marktproblemen veroorzaken waardoor de time to volume lang kan duren. TRL (Technology Readiness Level)

Dit betreft de mate van rijpheid van een bepaalde technologie. De schaal loopt van puur wetenschappelijk tot complete

Time to concept

rijpheid (zo van de plank te halen en toe te passen). TRL-

Dit betreft de tijd die nodig is om bij innovatie te komen tot

denken is in de space-industrie ontstaan.

een conceptkeuze, vaak afgesloten met een geslaagde functionele test (proof-of-concept). Deze tijd bakent feitelijk de zoekfase af. Time to concept moet altijd in relatie worden gezien met de time-to-market. Time to market

Hierbij gaat het om de tijd die nodig is om een innovatie vanaf de idee faserijp te maken voor marktintroductie. Deze

40

System test, launch & operations System / subsystem development Technology demonstration Technology development Research to prove feasibility Basic technology research

TRL 9

Waarde kan dus verhoogd worden door de functie te vergroten, de waarde te verkleinen of een mix van beide.

TRL 8 TRL 7 TRL 6 TRL 5 TRL 4 TRL 3 TRL 2

Value sourcing

Value sourcing is de wijze van richten, inrichten en verrichten van de hightechsysteemketens. De opzet is ontstaan bij ASML die de supply chain graag op een gebalanceerde set van eisen wil aansturen. Met een hoogfrequente repeteerbaarheid worden verschillende prestatie-indicatoren gemeten in de keten. Bij afwijkingen op de prestatie worden correctieve en preventieve acties ondernomen. De prestatie indicatoren zijn in vier categorieën verdeeld:

TRL 1

Q: Quality L: Logistics Figuur 18 TRL

T: Technology C: Costs

Value engineering

Value engineering (waardeanalyse) is een systematische methode om de waarde van een product of service te verhogen door middel van het onderzoeken van de functie. Waarde wordt gezien als de ratio tussen functie en kosten.

41


VSM (Value Stream Mapping)

WBS (Work Breakdown Structure)

VSM is een diagram of schematische weergave van een pro-

WBS is een term uit het projectmanagement. Het splitst een

ces (van een situatie op een bepaald tijdstip). In dit diagram

project op in concrete deelresultaten/-producten. Op deze

zijn processtappen, informatie- en materiaalstromen binnen

manier wordt het overzicht bewaakt en kan men teamleden

een waardestroom visueel weergegeven.

toewijzen aan verschillende (losstaande) onderdelen van een project. Een WBS kan top-down of bottom-up worden

Het diagram geeft goed weer hoe een waardestroom eruit ziet en waar mogelijkheden zijn tot (grote) verbeteringen.

Figuur 17 Value Stream Map Bron: http://scrmblog.com

benaderd.

42

43


Berenschot helpt bedrijven graag om

Daarnaast heeft Berenschot diverse technology roadmaps

hun plannen te maken en deze uit te

en openbare publicaties gemaakt, die inhoudelijk nog meer

voeren

aansluiten bij de eerder genoemde twaalf subsectoren. Een bloemlezing is hieronder te zien.

Berenschot heeft voor de High Tech Systems & Materialssector de Lange Termijn Technologie Investeringsroadmap

Joost Krebbekx Holmer Doornbos

Innovatiecluster Drachten

gemaakt in opdracht van Point One. Hier staan ook belang-

Informatie over het cluster en de activiteiten van het cluster

rijke technologietrends in beschreven. Dit rapport is van de Berenschotwebsite te downloaden.

Vliegwiel met as

Editors: B.H.Verbeek and E. J.H.M. Teunissen

Overview of important information for entering this market

MEMPHIS

December 2012 Joost Krebbekx Gijs Duivenvoorde

Manual Aerospace sector

MEMPHIS Merging micro-electronics and micro-photonics in integrated systems

MEMPHIS

Managementtrends Belangrijke managementtrends in de HTSM-keten zijn op dit moment:

•• Duurzaamheid

44

•• Groeien en snoeien •• Internationalisering •• Samenwerken •• Financiering •• Human capital

•• Het terugdringen van de CO

2

footprint en gebruik

van zeldzame materialen in de supply chain.

Voor de sector High Tech Systems heeft Berenschot in samenwerking met FME en twintig hightechbedrijven, een aantal nieuwe managementtools ontwikkeld op het gebied

We lopen ze even kort langs om wat belangrijke aspecten

van strategievorming, R&D-management en supply chain

aan te tippen en u ook een overzicht te geven welke ver-

management om bovengenoemde trends te vertalen naar

diepende informatie door Berenschot op deze thema’s is

de eigen bedrijfssituatie. Dit rapport is van de Berenschot-

gemaakt en die voor u ook beschikbaar is.

website te downloaden. Ook hebben we een ABC-boekje gemaakt op het gebied van duurzaamheid, dat op dezelfde

Duurzaamheid

In de High Tech Systems-keten gaat het om drie belangrijke zaken:

•• Het reduceren van het energiegebruik van het systeem in de gebruiksfase.

•• Het hergebruiken van systemen, subsystemen, componenten en materialen daar waar mogelijk na de gebruiksfase.

manier is te verkrijgen.

45


Groeien en snoeien

willen wij u onze ‘klassieker’ niet onthouden: het handboek

Veel bedrijven zijn bezig om tegelijkertijd aan hun nieuwe

op het gebied van operational xxcellence, dat te bestellen is

productportfolio te werken door middel van roadmaps

via managementboek.nl.

en portfoliomanagement, maar ook te kijken of dezelfde producten niet met minder inspanning gemaakt moeten worden. Dit noemen wij het combineren van voorwaartse en achterwaartse innovatie. Achterwaartse innovatie heeft

ToekomsTvisie FuTure FacTories

De invloed van automatisering in de industrie

alles te maken met operational excellence, lean en het invoeren van verschillende soorten ICT. Een verregaande automatisering op de werkvloer houdt niet op bij een nieuw

Ir. J.A. Krebbekx Dr. ir. M.F. van Assen Drs. W.J. de Wolf

aan te schaffen machine, maar gaat door naar werkcellen, productieaansturing, werkvoorbereiding, engineering en zelfs voorontwikkeling. Kortom, de invloed van CAE-CADCAM en productiebesturingssystemen is groot! In onderstaande publicatie heeft Berenschot in opdracht van Oost NV alle automatiseringsgevolgen nog eens op een rijtje gezet, in samenwerking met tien hightechbedrijven. Deze publicatie is te downloaden van de Berenschotwebsite. Verder is er recentelijk een boek verschenen over portfo-

Internationalisering

liomanagement (promotieonderwerp van een van onze

In de huidige economische tijd blijkt dat bedrijven die tijdig

medewerkers). Dit boek is te bestellen via bol.com. Tot slot

aan internationalisering zijn gaan werken minder last heb-

46

ben van de crises. Hoe internationaler, hoe ongevoeliger

Samenwerken

men op dit moment lijkt voor thuismarktfluctuaties. Voor

Door het terugtrekken van bedrijven op hun kerncompeten-

de hand liggende landen om in te gaan ondernemen, zijn

ties (Prahalad) en de moderne inzichten over open innova-

dan de zogenaamde BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India

tie (Chesborough) is het werken in consortia, allianties en

en China). Maar ook het Afrikaanse continent, rijk aan

in clusters steeds actueler aan het worden. Partnerships is

mineralen en de mogelijke toekomstige voedselbank van de

een veel gehoorde term. Ook het werken in een campusom-

wereld, wordt steeds interessanter voor veel bedrijven.

geving is helemaal van deze tijd, getuige de vele campusontwikkelingen in Nederland, waarbij natuurlijk de High Tech

Voor die bedrijven is er een Engelstalige, praktische handlei-

Campus in Eindhoven de meest bekende en meest gelau-

ding gemaakt door Berenschot, gestoeld op eigen ervaringen

werde is.

in de vele projecten die wij daar uitvoeren. Vandaag de dag blijkt dat de ontwikkeling van de DCN (Demand Chain Navigator) - in samenwerking met veertig Sub-Saharan Africa offers a challenging, often turbulent but promising environment for business expansion. Dutch entrepreneurs have a long history of operating on the continent, but their position is now under pressure. New contenders from countries such as China, Brazil and India are entering African markets with explicit agendas, extensive resources and a determination to stay. Under these changing circumstances, should Dutch firms follow the Chinese example, ally with the Americans, nurture a European angle or develop their own approaches?

e of opportunities and

This book argues that Dutch entrepreneurs should do the latter. Innovative approaches, addressing both risks and responsibilities in a smart mix of strategies for managing distance, are needed to secure a long-term competitive position in African markets. In this strategic guide for entrepreneurs, the authors explain the challenges and opportunities, identify the characteristics of successful business models and provide examples of leading Dutch firms, both large and small, in the region. In doing so, they continue where others left off, showing how to do business and gain a sustainable competitive advantage in Africa.

ion, Unilever

ement team’. a, Philips

’ f Netherlands’ Industry and the plane to Africa’.

Ministry of Foreign Affairs

-profit organizations

Marjolein Lem | Rob van Tulder | Kim Geleynse

Doing Business in Africa brings together insights from business practice, academia and policy to provide a broad overview of Dutch entrepreneurship in Africa. The book is the result of a collaboration between three partners: • Berenschot International, part of management consultancy firm Berenschot, advises organizations on how to engage in emerging markets. • The Partnerships Resource Centre (PrC) is part of RSM Erasmus University Rotterdam, one of Europe’s leading business schools. • The Netherlands−African Business Council (NABC) is the leading network organization for Dutch businesses in Africa, with over 300 members.

hightechbedrijven - in 2004 zijn tijd ver vooruit was en dat er hernieuwde belangstelling is voor deze methodiek. Het model neemt de markt en de relatieve onderlinge positie van ketenpartners in die markt als uitgangspunt. Met de DCN wordt een goede samenwerking vormgegeven. Het model maakt ‘direct zichtbare’ prestatie-indicatoren bespreekbaar, maar ook de langetermijnaspecten en de overige minder zichtbare aspecten in een samenwerkingsrelatie.

47


Het model en andere belangrijke managementmodellen

betekent dat bedrijven hun dubbeltjes drie keer omdraaien

staan uitvoerig beschreven in dit Berenschotboekje, dat via

voordat er een bepaalde investering wordt gedaan en dat

onze website is te downloaden.

men altijd op zoek is naar meer manieren van financieren. Subsidiestromen vanuit Brussel worden daarom belangrijker maar zijn zeker nog complexer te verkrijgen en crowd sourcing is voor hightechbedrijven niet afdoende. Toch is er geld genoeg, en is het een kwestie van de goede idee naar de goede geldkraan te brengen. Human capital

De toenemende schaarste van technologisch geschoolde medewerkers staat bij elke directie op de agenda. Steeds meer collectieve en individuele plannen worden gesmeed om dit fenomeen een halt toe te roepen. Het gaat hierbij zeker niet om alleen hoogopgeleide personen, maar juist ook om goede operators van de toekomst die met hoogwaardig apparatuur hoogwaardig werk moeten afleveren. In het visiedocument van de topsector High Tech Systems heeft Financiering

Berenschot op dit gebied een bijdrage geleverd. Het docu-

Twee belangrijke financieringsbronnen van veel ideeën

ment is te downloaden van de website van HTS topsector-

worden steeds schaarser: de subsidies vanuit de nationale

team. www.htsm.nl

overheid en de kredietverstrekking vanuit de banken. Dit

48

Berenschot Groep B.V. Europalaan 40 3526 KS Utrecht T +31 (0)30 291 69 16 E [email protected] www.berenschot.nl

Berenschot is aangesloten bij E-I Consulting Group.

ABC van de topsector HTS&M

Recommend Documents