aanvraag culturele basisinfrastructuur 2013 - 2016 jeugdtheater Sonnevanck
theater sonnevanck
2.1 Missie, visie en hoofddoelstelling Missie Jeugdtheater Sonnevanck wil met hedendaags muziektheater bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen en jongeren tot ruimdenkende volwassenen en zo het creatief en vernieuwend vermogen van de samenleving versterken.
Visie Kinderen en jongeren willen meegesleept worden door verhalen. Ze willen zich identificeren met personages die streven, strijden en liefhebben. Ze hebben honger naar levenservaring, ze willen relaties en risico’s beleven waar ze eigenlijk nog niet aan toe zijn. Sonnevanck voorziet in die behoefte. We maken voorstellingen over leven en samenleven in deze tijd. Volwassen thematiek, die we zichtbaar maken in opwindende verhalen, toegesneden op de verschillende leeftijdsgroepen in ons publiek. We gebruiken sprookjes, mythen en andere klassiekers. Met die oude en ijzersterke metaforen kunnen we dilemma’s van nu glashelder neerzetten. Humorvol en aansprekend voor kinderen en jongeren. We maken muziektheater. Muziek en theater samen zijn dubbel effectief in het uitlokken van gedachten en emoties, zeker bij een publiek dat (nog) niet analyserend naar theater kijkt. Zo stimuleren we kinderen en jongeren empathie te oefenen en de geest soepel te houden. We dagen hen uit hun ideeën over zichzelf en de wereld te verbreden, te verdiepen of te durven weggooien. Met educatie rondom onze voorstellingen verdiepen we de ervaring van het kijken. We geven kansen aan veelbelovende theatermakers die worden aangetrokken door de combinatie jeugd, hedendaagse thema’s, oude verhalen en muziektheater. Met Toneelgroep Oostpool in Arnhem bundelen we de krachten. Samen geven we gestalte aan een sterke theatervoorziening in het Oosten van het land, waar voorstellingen voor kinderen, jongeren en volwassenen gemaakt worden. Onze hoofddoelstelling is om vanuit onze basis in Oost Nederland zoveel mogelijk kinderen en jongeren te inspireren met hedendaags muziektheater, in de theaters en op de scholen in het hele land.
theater sonnevanck
1
2.2 Het belang van Sonnevanck Muziektheater Sonnevanck maakt muziektheater: in onze voorstellingen speelt muziek een wezenlijke rol bij het vertellen van verhaal en emotie. We vragen componisten om nieuwe muziek, die het publiek verrast en verleidt. We brengen schrijvers, componisten en regisseurs samen. We dagen hen uit nieuwe vormen te vinden waarin tekst en muziek elkaar versterken. De musici op het toneel zijn altijd deel van de dramatische handeling. Trouw, 18-01-2012 over iPromise: ‘Theater Sonnevanck is voortdurend op zoek naar verrassende en gedurfde mengvormen tussen muziek en theater. (…)Het vertellen en verbeelden van het verhaal is een geweldige geluidsperformance. Vooral de beatboxer is dan in zijn element en hij speelt met een eenpersoonshoorspel de sterren van de hemel.’ Vertrouwen in de hoge kwaliteit van Sonnevanck als muziektheater blijkt onder andere uit verzoeken tot co-producties. In 2008 maakten we met het National Theater Mannheim en Staatstheater Oldenburg de internationale coproductie Sneeuwwitje; in 2009 produceerden we op verzoek van het Muziekkwartier Enschede Oost is Oost en West is West en in 2010 vroeg De Doelen in Rotterdam ons om een muziektheaterversie van A Christmas Carol.
Alliantie met Toneelgroep Oostpool
theater sonnevanck
Sonnevanck en Toneelgroep Oostpool zijn een alliantie aangegaan. Vanaf 2013 verzorgen we in coproductie het aanbod voor jongeren. Deze alliantie smeedt een as tussen Enschede en Arnhem, de twee culturele hoofdsteden in regio Oost. Regio Oost omvat de provincies Overijssel en Gelderland, bestrijkt in oppervlakte bijna een kwart van Nederland en huisvest meer dan 3 miljoen inwoners (waarvan 31% jonger dan 25 jaar). Enschede heeft een rijke culturele infrastructuur met behalve Sonnevanck de Nationale Reisopera, het Nederlands Symphonie Orkest, Artez Conservatorium, Artez Academie voor Beeldende Kunst en grote instellingen voor muziek- en kunsteducatie. Arnhem is rijk met TgOostpool, Generale Oost, Introdans, Het Gelders Orkest, de Artez Toneelschool, Conservatorium en Academie voor Beeldende Kunst. We verbinden Sonnevanck en TgOostpool: twee broedplaatsen van talent en vakmanschap. Samen werken we met verschillende opleidingen binnen Artez, onderhouden we artistieke banden met Introdans Interactie en zijn we goed ingebed in ons eigen stedelijk netwerk. Onze alliantie vergroot onze output, verstevigt de cultuur in regio Oost en versterkt onze landelijke uitstraling. Artistiek gaat Sonnevanck een uitdagende confrontatie en uitwisseling met TgOostpool aan. De 15+ producties die TgOostpool maakt zijn rauwer en brutaler dan ons eigen werk. Onze voorstellingen, voor kinderen tot en met 14 jaar, zijn poëtischer. Sonnevanck staat voor bijzonder muziektheater, TgOostpool is ijzersterk in teksten en acteerwerk. We inspireren elkaar, voegen de artistieke netwerken samen en maken coproducties waarin onze sterktes naast elkaar bloeien.
2
De alliantie levert nog meer op. We zetten een Sonnevanckversie op van TgOostpools Coming of Age, voorstellingen waarin jongeren zelf spelen en deelnemen aan een professioneel maakproces. Samen organiseren we een jaarlijkse Enschedese editie van Club Oostpool in het eigen theater van Sonnevanck, waar aanstormend talent uit regio Oost zich aan het publiek presenteert.
Muzikale samenwerking met partners in Enschede en Overijssel Met de Nationale Reisopera en met het Nederlands Symphonie Orkest coproduceren we vanaf 2012 voor de jeugd tot 12 jaar. In 2014 en 2016 maken we met de NRO een familievoorstelling voor in de theaters, met het NedSO maken we een serie van vier kleine voorstellingen die met name in basisscholen in regio Oost zal spelen. Sonnevanck ontwikkelt voor deze coproducties de concepten en de uitwerking daarvan in tekst, muziek, regie en spel. NRO en NedSO brengen zangers en musici in en nemen verantwoordelijkheid voor de muzikale kwaliteit. Samen maken we educatieve programma’s rond de voorstellingen. NRO en NedSO bereiken op die manier de harten en hoofden van vele kinderen, Sonnevanck vergroot zijn productionele mogelijkheden, zijn publieksbereik en krijgt een ‘boost’ op muzikaal gebied. Met het Kameroperahuis Zwolle wordt samengewerkt op het gebied van talentontwikkeling. Wie muziektheater maakt, begeeft zich altijd op het spanningsveld tussen kwaliteit van acteren en muzikale kwaliteit. Zangers zijn nu eenmaal geen acteurs, musici ook niet. En omgekeerd, slechts een enkele acteur kan op professioneel niveau musiceren. De samenwerking met de regionale muziekpartners biedt hier kansen. Door de netwerken samen te voegen en gezamenlijk te casten kunnen mensen met dubbeltalent geselecteerd worden.
Internationaal belang
theater sonnevanck
Al jaren heeft Sonnevanck nauw contact met collega gezelschappen in Duitsland. Sonnevanck participeert in het Netzwerk Neues Musiktheater für Kinder en de Arbeitsgruppe Musiktheater en vervult daarin een voortrekkersrol op het gebied van repertoire-ontwikkeling. Nieuw Sonnevanck repertoire wordt veelvuldig opnieuw geënsceneerd. Op moment spelen een voorstelling van Woestijnwind, acht verschillende voorstellingen van Schaap en een van Wilde Zwanen in Duitse steden. De contacten in Duitsland leveren kennis op over coproduceren met operagezelschappen en orkesten. Met de collega’s uit Mannheim zijn we in gesprek over een nieuwe coproductie in 2015. Onze nieuwe voorstelling Goud is uitgenodigd op het Musiktheatersymposion in Oldenburg in november 2012.
Belang voor het onderwijs Sonnevanck bereikt kinderen uit alle lagen van de samenleving, door graag en veel voor scholen te spelen. Die jarenlange ervaring maakt ons vertrouwd met de onderwijspraktijk. Nu merken we dat er op de basisscholen een verandering gaande is. Leerkrachten staan onder druk zich te concentreren op cognitieve vakken. Hun programma is vol en voor cultuur is minder tijd. Zij vragen om cultuureducatie die lesstofvervangend is.
3
Sonnevanck ziet hier een kans. Met de serie ‘De wereld de klas in’ komen we tegemoet aan die vraag. De voorstellingen in deze serie geven invulling aan een deel van de kerndoelen voor wereldoriëntatie (geschiedenis, aardrijkskunde en natuur). Bij de ontwikkeling van deze voorstellingen betrekken we leerkrachten. Met deze serie voorstellingen bieden we scholen materiaal voor een doorlopende leerlijn cultuureducatie, zoals deze ontwikkeld wordt in het onderzoek ‘Cultuur in de Spiegel’ aan de universiteit van Groningen. Onze voorstelling Willem (2011) is een geslaagd startschot van deze serie. Uit TM: “Hier wordt geschiedenis geschreven. Letterlijk en figuurlijk. Letterlijk: deze nieuwe voorstelling belicht een deel van onze vaderlandse geschiedenis, over Willem van Oranje. Figuurlijk: eindelijk weer eens een jeugdtheater voorstelling die er toe doet. Een voorstelling die raakt omdat ze gaat over onze tijd. (…) Verbrugge laat ons hiermee op een uitgelezen manier de noodzaak van kunst zien - in haar geval via muziektheater dat scherper is dan elk denkbaar pamflet.”
Lokaal belang De lokale overheden waarderen en steunen het werk van Sonnevanck. De banden met de provincies Overijssel en Gelderland en met de steden Enschede en Arnhem zijn goed. De alliantie met TgOostpool wordt toegejuicht door beide provincies en steden.
theater sonnevanck
4
2.3 Activiteiten Sonnevanck zal in de periode 2013 - 2016 jaarlijks vier à vijf nieuwe titels uitbrengen en twee succesvolle eerder gemaakte voorstellingen hernemen. Tweejaarlijks voeren we een bijzonder kunsteducatief project uit. In de komende periode kiest Sonnevanck voor series in de programmering:
Muziektheater van grote verhalen, in de kleine zalen van de theaters Elk seizoen maakt Sonnevanck een nieuwe muziektheatervoorstelling voor families met kinderen, in de kleine zalen van de theaters door het hele land. Toegankelijk nieuw muziektheater met grote verhalen, volwassen thematiek, hartstochtelijk spel en relativerende humor.
De eerste van deze serie is: Wildeman, voor kinderen vanaf 6 jaar. Over de vitaliteit, maar ook de eenzaamheid van alle kinderen die ‘te druk’ zijn. Heeft de samenleving hun grensoverschrijdend gedrag niet óók nodig? Een voorstelling waarin Mozart muziek, live uitgevoerd, Wildemans rebellie en levensvreugde verklankt. Coproductie met de Nationale Reisopera en het Nederlands Symphonie Orkest. Regie: Flora Verbrugge. Première december 2012.
In 2013 volgt: Keloglan, voor kinderen vanaf 4 jaar. Keloglan is een geliefd sprookjesfiguur, bekend in alle Turkse gezinnen. Een klein kaal jongetje, onhandig en dom, die uiteindelijk altijd de prinses krijgt. Over optimisme en vertrouwen op absurde kansen. Regie: Celil Toksöz.
Plan voor 2014: Een verhaal rond het thema Zelfbedrog, voor kinderen vanaf 8 jaar. Je weet dat iets niet klopt, en toch besluit je het te geloven. Over de kracht en het gevaar van illusie. Coproductie met NRO. Regie: Matthias Mooij
Plan voor 2015:
theater sonnevanck
Peterke, voor kinderen vanaf 6 jaar. In een arm en kapot land zijn Peterke en haar grootvader op weg naar de Wonderdokter. Want Opa kan niet meer lopen. Dus Peterke rijdt hem in de kruiwagen. Ze moet goed voor hem zorgen, maar Peterke heeft het syndroom van Down. Een meerstemmig gezongen voorstelling met Klezmer muziek. Regie: Flora Verbrugge
Plan voor 2016:
Het leven van Boeddha. Voor kinderen vanaf 6 jaar, vrij naar Siddharta van Herman Hesse. Hoofdfiguren zijn komische, aardse personages, gespeeld met Balinese maskers. Over de moeilijke opdracht te ontsnappen aan egocentrisme. Coproductie met NRO. Deze voorstellingenserie bouwt voort op Oost is Oost (2009), Woestijnwind (2010), A Christmas Carol (2010), Lucky Track (2011) en Een Engel met Vieze Voeten (2012).
5
Twee series voor jongeren Elk seizoen maken we in coproductie met TgOostpool twee nieuwe voorstellingen voor jongeren. Deze worden in regio Oost gespeeld in een tot theater verbouwde vracht wagentrailer. Op schoolpleinen, bij de theaters en op festivals. De plannen voor 2013 en 2014 zijn concreet, voor 2015 en verder zijn we ingesprek met TgOostpool over de nadere invulling.
12+
In 2013 beginnen we met: Victor, of de kinderen aan de macht. Toneelstuk van Roger Vitrac over een gezin waarin de kinderen opstaan tegen hun ouders. Regie: Thimothy de Gilde
In 2014 volgt: Caliban, rond het monsterlijke wezen uit De Storm van Shakespeare dat een willig slachtoffer is van manipulatie. Over de fatale combinatie van domheid en macht. Regie: Lotte de Beer. Jongeren tussen 12 en 15 jaar vormen een kieskeurig en daarom inspirerend publiek. Meegaan in een theatrale illusie wijzen ze vaak op voorhand af als kinderachtig. Maar raak je hen met thema’s die belangrijk voor hen zijn, dan volgen ze graag. In deze serie kiezen we thema’s dichtbij hun eerste interesses: onderlinge machtsrelaties, eigen identiteit, eerste liefde, verzet tegen autoriteit. Spelen met verschillende niveaus van realiteit is in deze serie een terugkerend motief, waarmee we voortbouwen op TgOostpools Acteurs met een koel hoofd (2009). We geven verrassende wendingen aan muziek die op het eerste gezicht bekend lijkt. Daarmee geven een vervolg aan de jazzvoorstelling Lucky Track (2010) en beatboxvertelling iPromise (2011) van Sonnevanck.
15+
In 2013 maken we: Harde Snoepje naar de film ‘Hard Candy’ waarin een 14-jarig meisje wraak neemt op een man die haar via internet verleidt.
In 2014 volgt: Het lijden van de jonge Werther, naar de roman van Goethe.
In 2015:
theater sonnevanck
Voorstelling op basis van het boek Axolotl Roadkill van Helene Hegemann. Jongeren vanaf 15 jaar zijn bijna volwassen. Onze voorstellingen sluiten aan bij wat hen bezig houdt: morele dilemma’s, ontdekken waar je voor staat en de optie van grensoverschrijdend gedrag. Voor Sonnevanck is deze publieksgroep nieuw. TgOostpool heeft een bloeiende praktijk heeft opgebouwd met 15+ voorstellingen in de trailer. In de komende jaren zal Sonnevanck’s aandeel in de coproducties doorgroeien tot volledig artistiek coproduceren.
6
Mini opera’s voor kleine zaal en op school Voor kinderen tussen 4 en 12 jaar maken we een serie mini-opera’s: één zanger en één instrumentalist spelen een voorstelling, gebaseerd op een sprookje of een mythe.
De eerste in deze serie is: Goud, voor kinderen vanaf 4 jaar. Naar het Grimmsprookje ‘de Visser en zijn vrouw’ Goud onderzoekt samen met de kleuters een actueel thema van onze tijd: hebzucht, graaigedrag en de vraag waar de grens ligt tussen verlangen en inhaligheid. Voor zangeres en marimbaspeler. Regie: Annechien Koerselman. Première: oktober 2012.
Daarna volgt in 2013: Tiresias, voor kinderen vanaf 6 jaar. Gebaseerd op de Griekse mythe over de blinde oude man, die meer inzicht heeft dan zienden. Over bovenzintuiglijke waarheid en onze ongemakkelijke omgang met ouderdom en lichamelijke handicaps. Gespeeld door een oudere altviolist en een jonge zanger. Regie: Xander Straat.
Plan voor 2014: De visser en de prinses, voor kinderen vanaf 8 jaar. Turks sprookje over eer, arrogantie en bescheidenheid. Regie: Flora Verbrugge.
2015: Halewijn, voor kinderen vanaf 10 jaar. Over een onverschrokken prinses en de aantrekkingskracht van het kwaad.
2016: De geest in de fles, voor kinderen vanaf 4 jaar. Over een vader die geen vertrouwen heeft in zijn zoon, en diens geheime woede daarover. In deze serie coproducties met het NedSo nodigen we (met name jonge) librettisten, componisten en regisseurs uit volwaardig muziektheater te maken, en de kinderen alle mogelijkheden, ook de niet-traditionele, van een stem en één instrument uit het symphonie orkest te laten horen We bouwen daarmee voort aan nieuw muziektheaterrepertoire voor in de scholen, zoals begonnen met het succesvolle Wolf en 7 Geitjes in 2009.
theater sonnevanck
7
De wereld de klas in Voor de bassischool maken we een serie lesstofvervangende voorstellingen over vrijdenkers met een actuele betekenis. De historische setting prikkelt de verbeeldingskracht en kinderen zijn gefascineerd door het aspect ‘echt gebeurd’.
2013 beginnen we met: Galileo, voor kinderen vanaf 8 jaar, over een ontdekking en de angst daarvoor gestraft te worden door goden of mensen. Regie: Matthias Mooij.
In 2014 volgt: Socrates, voor kinderen vanaf 6 jaar. Over weten dat je niks weet, over logika en over Griekenland.
In 2015: Sophie Scholl, voor kinderen vanaf 10 jaar. Over de moed om je te verzetten.
In 2016: Columbus en Ibn Battuta, voor kinderen vanaf 6 jaar. Over grote ontdekkingsreizen. Deze serie geeft invulling aan kerndoelen van het basisonderwijs en bouwt voort op het succes van Willem (2011), over Willem van Oranje. Deze voorstellingen worden uitgevoerd door 2 à 3 spelers, zangers en/of musici.
Verbreding van het artistieke profiel
theater sonnevanck
Vanaf 2008 heeft Sonnevanck gekozen voor artistieke vernieuwing door gastregisseurs uit te nodigen. Zeven gasten hebben naast artistiek leider Flora Verbrugge hun handtekening onder de artistieke productie gezet. Het resultaat is een rijkdom aan inhoud en beelden in de voorstellingen, een levendige interne artistieke dialoog en een flinke vergroting van ons netwerk met nieuwe spelers, musici en ontwerpers. Een aantal gastregisseurs zijn opnieuw zeer welkom: Annechien Koerselman om haar talent muzikaliteit in alle aspecten van een voorstelling te brengen; Celil Toksöz, om hem zijn groot vertellerstalent te laten delen met acteurs en zangers; en Marije Gubbels om haar gave belangrijke thema’s humorvol te brengen. Naast hen zullen we in de komende jaren werken met veelbelovende muziektheater regisseurs, zoals Lotte de Beer, Matthias Mooij en Xander Straat. Zij maken, ieder op zijn eigen manier, krachtig theatraal werk in beelden en in spelregie. Timothy de Gilde, artistiek leider van TgOostpool educatie, regisseert de eerste 12+ voorstelling.
8
2.4 Publiek en publieksbereik Sonnevanck heeft de ambitie een zo groot mogelijk publiek te bereiken, in de theaters en op de scholen. We maken muziektheater met een heel eigen profiel, voor verschillende podia: kleine en middenzalen van de theaters, een klaslokaal, het speellokaal, de trailer en op bijzondere locaties. We maken producties voor 5 leeftijdsgroepen: kleuters, onderbouw en bovenbouw primair onderwijs, onder en bovenbouw voortgezet onderwijs. Op drie manieren vergroot Sonnevanck zijn positie als bespeler van de landelijk podia en de scholen en bouwen we de band met ons publiek uit. Ten eerste door series te produceren: een jaarlijkse stroom aan voorstellingen met een herkenbaar karakter voor elke leeftijdsgroep. Er zijn vijf series gedefinieerd: de familievoorstelling, de 12 plus en de 15 plus serie, de mini-opera en de wereld de klas in. In ons marketingbeleid leggen we nadruk op persoonlijke en rechtstreekse communicatie met ons publiek. En als derde belonen we trouwe afnemers op de scholen en de podia met een financieel voordeel, door korting in een abonnementssysteem. In 2009 en 2010 lieten de bezoekersaantallen van de vrije voorstellingen van Sonnevanck een significante stijging zien. Belangrijke reden daarvan was dat we, door te coproduceren met twee verschillende podia, grotere en aansprekende familievoorstellingen konden maken, bestemd voor een breed publiek. Als vervolg hierop maken we vanaf 2013 jaarlijks zo’n grote familievoorstelling. De totale bezoekersaantallen zullen in een groeimodel stijgen tot 32.000 bezoekers per jaar in 2016.
theater sonnevanck
De verhouding tussen het aantal gespeelde vrije voorstellingen en het aantal schoolvoor stellingen door Sonnevanck is gemiddeld over de afgelopen jaren 1:2. De verhouding van bezoekersaantallen is heel anders: 1,5 keer zo veel bezoekers bij de vrije voorstellingen als bij de schoolvoorstellingen. Bij schoolvoorstellingen liggen de bezoekersaantallen, bepaald door locatie en aantal begeleiders, dus aanzienlijk lager dan in de theaters. Maar in kwalitieve zin is het publieksbereik op de scholen zeer interessant. We zien het als onze maatschappelijke taak en investering dat we daar publiek bereiken dat niet naar de theaters gaat en het een indrukwekkende theater ervaring geven. Er is een enorm groeipotentieel van het aantal schoolvoorstellingen in regio Oost. Door verhoging van de speciaal op het onderwijs gerichte acquisitie-inspanningen is het mogelijk in 2016 minimaal 150 schoolvoorstellingen per jaar te spelen.
9
In ons eigen theater in Enschede wordt zowel vrij als schoolpubliek ontvangen. Het plaatselijke podium, het Wilminktheater, programmeert haar jeugdvoorstellingen in onze zaal. Deze publieksfunctie breiden we verder uit. TgOostpool zal vaste bespeler van het huis van Sonnevanck zijn. En in kernpunt Arnhem zal Sonnevanck in het huis van TgOostpool zichtbaar zijn met voorstellingen en educatieve activiteiten.
De ambitie van Enschede De gemeente Enschede heeft Sonnevanck gevraagd als potentiële hoofdbewoner en aanjager van ‘de Fabrieksschool’, centrum voor jeugdtheater en talentontwikkeling. Een monumentaal pand in het hart van de stad, dat de gemeente met financiële steun van de provincie Overijssel op korte termijn ontwikkelt. Een vlakke vloer zaal met 300 stoelen maakt onderdeel uit van het plan, met Sonnevanck als huisbespeler. Dat leidt tot een vergroting van de zichtbaarheid en het eigen verdienpotentieel. Toneelgroep Oostpool wordt vaste gast in de Fabriekschool. Onze marketingmedewerker legt en onderhoudt persoonlijk contact met cultuurcoördinatoren van scholen en leden van de culturele commissies in de regio. Klanttevredenheid over schoolvoorstellingen en projecten meten we door leerkrachten van de scholen systematisch te bevragen over de kwaliteit van de voorstelling, de reacties van de kinderen, de kwaliteit van het bijbehorende educatief project en het gebruik daarvan. In de komende beleidsplanperiode zal een opiniemeter op de website een centrale rol spelen in de meting van klanttevredenheid. We werken samen met TgOostpool bij de verkoop van onze voorstellingen aan het voortgezet onderwijs. We verbinden onze netwerken in regio Oost en bouwen deze verder uit. Sonnevanck en het Nederlands Symfonieorkest stellen een gezamenlijke relatiebeheerder aan die zich geheel richt op verkoop aan het primair onderwijs in de regio Oost. We onderzoeken de mogelijkheden van een gezamenlijk jeugdtheaterloket voor de scholen in regio Oost met de jeugdtheatergezelschappen Kwatta uit Nijmegen en Gnaffel uit Zwolle.
theater sonnevanck
10
2.5 Educatie Visie Door kunst leren kinderen en jongeren zichzelf en hun relaties tot anderen beter waarnemen, verbeelden, begrijpen en structureren.
Voorstellingen Als jeugdtheatergezelschap is onze hele output cultuureducatie. Centraal staan de voorstellingen zelf. We laten kinderen en jongeren direct de kracht van theater en muziek ervaren. Die kracht daagt ze uit zichzelf beter te leren kennen en na te denken over de wereld om hen heen. Het kijken naar een voorstelling wordt vaak beschreven als ‘receptieve kunsteducatie’. Wij ervaren ons publiek als actief. We vinden de term ‘receptief’ geen recht doen aan intens kijken, beleven, voelen en nadenken over wat je ziet.
Kinderen en jongeren doen zelf mee In de afgelopen vier jaar hebben we geëxperimenteerd op het gebied van participatie: een bijdrage aan de voorstelling door de kinderen of jongeren zelf, passend bij de leeftijdsgroep. Twee voorbeelden: rond de 15+ voorstelling Verlaten (2010) organiseerden we een gedichtenwedstrijd in elke bezoekende schoolklas. Het winnende gedicht werd opgenomen in de voorstelling. Bij Woestijnwind (2010) stuurden we vooraf een instructie-dvd naar de school. De klassen studeerden daarmee een Turks bruiloftslied in. Tijdens de voorstelling creëerde het publiek dan zelf het feest in de slotscène. Steeds gingen we uit van artistieke kwaliteit: de participatie moet een artistiek noodzakelijke plek in de voorstelling hebben. Het moet een zinvol, kort maar krachtig optreden zijn, dat kwaliteit aan de voorstelling toevoegt. De uitkomst van deze experimenten is unaniem positief. Participatie verstevigt de band tussen voorstelling en publiek enorm. Kinderen en jongeren beleven plezier in hun deelname en leren en passent muzikale of andere kunstzinnige vaardigheden. We werken hier verder op door. De momenten van publieksparticipatie zetten we (na toestemming) op YouTube. Zo voeden we bij kinderen en jongeren de ambitie om aan een Sonnevanck-voorstelling deel te nemen.
Educatie rondom voorstellingen
theater sonnevanck
Bij alle voorstellingen bieden we beeld- en geluidsmateriaal voor de docent om de kinderen of jongeren nieuwsgierig te maken. Dit materiaal gaat in op thematiek en vorm van de voorstelling. Vaak is dit ook de voorbereiding van participatie. Na alle voorstellingen die we in de scholen of in de trailer spelen gaan de uitvoerenden een gesprek aan met het publiek. Na de jongerenvoorstellingen werven we deelnemers voor de Coming of Age in Enschede of Arnhem, en promoten we het volwassenenaanbod van TgOostpool.
11
Samenwerking met TgOostpool, NRO en NedSO op educatiegebied Samen met TgOostpool, de Nationale Reisopera en het Nederlands Symphonie Orkest bouwen we aan meerjarige relaties met basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs. Samen bieden we een totaalpakket aan: een voorstelling met daarin een actieve component, repetitiebezoek en rondleidingen. Zo bouwen de educatie activiteiten van alle instellingen op elkaar voort. De kinderen kijken en luisteren, doen zelf mee, en krijgen informatie. Zo’n serie ervaringen beklijft eerder dan een geïsoleerd bezoek aan één instelling.
Kunsteducatieproject Eens per twee jaar organiseert Sonnevanck een bijzonder kunsteducatief project, gericht op kinderen tot 12 jaar. Hierin geven de kinderen zelf vorm aan verhalen, gedachten en emoties. Zo stimuleren we hen om zelf kunst te maken, en houden we voeling met de interesses en verbeelding van ons publiek. Hiermee gaan we verder op de weg van het project Duizend en één Nacht (2010) waarin alle leerlingen van een basisschool in Enschede een film maakten van sprookjes uit de culturen waar hun ouders vandaan kwamen.
Een eerste project voor 2013: Enschede Zingt. In dit project verbinden we het enthousiasme voor voetbal en FC Twente met zingen. Met grote groepen kinderen wordt een nieuw gecomponeerd, muzikaal uitdagend voetballied ingestudeerd en uitgevoerd in ‘flashmobs’ in de stad.
theater sonnevanck
12
2.6 Talentontwikkeling Visie Om hedendaags muziektheater te maken zijn mensen met meervoudige talenten nodig. Muzikale schrijvers, componisten met theatraal talent, acterende zangers. Sonnevanck biedt jonge kunstenaars met die meervoudige talenten kansen in de praktijk: dit vak beheers je pas na heel veel dóen. We geven teams van jonge regisseurs, schrijvers en componisten de opdracht om tot een concept voor nieuw muziektheater te komen, met artistiek leider Flora Verbrugge als coach. Tussen 2009 en 2012 waren dat de schrijver-componist duo’s Annechien Koerselman en Tom Dicke; Herman van Baar en Oene van Geel en het trio van schrijver-componist-regisseur Simon van der Geest, Juri Küfner en Muriël Besemer. Op dit moment stellen regisseurs Lotte de Beer en Matthias Mooij hun teams samen. Intussen signaleren we dat het vooral regisseurs zijn die met ideeën komen, en dat schrijvers en componisten zich vaak te dienstbaar opstellen. Daarom heeft Sonnevanck initiatief genomen tot 2Scoremusictheatre. Dit ‘concours van concepten’, voor duo’s van schrijver en componist, is nu in volle gang. Het wordt inmiddels gedragen door Sonnevanck, de Nationale Reisopera, het Kameroperahuis, ArtEZ conservatorium en het Wilminktheater. 33 duo’s schreven zich in, een bewijs van de behoefte aan deze vorm van talentontwikkeling. We geven na 2013 een vervolg aan 2Scoremusictheatre. Sonnevanck, NRO, Kameroperahuis en Artez organiseren tweejaarlijks een openbare pitch voor schrijver/componistenduo’s. Ook acteurs, zangers en musici met meervoudig talent hebben kansen nodig. Sonnevanck zorgt dat elk jaar twee à drie jonge uitvoerders in onze voorstellingen staan. In de afgelopen drie jaar waren dat: de zangeressen Ekaterina Leventhal, Fanny Alofs, Esra Dalfidan en Pinar Dönmez, fluitiste Sarah Jeffery, acteurs Milo Zipson, Maarten Hutten en Eugène Heuvel. Het Kameroperahuis zet een pool op van jonge makers en uitvoerenden, die in een meerjarig traject begeleid worden. Bij casting zal Sonnevanck mensen in deze pool als eerste benaderen.
ArtEZ
theater sonnevanck
Sinds 2010 werkt Sonnevanck samen met ArtEZ conservatorium Arnhem, opleiding Muziektheater, om zangers en musici praktijkervaring te bieden. We begeleiden groepjes 3de jaars studenten in een project dat uitmondt in het spelen van een zelfgemaakte muziektheaterproductie voor kinderen. Sonnevanck zorgt dat deze voorstelling 10 keer in basisscholen gespeeld kan worden. Daarnaast begeleidt Flora 4e jaars studenten bij het maken van een afstudeervoorstelling. Met de ArtEZ opleidingen Docent Theater in Zwolle en in Arnhem en met de opleiding Docent Muziek in Enschede wordt samengewerkt door workshops te geven en stageplekken aan te bieden. 4e jaars studenten doen regie-assistentie en ontwikkelen educatiemateriaal. Ook van de Mbo opleiding podium- en evenemententechniek lopen jaarlijks meerdere studenten stage bij Sonnevanck.
13
2.7 Ondernemen en verdienen Sonnevanck is een kleine en flexibele organisatie waar tegen lage kosten een grote output wordt gerealiseerd. Als ondernemer zet Sonnevanck in op verhoging van de eigen inkomsten, strikte kostenbeheersing en allianties met sterke culturele partners. Sonnevanck en TgOostpool geven samen vorm aan de theatervoorziening in landsdeel Oost. We bundelen de krachten op artistiek, zakelijk en organisatorisch gebied. We delen diensten in de backoffice. We wisselen kennis en expertise op het gebied van marketing en publieksbereik uit. In een groeimodel zal deze alliantie financiële en efficiency voordelen opleveren. Door structureel te coproduceren wordt de artistieke en muzikale inhoud versterkt, de impact van de voorstelling vergroot en daarmee de wervingskracht naar het publiek. Hoewel voor alle jeugdgezelschappen geldt dat de verdiencapaciteit van voorstellingen voor schoolgroepen minder is dan het verdienvermogen bij vrije voorstellingen1, blijven wij ons nadrukkelijk ook richten op verkoop aan de scholen. Wij zien het spelen voor en op de scholen als een maatschappelijke investering. Het serieus uitoefenen van die educatieve taak en het maximaliseren van de eigen inkomsten gaan moeilijk samen. We streven dus naar optimaal verdienen binnen het onderwijs. Dat betekent voor ons concreet wél aanbod aan de scholen maar dan met kleine cast en voor grotere groepen leerlingen. Inzet van de trailer voor middelbare scholieren met drie voorstellingen per dag. En nauw aansluiten bij de vraag van het onderwijs waarbij de toekomstige afname vroegtijdig wordt vastgelegd. In het partnerschap van het Nederlands Symfonieorkest en Sonnevanck wordt op het gebied van sponsorwerving en mecenaat samengewerkt voor de doelgroep ‘jeugd’. Het maatschappe lijke belang en de magie van het live beleven van muziek en muziektheater door kinderen blijkt een overtuigende boodschap. Hierdoor is Sonnevanck in staat haar eigen kennis op dit gebied te versterken en een regionaal en specifiek Twents netwerk aan te boren. Door profilering als hét jeugdtheatergezelschap in de regio Oost is het mogelijk sponsoren te vinden voor wie regionale binding een belangrijke factor is.
theater sonnevanck
De stichting Vrienden van Sonnevanck i.o. richt zich momenteel op het leveren van hand en spandiensten aan het gezelschap. De huidige vrienden zullen zich gaan inzetten als ambassadeurs van Sonnevanck, die actief donateurs werven en bijzondere vriendenactiviteiten onder de aandacht brengen.
1 Zie: ’Pluspunten’, het onderzoek van LA Group in opdracht van de jeugdinstellingen aangesloten bij het NAPK. Dit rapport en de uitwerking daarvan liet zien dat de verdiencapaciteit voor het onderwijs (de educatieve taak) beduidend kleiner is dan de verdiencapaciteit in de vrije markt. Op een enkele uitzondering na kunnen instellingen voor het aandeel schoolvoorstellingen niet voldoen aan de eigen inkomstennorm.
14
Sonnevanck verkoopt met succes het concept van haar voorstellingen naar Duitsland. Nieuw repertoire dat wij ontwikkelen wordt in Duitsland opnieuw geënsceneerd. Er is veel belangstelling voor de series die wij gaan maken. Sonnevanck is opgenomen in de culturele basisinfrastructuur van de provincie Overijssel. Voor de periode 2013-2016 heeft de provincie bestuurlijk laten weten het voornemen te hebben die positie en de daar aan verbonden financiering te continueren. De gemeente Enschede heeft aangegeven haar financiële bijdrage structureel en substantieel te willen verhogen (€100.000,-) in het kader van de mogelijke vestiging van Sonnevanck in de ‘Fabrieksschool’ (zie ook 2.4). De gemeente wil Sonnevanck ook financieel ondersteunen bij een grote regionale rol op het gebied van cultuureducatie. Deze intentie is in de loop van 2012 te kwantificeren. Het eigen huis van Sonnevanck wordt belangrijker in het verdienmodel. Meer voorstellingen in eigen huis, samenwerking met de schouwburg voor de jeugdprogrammering en dienstverlening aan derden leveren een groeiende bron van eigen inkomsten. Eventuele tegenvallende inkomsten vangen we op door te werken een kleine vaste kern en een grote schil aan flexibele medewerkers, strikte kostenbeheersing en professioneel projectmanagement.
theater sonnevanck
15
2.8 De Marketingmix Om onze marketing te versterken is in voorjaar 2011 op basis van professioneel advies een nieuw marketingplan vastgesteld. Het imago van alle jeugdtheater wordt zowel door bezoekers als niet-bezoekers geassocieerd met: jong, kleurrijk, leuk, meerwaarde, past bij mij, voor iedereen, vertrouwd en vermakelijk (EMC onderzoek Jeugdtheater 2009). Als basis van alle uitingen is het gewenste imago van Sonnevanck vastgesteld:
warmte, rijkdom, humor, liefdevol, onverwachte diepte en een actueel perspectief bij oude verhalen, hedendaagse muziek, hoge kwaliteit. Op grond van dit imago zijn de promotieactiviteiten beoordeeld en hernieuwd: de huisstijl, de nieuwsbrieven, het promotiemateriaal per voorstelling en de seizoensbrochure. De vormgeving is verfrist en geactualiseerd. Binnen de marketingcommunicatie krijgt de geheel herziene website een centrale positie. We lanceren de website medio 2012. De website is interactief, brengt de kernboodschap visueel en emotioneel direct over en heeft een groot aantal toepassingen voor het gebruik van sociale media, meting klanttevredenheid en registratie van gegevens. We gaan direct communiceren met ons publiek, niet alleen via een gastenboek maar ook door het stimuleren van publieksreacties, opiniemetingen en uitnodigingen om te participeren via prijsvragen. We willen persoonlijk en direct communiceren met ons publiek. E-mailingen en nieuwsbrieven vervangen voor een deel advertenties en affiches. Daartoe is het essentieel te beschikken over emailadressen van bezoekers. Sonnevanck heeft ruim 2500 emailadressen in haar bestand. Om dat aantal uit te breiden wordt met TgOostpool en NedSo gekeken naar relevante overlappende bezoekersgroepen. De emailadressen van de bezoekers van de familieconcerten van het orkest, als voorbeeld, zijn van grote waarde voor de persoonlijke benadering door Sonnevanck.
theater sonnevanck
Direct contact met de scholen vraagt een intensief netwerkbeheer met leerkrachten en interne cultuurcoördinatoren. We profileren ons als partner van de directies en de besturen van de scholen. We gaan in op vragen van het onderwijs en stemmen ons aanbod daarop af. De jongerenvoorstellingen die we samen met TgOostpool maken, bouwen verder op basis van de succesvolle trailervoorstellingen: een beproefd concept waar grote vraag naar is. We verwachten een toenemende druk op de prijzen die de podia en bereid zijn voor jeugdtheater te betalen. Daarom bieden we de podia aansprekende familievoorstellingen. In Oost Nederland zetten we met de podia in op langere speelperiodes.
16
2.9 Bestuur, organisatie en borging De organisatie Sonnevanck is de afgelopen twee jaar hernieuwd. Directie en bestuur van Sonnevanck hebben extern deskundige Thérèse Adriaansens gevraagd de interne organisatie en de externe positionering tegen het licht te houden. Algemene conclusie van het rapport (2010) was: “Sonnevanck heeft een goede artistieke formule in handen, werkt met een loyale club mensen en heeft een interessante samenwerking met Duitsland. Nodig is een bedrijfsvoering die meer planmatig stuurt, controleert, inspireert en eisen stelt.” De bedrijfsvoering is aangescherpt: er is per november 2010 een nieuwe zakelijk leider gekomen met een bedrijfsmatige, juridische achtergrond. Taken en verantwoordelijkheden van de medewerkers zijn verhelderd. Budgetten verder gedefinieerd. De beleidscyclus is herzien en aangescherpt wat betreft tussentijdse evaluatie en voortgang. Geïnspireerd op het INK kwaliteitsmodel wordt een brede zelfevaluatiesystematiek ontwikkeld. In dit veranderingsproces is Sonnevanck een open en flexibele organisatie geworden en een gewaardeerde samenwerkingspartner in landsdeel Oost. In de komende jaren zal Sonnevanck verder worden ontwikkeld als kleine flexibele projectorganisatie met gedeelde diensten op het gebied van ICT, financiële administratie, personeelsbeheer en -beleid en marketing met de culturele partners. Sonnevanck is een stichting met een bestuur+directiemodel. De bestuursleden brengen, op basis van een vastgesteld bestuursprofiel, hun kennis en ervaring in op het gebied van bestuurlijke en politieke zaken, financiën en bedrijfsvoering, juridische zaken, marketing en het onderwijs. Aan het bestuur is structureel een artistieke adviseur uit de podiumkunsten verbonden. Wat hen bindt is de overtuiging dat jeugdtheater een groot maatschappelijk belang vertegenwoordigt. De bestuursstijl kenmerkt zich door een kritische, betrokken en zakelijke houding. De stichting past de van toepassing zijnde bepalingen uit de Code Cultural Governance toe. De directie wordt gevormd door de artistiek leider en de zakelijk leider in gezamenlijkheid. Zij leggen verantwoording af aan het bestuur en worden door hen beoordeeld. Door bestuur en directie is de wens uitgesproken te onderzoeken of een ontwikkeling richting een Raad van Toezicht model wenselijk is in de komende kunstenplanperiode.
theater sonnevanck
17
