Aanval op de uitval. Aanpak voortijdig schoolverlaten in de regio Arnhem Aanpak voortijdig schoolverlaten in de regio Arnhem

ONDERWERP

Maatschappelijke Ontwikkeling

DIENST

onderwerp

Aanval op de uitval

Arnhem juni 2009

pagina

in de regio Arnhem 2008 – 2010

op de uitval

Aanval

1

Aanpak voortijdig schoolverlaten

Aanpak voortijdig schoolverlaten in de regio Arnhem 2008 - 2010

Aanval op de uitval

6

Vijf speerpunten

11

Aan de slag!

15

Verklarende woordenlijst

36

Contactgegevens convenantpartners

36

onderwerp

onderwerp

Wat en wie willen we bereiken?

Aanval op de uitval

Aanval op de uitval

5

pagina

pagina

Voorwoord

3

2

Inhoud

5

pagina

Aanval op de uitval

onderwerp

pagina

4

Voorwoord Wanneer je uitvalt op school,

onderwerp

Aanval op de uitval

loop je het risico dat je je toekomst vergooit. Schooluitval is een groot probleem. Achter elke voortijdig schoolverlater gaat een levensverhaal schuil en dé voortijdig schoolverlater bestaat niet. Daarom is een brede, persoonsgerichte aanpak nodig. We leggen de lat hoog: in de regio, in de stad én in de wijk. Eind 2006 hebben professionals in onze regio een analyse gemaakt van de oorzaken en gevolgen van voortijdig schoolverlaten. Deze conferentie ‘Aanval op de Uitval’ stond aan het begin van een intensievere aanpak. Acties zijn in gang gezet. Eind 2007 heeft de gemeente met Rijn IJssel en met ROC A12 convenanten gesloten. Het actieplan ‘Aanval op de uitval 2008-2010’ is het praktische resultaat daarvan. Wij zijn blij dat de provincie Gelderland en de Stadsregio Arnhem Nijmegen financiële ondersteuning geven voor het realiseren van onze doelstellingen. Het aantal jongeren tussen de 16 en 23 jaar in onze regio, dat zonder startkwalificatie het onderwijs verlaat, moet fors omlaag. Jongeren die goed zijn opgeleid, hebben betere kansen op een baan en zeker op leuk en uitdagend werk. De acties worden voor een deel binnen de onderwijsinstellingen zélf uitgevoerd en voor een deel met ketenpartners in wijken en buurten. Sommige projecten zijn erop gericht om jongeren op school goed voor te lichten, te coachen of te begeleiden. Andere projecten richten zich op de overbelaste jongeren. Jongeren die niet meer op school zitten maar wel stap voor stap gemotiveerd worden om weer mee te gaan doen: door terug naar school te gaan of door aan het werk te gaan, bijvoorbeeld via een stage of een leerwerktraject. Het actieplan staat niet op zich: het onderwijs heeft ook een eigen gezamenlijk programma met het Ministerie van OCW, de Lerende Regio Arnhem en omstreken en de ROC’s. Deze brochure geeft een beeld van de ervaringen met verschillende projecten. We willen deze ervaringen met u delen. Elk idee om een jongere te helpen de weg terug te vinden, is er één. Door te leren van ervaringen die in de projecten worden opgedaan, kan de aanpak in de komende jaren versterkt worden. Aanpak van voortijdig schoolverlaten is geen kwestie van convenanten en dikke beleidsdocumenten. Het is vooral een kwestie van aanvallen! Namens de gemeente Arnhem en de convenantpartners Rijn IJssel en ROC A12, Willem Hoeffnagel Wethouder Onderwijs en Jeugdbeleid gemeente Arnhem

7

pagina

Aanval op de uitval

onderwerp

pagina

6

Wat en wie willen we bereiken?

Trendmatige ontwikkeling schooluitval in Arnhem en regiogemeenten

Gemeente Arnhem

afgeronde opleiding op minimaal mbo-2 niveau of een afgeronde havo / vwo-opleiding. We richten ons in de aanpak vooral op jongeren in de leeftijd van 16 tot 23 jaar.

onderwerp

Zo veel mogelijk jongeren moeten een startkwalificatie halen. Een startkwalificatie is een

2005/2006 Aanval op de uitval

Met het actieplan ‘Aanval op de Uitval’ willen we voortijdig schoolverlaten terug­dringen.

VO: 2.4% | MBO: 13.1%

5.9%

2006/2007 VO: 2.4% | MBO: 12.2%

5.7%

2007/2008 VO: 1.6% | MBO: 11.8%

5.1%

Gemeente Duiven 2005/2006

Een voortijdig schoolverlater (vsv-er) is iedere jongere tussen de 12 en 23 jaar die zonder startkwalificatie het onderwijs verlaat.

De doelstellingen van het actieplan ‘Aanval op de Uitval’ zijn: • Reductie van 40% van het aantal jongeren in de (sub)regio Arnhem dat gedurende het schooljaar 2010-2011 als voortijdig schoolverlater wordt aange­­ merkt, ten opzichte van het schooljaar 2005-2006. • Jaarlijks tenminste 70% van de geregistreerde voortijdig schoolverlaters herplaatsen naar werk en / of opleiding.

Over wie gaat het? De aanpak van voortijdig schoolverlaten begint bij goed onderwijs, goede bege­ leiding op school, goed faciliteren van studenten en deskundige en betrokken docenten. Hiermee kan voor een grote groep studenten worden voorkomen dat zij verkeerde keuzes maken, gedemotiveerd raken of de weg kwijt raken op school. Niet iedere voortijdig schoolverlater is een probleemgeval. Sommigen maken een bewuste keuze om de school te verlaten zonder dat er sprake is van een probleem­ geschiedenis. Ook zijn er studenten die sowieso een hoog uitvalrisico hebben omdat zij over te weinig leervermogens beschikken. Voor hen is het vooral van belang dat zij worden geplaatst op een onderwijsniveau dat aansluit bij hun

ontwikkelingsniveau. Een ander deel van de groep voortijdig schoolverlaters heeft te maken met een opeenstapeling van individuele en omgevingsproblemen. In het ergste geval groeien schooluitvallers uit tot mensen die al op jonge leeftijd niet meer meedoen in de maatschappij. Cijfers en trends In onderstaande tabel is voor de regio Arnhem/Nijmegen het aantal voortijdig schoolverlaters afgezet tegen alle leerlingen die jonger zijn dan 23 van het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Deze cijfers zijn gebaseerd op de landelijk uniforme meetmethode die door het Ministerie van OCW sinds enkele jaren wordt gehanteerd. Achterin deze brochure is een verklarende woordenlijst opgenomen met definities.

VO: 1.2% | MBO: 6.9%

VO: 1.3% | MBO: 9.9% 2007/2008 VO: 1.0% | MBO: 7.3%

Aantal deelnemers

Aantal vsv’ers

vsv-percentage

2005 – 2006

51.001

2.039

4,0%

2005/2006 VO: 1.4% | MBO: 6.7%

VO: 1.0% | MBO: 6.6%

VO: 1.0% | MBO: 7.0%

2.7%

Gemeente Overbetuwe 2005/2006 VO: 1.1% | MBO: 8.8%

3.2%

2006/2007 VO: 1.7% | MBO: 8.9%

3.6%

2.122

4,1%

1.909

3,7%

de regio Arnhem/ Nijmegen is hetzelfde als het landelijke percentage. Met het actieplan ‘Aanval op de uitval’ richten we ons op Arnhem en de regiogemeenten. In onderstaand overzicht is de trendmatige

ontwikkeling van de schooluitval weer­ gegeven. We zien dat in onze regio de schooluitval licht daalt, maar dat er in de komende jaren nog een flinke slag gemaakt moet worden.

3.3%

Gemeente Renkum 2005/2006 3.7%

2006/2007 3.5%

2007/2008 VO: 1.7% | MBO: 9.5%

Landelijk lag in het schooljaar 2006-2007 het gemiddelde percentage voortijdig schoolverlaters op 4,0%. In 2007-2008 is dit percentage gedaald naar 3,7%. Het percen­tage voortijdig schoolverlaters in

2.6%

2007/2008

VO: 1.6% | MBO: 9.3%

52.162

2.8%

2006/2007

VO: 1.6% | MBO: 10.3%

2007 – 2008

2.6%

Gemeente Lingewaard

VO: 1.0% | MBO: 9.2%

Schooljaar

51.280

3.5%

2007/2008

Schooluitval in regio Arnhem / Nijmegen

2006 – 2007

2.6%

2006/2007

3.5%

onderwerp

onderwerp

Aanval op de uitval

Aanval op de uitval

pagina

pagina

9

8

Trendmatige ontwikkeling schooluitval in Arnhem en regiogemeenten

Gemeente Rheden 2005/2006 VO: 2.0% | MBO: 6.9%

3.5%

2006/2007 VO: 1.6% | MBO: 8.0%

3.6%

2007/2008 VO: 1.3% | MBO: 7.4%

3.2%

Gemeente Rijnwaarden 2005/2006 VO: 1.1% | MBO: 8.4%

3.5%

2006/2007 VO: 2.0% | MBO: 8.5%

4.2%

2007/2008 VO: 1.2% | MBO: 6.2%

2.8%

Gemeente Rozendaal 2005/2006 VO: 2.8% | MBO: 11.8%

4.0%

2006/2007 VO: 3.5% | MBO: 7.1%

3.9%

2007/2008 VO: 1.8% | MBO: 11.8%

3.1%

Gemeente Westervoort 2005/2006 VO: 1.8% | MBO: 9.8%

4.3%

2006/2007 VO: 1.1% | MBO: 9.2%

3.5%

2007/2008 VO: 0.6% | MBO: 5.5%

2.1%

Gemeente Zevenaar 2005/2006 VO: 1.0% | MBO: 7.9%

het mbo. Een aanzienlijke groep mbostudenten lukt het echter niet een startkwalificatie te halen. In onderstaande tabel is voor Rijn IJssel en ROC A12 aangegeven hoe groot de schooluitval is bij de groep studenten die woont in de regio Arnhem / Nijmegen.

Ontwikkeling schooluitval van studenten uit de regio Arnhem / Nijmegen bij Rijn IJssel en ROC A12 3.7%

2007/2008 VO: 1.1% | MBO: 7.0%

beroepsonderwijs (mbo) aanzienlijk hoger dan in het voortgezet onderwijs (vo). In onze regio is het uitvalpercentage in het voortgezet onderwijs 1,3% en in het mbo 9,7% (schooljaar 2007-2008). Het merendeel van de leerlingen van het voortgezet onderwijs stroomt dus door naar

2.9%

2006/2007 VO: 1.3% | MBO: 9.7%

De uitval is het hoogst bij jongeren tussen de 17 en 19 jaar. De percentages schooluitval in de Arnhemse kracht- en preventiewijken zijn ongeveer twee keer zo hoog als gemiddeld in Arnhem. Zowel landelijk als regionaal is het uitvalpercentage in het middelbaar

2.8%



Studenten

VSV’ers

% VSV

Studenten

VSV

% VSV



2005-2006

2005-2006

2005-2006

2007-2008

2007-2008

2007-2008

Rijn IJssel

8724

896

10,3%

9829

907

9,2%

ROC A12

6568

521

7,9%

6241

534

8,6%

11

pagina

Aanval op de uitval

onderwerp

pagina

10

Vijf speerpunten Aanpak van schooluitval is complex. Jongeren vallen om verschillende redenen uit én er zijn

onderwerp

Aanval op de uitval

veel verschillende partijen betrokken bij de aanpak. In het plan van aanpak staan vijf speerpunten.

SPEERPUNTEN 1.

Stages en leerbanen

2.

Kwalificatieplicht en verzuimbestrijding

3.

Versterken zorgstructuur binnen het mbo

4. Registratie van schooluitval 5.

Verdere ontwikkeling van de ketenaanpak.

We richten ons met de eerste drie speer­ punten vooral op het voorkomen van voortijdig schoolverlaten. Door preventieve maatregelen te nemen, willen we studenten in het onderwijs houden. De laatste twee speerpunten zijn erop gericht een sluitend vangnet te maken: goede registratie zodat iedere uitvaller in beeld is en via een ketenaanpak ervoor zorgen dat jongeren begeleid worden naar zorg, onderwijs of werk. Naast deze speerpunten zijn er door de onderwijsinstellingen onder de noemer ‘Schakels in de Keten’ deelprojecten gestart onder de vlag van de Lerende Regio Arnhem e.o. (LRA). De LRA is een initiatief van de samenwerkende scholen voor voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs in de Arnhemse regio.

Speerpunt 1: Stages (Beroepspraktijkvorming) en leerbanen Een deel van de schooluitval ontstaat tijdens de periode dat studenten hun beroeps­ praktijkvorming (BPV of stage) doorlopen of beginnen aan een leerbaan. Om uitval tijdens of vlak voor de BPV-periode te voorkomen wordt aandacht gegeven aan: • goede voorbereiding op de BPV-periode; • een oriënterende kennismaking met de werkvelden; • een goede afstemming met leerbedrijven; • een verbeterde begeleiding op school door de loopbaanbegeleider en tijdens de BPV door de BPV-begeleider (docent) Naast aandacht voor begeleiding van studenten tijdens de BPV-periode begint goede begeleiding uiteraard helemaal aan de voorkant. Voor veel jongeren is een

verkeerde studiekeuze een reden om een opleiding af te breken. De ROC’s besteden hier aandacht aan door docenten te trainen op het houden van een goede intake, het afnemen van studiekeuzetesten en het voortdurend verbeteren van interne werkprocedures. Alle nieuwe studenten krijgen bijvoorbeeld een intakegesprek en een plaatsingsonderzoek. Hiermee worden de wederzijdse verwachtingen van de student én van de school helder. Speerpunt 2: Kwalificatieplicht en verzuimbestrijding In onze regio zijn in 2008 drie regionaal werkende leerplichtconsulenten aangesteld voor de handhaving van de leer- en kwalifi­catieplicht binnen het mbo. Door de invoering van de kwalificatieplicht hebben de leerplichtconsulenten er een grote groep jongeren bij gekregen die voor de

die nog geen 18 jaar zijn, nog geen start­kwalificatie hebben behaald en de volledige leerplicht achter de rug hebben. Het is de bedoeling dat ze minstens een havo, vwo of mbo-2 diploma halen. Voor sommige jongeren van 16 en 17 jaar die liever met hun handen dan met hun hoofd werken, is dat een zware opgave. Maar de kwalificatieplicht hoeft niet te betekenen dat ze vijf dagen per week in de schoolbanken zitten. Het is ook mogelijk om met combinaties van leren en werken aan de kwalificatieplicht te voldoen, zoals de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) in het mbo. Voor zeer moeilijk lerende kinderen en meervoudig gehandicapte kinderen is een startkwalificatie niet altijd haalbaar. Daarom worden zij vrijgesteld van de kwalifica­ tieplicht. Ook jongeren in het praktijk­ onderwijs die in bezit zijn van een getuigschrift of schooldiploma zijn vrijgesteld van de kwalificatieplicht. Zij kunnen een programma volgen dat past bij hun niveau. Bovendien mag de leer­plichtambtenaar in individuele gevallen

Binnen dit thema worden vier punten in dit actieplan uitgewerkt: • de realisatie van Zorg Advies Teams (ZAT’s); • de integrale aanpak van problematiek (schulden, psychosociale problematiek, etc.); • versterking van de interne zorgstructuur; • de realisatie van een doorlopende zorglijn, vanuit het voortgezet onderwijs naar het mbo.

vrijstelling geven aan jongeren die om lichamelijke of psychische redenen geen startkwalificatie zouden kunnen behalen.

Speerpunt 4: registratie van schooluitval Om voortijdig schoolverlaters weer op het spoor te zetten, is het noodzakelijk deze jongeren goed in beeld te hebben en te houden. Voor de leerplichtige jongeren gebeurt dit door de leerplichtconsulenten van de tien gemeenten in de regio Arnhem. Voor de voortijdig schoolverlaters die niet

Speerpunt 5: ketenaanpak Voortijdig schoolverlaten doet zich voor in het onderwijs, maar heeft ook haar oor­ zaken buiten het onderwijs. Om uitvallers op te sporen en te begeleiden is samenwerking nodig tussen mensen die ervaringen hebben in het veld. Onder de noemer ‘ketenaanpak’ worden jongeren die uitgevallen zijn achtereenvolgens geregistreerd, begeleid en, waar mogelijk, herplaatst richting onderwijs en / of werk. Team VSV speelt hierin een belangrijke rol. Daarnaast hebben we in onze regio jongerenloketten (een samenwerking van UWV Werkbedrijf en gemeenten) waar jongeren naar werk of school worden geleid mogelijk met hulp van Team VSV. Voor jongeren die werknemers­vaardigheden moeten aanleren is er Werktraining. Voor individuele begeleiding van jongeren zijn diverse experimentele projecten opgestart. Doel van deze projecten is om zicht te krijgen op de problematiek van de jongeren

Hoe ga je als projectleider te werk? We zijn goed in gesprek met de gemeente. Samen geven we heel praktisch vorm aan beleid. We weten elkaar te vinden, waardoor het makkelijk is om afspraken te maken of om bij te sturen. Toen het beleid rond Aanval op de Uitval hier in huis werd vormgegeven, is dat in eerste instantie van bovenaf gedropt. Maar bouwen doe je juist van onderaf! Dus ik ben op zoek gegaan naar de collega’s die vanuit de dagelijkse praktijk mij konden vertellen waar ze tegenaan liepen. Voor mij betekende dat enerzijds de gestelde doelen bewaken en anderzijds stimuleren en sturen om die doelen ook daadwerkelijk te bereiken. Dat gaat steeds beter. Het eerste doel, namelijk het terugdringen van voortijdige schooluitval met 10% dit jaar, hebben we al gehaald.

Waar leggen jullie accenten? We leggen de nadruk op vroeg signaleren en vroeg interveniëren. Docenten en mentoren moeten méér zien en het ook éérder zien. Daarbij hebben we extra aandacht voor de intakefase en focussen we op de zorgstructuur ter ondersteuning van de student. Voor de complexere problemen hebben we in de derde lijn het Zorg Advies Team opgezet.

Hoe kijk je aan tegen de rol van de overheid en het onderwijs? Doordat de druk van de overheid op de uitvalcijfers wordt opgevoerd, merk je soms dat opleidingen de voordeur van de school strakker dicht willen doen. Als je het goed wilt doen als school, zou je sommige studenten eigenlijk niet meer in huis moeten halen. Dat wil ik voorkomen. De overheid vindt dat het onderwijs meer moet doen om studenten binnenboord te houden en daar ben ik het helemaal mee eens. Maar dan moeten ze ons wel faciliteren. Ik geloof dat we de tools wel hebben om de studenten met hoog uitvalrisico binnenboord te houden, maar de bekostiging niet altijd. Het is een gezamenlijk probleem van onderwijs en overheid, dus we moeten ook samen werken aan een oplossing.

onderwerp

de kwalificatieplicht gelden voor jongeren

projectleider Aanval op de Uitval bij Rijn IJssel

Aanval op de uitval

beëindiging van de volledige leerplicht gaat

In gesprek met Jos Gipmans

maken, aan de warme overdracht van gegevens tussen vmbo en mbo van leerlingen die zorg nodig hebben en wordt de voorlichting en begeleiding van leerlingen onder de loep genomen. Voor meer informatie zie www.lerenderegioarnhem.nl

pagina

waarin ze 16 jaar worden. Na de

Schakels in de keten In de Lerende Regio Arnhem en omstreken (LRA) werken scholen voor voortgezet

onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs samen. Ook zij hebben een samenwerkings­ overeenkomst gesloten gericht op het terugdringen van het aantal nieuwe voortijdige schoolverlaters in de jaren 2008-2011. In vijf projecten wordt onder andere aandacht besteed aan het verbeteren van keuzes die vmbo-leerlingen

13

leerplichtig tot het einde van het schooljaar

én om de samenwerking tussen instanties te stimuleren. Met uiteindelijk als doel om de jongeren weer op school of aan het werk te krijgen.

onderwerp

plicht. Alle leerlingen blijven volledig

Er is in de afgelopen jaren hard gewerkt om een sluitende registratie te krijgen. Van belang is dat scholen hun voortijdig schoolverlaters goed melden. Inmiddels kunnen we zeggen dat we bijna alle jongeren die voortijdig schoolverlater worden, in beeld krijgen. We willen er nu vooral aan werken dat: • er adequate acties worden ondernomen naar de groep jongeren die in eerdere schooljaren voortijdig schoolverlater zijn geworden en nog steeds geen werk hebben of opnieuw met een opleiding zijn begonnen; • de informatie over voortijdig school­ verlaters die van belang is voor de werkprocessen, gedeeld kan worden met de belangrijkste ketenpartners.

Aanval op de uitval

Per 1 augustus 2007 geldt de kwalificatie­

meer leerplichtig of kwalificatieplichtig zijn, gebeurt dit door Team Voortijdig School­ verlaten (VSV). Team VSV werkt in opdracht van de gemeente Arnhem die verant­woor­ delijk is voor de uitvoering van de wettelijke RMC-functie (Regionale Meld- en Coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaters).

pagina

Kwalificatieplicht

Speerpunt 3: versterken zorgstructuur binnen mbo Op de ROC’s zijn veel voorzieningen opgezet om studenten te begeleiden en te ondersteunen. Studenten die extra begeleiding nodig hebben, worden bijvoorbeeld doorverwezen naar loop­ baanadviseurs of naar andere specifieke ondersteuning. Deze zorg is vaak voldoende. Soms is het echter nodig dat een student wordt doorverwezen naar externe hulpverlening. Beide ROC’s hebben inmiddels een Zorg Advies Team (ZAT) opgericht (zie ook pagina 21). Rijn IJssel heeft de interne zorgstructuur goed doorgelicht. De interne zorgstructuur is beschreven en er is een verzuimprotocol gemaakt. Vroeg signaleren en vroeg interveniëren, dat is de aanpak. Door middel van trainingen voor het personeel wil Rijn IJssel een kwaliteits­slag maken. De interne zorgstructuur is ook op ROC A12 de afgelopen jaren flink ontwikkeld. De eerstelijnszorg wordt gevormd door de studieloopbaan­begeleider; de tweedelijns­ zorg wordt uitgevoerd door het Traject­ bureau (advies opleidingskeuze), door het team Zorg (counseling, maatschappelijk werk) en Ondersteuning (extra lessen rekenen en taal, dyslexie, faalangst).

12

handhaving van de leerplichtwet onder hun verantwoordelijkheid valt. Om hun taak goed uit te kunnen voeren, is het van belang een goede samenwerking op te bouwen tussen de leerplicht­consulenten en de mbo-instellingen. Ook is het nodig om meer dwingende afspraken te maken tussen ketenpartners over het oplossen van vooral langdurig ongeoorloofd verzuim.

15

pagina

Aanval op de uitval

onderwerp

pagina

14

Aan de slag! In dit hoofdstuk beschrijven we per speerpunt de verschillende projecten die deel uitmaken van

onderwerp

Aanval op de uitval

het actieplan. Het actieplan is dynamisch: voortdurend wordt gekeken naar ontwikkelingen in de praktijk en wordt aansluiting gezocht bij goede nieuwe initiatieven.

Speerpunt 1: Stages en leerbanen BPV-coaching Voorkomen van voortijdig school­verlaten door extra begeleiding van jongeren voor en tijdens de stageperiode

’Wij stappen echt in hun wereld’ Marloes Campfens is afgestudeerd als dramatherapeut (Creatieve Therapie) in 2007. Dit is het tweede jaar dat ze aan het BPV-

De BPV-periode (stage) kan een struikelblok zijn voor jongeren. Extra begeleiding in de voorbereiding en tijdens de BPV kan uitval voorkomen. In het project BPV-coaching worden jaarlijks ongeveer honderd studenten op mbo 1 en 2 niveau begeleid door afgestudeerde studenten Creatieve Therapie. Het project wordt in nauwe samenwerking met het ROC begeleid door Bureau Aluin, een onderdeel van de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN). De coaches stimuleren de mbo-studenten om de BPV-periode met succes te volbrengen. De docent van het ROC concentreert zich op de inhoud en de mentoren op de persoonlijke begeleiding, motivatie en de beroepshouding.

coachingsproject meewerkt en dit jaar begeleidt Marloes acht studenten. Onder hen Yasemin, een eerstejaars studente Detailhandel bij ROC A12. Yasemin: ‘Ik loop stage in een sieradenwinkeltje. Het is fijn om een coach te hebben, want ik kan altijd met van alles bij haar terecht. Zo begreep ik bijvoorbeeld het boek met stageopdrachten niet goed, dat geef ik dan aan bij Marloes. Zij helpt me om zelf uit te zoeken wat precies de bedoeling is. Soms hebben we iedere week contact, soms minder vaak, net hoe het uitkomt en nodig is. Uiteindelijk moet ik de zaken zelfstandig oppakken.’ Marloes: ‘Als coach pas ik me aan de situatie en behoeften van de studenten aan. Door mijn flexibiliteit kan ik altijd afspreken als de studenten daar behoefte aan hebben, op een locatie die hen het beste

Looptijd: 2008 - 2010 Betrokken organisaties: Bureau Aluin, ROC’s, gemeente Arnhem

uitkomt en we bespreken de dingen die zij willen bespreken. Het is maatwerk, wij stappen echt in hun wereld. Onze rol is het vroegtijdig signaleren van eventuele knelpunten tijdens de BPV-periode waardoor uitval kan worden voorkomen. Het is dus belangrijk om goed door te vragen hoe het echt gaat. Ook moeten we zelf regelmatig contact opnemen met de student, ook al geeft deze aan dat alles helemaal goed gaat. Eventuele moeilijkheden komen dan vanzelf boven tafel. Uitgangspunt voor het gesprek is altijd de stage, maar alles kan besproken worden, ook problemen op school of privézaken. Uiteindelijk leid ik het wel altijd terug naar de stage: Wat kun je doen om hier tijdens je stage goed mee om te gaan?’

school bespreken, want die gaat je uiteindelijk beoordelen. Met mee om kan gaan. In de praktijk merk ik dat het dan beter gaat.’

belangrijke spelers: de student, het leerbedrijf en de school. ROC A12 vindt het belangrijk om duidelijk te hebben wat de

Marloes: ’Wij beoordelen niet. Hierdoor voelt het veiliger voor de

verwachtingen zijn van studenten ten aanzien van hun opleiding

studenten om te praten. Door een luisterend oor te bieden en echt

en de BPV-periode. Maar ook om duidelijk te hebben wat de

met ze mee te denken en hen te steunen ontstaat er al snel een

leerbedrijven van studenten verwachten en wat zij kunnen bieden.

band. Ook het geven van complimenten en stilstaan bij

Daarnaast moet de begeleiden­de docent van de school kaders

succesmomenten is belangrijk. Het leeftijdsverschil is niet groot, nog

bieden waarbinnen de opleiding en de BPV plaatsvinden. De drie

niet zo lang geleden was ik zelf student. Hierdoor kunnen studenten

spelers hebben verschillende verwachtingen en criteria om aan te

met ons in hun eigen taal communiceren. Dat is wat het project zo

voldoen. Hierover is overleg met verschillende partijen en spannen

laagdrempelig maakt. Het grootste compliment voor mij als coach is

wij ons als school in om ons voortdurend te verbeteren. Speerpunt

als een student me uit zichzelf opbelt, om even te kletsen, om iets te

is de begeleiding van studenten, zowel op school als tijdens de

vragen of om een succes te delen.’

Beroepspraktijkvorming. De BPV is de eerste ervaring met de praktijk, een kritisch moment

onderwerp

‘Tijdens de periode van beroepspraktijkvorming (BPV) zijn er drie Aanval op de uitval

Marloes praat ik daar wel over en zij geeft me tips hoe ik daar beter

De uitval onder allochtone studenten is relatief hoog. Op de ROC’s zijn samen met welzijns­organisatie Rijnstad projecten gestart om de slagingskansen van allochtone studenten te verhogen. Rijnstad en de ROC’s constateren dat er een toenemende tweedeling is op de scholen tussen autochtone en allochtone studenten. Er is bij allochtone jongeren relatief vaak sprake van een gevoel van discriminatie en van niet gekend worden. De ROC’s zien een gemis aan basale en vooral ook kansbepalende vaardigheden onder de doelgroep. Allochtone ouders en studenten lijken ook minder goed geïnformeerd te zijn over opleidings­mogelijkheden. Het blijkt lastig te zijn om een juiste en passende schoolkeuze te maken. Daardoor sluit later het beroep onvoldoende aan bij de verwachtingen. Om deze proble­matiek aan te pakken is bewust­wording nodig, zowel bij de studenten als bij de ouders en scholen.

waarop regelmatig uitval van studenten wordt geconstateerd. Daar waar we kunnen verbeteren in de begeleidingssfeer, waar voorheen mogelijk wel eens te weinig begeleiding werd gegeven, wordt nu extra ingezet. Onze stelling is: als we nu tekortschieten in de begeleiding lopen we het risico dat de student straks afhaakt. Professionaliseren van het hele BPV-proces en van de studieloopbaan­begeleiding vormen twee belangrijke pijlers om uitval te voorkomen. Investeren in je student is nodig. Door echt naast hem of haar te gaan staan en regelmatig mee te kijken kun je op tijd ingrijpen en bijsturen waar dat nodig is.’

Sinds november 2007 werken ROC A12 en Rijnstad samen. Alex Smits (Rijnstad) en Martin Jansen (ROC A12) richten zich op verbetering van de dialoog tussen autochtone en allochtone studenten. Martin: ‘Vijfendertig procent van onze studenten is van allochtone afkomst. Er is sprake van enige tweedeling tussen autochtone en allochtone studenten maar in de praktijk zijn er binnen de school nauwelijks incidenten waarbij afkomst een rol speelt. In eerste instantie was het wat lastig om autochtone studenten te interesseren. Zij ervaren de problemen zelf niet zo en zijn daardoor wat minder geneigd om deel te nemen aan bijvoorbeeld een Studentenplatform. Na wat extra investering in de werving hebben we nu een diverse

De projecten hebben drie doelgroepen: ouders / verzorgers, studenten en docenten. Wanneer jongeren zich aanmelden voor een opleiding volgt een intakegesprek waar vervolgens een opleidingsadvies uit voortkomt. Op basis van de intake en informatie die van de vooropleiding wordt ontvangen, wordt de kans op uitval bepaald. De ouders van de studenten ontvangen een brief en worden daarna thuis bezocht. Dit huisbezoek is volledig gericht op het informeren en begeleiden van de ouders. De informatie uit de huisbezoeken wordt gebruikt voor bijvoorbeeld het inrichten van ouderavonden. Studenten worden geholpen bij het maken van de juiste opleidingskeuze door hen goed te informeren, hun verwachtingen helder te krijgen en daarop aan te sluiten met het onderwijs.

groep van zo’n 13 tot 16 vaste deelnemers, die enorm gemotiveerd zijn om mee te denken. We merken, dat het belangrijk is om onze activiteiten zoveel mogelijk binnen schooltijd te laten vallen, om de praktische reden dat studenten naast school druk zijn met veel andere dingen. Wil je iedereen bereiken, dan kan dat het beste via de reguliere lesuren.’ Alex: ‘De komende periode gaan we ons richten op ouders en hoe we hen meer de school in kunnen halen. We willen meer huisbezoeken doen, investeren in de binding van ouders aan de school. Hoe meer je de ouders betrekt, des te effectiever zal je aanval op de uitval zijn. Daarnaast willen we de studenten uit het platform initiatieven die in het platform ontwikkeld zijn in school uit laten dragen, bijvoorbeeld door het organiseren van een debat of een rol spelen in lessen waar

Looptijd: 2008 tot juni 2009 (vanaf 2009 structureel bij ROC A12) Betrokken organisaties: ROC’s, Rijnstad, gemeente Arnhem

diversiteit aan de orde is.’ Martin: ‘Bij de start van het project hebben we geïnvesteerd in de promotie ervan. In alle teams hebben wij onszelf en het project

Kees Schlosser (Rijnstad) werkt bij Rijn IJssel aan het project ‘Slagingskansen allochtone studenten’

voorgesteld, zodat bij alle docenten bekend is wat we precies willen bereiken. We zetten ook in op de vergroting van de expertise van de docenten rond het thema diversiteit. Het heeft tijd nodig in zo’n grote organisatie om iedereen te bereiken. Maar je moet die investering doen, want de hele organisatie heeft een

‘Studenten die kiezen voor mbo zijn doeners. Ze willen praktisch en

taak bij het verminderen van het aantal uitvallers. Gelukkig worden

concreet bezig zijn. Hun ouders zijn vaak ook doeners.

we inmiddels steeds vaker benaderd door docenten met vragen over

Op ouderavonden laten de jongeren daarom hun ouders zien welke

dit onderwerp.’

vaardigheden ze hebben opgedaan. Daarna bezoeken ze samen een informatiemarkt over onderwerpen als financiën en schulden, werken, verzuim etc. Door ouders direct bij het onderwijs te betrekken, leren zij al in een vroeg stadium de loopbaanbegeleider kennen. Deze begeleider is de spin in het web voor de student.’

onderwerp

Stimuleren van succesvolle afronding van de opleiding door allochtone studenten

Aanval op de uitval

projectleider Aanval op de Uitval ROC A12

pagina

stageplek. Dat zou ik toch niet zo snel met mijn stagebegeleider van

Slagingskansen allochtone studenten

17

Margriet Sluiter

pagina

16

Yasemin: ‘Ik voel me niet altijd op mijn gemak bij de mensen op mijn

Wist je waaraan je begon?

belang om hun opleiding af te maken. Ook wordt op die manier

Ik werkte tot voor kort bij het Aanvraagteam en het Jongerenteam van

duidelijk welke beelden studenten zelf hebben over bepaalde zaken.

de gemeente Arnhem (Dienst Inwonerszaken) en had dus al ruime

Een goed voorbeeld was de aanpak van de jaarlijkse ‘Dag van de

ervaring met het begeleiden van jongeren naar de arbeidsmarkt.

Leerplicht’ die in maart 2009 in de regio Arnhem in het teken stond

Sinds oktober 2008 werk ik als regionale leerplichtconsulent mbo.

van de kwalificatieplicht.

Wij zijn met drie medewerkers begonnen. Wat anders is dan bij de

Na een intensieve gezamenlijke voorbereiding van Leerplichtzaken en

reguliere leerplichtconsulenten, is dat wij alleen maar jongeren van 16

de scholen werden twee interactieve bijeenkomsten georganiseerd

en 17 aangemeld krijgen die ingeschreven staan op een mbo-

op ROC A12 en Rijn IJssel. Op ludieke wijze presenteerden jongeren

instelling. Een tweede verschil is dat wij voor de RMC regio Arnhem

van New Arts College met rap, film en zang de doelstellingen.

(net als Team VSV) werken, wat betekent dat wij zowel voor de

Vervolgens was het de beurt aan de jongeren zelf. Aan de hand van

gemeente Arnhem als de negen omliggende gemeenten werken.

stellingen discussieerden zij in twee groepen over eigen

De leerplichtconsulenten uit de gehele regio zijn dan ook onze

ook betekenen dat een officiële waarschuwing gegeven wordt, een

verantwoordelijkheden, over de rol van ouders, over ongeoorloofd

collega’s. Hierdoor rijden we heel wat af in de regio!

melding gedaan wordt aan bureau Halt of dat er een proces-verbaal

verzuim, over binden en boeien op school en over schulden. Het

opgemaakt wordt.

waren twee leerzame sessies voor studenten, de scholen zelf en voor

Het is een nieuwe discipline en dat vraagt het een en ander van ons

de leerplichtconsulenten van de gemeente.

maar óók van de scholen. Onze werkwijze en werkprocessen geven

Mijn twee collega’s en ik zorgen voor een snelle reactie als iemand bij

we gaandeweg vorm. Daarom investeren we op dit moment, naast

leerlingzaken wordt aangemeld en geven een terugkoppeling aan de

het intensieve contact met de scholen, ook in onderlinge afstemming.

aanmelder nadat we een gesprek met de student hebben gehad.

We kiezen er als team voor om eenduidig naar buiten te treden en

Daarnaast denken we met de ROC’s mee over de ontwikkeling van

stemmen daarom ook onderling regelmatig af over standpunten en

interne procedures, zoals verzuimprotocollen, de verbetering van

handelswijzen.

verzuimregistraties en de bewustwording bij de leraren, mentoren en andere medewerkers op het ROC over de veranderde leerplichtwet.

Hoe ga je te werk? Ik heb een aantal onderdelen van Rijn IJssel en ROC Nijmegen onder

En, werkt het al?

mijn hoede en werk nauw samen met deze mbo’s om het verzuim

De scholen leren ons nu goed kennen. We krijgen regelmatig terug

terug te dringen. Met mijn collega’s hebben wij een verdeling

dat het prettig is dat er iemand van buitenaf meekijkt en feedback

gemaakt. In de samenwerking hebben we allemaal een rol.

geeft. Dit wordt soms eerder als coaching ervaren dan als controle.

Wij investeren op dit moment vooral in een positieve samenwerking

Voor ons is dat al de eerste winst! Ook blijkt dat de scholen het fijn

met de scholen.

vinden dat er snel actie wordt ondernomen vanuit leerplicht wanneer er een leerling wordt aangemeld, ze voelen zich gesteund.

De trajectbegeleiders of daarvoor aangewezen medewerkers van de

Onze aanpak wordt door de leraren en de andere betrokkenen goed

scholen melden al behoorlijk wat studenten van 16 en 17 aan die

ontvangen en we blijven dus voorlopig investeren.

teveel verzuimen. Over het algemeen gebeurt er na een melding het volgende: Ik stel een onderzoek in en nodig de jongere dan uit voor een gesprek. Tijdens het gesprek bekijk ik wat er aan de hand is en wat de oorzaak is van het verzuim. Daarna zoek ik naar een oplossing die er toe leidt dat de leerling weer geregeld naar school gaat. Deze kan liggen in doorverwijzing naar hulpverlenende instanties, maar kan

Aanval op de uitval

om te bereiken dat jongeren zich ook echt bewust worden van het

onderwerp

Voorlichting en communicatie met studenten zijn van groot belang

pagina

In gesprek met Frederieke Schilling regionale leerplichtconsulent mbo

19

Looptijd: structureel Betrokken organisaties: leerplicht van de gemeenten in de regio Arnhem, ROC’s, AOC’s en Team VSV

onderwerp

De leerplicht krijgt een steeds belangrijkere rol. Met de invoering van de kwalificatieplicht mogen jongeren de school voor de leeftijd van 18 jaar niet meer verlaten zonder startkwalificatie. In onze regio zijn in 2008 drie regionaal werkende leerplichtconsulenten mbo aangesteld. Zij werken voor leerplichtige en kwalificatieplichtige studenten van het mbo. Leerplichtige jongeren die ongeoorloofd verzuimen, worden door de leerplichtconsulenten opgezocht. Ook worden er gesprekken gevoerd met ouders en contactpersonen binnen de school. Daarnaast werken de drie leerplichtconsulenten samen met andere organisaties en instellingen om ongeoorloofd verzuim en voortijdig schooluitval te verminderen, zoals jeugdzorg, hulpverlening, arbeidsmarkt en justitie.

Voorlichting over de kwalificatieplicht

Aanval op de uitval

Handhaven kwalificatieplicht en begeleiden van jongeren én scholen

pagina

Extra inzet van drie regionale leerplichtconsulenten mbo

18

Speerpunt 2: Kwalificatieplicht en verzuimbestrijding

21

pagina

Aanval op de uitval

onderwerp

Looptijd: Tot 1 januari 2009 onder ‘Aanval op de Uitval’. Vanaf 2009 is dit project ondergebracht bij de Lerende Regio Arnhem e.o. (LRA). Betrokken organisaties: Het Doorbraakteam Thuiszitters is een verantwoordelijkheid van de onderwijsbesturen van de Lerende Regio Arnhem e.o. en de tien gemeenten van de RMC-regio Arnhem. Vaste deelnemers van het doorbraakteam zijn de manager Onderwijsloket Voortgezet Onderwijs, de schakelfunctionaris onderwijs van Bureau Jeugdzorg, de jeugdofficier van justitie en het hoofd Leerlingzaken Arnhem. Het Doorbraakteam Thuiszitters heeft een ambtelijk secretariaat bij het Onderwijsloket Voortgezet Onderwijs.

Speerpunt 3: Versterken zorgstructuur mbo onderwerp

Looptijd: structureel Betrokken organisaties: ROC’s, Zorg Advies Team, leerplichtambtenaren, Team VSV

Al meerdere jaren blijkt dat er een substantiële groep leerplichtige leerlingen en studenten is die om uiteenlopende redenen langer dan twee maanden thuis zit. Het Doorbraakteam Thuiszitters wil deze impasse doorbreken. Er is bij deze jongeren vrijwel altijd sprake van meervoudige problematiek. Ze zijn moeilijk bereikbaar, mijden onderwijs, hebben gebrek aan perspectief en koppelen ernstig risicogedrag aan problemen in de directe leefomgeving. Concrete acties moeten perspectief bieden en voorkomen dat hun situatie verder escaleert. Het Doorbraakteam richt zich op leerplichtige jongeren uit het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs waarbij voorgaande onderwijs-zorg trajecten niet voldoende effect hadden en er geen sprake (meer) is van effectieve inzet van het Zorg Advies Team (ZAT).

Aanval op de uitval

Om de kwalificatieplicht goed uit te voeren wordt op de ROC’s gewerkt aan: • een verzuimprotocol • een goede aanwezigheidsregistratie • het inventariseren van uitvalrisico’s (bijvoorbeeld bij specifieke groepen) • korte lijnen met de leerplichtambtenaren • intensieve samenwerking en informatie-uitwisseling met Team Voortijdig Schoolverlaten (Team VSV) • voorlichting aan studenten over de leerplichtwet • investeren in binding met de school

Actiegericht aan de slag met thuiszittende probleemjongeren

pagina

Implementatie van nieuwe werkwijze rondom kwalificatieplicht en zorg in de ROC’s

Doorbraakteam

20

Nieuwe werkprocessen uitvoering kwalificatieplicht

Realisatie Zorg Advies Teams (ZAT) op de ROC’s

Jos Gipmans

Oplossen van gesignaleerde problemen van studenten door effectieve en efficiënte begeleiding in samenwerking met organisaties voor hulp-, zorg- en dienstverlening

projectleider Aanval op de Uitval Rijn IJssel ‘Studenten met complexe problemen kunnen sinds anderhalf jaar bij het Zorg Advies Team terecht. Ik ben trots op de manier waarop dit

Het Ministerie van OCW heeft ROC’s de opdracht gegeven om, in navolging van het voortgezet onderwijs, Zorg Advies Teams (ZAT) op te zetten. Een ZAT is een multidisciplinair team waarin de eigen zorgstructuur van het ROC en de externe zorgstructuur (van partners) samenkomen. De multidisciplinaire samenstelling is meteen ook de kracht: vanuit verschillende invalshoeken wordt een concrete casus besproken. Externe partners kunnen informatie inbrengen die binnen school vaak niet bekend is. Doel is om een student op school te houden en uitval te voorkomen. Rijn IJssel heeft sinds oktober 2007 een ZAT. De externe partners daarin zijn De Gelderse Roos (GGZ), HGM (GGD), Iriszorg (verslavingszorg), Bureau Jeugdzorg, Team VSV (RMC), Pactum Rijnside (integrale jeugdhulpverlening) en Bureau Leerlingzaken (leer- en kwalificatieplicht). Op 23 januari 2009 is het ZAT geformaliseerd met de ondertekening van een convenant. Naar aanleiding van de oprichting van het ZAT is Rijn IJssel intensief met de interne zorgstructuur aan de slag gegaan. Op ROC A12 had men tot en met 2008 alleen op de hoofdlocatie in Ede een ZAT. Momenteel wordt op ROC A12 locatie Velp een ZAT opgericht met dezelfde partners als Rijn IJssel. Looptijd: structureel Betrokken organisaties: ROC’s, Team VSV, Bureau Jeugdzorg, Hulpverlening Gelderland Midden, De Gelderse Roos, Leerplicht, Pactum/Rijnside en Iris Zorg.

ZAT tot stand is gekomen en nu opereert. In no-time hadden we een team op poten, mét een netwerk eromheen. Ik vind het belangrijk om de hele procesgang mee te maken: welke cases bespreken we, waar lopen we tegenaan, doet iedereen wat hij moet doen, hoe pakken we het met elkaar op? Op het moment dat je externe mensen in huis haalt, krijg je veel vragen over je interne zorgstructuur. Deze signalen hebben geleid tot verbeterpunten voor onze interne processen waar we acties op hebben uitgezet. En het begint z’n vruchten af te werpen….’

JOUW SCHULD = JOUW SCHULD: doe er wat mee! (www.helemaalblut.nl) Vergroten bewustwording van schuldenproblematiek onder studenten Met het project ‘Jouw schuld = Jouw schuld’ willen we bereiken dat het aantal studenten met problematische schulden op de ROC’s daalt en dat zij in een eerder stadium advies en hulp krijgen. Daarom worden studenten geïnformeerd over omgaan met geld en gewaarschuwd voor het ontstaan van schulden. De drempel om hulp te zoeken moet ook omlaag en dat begint ermee dat op de scholen problemen bij studenten vroegtijdig worden gesignaleerd. Er wordt nauw samengewerkt met de Informatie Beheer Groep (IBG) om de jongeren goed te adviseren en om knelpunten door IBG-schulden te verminderen. Ook worden de jongeren die schulden hebben, bij het Budget Advies Centrum (BAC) aangemeld voor schuldhulpverlening. Samen met een aantal studenten is een website ontwikkeld: www.helemaalblut.nl. Ook is er geïnvesteerd in ander voorlichtings­ materiaal zoals posters, folders en stickers en is er lesmateriaal beschikbaar. Looptijd: tot september 2009 (Rijn IJssel) en tot eind 2009 (ROC A12), structureel BAC Betrokken organisaties: Budget Advies Centrum, Rijn IJssel, ROC A12

pagina

Aanval op de uitval

onderwerp

Kim van den Berg, Dewi Bos en Emma Schaufeli werken mee aan de

Studiemaatjesproject Samen op Stap

23

pagina

22

Campagneteam Jouw schuld = jouw schuld

Het ontwikkelen van een begeleidingsmethode voor jongeren met een psychiatrische problematiek door jongeren (het maatje).

campagne Jouw schuld = Jouw schuld. onderwerp

Aanval op de uitval

Ze vinden het goed dat studenten zelf betrokken zijn bij de campagne. Het is voor hen gemakkelijk om aan te geven of iets studenten aanspreekt of niet. En als ze het zelf niet zeker weten, leggen ze het gewoon even voor aan medestudenten. Op schuldenproblematiek rust volgens de dames nog altijd een taboe. Er wordt nog te weinig over gepraat op school. Daarom geloven ze ook in de campagne. De campagne moet het taboe doorbreken. En dat het snel kan werken ondervonden ze al tijdens het ophangen van posters en het maken van een film voor de website. Een medestudent wilde er méér van weten. Hij bleek uiteindelijk zelf

In het project Samen op Stap wordt de aandacht gericht op studenten met psychische problemen. Aan studenten met psychiatrische problematiek wordt een ‘maatje’ gekoppeld. De student die hulp vraagt, heeft een gediagnosticeerde psychiatrische problematiek. Het kan bijvoorbeeld gaan om schizofrenie, persoonlijkheidsstoornissen of borderlineproblematiek. Om mee te kunnen doen aan het project moet de student zich hebben aangemeld bij een beroepsopleiding van Rijn IJssel. Als maatje treedt, op vrijwillige basis, een ouderejaars student op die regelmatig contact heeft met de student.

schulden te hebben. De campagneteamdames hebben hem gelijk doorverwezen naar het BAC. En zo willen ze nog veel meer collegastudenten bereiken. ‘Als het aantal jongeren dat zich meldt bij het BAC flink toeneemt, zijn wij tevreden!’, aldus de dames.

Door het project wordt een bewustwordingsproces op gang gebracht. Psychiatrische en/of psychosociale problemen manifesteren zich namelijk vaak voor het eerst in de jongvolwassenen leeftijd. Het project is gericht op het welbevinden in een (beroeps)opleiding en het verhogen van de kans op gekwalificeerde uitstroom. Looptijd: 2008 - 2009 Betrokken organisaties: De Gelderse Roos, Humanitas afdeling Arnhem en het ROC Rijn IJssel

Doorlopende zorglijn Realisatie van een doorlopende zorglijn tussen het vmbo en het ROC

Claire Witjes preventiemedewerker van het BAC ‘De opzet van de campagne is dat deze gerealiseerd wordt vóór en door studenten, dus dan is het een logische stap om ook bij de ontwikkeling en het opzetten van de campagne studenten te betrekken. Voor ons gevoel is het aantal jongeren met schulden de afgelopen periode gestegen. De campagne draagt bij aan bewustwording. Verder zien we dat de samenwerking met andere partijen, en met name de Stadsbank, enorm verbeterd is. Voorheen werden aanvragen van jongeren afgewezen en dan was het klaar. Nu worden ze aan ons doorgegeven en pakken wij het op.’

De ROC’s werken aan de aansluiting van hun zorgstructuur op de zorgstructuur van het voortgezet onderwijs. Ambassadeurs van ROC A12 gaan hiervoor bijvoorbeeld zélf actief informatie inwinnen bij organisaties in het voortgezet onderwijs over studenten die hun opleiding vervolgen binnen ROC A12. Op deze manier ontstaat er een beter beeld van de nieuwe studenten en kunnen dossiers van zorgstudenten warm worden overgedragen. Een ander voorbeeld is de samenwerking in een ZAT binnen ROC A12 in samenwerking met het Arentheem. Uiteindelijk wil men tot een doorlopende lijn komen van aanmelding vanaf het vmbo, intake, warme overdracht, begeleiding tijdens de schoolloopbaan etc. Hiervoor is het ook nodig dat alle rollen helder zijn (van de intaker, de studieloop­ baanbegeleider, de trajectbegeleider, de zorg en ondersteuning en het ZAT). Zie ook www.lerenderegioarnhem.nl. Looptijd: structureel Betrokken organisaties: ROC’s

De gemeente Arnhem heeft als RMC-contactgemeente de wettelijke taak om voortijdig schoolverlaters te registreren en te begeleiden. RMC staat voor Regionaal Meld- en Coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaters. Arnhem heeft in de afgelopen jaren de registratie­ mogelijkheden sterk verbeterd door de invoering van een webbased systeem. Team VSV is de belangrijkste gebruiker van dit systeem maar ook alle leerplichtambtenaren in de regio kunnen het systeem raadplegen. Het systeem wordt ook gebruikt door de regionale leerplichtconsulenten mbo. Door het nieuwe systeem worden voortijdig schoolverlaters tot hun 23ste in beeld gehouden.

‘Om iets voor een voortijdig schoolverlater te kunnen betekenen, moet je hem/haar eerst in beeld hebben en houden. Daarom is het zo belangrijk dat een school elke voortijdig schoolverlater direct meldt. Dit belang wordt steeds meer onderkend. Daarnaast is het nodig dat organisaties hun informatie over de aanpak van jongeren delen met andere partijen. Nog te vaak weten we niet van elkaar wat we aan het doen zijn. Informatie-uitwisseling kan nog sterk verbeterd worden. Lang hebben we gedacht dat bijvoorbeeld de schooluitval

volgen, weten we dat de groep uitvallers beperkt is. Omdat we nu

Het is van groot belang dat scholen hun voortijdig schoolverlaters tijdig en volledig bij Team VSV melden. Sinds enige tijd ontvangt het RMC ook periodieke overzichten van voortijdig schoolverlaters van de Informatie Beheer Groep. Aan de hand van deze overzichten wordt nagegaan welke voortijdig schoolverlaters niet door de scholen zijn gemeld, zodat er ook richting deze jongeren actie kan worden ondernomen. De scholen kunnen vervolgens hun meldin­ gen alsnog op orde brengen. Vooral voor de groep voortijdig schoolverlaters die ouder dan 18 jaar zijn, is het van belang dat Team VSV en de Jongerenloketten hun acties op elkaar afstemmen. Een verbinding tussen hun systemen is hiervoor een randvoor­ waarde. In de komende periode wordt hier aan gewerkt. Ook de ROC’s werken aan voortdurende verbetering van hun registratie. De scholen werken bijvoorbeeld aan een duidelijke uitschrijfprocedure waarbij geen student de deur uitgaat voor een leidinggevende dit heeft geaccordeerd. Om ervoor te zorgen dat alle voortijdig schoolverlaters bij Team VSV worden gemeld, worden de overzichten van de IB-Groep besproken met de personen die binnen de opleidingen verantwoordelijk zijn voor de meldingen.

Registratie, begeleiding en herplaatsing door Team VSV

Waar liep je tegenaan?

70% van alle uitgevallen jongeren herplaatsen

Petrov: ’Ik zat al in de vierde klas van het vmbo. Maar toen liep ik weg van huis. Ik had problemen met mijn moeder. Het diploma heb

In onze regio willen we 70% van de jongeren die uitgevallen zijn herplaatsen. De begeleiding van de niet leerplichtige en kwalificatie­ plichtige voortijdig schoolverlaters wordt uitgevoerd door Team VSV. Dit gebeurt in opdracht van de gemeente Arnhem als RMCcontactgemeente. Voor de leer- en kwalificatieplichtige jongeren ligt de verantwoordelijkheid bij de leerplichtafdelingen van de 10 gemeenten van de regio Arnhem. Op verzoek van leerplicht kan Team VSV ook ingeschakeld worden bij 16- en 17-jarigen die dreigen uit te vallen.

bij de overstap van vmbo naar mbo heel groot zou zijn. Sinds we in onze regio alle jongeren bij de overstap van het vmbo naar mbo elke jongere die bij deze overstap uitvalt in beeld hebben, kunnen we ze persoonlijk benaderen. Nu we ook de periodieke overzichten van de Informatie Beheer Groep krijgen, hebben we de registratie zo goed als sluitend. Registratie blijft echter een randvoorwaarde. Het komt er vooral op aan dat we onze energie steken in gerichte ondersteuning van de jongeren die zijn uitgevallen.’

ik niet gehaald en daar heb ik nu best wel veel spijt van. Maar toen niet, ik wilde in een band. Ik was helemaal fan van Slipknot. Ik had ook lang haar en speelde toen net zo gitaar als de gitarist van Slipknot.’

Succes gehad met de band? Petrov: ’Nee, dat is niet gelukt, haha. Maar ik ging daarna wel naar de Pasvorm. Dat heb ik ook afgemaakt. Ik zat daar eerst op de drukkerij maar ik bleek allergisch voor de inkt te zijn. Mijn armen waren helemaal rood en kapot. Toen ben ik transport en logistiek

Team VSV heeft dus een spilfunctie in het realiseren van de herplaatsingsdoelstelling. Het team bestaat uit loopbaanadviseurs, orthopedagogen en psychologen. Zij begeleiden jongeren bij school- en beroepskeuze, voeren coachingsgesprekken en kunnen onderzoek doen naar capaciteiten, interesse en persoonlijkheid. Ook leggen ze huisbezoeken af. Scholen zijn wettelijk verplicht hun voortijdig schoolverlaters te melden bij het RMC. In de regio Arnhem geldt de afspraak dat het middelbaar beroepsonderwijs rechtstreeks meldt bij Team VSV. Het team werkt nauw samen met leerplichtzaken, de Jeugdreclassering, Bureau Jeugdzorg, de Raad voor de Kinderbescherming, de Gelderse Roos (Ggz), Rijnside en het maatschappelijk werk.

gaan doen. Ik heb nu een diploma niveau 1. Dat is alleen nog geen startkwalificatie, dat weet ik nu. En daarom kreeg ik een telefoontje van Linda van Team VSV. Ik vertelde haar dat ik een opleiding beveiliging wilde gaan doen bij het ROC Rijn IJssel. Later bleek dat ik daar niet werd aangenomen. Daar kwam Linda achter en toen belde ze me weer.’

En wat heeft Team VSV toen ondernomen? Linda: ‘We vonden dat hij wel wat hulp kon gebruiken. Inmiddels hebben we Petrov aangemeld bij ROC Nijmegen. Daar krijgt hij nu een intakegesprek. Ik hoop dat het lukt maar om er zeker van te zijn dat hij een geschikte opleiding vindt, ga ik met hem naar een alternatief kijken. Anders zit hij veel te lang thuis.’

Looptijd: structureel Betrokken organisaties: gemeente Arnhem, regiogemeenten, ROC’s, VO-scholen, jeugdhulpverlening en UWV Werkbedrijf.

Zit je op dit moment thuis? Petrov: ‘Ik probeer steeds werk te zoeken, maar dat lukt niet. Ik ga nu weer naar het uitzendbureau. Ik krijg nu geld van mijn moeder

‘Ik wilde in een band’ Team VSV ondersteunt Macedonische Petrov

en van mijn broer. Die werkt als lasser. Ik woon ook bij mijn broer. En ik verveel me niet hoor. Ik voetbal veel en ik doe aan fitness.’ Linda: ‘Maar je moeder kan de koelkast niet blijven vullen.’ Petrov: ‘Ja, ja, maar ik ben altijd van eerst plan A afmaken en dan pas plan B. Plan A is de beveiliging in. Ik vind het moeilijk om een

Petrov is 21 jaar en komt uit Macedonië. Toen hij 11 jaar was, is hij in

Looptijd: structureel Betrokken organisaties: ROC’s, RMC/Team VSV, gemeenten regio Arnhem, IB-groep

onderwerp

RMC-coördinator subregio Arnhem

Aanval op de uitval

Optimalisering registratie en melding

onderwerp

Ton van den Hoven

pagina

Speerpunt 5: Ketenaanpak Aanval op de uitval

Registratie en begeleiding van voortijdig schoolverlaters

25

pagina

24

Speerpunt 4: Registratie van schooluitval

alternatief te bedenken.’

Nederland komen wonen. Na twee jaar in de Internationale Schakelklas, volgde hij de basis beroepsgerichte leerweg van het

Wat gaat er nu gebeuren?

vmbo . Dat ging in eerste instantie goed. Later liep hij tegen

Linda: ’Ik ga Petrov helpen met het vinden van alternatieven.

problemen aan. Op dit moment ondersteunt Linda van Donselaar van

We gaan een aantal beroepskeuzetesten doen en naar een paar

Team VSV Petrov bij het maken van een studiekeuze.

andere opleidingen kijken. Hij is 21 en moet nu echt aan de slag.’

Waarom is investeren in voortijdig schoolverlaters zo belangrijk? Met 80% van de jongeren in onze regio gaat het eigenlijk heel goed. Met twintig procent niet en dat is nog steeds te veel. Iedere euro die je investeert in voortijdig schoolverlaten, verdien je drie keer terug. Als jongeren aanspraak gaan maken op jeugdzorg of uitkeringen

In samenwerking met UWV Werkbedrijf zet de gemeente Arnhem sinds 2008 in de krachtwijken twaalf participatiecoaches in. Onder het motto ‘meedoen doe je zelf’ gaan de coaches op pad om mensen met of zonder een uitkering, jong en oud, te ondersteunen. Het gaat om empowerment: mensen stellen zelf hun persoonlijk ontwikkelplan op en de coach werkt als een dienstenmakelaar op het terrein van participatie en werk. Waar nodig schakelt de coach organisaties in zoals woningcorporaties, welzijnsorganisaties, onderwijsinstellingen, de GGZ en de politie.

Pactum (uitvoeringsorganisatie van de Jeugdzorg) heeft in opdracht van de gemeente Arnhem het instrument ‘Werktraining’ ontwikkeld. Werktraining is een traject voor jongeren, vooral jongeren met een WWB-uitkering (Wet Werk en Bijstand), die kampen met meervoudige problematiek. Pactum biedt deze jongeren een traject van maximaal negen maanden gericht op het opdoen van werknemersvaardigheden. Daarbij worden ook op eenvoudig niveau andere vaardigheden geoefend zoals houtbewerking, metaalbewerking of druktechniek. Op de locatie van werktraining vinden ook activiteiten plaats van De Pasvorm (Rijn IJssel). Jongeren worden hierdoor verleid om alsnog of opnieuw aan een kwalificerende opleiding te beginnen. Voor de persoonlijke omstandigheden, zoals een slechte relatie met de omgeving, drugsgebruik, dakloosheid, schulden en psychische problemen, wordt de ambulante hulp van Rijnside ingezet. Bovendien wordt, waar nodig ook na deelname, op de opleiding of werkplek nazorg gegeven vanuit Rijnside.

dan is dat veel duurder. We kunnen het ons als gemeenschap niet veroorloven om zoveel jongeren zonder startkwalificatie op de arbeidsmarkt te laten komen, want we hebben simpelweg het werk dat daarbij past niet meer voor ze. Het kost de gemeenschap veel geld

Vijf coaches richten zich specifiek op jongeren in de wijken. Het experiment loopt in elk geval door tot eind 2009.

als je jongeren niet tijdig binnenboord houdt.

Hoe komen jullie met jongeren in contact? Wij willen de jongeren vinden, maar tegelijkertijd moeten zij ons ook kunnen vinden.

Looptijd: 1 december 2007 tot 31 december 2009 Betrokken organisaties: Gemeente Arnhem, UWV Werkbedrijf, Ministerie van SZW, Divosa en de VNG

Daarom heeft Team VSV ook een Hyves-pagina en hebben we met jongeren een wervingskaart met contactgegevens ontwikkeld die hén aanspreekt.

En waar praten jullie over?

Jamilia Ahbouk participatiecoach

Bij ons gaat het in eerste instantie over school, het hoeft dan niet direct over de jongeren zelf te gaan. Daardoor komen wij vaak makkelijker met jongeren in gesprek, het is wat

‘Via Pactum kwam een jongen van 19 jaar bij mij. Op school had hij

laagdrempeliger en minder zwaar. Als je eenmaal het vertrouwen hebt gewonnen, komt er

een akkefietje met een docente en hij mocht niet meer terug

vanzelf wel boven water wat er verder nog speelt.

komen. Hij liep stage bij een schilderbedrijf na deelname aan een activeringsproject. Omdat hij een tatoeage in zijn nek heeft, vond

Jongeren kijken meestal niet 10 jaar vooruit, maar zijn bezig met nu. Dus als ze vandaag een

de schilder dat hij onvoldoende representatief was. Hierdoor kwam

baantje aangeboden krijgen, dan denken ze aan het geld dat het ze nu oplevert. Op je 17e

er een einde aan de stage. Vervolgens had hij geen inkomsten en

kan dat heel veel lijken. Ze realiseren zich niet dat er na hun 23e niet veel meer aan dat

besloot hij om nergens meer aan te kloppen en zijn criminele

salaris verandert en dat er dan genoeg zeventienjarigen te vinden zijn die hun werk

activiteiten weer op te pakken. Hij zei: ‘Ik moet toch ergens van

goedkoper kunnen doen. Jongeren komen alleen maar bij je terug als je echt wat voor ze

leven’. Ik ben toen met Stichting Vitesse Betrokken, Pactum en de

kunt betekenen, niet als je niets te bieden hebt. De wereld van een jongere is overigens erg

jongen om tafel gaan zitten en er zijn afspraken gemaakt.

dynamisch. Wij proberen daarbij aan te sluiten door wachtlijsten te voorkomen. Deze week

Afgesproken is dat Vitesse Betrokken ervoor zorgt dat hij naar

aangemeld is volgende week gebeld en uiterlijk de week erna het eerste gesprek. Zodra

school kan gaan en een betaalde stageplek krijgt. Pactum zorgt

iemand door ons begeleid wordt, houden we de lijnen kort; ze krijgen de rechtstreekse

ervoor dat hij in januari een kamer heeft via de W-deal, een project

nummers van onze medewerkers en kunnen ook altijd bij ons binnenlopen.

van woningcorporatie Vivare. En ik zorg ervoor dat hij aanvullende middelen heeft om van te leven én zijn schulden af te lossen.’

Wat levert al dat werk op? Het vraagt veel creativiteit en geduld om met deze jongeren te werken. We leveren zoveel mogelijk maatwerk en blijven proberen tot het lukt. Je moet daarbij ook niet te snel willen. We merken dat we eigenlijk altijd wel iets in beweging zetten bij de jongeren. Soms moet je iemand alleen even de tijd geven om het in zijn eigen tempo te doen. Zo zijn we laatst teruggebeld door een jongen die we vorig jaar ons kaartje hadden gegeven. Toen wilde hij niet, maar hij had het kennelijk wel al die tijd bewaard. Geweldig toch? Meer informatie is te vinden op www.teamvsv.nl

Looptijd: structureel Betrokken organisaties: Pactum Rijnside, gemeente Arnhem, ROC’s

onderwerp

uit en onze medewerkers zitten op de vestigingen van het CWI.

onderwerp

enorm verbeterd. We delen bestanden met de gemeenten en het CWI, wisselen informatie

Aanval op de uitval

Sinds de start van Team VSV in 2002 is de samenwerking tussen de betrokken partijen

Begeleiden van jongeren gericht op aanleren werknemersvaardigheden

Aanval op de uitval

Hoe is de samenwerking met al die partijen?

Werktraining Pactum Rijnside

Begeleiden van mensen (met of zonder uitkering) naar participatie en werk via empowerment

pagina

manager Team VSV

Participatiecoaches: meedoen doe je zelf!

27

pagina

26

In gesprek met Romy de Rijk

Werkbedrijf en gemeente Arnhem samenwerken. Jongeren, onderwijsinstellingen en werkgevers moeten elkaar weten te

Jongeren vooruitgang laten boeken in werken en leren in ruil voor een kamer Sommige jongeren in onze regio hebben een instabiele woonsituatie, verblijven ‘overal en nergens’, gaan niet meer naar school of zijn werkloos. Voor een uitzicht op een betere toekomst en een eigen thuisbasis hebben zij hulp nodig. In het project de ‘W-deal’ wordt aandacht besteed aan deze jongeren. De W-deal biedt vijftien jongeren gedurende twee jaar een kans om hun ambities waar te maken. Vooruitgang boeken in werken en leren in ruil voor een kamer. Wie zich niet aan de afspraken houdt, raakt zijn kamer kwijt. Maar wie slaagt, krijgt een zelfstandige huurwoning aangeboden. Dat is de W-deal! Jongeren die deelnemen aan de W-deal krijgen begeleiding bij wonen, werken en weten. De begeleiders werken samen en delen hun ervaringen. Bij de start maakt de jongere – samen met de woonbegeleider - een eigen werkplan. Daarin stelt de jongere doelen waarin hij of zij zichzelf wil verbeteren. Enkele veel voorkomende doelen bij werken zijn: op tijd komen, samenwerken en een diploma halen. Op het gebied van wonen leren de jongeren zelfstandig te leven, goed voor zichzelf te zorgen en zelf hun financiën te regelen. Bij het onderdeel weten gaat het erom dat de jongeren verantwoording nemen voor hun eigen daden, leren omgaan met veranderingen en kunnen ingrijpen als het mis dreigt te gaan.

vinden. Wij zijn de logische partij om hen bij elkaar te brengen. Om dit goed te kunnen doen, is het belangrijk dat wij weten wat er speelt bij werkgevers in de markt en waar dus de kansen voor de jongeren liggen. Wij kennen de arbeidsmarkt en willen eraan bijdragen dat het onderwijs goed aansluit op de praktijk. Op dit moment adviseren we jongeren bij het maken van een passende opleidingskeuze, maar in de toekomst willen we ook de link met het onderwijs verbeteren.’

Trudy Rupert jongerencoach bij het Jongerenloket ‘Voor veel jongeren zijn wij de eerste ingang. In de meeste gevallen gaat er veel meer mis dan alleen werk. Als iemand bij ons niet aan het juiste adres is, proberen we door te verwijzen naar de juiste plek. Daarvoor moet je goed de weg kennen en weten welke stappen je moet doorlopen om dingen te regelen. Een goed netwerk is daarbij ontzettend belangrijk. We hebben een hele goede samenwerking met bijvoorbeeld Team VSV. Iedere week is één van hun loopbaan­ begeleiders op onze vestigingen te vinden, waar we jongeren naar kunnen doorverwijzen. Hetzelfde geldt voor iemand van Stichting MEE, voor jongeren met een beperking. Ook met de gemeente hebben we korte lijnen.’

onderwerp

‘Ik ben verantwoordelijk voor het Jongerenloket waarin UWV

Aanval op de uitval

manager van UWV Werkbedrijf

pagina

Jan Hof

onderwerp

Looptijd: structureel Betrokken organisaties: UWV Werkbedrijf, Gemeente Arnhem, ROC’s, Team VSV, Stichting MEE

Aanval op de uitval

De regio Arnhem kent twee jongerenloketten: één in Arnhem en één in De Liemers. De jongerenloketten leiden jongeren terug naar school of helpen hen aan een baan. Ze hebben ook een door­ verwijsfunctie voor het aanvragen van een uitkering. De meeste jongeren die zich melden zijn 18 jaar of ouder en het grootste gedeelte van de jongeren is ergens in hun schoolcarrière gestrand. In het loket werken medewerkers van het UWV Werkbedrijf en de gemeente nauw samen en heeft elke jongere een vaste contact­ persoon. De eerste optie die met de jongeren wordt besproken, is de terugkeer naar school of naar een combinatie van leren en werken. Mocht in de eerste maand na melding blijken dat de jongere veel problemen heeft, dan wordt meteen de uitkering ingezet en een aangepast traject uitgezet.

De W-deal

29

Bemiddeling naar werk of school van jongeren

pagina

28

Jongerenloket Arnhem en De Liemers

Looptijd: augustus 2007 – augustus 2009 (pilotperiode) Betrokken organisaties: Vivare, Rijn IJssel (De Pasvorm), Pactum Jeugdzorg, Gemeente Arnhem en kringloopbedrijf 2Switch.

situaties. Daarom hebben we de samenwerking gezocht met

zijn leven. Mensen die denken dat het heel makkelijk is en binnen dit

belangrijke partners in de stad. Wat ik zo krachtig vind aan dit project

project alles voor je geregeld wordt, komen niet zomaar door de

is dat je zoekt naar iets waar jongeren gemotiveerd door raken. Ik vind

selectie. Juist omdat het zo pittig is, zorgen we dat er gedurende het

het niet reëel om van jongeren te verwachten dat ze aan de slag gaan

hele traject begeleiding is.’

met werk en scholing als de basis, een rustig en gegarandeerd thuis, niet geregeld is. Als ik de concrete resultaten zie die de deelnemers behalen, dan ben ik echt trots. Zo hebben we een jongen die heel graag iets in de binnenvaart wilde doen. Inmiddels vaart hij week op week af tussen Rotterdam en Nijmegen. Dat is toch geweldig!’

Scoren door Scholing: Vitesse als motor achter persoonlijke groei Activering en coaching van uitgevallen jongeren naar onderwijs en / of werk

Ron van Bedaf projectleider / docent in het Scoren door Scholing project ‘Je hebt enthousiasme en positiviteit nodig om jongeren mee te

Sinds 2007 bestaat in Arnhem het project Scoren door Scholing. Aan dit project doen jongeren uit de gehele regio Arnhem mee. Het project is bedoeld om jongeren tussen de 17 en 23 jaar een steuntje in de rug te geven en ze te coachen naar onderwijs, naar een passende baan of een combinatie van deze twee. In 2008 zijn 72 jongeren uit de regio Arnhem begeleid. Het idee is dat het beeldmerk en de faciliteiten van Vitesse een aanzuigende werking hebben op de moeilijk te motiveren doelgroep.

krijgen. Daarbij helpt het dat we met hen in een niet-schoolse omgeving aan de slag gaan. De persoonlijke aandacht en begeleiding die we binnen het project bieden, maken echt het verschil. We hebben intensief contact en houden contact met de deelnemers nadat het traject is afgerond. Aandacht loont, de jongeren bloeien daar echt van op. Verder is het belangrijk dat je altijd zegt waar het op staat. Niet er omheen draaien of de boodschap verpakken. Dat waarderen jongeren, die taal spreken ze zelf ook. We proberen jongeren ervan bewust te maken dat ze altijd een keuze hebben.

De deelnemers binden zich voor tien cursusweken aan het project waarbij de eerste vijf weken plaatsvinden in het Supportershome van Vitesse. Hier wordt door deskundige docenten en coaches intensief gewerkt aan de juiste werk- en gedragshouding. In de tweede periode van vijf weken lopen de deelnemers stage bij een voor hen passend bedrijf. Hierbij wordt onder andere een beroep gedaan op de Business Club Vitesse-Gelredome. De regionale deelnemers worden gekoppeld aan een selectiespeler van Vitesse. Deze selectiespelers onderhouden zo veel mogelijk contact met de deelnemers. Waar mogelijk stimuleren en motiveren zij de deelnemers om het project tot een goed einde te brengen. De deelnemers kunnen gedurende de projectperiode de thuis­wedstrijden van Vitesse bezoeken om op hun beurt de spelers te ondersteunen.

De meesten realiseren zich bijvoorbeeld helemaal niet dat ze zich moeten presenteren aan andere mensen. We maken de jongere bewust hoe zij zelf patronen kunnen doorbreken en wat er daarbij voor hen allemaal te winnen valt.’

Hanneke Ulrich participatiecoach ‘Via via kwam ik in contact met een jongen. Het lukte niet om werk te vinden en op zijn oude school wilden ze hem ook niet terughebben. Ik heb hem doorverwezen naar het project Scoren door Scholing van Vitesse. Hij heeft een gesprek gevoerd en het leek hem wel wat. Na een week hoorde hij dat hij is toegelaten en het eerste wat hij zegt

Looptijd: 2009 - 2010 Betrokken organisaties: Vitesse Betrokken, Pactum Rijnside, Gemeente Arnhem, Rijn IJssel en Team VSV

is: ‘dit keer ga ik het echt afmaken!...’

onderwerp

dat we als leverancier van huisvesting een rol hebben in dit soort

gemotiveerd is om op meerdere fronten zelf aan de slag te gaan met

Aanval op de uitval

lossen met huisvesting, maar dat is vaak niet voldoende. We vinden

verbindt binnen de samenwerking. Belangrijk is dat de jongere

pagina

steeds vaker problemen hebben. Je kunt denken dat je dat op kunt

Het mooie hierbij is dat je de leefwerelden van jongeren aan elkaar

31

‘Als woningcorporatie zagen we in wijken en buurten dat jongeren

aanjager is geweest. Zij hebben alle partijen bij elkaar gebracht.

onderwerp

‘Bijzonder aan dit project is dat de Aanpakcentrale van Vivare de

Aanval op de uitval

projectleider Aanpakcentrale bij woningcorporatie Vivare

pagina

Bianca Hutten

manager Pactum

30

Samantha Dinsbach

pagina

Aanval op de uitval

onderwerp

onderwerp

Aanval op de uitval

33

pagina

32

Jongeren Toezicht Team Arnhem (JTTA) Empowerment van jongeren door hen in te zetten als toezichthouder Tijdens voetbalwedstrijden en evenementen in het Gelredome is er, zo blijkt uit politiegegevens, regelmatig sprake van overlast. Auto’s worden beschadigd en opengebroken. Nadat eerder bij Zwembad De Grote Koppel goede ervaringen zijn opgedaan met het inzetten van jongeren die toezicht houden, is daarom op experimentbasis een Jongeren Toezicht Team Arnhem (JTTA) opgezet. Met dit project worden jongeren op een positieve manier begeleid en aan het werk gezet. Het team bestaat uit jongeren die mogelijk overlast veroorzaken én uit jongeren die een voorbeeldfunctie hebben in hun eigen wijk. Die mix maakt het project krachtig. Het houden van toezicht spreekt jongeren erg aan. Het sluit aan bij hun spannings­ behoefte. De deelname aan het JTTA moet leiden tot ‘empowerment’ en positieve identiteitsvorming. Het toezichtteam bestaat uit 25 jongeren in de leeftijdscategorie van 16 tot 23 jaar. De jongeren zijn geselecteerd door Rijnstad. In samenwerking met Politie Gelderland Midden en ESA (beveiligingsbedrijf) hebben zij een training gekregen. De jongeren worden begeleid door een jongerenwerker van Rijnstad. Tijdens hun inzet bij voetbalwed­ strijden en/of evenementen worden zij ook begeleid door een politieagent. Looptijd: januari – juni 2009 Betrokken organisaties: Rijnstad, Vitesse Betrokken, Politie Gelderland Midden

Mohammed Zahti jongerenwerker bij Rijnstad en projectleider van het JTTA ‘In dit project werken jongeren die het gewoon heel goed doen samen met jongeren die problemen hebben. Dat is een bewuste keuze. We willen juist niet dat het team een stempel krijgt van een probleemjongeren-project. De jongeren kennen elkaars achtergrond niet en hebben hierdoor ook geen oordeel over elkaar. Wel hebben ze allemaal dezelfde taak en dat zorgt voor een band. De teams worden iedere keer anders samengesteld en op verschillende plekken ingezet. Zo doet iedereen brede ervaring op. De jongeren die meedoen in dit project kennen veel andere jongeren in hun wijk. Raddraaiers zijn hierdoor vaak niet langer anoniem. Dankzij het netwerk van de jongeren gaat er een preventieve werking van uit. Al enkele weken na de start van het project zagen we resultaten. De inzet van beveiligingsbedrijven was bij sommige activiteiten al overbodig geworden. We hebben geconstateerd dat het aantal incidenten dankzij het team behoorlijk is gedaald. De politie levert cijfers aan over de afgelopen maanden en van voor de start van het project, zodat de resultaten zichtbaar worden.’

de samenleving die kan resulteren in spanningen tussen deze groepen

geen constante in te ontdekken. Vaak gaat het om gevoelens van

de samenleving (eventueel op ondemocratische wijze) na te streven, te ondersteunen of anderen daartoe aan te zetten. Ingrijpende veranderingen zijn ontwikkelingen die een gevaar kunnen opleveren voor de democratische rechtsorde (doel), vaak met ondemocratische methoden (middel), die afbreuk doen aan het functioneren van de

Wordt er veel voor jongeren gedaan in de wijken?

is één van de straathoekwerkers. Hij komt veel jongeren die op school

Jazeker. Vaak gaat het om projecten en initiatieven die in één wijk

zijn uitgevallen tegen en gaat met ze in gesprek.

gestart zijn en vervolgens breed uitgerold worden. Aan de ene kant creëren we een vangnet voor jongeren, om te zorgen dat ze een plek

Waar kom je jongeren tegen?

hebben om naartoe te gaan en om ze in contact te brengen met de

Als straathoekwerker ga ik actief op zoek naar (hang)jongeren in de

wij niet alleen met de jongeren zélf maar ook met verschillende

juiste instanties bij problemen. Aan de andere kant zijn we heel veel

wijk die voor overlast zorgen of waar klachten over komen. Hoe je op

instanties. Onderwijs en werk zijn belangrijk om de jongeren op het

preventief bezig. Scoren door scholing is een mooi voorbeeld van een

zo’n groep afstapt, dat moet je in de vingers hebben. Op intuïtie weet

juiste spoor te houden.’

geslaagd initiatief in de wijk. Gestart in het Arnhemse Broek, nu voor

ik hoe ik iemand het beste kan benaderen: soms is dat een grap, of

meer wijken, en inmiddels heeft dit project landelijke aandacht onder

doe ik of ik politie ben om ze te laten schrikken. De truc is om een

de noemer Scoren in de wijk.

opening te creëren, zodat je bij ze binnenkomt en daarna echt

discriminatie, frustratie en wantrouwen tegenover de buitenwereld. Het is zaak om met deze jongeren het gesprek aan te gaan. Dat doen

Wijkactieplannen Arnhemse kracht- en preventiewijken

Op welke leeftijd moet je beginnen?

zeker in groepen. Maar ze hebben net zo goed rechten in hun wijk.

Reductie van hoge uitval in kracht- en preventiewijken

Op het basisonderwijs zetten we vroegschoolse educatie in.

Eventuele overlast is nooit het echte probleem, maar een symptoom

Bijvoorbeeld aan taal- en ontwikkelingsachterstanden wordt

van een onderliggend probleem. En dát probeer ik boven tafel te

aandacht gegeven, en ook aan sociale vaardigheden en het aanleren

krijgen, zodat ik iemand weer op weg kan helpen.

In de Arnhemse kracht- en preventiewijken is sprake van een relatief groot aantal voortijdig schoolverlaters. In de wijkactieplannen voor Malburgen, Presikhaaf, Klarendal en het Arnhemse Broek zijn concrete doelstellingen opgenomen om het aantal voortijdig schoolverlaters te verminderen met 25% tussen het schooljaar 2005 – 2006 en het schooljaar 2011-2012. Voor de Arnhemse kracht- en preventiewijken is deze ambitie vertaald naar de volgende concrete doelstellingen: • Een reductie van 25% van het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters in Klarendal van 7,0% in het schooljaar 2005 – 2006 naar 5,3% in het schooljaar 2011–2012. • Een reductie van 25% van het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters in Presikhaaf van 7,9% in het schooljaar 2005 – 2006 naar 5,9% in het schooljaar 2011–2012. • Een reductie van 25% van het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters in Het Arnhemse Broek van 7,8% in het schooljaar 2005 – 2006 naar 5,9% in het schooljaar 2011–2012. • Een reductie van 25% van het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters in Malburgen/Immerloo van 8,6% in het schooljaar 2005 – 2006 naar 6,5% in het schooljaar 2011–2012.

en toename van de segregatie langs etnische en religieuze lijnen. Radicalisering is de bereidheid om diep ingrijpende veranderingen in

onderwerp

Polarisatie is de verscherping van tegenstellingen tussen groepen in

individu ligt de oorzaak net weer anders. Motieven zijn diffuus en er is

straathoekwerker Pactum Rijnside Pactum Rijnside is actief in wijken, buurten en straten. David Gerritsen

Aanval op de uitval

Looptijd: januari 2009 – juni 2010 Betrokken organisaties: Different Advies, Pactum en gemeente Arnhem

grondslag liggen is geen eenduidig antwoord te geven. Bij elk

In gesprek met David Gerritsen

wijkprogrammamanager kracht- en preventiewijken gemeente Arnhem

In de wijkactieplannen staat dat afspraken tussen de gemeente Arnhem en de ROC’s concreet worden toegepast op de wijken. Dit betekent dat: • wordt ingezet op begeleidingsprojecten tijdens de stage of de leerbaan en een betere voorbereiding op de stages • elke voortijdig schoolverlater in beeld wordt gebracht en gezorgd voor (her)plaatsing naar school, werk of zorg.

democratische rechtsorde (effect).

contact kunt maken. Bewoners ervaren jongeren vaak als bedreigend,

van veilig gedrag. Studenten krijgen hierbij vaardigheden geleerd die uitval op een later tijdstip moet voorkomen. Verder bieden we

Wat is er mooi aan je werk?

verlengde schooldag-programma’s, waarbij we studenten in

Van huis uit heb ik meegekregen dat je iets over moet hebben voor

aanraking laten komen met onderwerpen die ze misschien van huis

anderen. Daarom voel ik me als een vis in het water in dit werk. Met

uit niet meekrijgen, zoals natuur en milieu, cultuur en sport. Ouders

sommige jongeren heb ik al jaren contact. Het is ontzettend

en leerkrachten worden hier zoveel mogelijk bij betrokken, zodat het

waardevol als je iemand kunt helpen om zijn leven weer op orde te

een brede basis heeft. Maar de preventie begint zelfs al eerder. Op

krijgen. Dat mijn spreekkamer het park is of een bankje in de wijk of

verzoek van een aantal peuterspeelzalen hebben we een

een snackbar, maakt het alleen maar leuker.

ontwikkelingspsycholoog ingezet op crèches. Die kijkt naar afwijkend gedrag en brengt daarmee potentiële uitvallers in beeld. Hoe eerder

Hoe kom je aan je tips?

je erbij bent des te beter!

Mijn netwerk is ongelofelijk belangrijk. Winkeliers, eigenaren van snackbars en coffeeshops, portiers, de gebiedsagent, allemaal zorgen

Is de samenwerking in de wijk goed?

ze voor belangrijke achtergrondinformatie. In een groep speel ik

Er wordt echt al veel gedaan voor jongeren in de wijken. Een

hierover altijd open kaart: dit is wat ik gehoord heb, vertel. En dat

aandachtspunt is en blijft de geconcentreerde inzet. Met instanties,

doen ze dan ook, want ze weten wel dat voor mij niet veel geheim

maar ook intern binnen de gemeente, blijft betere afstemming nodig.

blijft. Vertrouwen speelt daarbij een grote rol, ze weten dat ik wat ze

Vanuit de wijkaanpak dragen we hieraan bij door totaalprogramma’s

vertellen nooit tegen ze zal gebruiken. Waar nodig haal ik ook andere

te maken; we betrekken alle betrokken onderdelen van de gemeente

hulpverleners de wijk in. Maar de samenwerking kan nog veel beter.

en beleggen per thema een bijeenkomst om af te stemmen wat er

We moeten niet incidenteel contact hebben, maar structureel met de

nog verbeterd kan worden en wat we nog tekort komen.

juiste partijen om tafel zitten en afstemmen wat we samen gaan doen. Als je maandelijks bespreekt wat er speelt, acties afspreekt en belegt

Wat moet er nog beter?

bij de juiste expert en de resultaten terugkoppelt, dan kunnen we een

Voor de toekomst is het belangrijk dat ouders nog meer betrokken

grote slag slaan. Het is belangrijk om te investeren in alles wat er al is.

worden én dat jongeren direct aangesproken worden op hun gedrag.

Wat mij betreft heeft de wijkmanager een belangrijke rol in het

Tot nu toe vinden mensen het vaak nog eng om jongeren te

organiseren van die samenwerking.

confronteren met het effect van hun gedrag. Het vangnet is goed ingericht, je kunt jongeren ook wat bieden, wat het makkelijker maakt om ze te confronteren en gedrag bespreekbaar te maken.

Looptijd: 2008-2012 Betrokken organisaties: gemeente Arnhem met diverse organisaties in de wijken

onderwerp

‘Op de vraag hoe iemand radicaliseert en welke factoren daaraan ten

In gesprek met Jan Jans

Aanval op de uitval

In het project ‘radicalisering en polarisatie van jongeren’ wordt aandacht besteed aan radicaliseringprocessen bij jongeren. Problematische identiteitsvorming bij jongeren kan een bedreiging zijn voor ontwikkeling en maatschappelijk kansen. We zoeken, op basis van een eerste analyse van de stand van zaken in Arnhem, naar aanknopingspunten om met deze problematiek om te gaan. Scholing en werk zijn daarbij belangrijk. De dialoog wordt aangegaan met jongeren en met instanties (maatschappelijke organisaties, moskeebesturen, scholen etc.). De adviseurs van Different Advies die het project uitvoeren hebben een breed netwerk van jongeren in de regio. Door middel van gesprekken met jongeren en met instanties (Pactum, Politie, onderwijs etc.) is eerst tot een probleemverkenning gekomen. In de komende periode worden concrete activiteiten ontwikkeld in samenwerking met o.a. scholen, moskeebesturen, en maatschappelijke organisaties. Het kabinet ziet polarisatie en radicalisering als een breed maatschappelijk probleem en wil dit voorkomen, belemmeren en indammen. Polarisatie en radicalisering kunnen de sociale samenhang en de onderlinge solidariteit in de samenleving bedreigen. Individuen en groepen zoeken de confrontatie met elkaar, keren zich af van de samenleving en raken mogelijk geïsoleerd. Er is dan dus sprake van een ernstige maatschappelijke uitval. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft Nuansa, het Kennis- en adviescentrum Polarisatie en Radicalisering opgezet (www.nuansa.nl). Nuansa verstrekt informatie over alle typen radicalisering en polarisatie, zoals extreemrechts, islamitisch radicalisme en dierenrechtenextremisme.

adviseur Different Advies

pagina

Felipe Numan

35

Versterken van de weerbaarheid van jongeren (empowerment)

pagina

34

Radicalisering en polarisatie van jongeren

Dennis Janssen

verklarende woordenlijst opgenomen en een uitleg van de gebruikte

Projectleider Aanval op de Uitval

afkortingen. Deze begrippen worden ook gehanteerd door het

T (026) 377 5803

Ministerie van OCW (http://www.voortijdigschoolverlaten.nl)

[email protected]

BPV: beroepspraktijkvorming (stage)

ROC A12 Margriet Sluiter

Doorgaande leerlijn: onderwijs dat van de peuterspeelzaal tot aan het

Projectleider Aanval op de Uitval

betreden van de arbeidsmarkt één samenhangend geheel vormt.

ROC A12 Locatie Velp T (026) 3633874

IBG: Informatie Beheer Groep

[email protected]

Jongerenloket: samenwerkingsconstructie waarin verschillende lokale

Rijn IJssel

(gemeentelijke) instanties vanuit één loket advies en begeleiding

Jos Gipmans

bieden aan werkloze en uitgevallen jongeren.

Projectleider Aanval op de Uitval Postbus 5162,

Lerende regio Arnhem e.o. (LRA): een initiatief van samenwerkende

6802 ED Arnhem

scholen voor voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs in

T (026) 352 04 40

de Arnhemse regio.

[email protected]

Lissabondoelstelling: Europese doelstelling om schooluitval terug te

Team VSV

dringen. In Nederland vertaald naar het streven om het aantal nieuwe

Romy de Rijk

schooluitvallers van 71.000 in 2002 terug te brengen tot 35.000 in

Manager

2010.

Postbus 5162 6802 ED Arnhem

Maatschappelijke uitval: door het ontbreken van een leeromgeving

T (026) 3520 453 / 454

en/of werkomgeving het risico lopen buiten de samenleving te komen

[email protected]

te staan. Dat kan in cultureel opzicht (integratieproblemen), moreel opzicht (criminaliteit, radicalisering), sociaal opzicht (vereenzaming,

UWV Werkbedrijf / Jongerenloket

uitsluiting) etc.

Jan Hof Adjunct Vestigingsmanager

Opstapper: een jongere onder de 23 jaar die vanuit een bewuste én

UWV WERKbedrijf Arnhem Noord / Werkplein Arnhem Noord

weloverwogen afweging kiest voor werk boven onderwijs.

Postbus 9056, 6800 GW Arnhem T (026) 7517080

RMC: Regionaal Meld- en Coördinatiepunt voortijdig schoolverlaten Schooluitvaller (ook wel uitvaller): een jongere onder de 23 jaar die met een onzorgvuldige, irrationele (of geen) afweging zonder startkwalificatie uit het onderwijs stapt. Startkwalificatie: je hebt een startkwalificatie met het behalen van een havo- of vwo-diploma en met het behalen van een diploma op niveau 2 van het mbo. Voortijdig schoolverlater: iedere jongere tussen de 12 en 23 jaar die zonder startkwalificatie het onderwijs verlaat.

[email protected]

onderwerp

Gemeente Arnhem

oplossen is het belangrijk dat we dezelfde taal spreken. Daarom is een

Aanval op de uitval

Als we gezamenlijk het probleem voortijdig schoolverlaten willen

pagina

Contactgegevens convenantpartners

36

Verklarende woordenlijst