Inspiratie! voor de aanpak en preventie van voortijdig schoolverlaten prof drs Dolf van Veen
Regionale VSV-conferentie 30 oktober 2013 Rode Olifant, Den Haag
Inleiding
Terugblik
Nieuwe uitdagingen
veel gebeurd, veel veranderd en verbeterd passend onderwijs/samenwerkingsverbanden/MBO: verdere reductie vsv, geen thuiszitters en zorgcontinuüm (wat/hoe?) schaarste en inrichting (basis)infrastructuur voor ondersteuning jeugdigen en frontlinie in onderwijs en hulp bestuurlijke samenwerking lokaal/regionaal (OOGO, gemeenten/schoolbesturen)
Continuïteit
achterliggende problematiek van jongeren en hardnekkige vraagstukken terzake aanpak en preventie
Inleiding
Website zegt het goed: samen beter, beter samen snelle en adequate aanpak niet laten escaleren met kans op uitval, maatschappelijk isolement en probleemgedrag focus op preventie, vroege en tijdige inzet van (speciaal) onderwijs, hulp en inzet van arbeidsmarkt/bedrijfsleven bewustwording en inzicht in de problematiek en oplossingsrichtingen, investeren in regionale netwerk van ketenpartners, en kwaliteit van het ketenproces (Te) hooggespannen verwachtingen in tijden van krimp, transities en reorganisaties? Conferentie: Inspiratie, voorbeelden, spoorzoeken en stappen vooruit .....
Inleiding
30 minuten, een decor voor overige bijdragen: keuzen, te veel om te bespreken (pedagogisch) Voortijdig schoolverlaten, maar ook .. leerlingen/studenten die al vroeg op school zijn en laat naar huis gaan VSV: veel stabiele vraagstukken (1996-2013)
Reden van (dreigend) vsv achterhalen, goede diagnostiek Aanspreken en activeren sociale/professionele steun Aandacht voor uitvalprocessen en bevorderen studiesucces Herbergzame scholen en engagement Samenwerken met leerlingen/ouders/verzorgers/(gezins)voogden Terugplaatsen en reïntegratietrajecten
Inleiding Mijn betrokkenheid
Focus op jongeren die hun rug naar de school hebben en (dreigende) schooluitvallers (incl rebound in VO en MBO) Belang van onderwijs voor kinderen in JJI en de (gespecialiseerde) jeugdzorg Onderzoek en G4-beleid rond schoolverzuim Bij de les blijven Speciale aandacht voor thuiszitters en de rol van onderwijs bij reïntegratietrajecten (arbeid/jeugdzorg) Gedragsprogramma’s in het onderwijs en aandacht voor goed klassenmanagement (omgaan met verschillen) Ontwikkelen van de zorgstructuur in het onderwijs (samenwerken onderwijs en jeugdzorg, ZAT/zorgteams) Meer inzet van jeugdzorg (incl. jeugd-GGz) in en om de school Samenhang onderwijs en jeugdprogramma’s van ministeries en VNG
Kennisbasis onderwijsveld
relatief slechte onderwijsprestaties van leerlingen in grotere steden traditionele onderwijsmodellen hebben beperkt succes schoolfactoren verklaren minder dan 30% van de prestatievorderingen: gezinnen, peer netwerken en de bredere omgeving doen er toe geïntegreerde programma’s verbeteren de condities voor leren, gezonde ontwikkeling en onderwijzen schoolgerelateerde en school-based modellen hebben veelbelovende resultaten scholen doen ertoe, met name voor risicoleerlingen, maar schoolverbetering moet verbonden worden met vernieuwing van de jeugdzorgsector
Kennisbasis onderwijsveld
Kwetsbare en suboptimale infrastructuur (schaarste, kwaliteitsvragen, stagnatie doorontwikkeling), ook m.b.t. coördinatie van ondersteuning (lead professional) Wisselend beeld kwaliteit van de schoolinterne leerlingenzorg en begeleiding (mentoraat, relaties/interacties) en schoolklimaat aanvullend werken op de leerlingenzorg en het outreachend, schoolnabij inzetten van functies komen moeizaam van de grond, net als combinatieprogramma’s Meer kennis van vraagstukken van leerlingen en hun context: ondersteuningsbehoeften, balans tussen achterstanden inhalen, stimuleren en verrijken, ondersteuning en zorg School is beschermende factor maar ook risicofactor!
Figure 2. A Logic Model for Expanded School Improvement Planning Completing Assessments & Using Data to Make Good Decisions
Improvement Components
Implementation Needs & Targets Professional Development
Extended Learning
Identifying Improvement Needs & Opportunities Identifying out-of school learning opportunities Identifying external and internal barriers to learning Inventorying school and community programs and services to maximize resources Developing coherent school-community program & service designs for a feeder pattern of schools
Implementation of a multifaceted school improvement model with speciallydesigned programs and services.
Community Partnerships, Distributed Leadership, and Sustainability Planning
21st Century Learning Centers Community-based learning Socio-emotional learning
Improvement Targets
Accountabilities Immediate Outcomes
Long-term Outcome
Getting The Conditions Right for Learning
Qualified Teachers Implement Best Practices Aligned with Standards
Improved Academic Outcomes
Others...
Youth Development Asset-based Programs Risk Reduction Programs
Children’s Learning & Development Outside of School are Linked to Classrooms
Youth-led Partnerships & Services Others...
Parent/Family Engagement and Support
Transition Supports are Provided to New Students and Parents
Parent Involvement Programs Parent Empowerment Programs Others...
Health and Social Services
Programs and Services Are Linked to Classrooms & Support Teachers
All Children and Youth Succeed in School and Are Prepared for a Successful Transition to Adulthood
Child-family service teams District-wide resource teams Others...
Community Engagement
Learning Communities are Nurtured, Supported, and Rewarded
Community Development Political Rallies for Schools Schools as Neighborhood Hubs Others...
Caring Adults in a Positive Climate Build School Connectedness
Evaluation-driven continuous learning and improvement
Improved Well-being for Children, Teachers, Principals, & Staff
Improved Staff Recruitment/ Retention
Categories of Basic Content Areas for Learning Supports Intervention Classroom-Based Approaches to Enable Learning Crisis Assistance & Prevention
Support for Transitions
Infrastructure Leadership resourceoriented mechanisms
Home Involvement / Engagement in Schooling
Student & Family Assistance
Community Support
Stelling
Leerlingen zitten op school om nuttig en toekomstgericht onderwijs te krijgen; niet om behandeld of verzorgd te worden!
Gedragsvraagstukken in het onderwijs
*
Van reactief na pro-actief: preventie! Aansluiten bij leer- en (bredere) leefomgeving Van uitstoting/export naar speciaal onderwijs/zorg naar inclusievere leeromgevingen in regulier onderwijs Van pathologie/stoornissen naar ‘additional support needs’ Van specialistenmodel naar de leerkracht centraal en participatie van leerlingen/studenten en ouders Benutting individuele en sociale/professionele hulpbronnen Samenwerking (speciaal) onderwijs, jeugdzorg, arbeidsmarkt en bedrijfsleven D. van Veen (2013), Passend onderwijs en omgaan met gedragsvraagstukken van leerlingen. Zwolle: Hogeschool Windesheim.
Ervaringsbasis onderwijs
Goede voorbeelden overal beschikbaar qua schoolklimaat, pedagogische relaties, positief gedrag, ontwikkelingsstimulering, doorbreken van toeristen in de klas (brede school/multi-service school cruciaal) en toewerken naar commitments/participatie, duidelijk beroepsbeeld e.d. Kenmerken van kwaliteit in het primair proces bekend (relatie/herbergzaam klimaat, aanpak barriers to learning & development, zelfverantwoordelijkheid en sociale/professionele steun waar nodig), flexibiliteit, niet te veel bypasses, continuïteit en advocacy
Ervaringsbasis breder
Belang van een slagvaardige zorgstructuur (ZAT, jeugdzorg en casusoverleg) en samenwerking met partners in (speciaal) onderwijs en arbeidsmark en bedrijfsleven
Geen magic bullit, wel: belang van inzet op infrastructuur, routines, kwaliteit (onderwijs- en jeugd)zorg, bevorderen positief gedrag (appreciative benadering) en binding/relatie en commitments
Internationale kennisbasis Recommendation 1. (diagnostic) low Utilize data systems that support a realistic diagnosis of the number of students who drop out and that help identify individual high risk students. Recommendation 2. (targeted intervention) moderate Assign adult advocates to students at risk of dropping out. Recommendation 3. (targeted intervention) moderate Provide academic support and enrichment to improve academic performance. Recommendation 4. (targeted intervention) low Implement programs to improve students’ classroom behavior and social skills. Recommendation 5. (schoolwide intervention) moderate Personalize the learning environment and instructional process. Recommendation 6. (schoolwide intervention) moderate Provide rigorous and relevant instruction to better engage students in learning and provide the skills needed to graduate and to serve them after they leave school. * *
Education Commission of the States (2007). The Progress of Education. Reform 2007:Dropout Prevention. Vol. 8, No. 1, July 2007. Dynarski, M., Clarke, L., Cobb, B., Finn, J., Rumberger, R., and Smink, J. (2008). Dropout Prevention: A Practice Guide (NCEE 2008–4025). Washington, DC: National Center for Education Evaluation and Regional Assistance, Institute of Education Sciences, U.S. Department of Education. Retrieved from http://ies.ed.gov/ncee/wwc.
Samenhang tussen interventies Wat zegt de kennisbasis? 7 basisvragen (Swail) 1. 2. 3.
4. 5. 6. 7.
Begrijpen we de aard van het probleem? Waarom vertrekken studenten? (uitvalanalyse) Welke strategieën worden ingezet? (ook historie) Weten we iets van de effectiviteit daarvan? Weten we welke strategieën mogelijk effectief zijn? Is er bewijs voor support in de scholen en daarbuiten? Begrijpen we complexiteit veranderproces en leiderschapsvragen?
Kernvragen (van Veen)
wat is de theorie van het probleem (wat bepaalt en veroorzaakt studiesucces of studie-uitval en hoe wordt het in stand gehouden) wat is de theorie van de oplossing (hoe voorkomen we uitval of bevorderen we studiesucces voor zoveel mogelijk studenten) wat is de theorie van de veranderstrategie (hoe komen we in de beoogde situatie) Van probleemgestuurd’werken naar ‘appreciative inquiry
Samenhang tussen interventies Wat zegt de kennisbasis?
rekening houden met startsituatie (Stoll) en ontwikkelingsfase (Harris/Hopkins), ook vanuit ‘turnaround-management’-aanpak balans tussen universele, selectieve en geïndiceerde/specialistische interventies balans tussen begeleidingsmodaliteiten (studiekeuze en beroepsgericht, leergericht/studievaardigheden en psychosociale begeleiding) achterstanden, keuzeproblematiek, motivatie en (extra) uitdaging, persoonlijke problemen en belemmeringen wat te doen bij schaarste en breder: overwegingen van prioriteiten (relatieve belangrijkheid van elementen/strategieën) successen en de tijdshorizon
Samenhang tussen interventies Wat zegt de kennisbasis? Architectuur van de aanpak
* *
motivatie (uitdagend curriculum/praktijk) en hoge verwachtingen achterstanden aanpakken en snel wegwerken benutten/communiceren ‘gouden tips om uit te vallen’ (spiegelbeeld) begeleiding op studievaardigheden en loopbaanperspectief (concreet) concentratie van begeleidingsactiviteiten (in eerste jaar): beter curriculum (100 dagen), beste docenten in entree/kwetsbare fase en focus op factoren die beïnvloed kunnen worden persoonlijke begeleiding en (sociale) integratie, en goede studiekeuze systematisch en volgbaar traject (gegevens vastleggen/monitoring) Thomas, L. and Jamieson-Ball, C. (2011). Engaging student retention and success in higher education in Wales. Nelson, J. and O’Donnell, L., (2011). Approaches to Supporting Young People Not in Education, Employment or Training: a Review. Slough: NFER.
Kennisbasis Percepties/oordelen chronisch spijbelaars en vsv-ers
Viewed classes as boring, irrelevant, and a waste of time Did not have positive relationships with teachers Did not have positive relationships with other students Was suspended too often Did not feel safe at school Could not keep up with schoolwork or was failing (and there were no timely interventions) Found classes not challenging enough (worksheets and reading with lectures were the predominant activities), and students can miss class days and still receive credit Couldn’t work and go to school at the same time
Opdrachten
Aanpak hardnekkige vraagstukken Uitdagingen in de komende jaren Eerdere signalering, activering en steun Beter repertoire (beïnvloeding) en samenwerking Belang van sterke regionale visie en uitvoeringspraktijk met bestuurlijke rugdekking op zowel preventieve terrein als op zwaardere programma’s en trajecten
Knelpunten in beleids- en uitvoeringspraktijk
samenwerking met instellingen op het gebied van welzijn, educatie, (geestelijke!) gezondheidszorg, veiligheid, arbeid en jeugdzorg is suboptimaal en kwetsbaar (ook relatie met gemeenten ) de correctie op een infrastructuur met diverse niveaus/lijnen, in onderscheiden sectoren, met specialisten aan de top en een praktijk van indicaties en verwijzen en getrapte ketenzorg blijkt ingewikkeld, maar er zijn vele goede voorbeelden aanvullend werken op de leerlingenzorg en het outreachend, schoolnabij inzetten van functies komen langzaam op gang, net als combinatieprogramma’s van onderwijs en zorg Samenwerken bij reïntegratieprogramma’s en voor bijzondere doelgroepen (reclassering/jeugdzorg, (speciaal) onderwijs, arbeid en bedrijfsleven)
Kernpunten in beleids- en uitvoeringspraktijk
Het onderwijs kan het niet alleen: sociale en professionele hulpbronnen benutten (ouders/bredere omgeving, jeugdzorg, arbeidsmarkt, politie/Justitie) binnen regionaal kader Versterken van de frontlinie van opvoeding en onderwijs en dring de projectencultuur verder terug: definieer de basisinfrastructuur met bestuurlijke rugdekking! Versterk werkrelaties met (nieuwe) samenwerkingsverbanden in het onderwijs en arbeidsmarkt Voorkom fragmentatie, bevorder een geïntegreerde aanpak vanuit de veiligheids- en jeugdzorgsector met onderwijs en de arbeidsmarkt/bedrijfsleven/reïntegratie-initiatieven Hoogwaardige diagnostiek t.b.v. functionele analyse van gedrag (ook instandhouding ervan) en mogelijkheden voor beïnvloeding Verdere ontwikkeling repertoire (programma’s en begeleiding)
.. Inspirerende samenwerkingspraktijken Buitenland
Social Exclusion Unit’s report ‘A Better Education for Children in Care’ (2003) identificeerde 5 redenen waarom LAC in het onderwijs onderpresteren:
“their lives are characterised by instability they spend too much time out of school they do not have sufficient help with their education if they fall behind primary carers are not expected or equipped to provide sufficient support and encouragement for learning and development, ; and they have unmet emotional, mental and physical health needs that impact on their education”
Om dit vraagstuk aan te pakken is een uitgebreid instrumentarium ontworpen en niet-vrjblijvend ingevoerd.
Inspirerende samenwerkingspraktijken Buitenland Promoting the Educational Achievement of Looked After Children; Statutory Guidance for Local Authorities (2010)
“(..) local authorities .. should demonstrate the strongest commitment to helping every child they look after, wherever the child is placed, to achieve the highest educational standards he or she possibly can. This includes supporting their aspirations to achieve in further and higher education.” (2010, p.3) “Every school has a nominated teacher to represent the interests of looked after children in that school. The designated teacher will act as an advocate for the children, ensure the school has proper arrangements in place and work with the pupil, carer and social worker to make sure the child has a good quality Personal Education Plan.”
Inspirerende samenwerkingspraktijken Buitenland
Promoting the Educational Achievement of Looked After Children; Statutory Guidance for Local Authorities (2010) Instrumentarium definieert
taken en verantwoordelijkheden van gemeenten, schoolbesturen en professionals benodigde informatie en competenties om ontwikkeling en leren te ondersteunen voorziet in passende professionalisering dwingt tot overleg met en participatie van jeugdigen en hun ouders benoemt extra ondersteunende acties zoals huiswerkbegeleiding, toegang tot naschoolse activiteiten, GGz-ondersteuning heeft oog voor transitie naar vervolgonderwijs en werk, en borging van verantwoordelijkheden en afspraken, verantwoording en toezicht/monitoring.
Gevraagd: krachtige en herbergzame scholen en ondersteunend jeugdbeleid
kennis van leerlingen, klaar zijn voor kinderen en op ooghoogte met kinderen aandacht voor instructiekwaliteit en pedagogisch-didactisch handelingsrepertoire van docenten leerwegen zijn geen nationale tolwegen maar omvatten ook flexibele, alternatieve routes Van omgaan met verschillen, naar uitgaaan en waarderen van verschillen! de school staat en voelt als een huis de school ziet ouders en de bredere sociale en zorginfrastructuur als partner en bondgenoot de zorgstructuur in het onderwijs activeert leerlingen, ouders en ondersteuning: vroegtijdig, snel, concreet en hoogwaardig
Tot besluit T.b.v. het meedoen in sessies
het gaat om jongeren, niet om cijfers. Belang van micro-niveau: contact, interesse, betrokkenheid, maar ook aanspreken op eigen verantwoordelijkheid en niet te veel pamperen. belang van jongeren centraal, niet alleen zeggen, maar ook naar handelen. Wat kunnen we daar nog beter/anders doen? gemeenschappelijke verantwoordelijkheid (diverse betrokken instanties, maar ook jongeren zelf incl. ouders/verzorgers) t.a.v. ontwikkeling van de jongeren richting zelfredzaamheid. Gevraagd: overeenstemming over ontwikkelperspectief en de benodigde ondersteuning en context. onderwijs als vindplaats en werkplaats voor externe ketenpartners transparantie in dossiers en benutting van ervaringen
Dank voor uw aandacht en veel succes! Nadere informatie?
Prof drs Dolf van Veen Nederlands Centrum Onderwijs en Jeugdzorg Kortrijk 76 1066TC Amsterdam
[email protected] www.ncoj.nl
