Aantal klachten in 2010 afgenomen. Vorig jaar werden er 531 klachten van patiënten en hun naasten ontvangen; een daling van 8,5% pagina 4

14 juli 2011 – nummer 14

Culturele diversiteit beter benutten

Doctorstitel voor Nepalese oogarts

Aantal klachten in 2010 afgenomen

Summer School behandelt verslaving

‘Co-creatie schept ruimte voor groei’

Tijdens ambassadeurslunches spraken medewerkers over de kansen die interculturalisatie biedt   ▶ pagina 2

Met onderzoek naar glaucoom promoveerde Suman Shumsher Thapa als eerste Nepalese oogarts  ▶ pagina 3

Vorig jaar werden er 531 klachten van patiënten en hun naasten ontvangen; een daling van 8,5%  ▶ pagina 4

Een select gezelschap van veertig buitenlandse studenten buigt zich over verslaving en verslavingszorg  ▶ pagina 7

Remco Koster en zijn medewerkers richten hun krachten eensgezind op het collectief belang  ▶ pagina 7

Pensioenovergang kost meer tijd

f o t o j ea n p i e r r e j a n s

Abseilende schilders frissen gevel op

NFU waarschuwt voor nieuwe tarieven

‘Academische zorg loopt gevaar’ Uit onderzoeken van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) blijkt dat de universitair medische centra vanaf 2012 gemiddeld 26 procent van hun omzet kwijtraken als de ziekenhuizen overstappen op prestatiebekostiging onder DOT (DBC’s op weg naar transparantie). Volgens de federatie van universitair medische centra nfu rekent dbc Onderhoud , de organisatie die verantwoordelijk is voor de dbcsystematiek, met te lage kostprijzen. Daardoor komt de academische zorg in gevaar, waarschuwt de nfu. “dbc Onderhoud gaat uit van gemiddelde kostprijzen van behandelingen. Zo’n bedrag wordt vastgesteld door een gemiddelde te nemen van wat de behandeling kost als deze wordt uitgevoerd door algemene of topklinische ziekenhuizen of door universitair medische centra”, stelt Fokke Rakers, directeur financiën a.i. “Dat doet geen recht aan het werk van de umc’s.”

Beperkt risico dbc Onderhoud erkent dat ze de kosten van de algemene ziekenhuizen als uitgangspunt hebben gebruikt. Alleen voor zorg die uitsluitend in umc’s wordt

uitgevoerd zijn de kostprijzen van de nfu gebruikt. De nfu vreest dat de umc’s klem komen te zitten als de NZa tarieven vaststelt die niet kostendekkend zijn. Rakers: “Voor het gereguleerde deel van de zorg is er geen onderhandelingsvrijheid om zelf met zorgverzekeraars tarieven af te spreken. Wij doen heel veel van dit soort zorg. Als je te lage tarieven hanteert,

komt de vangnetfunctie voor complexe zorg in de universitair medische centra in gevaar. Algemene of topklinische ziekenhuizen kunnen patiënten nu nog overdragen als het te ingewikkeld wordt. Dat wordt dan moeilijker. Aan de andere kant valt deze zorg wel onder het basispakket. De overheid heeft dus de publieke taak om de toegankelijkheid hiervan te garanderen.” n MK

Normaal zou er voor het schilderwerk aan de gevels in de patio’s van de kliniek een steiger moeten worden neergezet. “Maar dan hadden we zo’n steiger onderdeel voor onderdeel door het ziekenhuis moeten dragen of een grote kraan huren om het over het dak te tillen. Beide opties zijn kostbaar”, aldus teamhoofd bouw Harry Krikke. Tijdens het vooroverleg met het bedrijf dat het buitenschilderwerk bij VUmc uitvoert, herinnerde hij zich dat hij bij de Woonmall Villa Arena abseilende glazenwassers aan het werk had gezien. “Als je op die manier de ruiten kunt schoonmaken, kun je ook de kozijnen schilderen”. Via Google vond Krikke abseilende buitenschilders. De mannen zijn anderhalve week bezig geweest. n MK

De voorgenomen pensioenovergang van abp naar Zorg en Welzijn is uitgesteld, omdat de besluitvorming niet voor 1 juli was afgerond. Dit heeft echter geen consequenties voor het fusieproces VUmc–ggz inGeest. De doelstelling om medio 2012 juridisch te fuseren blijft ongewijzigd. De aankomende maanden wordt verder gewerkt om met elkaar de juridische fusie te realiseren. Begin dit jaar sloten werknemers- en de werkgeversorganisatie van de umc’s een principeakkoord over de overgang van Pensioenfonds abp naar Pensioenfonds Zorg en Welzijn per 1 januari 2012. Deze overgang kost meer tijd dan verwacht en kan niet plaatsvinden per 1 januari 2012.   Medewerkers van de umc’s zijn eind maart, begin april geïnformeerd over de pensioenovergang en de werknemersorganisaties hebben in april een ledenraadpleging gehouden. Daarna is er hard gewerkt  aan de vervolgstappen die het mogelijk moeten maken de pensioenovergang met ingang van 1 januari 2012 te realiseren. Voor een zorgvuldige overgang zou op uiterlijk 1 juli 2011 de besluitvorming volledig moeten zijn afgerond. Er is echter meer tijd nodig voor dit proces. De werkgever- en werknemersorganisaties aan de cao umc-tafel (loaz) betreuren dit. Zij zullen zich blijven inzetten om de pensioenovergang op zo kort mogelijke termijn voor de (oud) umc-medewerkers te realiseren. Zodra de datum bekend is, zullen (oud) umc-medewerkers daarover geïnformeerd worden. n MK

Pendelbusje stopt Het pendelbusje dat bezoekers en patiënten van de parkeerplaats aan de Gustav Mahlerlaan naar de ingangen van het ziekenhuis en de polikliniek brengt, stopt per 14 juli. Sinds de ingebruikname van de acta parkeergarage, op loopafstand van de poli en het ziekenhuis, wordt er nauwelijks meer gebruik gemaakt van deze voorziening. Het busje is sinds juli 2007 als een tijdelijke faciliteit ingezet. n EK

Veel méér kinderen kunnen genezen van kanker Ongeveer de helft van de kinderen in ontwikkelingslanden met de diagnose kanker start nooit een behandeling of breekt die voortijdig af. Daarom is het percentage kinderen dat geneest in deze landen veel lager dan in het westen, waar dat 80% is. De siop, een wereldwijde organisatie voor kinderoncologie, zet dit gegeven op de internationale kaart met een publicatie in Lancet Oncology. In januari start VU medisch centrum met een project in Kenia om dit probleem aan te pakken. “Dat lang niet alle kinderen met kanker in ontwikkelingslanden de juiste behandeling krijgen, is al bekend”, stelt Saskia Mostert, arts-onderzoeker bij VUmc en lid

van de siop. “Maar nu is het tijd om daar aandacht aan te besteden en er actie tegen te ondernemen.” Om te beginnen moeten de kinderen die niet volledig behandeld worden, deel uitmaken van de cijfers bij kinderoncologische studies in ontwikkelingslanden. Dat is nu vaak niet het geval, waardoor de resultaten van die onderzoeken positiever uitpakken dan ze in werkelijkheid zijn. “Het lijkt dan alsof deze kinderen niet bestaan”, aldus Mostert. In Lancet Oncology doet de siop aanbevelingen om het voortijdig afbreken van de behandeling van kinderkanker te verminderen. De redenen waarom zoveel kinderen voortijdig stoppen met hun behan-

deling lopen zeer uiteen. “Het is niet alleen een kwestie van geld”, zegt Mostert, “ook het feit dat ouders nauwelijks informatie van artsen krijgen over de behandeling speelt mee. Als je als ouder bijvoorbeeld niet weet dat een chemokuur je kind eerst zieker maakt voordat het kan genezen, denk je al snel dat de behandeling averechts werkt. Niet meer naar het ziekenhuis gaan, dat bovendien uren reizen is, ligt dan voor de hand.”

Doctor2Doctor VUmc start binnenkort, samen met klm, klm health services en het moi Teaching and Referral Hospital in Kenia een project om het grote

aantal kinderen met kanker dat in Kenia voortijdig de behandeling staakt (54%) te verminderen en daarmee de kans op hun overleving te verhogen. Dit project is onderdeel van het twee jaar geleden gestarte Doctor2Doctor-programma. Vanaf januari zullen 300 Keniaanse kinderen en hun ouders wekelijks informatie over de behandeling krijgen middels een uitgebreid voorlichtingsprogramma. Bovendien krijgen de families een mobiele telefoon, waarop zij enkele dagen voor de afspraak in het ziekenhuis worden gebeld om hen aan te sporen te komen. Ook kunnen zij bij complicaties zelf met het ziekenhuis bellen voor informatie. n CA

Rolmodellen Tijdens een van de lunches pleitte internist en ambassadeur Prabath Nanayakkara voor het inzetten van multiculturele rolmodellen. “Dat blijkt elders goed te werken. Voor jonge dokters is het belangrijke dat ze voorbeelden hebben. Ook het aantrekken van multicultureel talent heeft een positief effect. Als er eenmaal multiculturele collega’s zijn, volgen

er meer. Dat zie je ook op verschillende afdelingen in VUmc.” Hij waarschuwt tegelijkertijd dat de culturele achtergrond van een sollicitant niet het enige argument mag zijn bij werving & selectie. “Je moet weten wat je doet: dus geschikte mensen op de juiste plek. Als wij niet-geschikte mensen wegens hun culturele achtergrond op een bepaalde functie zetten, kan dat fout uitpakken voor het hele beleid. In dit soort zaken ben

je extra kwetsbaar en zichtbaar.” Het project interculturalisatie biedt daarom onder andere workshops aan over werving en selectie. Immers, voor het aantrekken van allochtone medewerkers moeten soms andere activiteiten worden opgezet dan voor de werving onder autochtonen. Naast werving en selectie gaan de ambassadeurs aan de slag met verschillende programma’s op het terrein van onderzoek en onderwijs. n MK

Verloren

Tracer 10e jaargang, nummer 14, 14 juli 2011



Tracer is het tweewekelijkse medewerkersblad van VU medisch centrum. Oplage: 5.100. Tracer wordt gemaakt onder verantwoor­de­lijk­ heid van de dienst communicatie. Eindredactie Monique Krinkels Redactie Caroline Arps, Dyske Beelen, Maartje van Boekel, Mariet Bolluijt, Annemarie Burgers, Bernie Hermes, Jeroen Klompenhouwer, Edith Krab, Marcel Licher, Marcia Sanderse, Jan Spee Redactieraad Henk Groenewegen, Lies Pelger, Tom Stoof, Riekie de Vet Redactie-adviesgroep Erik van Aalst, Ronald Gabel, Marcel van der Haagen, Peter de Haan, Kris Hemmink, Marga Jaspers, Inèz de Jonge, Willy Schuppert, Maybritt Stal, Esther van ’t Riet en Cora Visser Vaste bijdragen Rick Dros, Armand Girbes, Henriëtte van der Horst, Chris Mulder Redactiesecretariaat



dienst communicatie VUmc, kamer PK4x190 telefoon (020) 44 43 444, email: [email protected] Vormgeving De Ontwerperij, Amsterdam Druk RotoSmeets, Utrecht Abonnement De abonnementsprijs bedraagt voor ex-medewerkers en andere geïnteresseerden 30,00 euro per jaar. Gepensioneerden betalen 20,00 euro per jaar. Opgave en vragen over abonnementen



dienst communicatie VUmc, kamer PK4x190 (020) 44 43 444, e-mail [email protected]

Volgende Tracer



D e volgende Tracer verschijnt op ­donderdag 28 juli. Deadline voor kopij is 20 juli om 12.00 uur.

2

Een patiënt van medisch psycholoog Mecheline van der Linden is in VUmc haar oorbellen kwijtgeraakt. “Ze had haar sieraden achtergelaten in een kleedkamer op -1 in de poli, omdat er een röntgenfoto moest worden gemaakt. Bij het aankleden vergat ze, waarschijnlijk door de spanning over het onderzoek, haar oorbellen”, vertelt Van der Linden. “Ze was de laatste patiënt die dag en is meteen teruggelopen toen ze haar vergissing bemerkte. Helaas

bleken de oorbellen al weg te zijn. De vrouw is erg ontdaan want de oorbellen hebben een grote emotionele waarde voor haar en ze is er erg aan gehecht. Hoewel ze overal navraag heeft gedaan, kon tot dusver niemand haar verder helpen.” De oorbellen zien er uit als vierkante blokjes in verschillende schakeringen goud. Heeft iemand ze gevonden, neem dan contact op met Mecheline van der Linden, [email protected]. n MK

Zuinig met energie

I l l u s t r a t i e R i ck D r o s

Tijdens de ambassadeurslunches spraken medewerkers van verschillende afdelingen over de mogelijkheden die de organisatie heeft om culturele diversiteit als bindmiddel in te zetten. Dit gebeurde tijdens twee bijeenkomsten die eind juni werden gehouden in het kader van het project interculturalisatie. Het aantal patiënten in VUmc dat afkomstig is uit een andere cultuur dan de Nederlandse neemt toe. Ook medewerkers hebben verschillende culturele en religieuze achtergronden. VUmc wil een afspiegeling zijn van de patiënten die hier worden behandeld. VUmc heeft daarom een aantal ambassadeurs bereid gevonden de ogen en oren van de organisatie te zijn. Ze helpen om de diversiteit optimaal te benutten. De verscheidenheid aan culturen kan voor medewerkers een persoonlijke verrijking betekenen, maar stimuleert ook om op een andere manier naar het dagelijks werk te kijken. Op die manier draagt het bij aan kwaliteitsverbetering van patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs. Culturele diversiteit heeft daarom een positieve en vaak innoverende werking voor een afdeling.

f o t o j ea n p i e r r e j a n s

Culturele diversiteit beter benutten

VUmc unplugged Ook met vakantie deze zomer? Bekijk dan eens voor vertrek welke apparatuur, van computers tot lampen, de stekker nog in het stopcontact heeft en tijdens de vakantie niet gebruikt gaat worden. Bij de VU hebben ze daar al ervaring mee opgedaan Tijdens de kerstvakantie is er aandacht aan dit onderwerp besteed onder de titel ‘VU unplugged’. Dat leverde in een week tijd zeker vijfduizend euro aan energiebesparing op. Aangezien de gemiddelde vakantie langer duurt zou ‘VUmc unplugged’ veel meer moeten kunnen opbrengen. Doe mee en mail ons wat je hebt uitgeschakeld naar: [email protected]. Ook andere tips zijn welkom.

Literatuur en geneeskunde

Voor wachten geen talent Op woensdag 21 september vindt het jaarlijkse symposium Literatuur en Geneeskunde plaats, dat deze keer over kanker gaat. Er zijn bijdragen van onder andere Manon Uphoff en Ronald Giphart, dagvoorzitter is journalist/ schrijver John Jansen van Galen. In de aanloop naar het symposium toe bespreekt Arko Oderwald zes boeken waarin ontspoorde cellen de hoofdrol spelen. Deze keer ‘Het evenwicht: Ineens kanker’ van Martin Bril. n Arko Oderwald Op 4 december 2008 was Martin Bril sinds lange tijd weer tafelheer bij De Wereld Draait Door. Die ochtend mailt hij aan een ’showcollega’: “Het gaat. Vanavond dwdd. Nu al nerveus.” Aan tafel vertelt hij wat hem het afgelopen half jaar heeft beziggehouden: er was een tumor geconstateerd, een uitzaaiing in zijn nek van een oorspronkelijke tumor in zijn darmen, chemo en bestra-

Ontspoorde cellen ling. Hoewel lange tijd vanwege zijn ziekte niet meer in de krant heeft hij toch erg veel gedaan: twee boeken gemaakt, veel gelezen. Maar zijn zomer was naar de haaien gegaan. Ondertussen wrijft hij voortdurend in zijn handen. In het voorjaar van 2010 verscheen ‘Het evenwicht: Ineens kanker’. In dit boek zijn columns en verhalen van Martin Bril opgenomen die hij schreef over de twee keer dat bij hem kanker werd geconstateerd. Deze stukken zijn aangevuld met e-mails aan vrienden, bekenden en artsen. Verreweg het grootste deel van het boek beslaat het laatste levensjaar van Martin Bril, tussen april 2008 en april 2009. Door dit

Tr a c e r 1 4 – 14 j u l i 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

boek weten we nu hoe zwaar ziek hij was op die avond dat hij bij dwdd zat. “Ik voel in mijn lijf de chemo tekeergaan”, schreef hij die ochtend in een e-mail. Hij had voortdurend pijn, met name in zijn handen, hetgeen het werken ernstig belemmerde. Op 13 januari 2009 mailt hij: “de strijd is in volle gang, maar of hij winbaar is – ik weet het niet. Het is somberen geblazen dus, en werken. En dan weer vrolijk.” Op 3 februari mailt hij aan de Volkskrant dat de ziekte hem dreigt in te halen. Zo is een beklemmend boek ontstaan. De meestal wat afstandelijker (in de goede zin van het woord) columns, gedichten en verhalen, waarin hij op ongeëvenaarde wijze

en mooier dan ooit zijn waarnemingen noteert, en de veel directere en persoonlijke e-mails, houden elkaar in evenwicht. “We moesten weer wachten. In de gezondheidszorg is wachten het talent dat telt.” En dat was een talent dat Martin Bril niet bezat. In zijn op een na laatste mail zegt hij: “het is slecht. Niks lijkt te helpen. Mijn hoofd lijkt van mijn nek te vallen. Ik heb het niet lang meer. Binnenkort landt de rolstoel hier.” Zijn laatste mail een paar uur later, negen dagen voor zijn dood, is een bestelling van 18 boeken van Simenon, over wie hij een boek wilde schrijven. Beter kan zijn leven in het laatste jaar tussen hoop en realiteit niet worden uitgedrukt, denk ik.

Eerste doctorstitel voor Nepalese oogarts Suman Shumsher Thapa is sinds 1 juli de eerste Nepalese oogarts met een doctorstitel. Hij promoveerde bij VUmc op zijn onderzoek naar het vóórkomen van glaucoom. Ambassadeur Pramesh Kumar Hamal, was vanuit zijn standplaats Brussel naar VUmc gekomen om de promotie van zijn landgenoot bij te wonen. Dat Suman Shumsher Thapa bij VUmc terecht kwam is te danken aan Wilko Verbakel, klinisch fysicus bij radiotherapie. Hij komt met

regelmatig in Nepal als bestuurslid van de Stichting International Council for Friends of Nepal. Tijdens een fondsenwervingsactie ontmoette Verbakel de vader van Thapa, die ambassadeur was in Brussel, en sloot vriendschap met het tweetal. “Suman deed al onderzoek naar glaucoom en ik stelde hem voor om een promotieonderzoek te starten. Zelf ben ik ook gepromoveerd met een onderzoek dat ik naast mijn werk deed, dus ik wist dat het mogelijk was. Er waren twee hoogleraren in Nederland die het onderzoek van Suman zouden kunnen begeleiden. Ger van Rens, hoogleraar bij VUmc, durfde het aan met een promovendus op afstand van start te gaan.” In zijn promotieonderzoek toonde

Thapa aan dat onder Nepalezen weinig kennis is van de meest voorkomende oogziekten als glaucoom en staar. Zijn onderzoek naar het vóórkomen van glaucoom vond plaats onder circa 4.000 inwoners in het Nepalese district Bhaktapur, in de Kathmanduvallei. De deelnemers van 40 jaar en ouder werden uitgebreid oogheelkundig onderzocht. Bijna 2% van deze mensen bleek te lijden aan het ziektebeeld glaucoom, waarbij door te hoge oogboldruk of te slechte doorbloeding de oogzenuw langzaam afsterft en het gezichtvermogen verloren raakt. Anders dan in de meer oostelijk gelegen landen in Azië, zoals China en Japan, komt het zogenaamde ‘openkamerhoek­ glaucoom’ in Nepal het meeste voor.

Blindheid is een groot probleem in de Himalaya-staat. Het is niet precies duidelijk wat daarvan de oorzaak is. Mogelijk is het genetisch profiel of het voedingspatroon van de bevolking een oorzaak van het ontstaan van oogziekten, maar ook de lagere druk door de hoge ligging (Nepal heeft 240 toppen van meer dan 6.000 meter boven de zeespiegel) kan een rol spelen. Vooral in de onherbergzame streken legt de bevolking zich veelal neer bij oogziekten en wordt niet naar medische hulp gezocht. De conclusie van Thapa is daarom dat het zinvol lijkt meer aandacht te schenken aan voorlichting aan de bevolking om zo mensen bewust te maken van de meest voorkomende oogziekten en de mogelijke behandelingen. n MK

Vrienden VUmc CCA vieren midzomer

Geneeskunde­ student held van Champions Trophy

Foto Arend Velsink

Derdejaars student Joyce Sombroek speelde als keeper een hoofdrol in de strijd om de Champions Trophy, een hockeytoernooi tussen de sterkste hockeylanden ter wereld, dat dit jaar in Amstelveen plaatsvond. In de finale tegen de Argentijnse ploeg slaagde zij er in om driemaal de bal tegen te houden tijdens de shoot-out. Daarmee bezorgde zij Oranje de gouden medaille. Shoot-outs vervangen in het internationale tophockey sinds kort de traditionele strafballenseries. Bij een shoot-out, geadopteerd uit het ijshockey, heeft een speler na het fluitsignaal van de scheidsrechter acht seconden de tijd om de bal vanaf de 23-meterlijn met de stick richting cirkel te loodsen en voorbij de keeper te werken. “Ik ben blij met de shoot-outs”, zei Sombroek na afloop. “Het is nog meer een psychisch spel tussen aanvaller en keeper. Een strafbal is heel statisch, de rol van de keeper is vrij klein. Nu heb je meer kans. Kom je snel uit, geef je schijnruimte weg? Over dat soort dingen denk je als keeper nu na.” n MK

Opvallend De zes chefkoks (met in totaal acht Michelinsterren) en hun assistenten vonden het een geweldige ervaring om voor het goede doel samen te werken

Op de langste dag van het jaar was het Beach House by Cobraspen in Zandvoort het sfeervolle decor van het Midzomeravondfeest van Vrienden VUmc cca. Naast het heerlijke eten en een optreden van Pearl (Voice of Holland 2010), stond het belang van vroege opsporing van darmkanker centraal voor de ruim tweehonderd gasten. “We zijn erg blij dat

zoveel mensen en bedrijven belangeloos meewerken aan deze avond én dat we zoveel nieuwe vrienden mogen verwelkomen”, aldus Winald Gerritsen, directeur VUmc cca. Zo mag de avond met een opbrengst van ruim 150.000 euro met recht een succes genoemd worden. De zes chefs van de beste restaurants uit Kennemerland, die allen

belangeloos meewerkten aan dit goede doel, genoten van hun eenmalige samenwerking met een uniek menu met zes gerechtjes, één per restaurant, als heerlijk eindresultaat. “Wat een mooi gezicht al die samenwerkende chefs en dan nog wel voor een dergelijk fantastisch doel. We vinden het geweldig met vereende krachten aan dit initiatief

mee te kunnen werken”, aldus John Beeren, eigenaar van Restaurant de Bokkedoorns. De chefs Alain Alders (De Vrienden van Jacob), Huub van der Velden (le Cheval Blanc), Lucas Rive (De Bokkedoorns), Mark Gratama (ml), Jan Sobecki (Chapeau) en Moshik Roth (& Moshik in ‘t Brouwerskolkje) konden dit alleen maar beamen. n MK

Armand Girbes

Een nieuwe computer, hoera? De tijd waarin we leven is natuurlijk een ideale tijd voor mensen die van gadgets, nieuwe intelligente apparaten en elektronica houden. De thuiscomputer vinden we al helemaal normaal en we realiseren ons nauwelijks hoe snel die vooruitgang is gegaan. De snelheid en het geheugen van onze gewone thuiscomputers zijn exponentieel gegroeid en de mogelijkheden lijken wel onbeperkt. Zeker in combinatie met het internet en het elektronische verkeer. Ik herinner me nog heel goed dat het tijdens mijn opleidingstijd tot specialist wel een dag kostte om één enkel wetenschappelijk artikel te vinden. En dan wist je alleen nog maar waar het artikel stond en had je het nog niet in bezit. Voor eenvoudige statistiek op gegevens van je onderzoek moest je naar een aparte afdeling

en als je de technici goed kende en ze extra fêteerde, was het met een week klaar. Dit alles regelen we nu met een enkele druk op het toetsenbord en het is dan in een fractie van een seconde geregeld. Er is steeds meer mogelijk en er worden ook steeds meer eisen gesteld aan de computer, dus moet deze steeds sneller en groter worden. De doorlooptijd van computers is daarom zo’n drie à vier jaar. Thuis heb ik Apple computers en als ik dan een nieuwe computer koop, dan is de installatie van de nieuwe computer een fluitje van een cent. Met één handeling wordt alles van de oude computer op de nieuwe gezet, inclusief alle programma’s en lijkt het net alsof je gewoon je bekende computer hebt, alleen sneller en mooier (via ‘Time Machine’ voor de experts).

Tr a c e r 1 4 – 14 ju li 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

Als exponent van ‘toys for boys’ verheugde ik me behoorlijk op de aankondiging van een mooie nieuwe pc op mijn werkkamer in het ziekenhuis. Mijn huidige pc is bijna vijf jaar oud, dus een goed vooruitzicht op verbetering. Maar ik had niet zoveel zin om alle programma’s er weer opnieuw op te zetten en de nieuwe pc naar mijn hand te zetten kost veel te veel tijd. Dus vroeg ik aan de ict-afdeling om het net zo te regelen als ik het thuis in mijn eentje regel, weliswaar met mijn Apple computer. Er was wel begrip voor dit verzoek maar men was onzeker of het mogelijk was. Eén dag moest ik de pc afstaan opdat de technici konden onderzoeken of het mogelijk was. Het antwoord kwam de volgende dag. Niet mogelijk. Ik houd mijn oude pc maar. Ik zeg wel dat het een bezuinigingsmaatregel is. Armand Girbes is hoogleraar intensive care

!

De Cliëntenraad Academische Ziekenhuizen (craz) heeft Jean Savelkoul, vicevoorzitter van de raad van bestuur, de craz accreditatie toegekend. Hij ontving deze onderscheiding tijdens de laatste vergadering die hij als vertegenwoordiger van VUmc bijwoonde. Het craz keurmerk wordt toegekend aan personen die zich uitzonderlijk hebben ingespannen voor de optimalisatie van de patiëntenzorg, waarbij het patiëntenperspectief het uitgangspunt is. Het is de derde keer dat deze accreditatie is uitgereikt; eerder viel Geert Blijham, voormalig bestuursvoorzitter van umc Utrecht, en Louise Gunning, tot vorig jaar voorzitter van de raad van bestuur van het amc-UvA deze eer te beurt. Savelkoul maakte jarenlang deel uit van de agendacommissie van de craz.

Benoemingen

Dr. T. Forouzanfar is per 1 juli benoemd tot hoofd van de afdeling mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie. Hij volgt daarmee prof.dr. I. van der Waal op. Het opleiderschap van de specialistenopleiding is overgedragen aan dr. E.A.J.M. Schulten. Prof. Van der Waal zal gedurende een periode van twee jaar nog parttime aan de afdeling verbonden blijven. 3

Samenwerking VUmc-GGZ inGeest

Programmateam Westflank structureert ideeën n Remco van Rijn

Nog anderhalf jaar, dan moet de Westflank worden opgeleverd. Voor het nieuwe gebouw, waarin VUmc en GGZ inGeest samenwerken, bestaan veel ideeën. Om hierin structuur te brengen heeft GGZ inGeest een programmateam ingesteld onder leiding van oud-VUmc-er Richard Kranendonk.

Vertrouwen Om die vragen vanuit ggz inGeest te beantwoorden, is daar het programmateam Westflank ingesteld. Het team is opgedeeld in vier projectteams: zorg, gastvrijheid, medewerkers & organisatie en verhuizing. “Behalve toonaangevende zorg staat ook gastvrijheid hoog op de agenda: hoe willen we cliënten en hun familie ontvangen? Welke uitstraling krijgt het pand? En hoe zit het met de bereikbaarheid?”, aldus Kranendonk. Het team medewerkers & organisatie houdt

Het Audiologisch Centrum Hilversum is gevestigd in een gebouw aan de Van Linschotenlaan, waar meer zorgverleners gehuisvest zijn. In het audiologisch centrum werkt een multidisciplinair team dat bestaat uit een audioloog, een akoepedist (iemand die slechthorenden oefent in het hanteren van een gehoorapparaat en in het liplezen), een logopedist, een psycholoog, een maatschappelijk werker, een taalkundige en een technicus. Het team heeft goede contacten met de andere zorgverleners in het gebouw, maar bijvoorbeeld ook met audiciëns in de regio en de kno- en kinderafdeling van het nabij gelegen Tergooiziekenhuizen.

zich bezig met de samenvoeging van drie teams. “Nu heeft ieder nog zijn eigen werkwijzen en sfeer, daarin willen we meer eenheid brengen.” Hoofddoel van de projectteams is het inventariseren en uitwerken van ideeën, op basis waarvan stuurgroepen de daadwerkelijke beslissingen nemen. “Hierin zijn ook de profes-

sionals vertegenwoordigd. Het laatste wat we willen is over hun hoofden heen besluiten nemen.” Ideeën voor samenwerking zijn er volop. “Het ontbrak echter aan een centrale plek om die neer te leggen”, vertelt Kranendonk. “Oneerbiedig gezegd riepen mensen daarom maar om het hardst, in de hoop te worden ge-

hoord. Wil je een dergelijk complex project laten slagen, dan is vertrouwen essentieel. Er mag geen sfeer ontstaan van willekeur en onduidelijke besluitvorming. Ik beschouw het dan ook als mijn belangrijkste taak om helderheid te scheppen, zodat iedereen zich gehoord voelt en weet wat hij of zij kan verwachten.”

Aantal klachten in 2010 afgenomen Het aantal klachten dat VUmc van patiënten of naasten heeft ontvangen is in 2010 met 8,5% afgenomen tot 531. Dat blijkt uit het jaarverslag van de klachtencommissie. De meeste klachten werden binnen twee maanden afgehandeld. De belangrijkste bron van ergernis blijkt nog steeds communicatie te zijn, maar ook het parkeerbeleid, het uitlopen van spreekuren en het missen van de diagnose leidden tot onvrede. Van de 531 klachten werden er 307 door de medewerkers van patiëntenvoorlichting afgehandeld; in 197 keer van de gevallen bemiddelden Rolande Franx en Andel Bakker van het instituut ondersteuning

patiëntenzorg en 27 klachten werden in de klachtencommissie besproken. Daarvan bleken er 18 gegrond te zijn. Gezien er ruim 100.000 patiënten jaarlijks in het ziekenhuis of de polikliniek komen, is dat erg weinig.

Snel reageren De klachten over communicatie betroffen vooral de bejegening en de informatie-uitwisseling. Bijna een derde van de klachten over communicatie ging over bejegening. De patiënt vond de medewerker onvriendelijke, onbeleefd of zelfs onfatsoenlijk. Iets minder dan de helft van de klachten op dit gebied ging over onjuiste of onvolledige informatieoverdracht.

“Of een klacht bij naar de commissie wordt doorverwezen heeft weinig te maken met de ernst van de klacht”, meent Bakker. “De commissie kreeg ook klachten over een vergissing in de rekening ter beoordeling. Wat vaststaat is, dat hoe sneller een klacht wordt herkend en erkend, hoe beter de relatie met de patiënt blijft. Daarom adviseren wij ook altijd om zaken meteen op de werkvloer op te lossen.” Voor wat betreft de 18 gegrond verklaarde klachten zijn er diverse maatregelen genomen. Zo heeft een afdeling een training in bejegening gekregen, zijn er nieuwe afspraken gemaakt over de serviceverlening, is de druk op het tijdstip van ontslag verlaagd en zijn procedurele

aanpassingen gemaakt. Helaas is niet aan iedere klacht iets te doen. Bakker: “Het ergste vind ik de klachten van ouders over de lange wachttijd voor een scolioseoperaties bij hun kind. VUmc is (nu nog) het enige ziekenhuis waar deze kinderen terecht kunnen. Het is wel verklaarbaar, want het is een heel bewerkelijke operatie, waarbij meerdere disciplines betrokken zijn, maar het is lastig uit te leggen waarom patiëntjes maandenlang moeten wachten op de ingreep. Belangrijk is dat de ouders duidelijk worden geïnformeerd over de wachttijden. Dan kunnen ze zelf bepalen of ze daarop willen wachten of liever naar het buitenland uitwijken.” n MK

Satellietlocatie brengt zorg dicht bij huis De bouw van de satellietlocatie van radiotherapie is van start gegaan. Op 29 juni sloeg Commissaris van de Koningin van Noord-Holland Johan Remkes, de eerste paal voor het radiotherapeutisch centrum Hoorn. Eind volgend jaar kunnen patiënten uit Noord-Holland midden, de zogenaamde Esperanz regio, dicht bij huis terecht voor 4

Patiënten tevreden over thuisnabije zorg met een academische achterland De nevenvestiging van het audiologisch centrum van de afdeling kno ontving vier jaar geleden de eerste patiënt. Theo Goverts, klinisch fysicus-audioloog en hoofd van het centrum, is trots op wat er in die tijd in Hilversum is neergezet. “Hier staat een volwaardig audiologisch centrum, waar patiënten dicht bij huis terechtkunnen met gehoor-, spraak- en taalproblemen. En voor bijvoorbeeld een implantaat in het slakkenhuis kunnen ze gebruikmaken van de academische zorg in VUmc.”

F o t o ma r k va n de n b r i n k

Het was een gemakkelijke overstap naar ggz inGeest, vertelt Richard Kranendonk met een glimlach. De afgelopen drie jaar was hij bij VUmc verantwoordelijk voor de samenvoeging van zes afdelingen personeelszaken (voor elke divisie een) in één VUmc-breed servicecentrum. Toen dat project in april eindigde, werd hij vrijwel meteen benaderd door ggz inGeest. “De afdelingen p&o van beide instellingen kennen elkaar goed, dat was niet nadelig voor mij.” Op 1 juni begon hij bij zijn nieuwe werkgever als programmamanager Westflank. In de Westflank worden vanaf begin 2013 drie circuits van ggz inGeest onder één dak gebracht: acute psychiatrie, ouderenpsychiatrie en poliklinische psychiatrie. Ook de spoedeisende hulp en het Gastenverblijf van VUmc worden hier gehuisvest. Kranendonk: “In dat nieuwe gebouw willen ggz inGeest en VUmc ‘toonaangevende en onderscheidende zorg in intensieve samenwerking’ aanbieden. Maar wat bedoelen we daar precies mee? En hoe gaan we dat praktisch vormgeven? Dat is nog niet uitgewerkt.”

Audiologisch Centrum Hilversum

hun behandeling. Professionals van VUmc behandelen patiënten vanaf dat moment in deze satellietlocatie. Er zullen drie bestralingstoestellen beschikbaar zijn. Op dit moment bezoeken wekelijks ongeveer zestig nieuwe patiënten de afdeling in VUmc. De meesten van hen wonen in Noord-Holland. De patiënten

Tr a c e r 1 4 – 14 j u l i 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

van het Westfriesgasthuis, het Waterlandziekenhuis en het Zaans Medisch Centrum, zullen naar het nieuwe centrum gaan in Hoorn. De intake en de nazorg vinden bij deze Esperanz partners plaats binnen het eigen ziekenhuis. In het nieuwe centrum komt ook de uitgebreide oncologiepolikliniek van het Wesfriesgasthuis. n MK

Hele palet Jaarlijks bezoeken 1200 nieuwe patiënten het centrum: jonge kinderen die slechthorend zijn of spraak- en taalproblemen hebben, maar ook volwassenen met gehoorproblemen. “We willen dat mensen ondanks hun slechthorendheid of problemen met taal en spraak mee blijven doen”, zegt Theo Goverts. “Daarom hebben we bijvoorbeeld ook een apart spreekuur voor werkenden met gehoorproblemen. Voor ouders met hun jonge kinderen, maar ook voor ouderen met gehoorproblemen is het prettig dat ze in de buurt terechtkunnen voor audiologische zorg. Voorheen moesten ze hiervoor naar Amsterdam of Amersfoort.” Patiënten kunnen in Hilversum terecht voor het hele palet aan audiologische zorg, zoals deze ook geboden wordt in vergelijkbare perifere centra. Maar patiënten in Hilversum kunnen bovendien voor verdere diagnostiek of zorg op academisch niveau worden doorverwezen naar VUmc. Goverts: “En omdat we als het ware ingebed zijn in VUmc kunnen we ontwikkelingen die voortkomen uit wetenschappelijk onderzoek snel invoeren. Ook daar profiteren onze patiënten van.” Patiënten positief Uit feedback van een patiëntenpanel blijkt dat patiënten de ‘thuisnabije zorg’ en ‘het academische achterland van VUmc’ een goede combinatie vinden. “Patiënten zijn positief over punten die we vooraf in ons businessplan als doel hadden gesteld”, besluit Goverts. “Bovendien zijn we gevisiteerd door onze eigen branchevereniging en daar goed uitgekomen. Als Audiologisch Centrum Hilversum zijn we nu zelfstandig lid van de Federatie Nederlandse Audiologische Centra (fenac). Dit is vooral een groot compliment aan de teamleden. Tegelijk is de steun vanuit de VUmc-organisatie erg belangrijk geweest om ac Hilversum te realiseren.”

Vacatures VUmc

Vacatures 4 juli tot 11 juli. Uiterlijke reactie datum zie intranet.

Alle vacatures zijn te lezen op intranet onder ‘P&O’, klik op: ‘interne vacatures en werving’ en daarna op, ‘interne vacatures’. Ons adres is: Werving & selectie, polikliniek 7Z 163.

Vacatures 28 juni tot 3 juli. Uiterlijke reactie datum zie intranet. Verpleegkundigen/Verzorgenden Leidinggevend IC verpleegkundige D4.2011.00043 Kan ons IC team bij jou terecht? Afdeling: Intensive care volwassenen, Divisie IV Verpleegkundige hematologie D1.2011.00050 Lever jij een stimulerende bijdrage aan de zorg voor de hematologie patiënten? Afdeling: hematologie, Divisie I

Artsen/specialisten Arts-assistent in opleiding tot neuroloog D2.2011.00057 Wij zijn op zoek naar een enthousiaste jonge arts met een gebleken belangstelling voor de neurologie. Afdeling: neurologie, Divisie II

(Medisch) analisten Wetenschappelijk onderzoek/onderwijs Research analist D1.2011.00045 Heb jij interesse in radiochemische synthesemethoden? Afdeling: nucleaire geneeskunde & PET research, Divisie I Administratief/secretarieel Leidinggevende patiëntensecretariaat D5.2011.00067 Leidinggeven en verandering vormgeven met daadkracht Afdeling: pathologie, Divisie V

Onderzoeker in opleiding ‘bevordering van terugkeer naar werk bij psychische klachten’ D6.2011.00065 Project: ‘consulent verzekeringsarts psychiatrie’ ter bevordering van terugkeer naar werk bij psychische klachten. Afdeling: EMGO+ instituut / sociale geneeskunde, Divisie VI

Verpleegkundigen/Verzorgenden

Staf/Management - Overig

Senior verpleegkundige interne geneeskunde/ MDL en dermatologie D1.2011.00052 Ben jij toe aan een volgende stap? Afdeling: interne geneeskunde, Divisie I

Stafmedewerker kwaliteitszorg D6.2011.00067 Bent u goed in het opzetten en begeleiden van kwaliteitsonderzoek en evaluaties en in staat daar conclusies voor verbetering van het onderwijs uit te trekken? Afdeling: IOO (instituut voor onderwijs en opleidingen), Divisie VI

Onderzoeker in opleiding - ‘bevordering van terugkeer naar werk bij kankerpatienten’ D6.2011.00066 Project: ‘consulent verzekeringsarts oncologie’ ter bevordering van terugkeer naar werk bij kankerpatienten Afdeling: EMGO+ instituut / sociale geneeskunde, Divisie VI Onderzoeker in opleiding -’fysica van de embryonale ontwikkeling’ D4.2011.00071 Een multi-disciplinair onderzoeksprogramma over de zelforganisatie van biologische weefsels. Afdeling: orthopedie, Divisie IV

Projectleider vastgoedbeheer D7.2011.00038 De toekomst in met Vastgoedbeheer VUmc. Ben jij een ambitieuze en gedreven HBO-er die de handen uit de mouwen wil steken? Afdeling: vastgoedbeheer, Facilitair bedrijf / Stafdiensten Staf/management - Strategie en beleid Hoofd logistieke en administratieve ondersteuning D5.2011.00070 Leider met oog voor procesontwikkeling, service en kwaliteit. Afdeling: radiotherapie, Divisie V

Amstel Academie De Boelelaan 1109 1081 HV Amsterdam Bedrijfsopleidingen F. Broekhof  Bij- en nascholingen F. Broekhof Verpleegkundige vervolgopleidingen K. Jonker  Paramedische opleidingen M. van Oostrom www.amstelacademie.nl

Het nieuwe opleidingsaanbod najaar 2011-voorjaar 2012 van de Amstel Academie staat weer op de website. Kijk voor een volledig overzicht van alle scholingsactiviteiten en trainingen op www.amstelacademie.nl of www.vumc.nl/ opleidingen Inhoudelijke informatie over de Bij- en nascholingen kunt u vinden onder de gelijknamige rubriek op de website. De Amstel Academie biedt ook inspirerende trainingen en workshops aan, die u ondersteunen bij het optimaal benutten van uw kwaliteiten. Inhoudelijke informatie hierover kunt u vinden onder de rubriek Centrum voor Leiderschapsontwikkeling en Effectiviteitsverbetering. Voor meer informatie kunt u ook contact opnemen met het secretariaat. Zij staan u graag te woord. Tel 45084, e-mail : [email protected] Kijk snel op onze website en schrijf u nu in voor ons nieuwe aanbod! Persoonlijke en functionele ontwikkeling De tijd de baas; 25 augustus en 8 september 2011 (hele dagen) Mindfulness voor medewerkers; 26-augustus, 2, 9, 16, 23, 30 september, 5, 7 en 14 oktober 2011 (ochtend) Assertief optreden; 6, 15 en 27 september 2011 (hele dagen) Jobmarketing; 8 en 22 september en 6 oktober 2011 (dagdelen) Inspirerende workshops voor persoonlijke groei De kunst van het loslaten; 8 september 2011 (ochtend) Wetenschappers en (arts-)onderzoekers De criticus ontmaskerd; 30-augustus 2011 (hele dag) De gezondheidszorg blijft in beweging, dus ook ons opleidingsaanbod! Zoals u van ons bent gewend blijven wij ook in de zomervakantie actief.

(020) (020) (020) (020) (020)

444 444 444 444 444

4229 4253 4253 2020 4569

tijdens de middagpauze of aan het einde van de middag in de Amstel Academie. U brengt uw lunch mee, wij zorgen voor de koffie en thee. Iedere trip is kosteloos. Het aanbod van alle ‘trips’ is overzichtelijk vermeld in onze zomerse workshopbrochure welke u op de website kunt vinden; http:// www.vumc.nl/afdelingen/AmstelAcademie/ actueelnieuws/zomerworkshop/ Inschrijven doet u eenvoudig door een mail voorzien van workshop, datum, tijdstip, naam, afdeling, telefoonnummer en mailadres te sturen naar [email protected] of [email protected], Kortom: schrijf u snel in want vol is vol Bij de volgende scholingen zijn nog plaatsen beschikbaar: VBH volw: PAC en Broviac en toedienen medicatie; 20 september 2011 (middag) Dagbehandeling en/of kort verblijf (DVKV): basis; 22 en 29 september, 27 oktober 2011 (hele dagen) Proactive Nursing voor gespecialiseerd verpleegkundigen; 22 september 2011 (hele dag) Begeleiden in de praktijk; 23 september, 28 oktober, 2 december 2011 (hele dagen) Competentiegericht opleiden in de praktijk; 27 september 2011 (hele dag) Ergocoach; 27 september, 11 en 25 oktober, 24 november 2011 (ochtenden en 1 middag) Foetale bewaking voor verpleegkundigen; 27 september 2011 (middag/avond) Foetale bewaking voor verpleegkundigen; 28 september 2011 (hele dag) Ambulance/SEH - samenwerking in de acute ketenzorg; 29 september 2011 (hele dag) Dialyse; 29 september en 6 oktober 2011 (hele dag) Voor meer informatie kunt u ook contact opnemen met het secretariaat. Zij staan u graag te woord. Tel. 44354, e-mail: [email protected] of Tel. 44253, e-mail : [email protected] De gezondheidszorg blijft in beweging, dus ook ons opleidingsaanbod!

Net zoals voorgaande jaren biedt de Amstel Academie ook dit jaar diverse mogelijkheden voor een interessante ‘trip’. We gaan weer ‘Op reis in VUmc’ De zomer staat weer voor de deur, het is dé periode om er op uit te trekken; verre reizen, zonnige oorden, culturele ervaringen. Of, lekker weg in eigen land. Eén ding is zeker; niet iedereen kan tegelijkertijd weg. Iedere ‘trip’ duurt een uur en vindt plaats

Tr a c e r 1 4 – 14 ju li 20 11 – S e r v i c e p a g i n a

Het team voor de Plasticup: Nicole Krekel, Wouter Jurgens, Xander Jacobs, Frank Niessen en Marco Ritt

Oproepen & advertenties

Agenda

Medewerkers en vrijwilligers van VUmc kunnen gratis een advertentie plaatsen. Niet meer dan 25 woorden en voorzien van achternaam en toestelnummer. Prijzen niet hoger dan 2250 euro. Aanleveren via [email protected]

Symposia Plasticup Zaterdag 25 juli j.l. werd voor de 5e keer de jaarlijkse wielrenwedstrijd voor de Plasticup verreden. Niet voor geld of een goed doel, maar gewoon voor de eer! Wielrenteams van afdelingen plastische chirurgie uit heel Nederland deden weer mee. Het team van VUmc wist voor de 3e keer de cup binnen te halen en gaf cuphouder Erasmus MC het nakijken! De wedstrijd (Limburgs Mooiste, gele lus, 100km zwaar) werd onder moeilijke omstandigheden verreden: regen (en dus veel lekke banden), modder, koud en wind. De afdelingsslogan “Plastic Surgery is Happy Surgery” zorgde echter voor een optimale teamspirit en dat bracht uiteindelijk de winst. Bij de Plasticup telt immers het totale resultaat van de snelste vrouw, staflid en AIOS samen. Het team bestond uit Nicole Krekel, Wouter Jurgens, Xander Jacobs, Frank Niessen en Marco Ritt. Trendline Hairstudio De maanden juli en augustus is ook bij ons vakantietijd! Daarom vragen wij

de medewerkers tijdig een afspraak te maken. Dit i.v.m de aangepaste openingstijden.

28 augustus t/m 2 september - 19th International Symposium on Radiopharmaceutical Sciences Meer informatie: Patricia de Waal, tst.: 48444, www.paog.nl

Cursussen Common Trunk onderwijs Contactgegevens: Voor data + info, kijk op www.paog.nl PAOG cursus- en congresorganisatie, Romke Langezaal, tel.: 48446 Discipline Overstijgend Onderwijs Contactgegevens: Voor data + info, kijk op www.paog.nl PAOG cursus- en congresorganisatie, Romke Langezaal, tel.: 48446 Advanced Suturing Course (ASC) Cursus 3: woensdag 7 september en woensdag 12 oktober 2011, Ziekenhuis, Rotterdam Cursus 4: woensdag 14 september en woensdag 2 november 2011, Universiteit Twente, Enschede PAOG cursus- en congresorganisatie, Patricia de Waal, tel.: 48446, www.paog.nl

5

Menu Informatie over het menu vindt u ook op de startpagina van intranet

jammerlijk gestrand. Een vruchteloze poging hiertoe, namelijk zes vuilniszakken voorzien van hoofd- en armgaten werd aanvankelijk niet echt serieus genomen. Eenmaal in IJmuiden aangekomen bleken bijna alle deelnemers gewoon aanwezig. Iedereen leek er ondanks het snertweer wel zin in te hebben, zo ook de zes van de Zuiderpoort. Toch nog even voorstellen: Bianca (gaat voor geen bal aan de kant), Mariska (goed in het corrigeren van de scheidsrechter), kleine Wouter (waar is ie niet?), grote Wouter (voor rust en regelmaat), Bouke (heerlijk wisselvallig waardoor voor de tegenstander volkomen onvoorspelbaar) en Arno (als teamleider in de dop een uitstekend teamcaptain). Enigszins jaloers keek men naar de mooie uitdossingen van VUmc volk. Daar stond het zooitje psychiatrie met toch maar die vuilniszakken omgehangen toch een beetje bij te kijk. Ook wel meteen duidelijk in welke sector je nou juist niet nog meer bezuinigingen kan… maar goed.

donderdag 14 juli lasagne, Italiaanse salade, foccacia, gebonden tomatensoep, heldere Chinese kippensoep, vegetarische gebonden tomatensoep, vegetarische heldere Chinese soep vrijdag 15 juli kip Marrakech, quorn Marrakech, zomersalade, couscous, ZuidAfrikaanse gele paprikasoep, heldere groentesoep, vegetarische Zuid-Afrikaanse gele paprikasoep, vegetarische heldere groentesoep zaterdag 16 juli cordon bleu, gevulde champignons, kerriesaus + jus, zuurkool+ananas+rozijnen, aardappelpuree, gebonden kip-kerriesoep, heldere tomaat-vermicellisoep, vegetarische gebonden kerriesoep, vegetarische heldere tomaat-vermicellisoep zondag 17 juli slavink, groenteloempia, jus + vegetarische jus, koolrabi, gekookte aardappelen, gebonden goulashsoep, heldere vermicellisoep, vegetarische gebonden paprikasoep, vegetarische heldere vermicellisoep maandag 18 juli gepaneerde kipfilet, gevulde paprika, provençaalsaus + jus, broccoli, gekookte aardappelen, gebonden tomatensoep, heldere Franse uiensoep, vegetarische gebonden tomatensoep, vegetarische heldere Franse uiensoep dinsdag 19 juli Çevapcici, quorn çevapcici, tzatziki, Griekse salade, rösti aardappelen, gebonden linzensoep, heldere Mulligatawnysoep, vegetarische gebonden linzensoep, vegetarische heldere Mulligatawnysoep woensdag 20 juli bolognaisesaus, vegetarische bolognaisesaus, komkommersalade, spaghetti, geraspte kaas, gebonden champignonsoep, heldere Madrileensesoep, vegetarische gebonden champignonsoep, vegetarische heldere Madrileensesoep donderdag 21 juli provençaals gestoofde vis, witte wijnsaus, groente mix, gekookte aardappelen, gebonden pindasoep, heldere aspergesoep, vegetarische gebonden pindasoep, vegetarische heldere aspergesoep vrijdag 22 juli babi ketjap, quorn ketjap, ketjap groente, witte rijst, gebonden tomatensoep, heldere Chinese kippensoep, vegetarische gebonden tomatensoep, vegetarische heldere Chinese soep zaterdag 23 juli kip Massala, quorn Massala, Mexicaanse groenten, witte rijst, gebonden aspergesoep, heldere groentesoep, vegetarische gebonden aspergesoep, vegetarische heldere groentesoep zondag 24 juli Italiaansesaus met kip, Italiaansesaus, rauwkost, pasta, geraspte kaas, gebonden kip-kerriesoep, heldere tomaat-vermicellisoep, vegetarische gebonden kerriesoep, vegetarische heldere tomaat-vermicellisoep   maandag 25 juli goulash, vegetarische goulash, doperwten, witte rijst, gebonden champignonsoep, heldere Madrileense soep, gebonden vegetarische champignonsoep, heldere vegetarische Madrileense soep dinsdag 26 juli kippenbout, kerriesaus of jus, Hongaarse zuurkool, aardappelpuree, gebonden kippensoep, heldere aspergesoep, gebonden vegetarische crème soep, heldere vegetarische aspergesoep woensdag 27 juli Wienerschnitzel, gevulde paprika, paprikasaus, zomer-salade, frites, gebonden tomatensoep, heldere Chinese kippensoep, gebonden vegetarische tomatensoep, heldere vegetarische Chinese soep

6

Personeelsactiviteiten De Net-nietjes leek een passende naam voor het team maar later op de avond steeg toch de hoogmoed en dichtte het gezelschap zichzelf al kansen op de overwinning toe… daar hoorde en naam bij die gevaar uitstraalde… men moest eigenlijk al voorafgaand aan de wedstrijd geïmponeerd zijn: The Southgate Nurses

Informatie over activiteiten ‘Tip van Boots’, ruimte –1 A 14.2, tst. 43799, website: www.tipvanboots.nl. U kunt de Tip van Boots ook bezoeken op de intranet homepage/direct naar/Tip van Boots.

Alleskunners! Op een druilerige vrijdagmiddag zaten enkele verpleegkundigen van de kliniek gesloten Zuiderpoort rond de tafel van stamcafe het kantoortje in Haarlem. De stemming was niet opperbest. Ronduit deprimerend eigenlijk. Na een paar succesvolle jaren op het gebied van prijzenkastvullende hoogtepunten was 2011 vooralsnog een schrikbarend mager jaar geweest. En prijzen winnen werkt verslavend, en van ze niet winnen voelde men zich dus behoorlijk vervelend. De verpleegkundigen zaten elkaar een beetje aan te staren in de hoop dat iemand met een geweldige ingeving zou komen.

Dat was toch bij de Hans Wagenborgjes en VUmcTeamprijs ook niet zo’n groot probleem geweest afgelopen jaren …maar toch kwam er niks op tafel. De craving nam de overhand, er moest echt iets gebeuren en uit pure wanhoop brabbelde iemand de woorden VUmc beachvolleybaltoernooi… daar had ie eens over horen praten. Ondanks dat geen van de aanwezigen ‘er ooit op had gezeten’, laat staan de regels kende moest dit ‘m inderdaad gaan worden. Grenzen aan mogelijkheden waren er namelijk om vooral overheen te springen. Dat ergens voor gaan zonder te weten wat nou precies de gevolgen zouden zijn typeerde de afdeling ook wel vonden de dappere plegers.

Oefenen kwam er natuurlijk niet van. Niemand had een volleybal, we zouden er vast wel eentje kunnen lenen ter plekke om even te oefenen. Een der deelnemende broeders had op youtube een filmpje opgezocht met instructies voor de service. Een dag voorafgaande aan het toernooi werd deze, naar later bleek cruciale, kennis op de afdeling met een closetrol nog even overgedragen. Zaterdag 25 juni… wat een slecht weer zeg. Maar werden ontvangen door Eddy Boots met koffie/thee en wat lekkers erbij. De gehele ochtend en middag wat motregen en vooral een snoeiharde westenwind. Een verlate poging om nog iets van een teamgeestversterkende outfit te regelen was

Personalia In deze rubriek kunnen medewerkers en vrij­ willigers een bericht plaatsen over geslaagden of een afscheid. Niet meer dan 25 woorden. Aanleveren via [email protected]

25 jarig jubileum Claudette Gouka-Tseng viert op donderdag 21 juli haar 25-jarig jubileum. Zij is werkzaam bij Klinische Chemie. Vanaf 16.30 uur is een feestelijke borrel. De locatie is de vide 1e verdieping Poli t/o receptie P.

Kom je bij ons spelen? Korte wachtlijsten voor peuters! Schrijf

Geslaagd Op 23 juni 2011 zijn de volgende studenten geslaagd: Vervolgopleiding tot Obstetrie Verpleegkundige Mayke van Langen Opleiding Applicatie Critical Care Obstetrie Wietske Visser Vervolgopleiding tot Dialyse Verpleegkundige Anneke Eikelenboom Vervolgopleiding tot Oncologie Verpleegkundige Eva van Beest Lotte Boog Jilda van Laar Jeane Naarden Van harte gefeliciteerd!

Tr a c e r 1 4 – 14 j u l i 20 11 – S e r v i c e p a g i n a

direct in via olifantje.nl

Nieuwe DV locatie K eesk Fred. Ro ! 9 straat 9

De wind leek wat af te nemen, de regen leek op te zijn en de winnaarspoule kon zodoende ‘droog’ worden gespeeld. Om in de finale te komen moesten we het onmogelijke doen… winnen met 18 punten verschil. Met het afgedwongen geluk op momenten aan ons zijde lukte dit. Met werkvolleybal en toch enkele prachtige rally’s in de finale hebben wij onze tegenstander (met volleybalbroekjes en operatiebeschermkapjes… hoe heten die dingen… zag er erg somatisch uit in ieder geval) met 22-10 verslagen. Het was een geweldige dag met leuke deelnemers en zijn er volgend jaar zeker weer bij om onze titel te verdedigen. Hopelijk zijn er dan ook meer deelnemers vanuit GGZ zijde! Na het spektakel touwtrekken dat gedaan werd door alle teamleiders en de prijsuitreiking konden we overgaan op het prachtige uitziende buffet en aan de BBQ beginnen. Met aansluitend de feestavond met live muziek onder leiding van Ruud Bos. Eddy dank het was allemaal prima verzorgt. Arno. Formule 1 Grand Prix van Duitsland We vertrekken op vrijdag 22 juli vanaf VUmc naar Wachtberg, waar ons hotel ligt. Dit is op ongeveer 45 minuten rijden van het circuit. Dineren is mogelijk in de stad en in het hotel maar dat is voor eigen rekening. Op zaterdag gaan we na het ontbijt met de touringcar naar het circuit. Hier bekijken we de trainingsrondes en de kwalificatie voor zondag. Zondag gaan we na het uitchecken en het ontbijt weer richting het circuit voor de grand prix. Na de race en de prijsuitreiking vertrekken we weer terug richting Nederland. Verblijf: 3-sterren hotel, inclusief ontbijt in de stad Wachtberg, op 45 minuten van het circuit. Vervoer: Van Nederland naar het hotel (en v.v.) Transfers hotel-circuit (en v.v.) Per luxe touringcar Opstapplaatsen: Amsterdam, VUmc Utrecht, Transferium Westraven Den Bosch, Brabantpoort MC Donalds Breda, Station Prinsenbeek Eindhoven, Parkeerplaats Tongelreep Tickets Tribune 10a net als ze de bocht uitkomen, vlakbij een videowal waar je de wagens op kunt volgen als ze je voorbij zijn gescheurd Zitplaatsen voor zaterdag en zondag

Voor kinderen van 0 tot 4 jaar Grote buitenspeelplaatsen Peuterdans Muziek maken op de groep

Horizontale en verticale groepen Geen vakantiesluiting Open van 7.00 tot 18.00 uur Ruildagen en extra dagen mogelijk

De leukste kinderopvang rond de Zuidas

Prijs per persoon: € 359,1 persoonskamertoeslag: € 99,Introducé zijn uiteraard zoals altijd toegestaan. U kunt zich opgeven bij de Tip van Boots of een e-mail sturen naar [email protected]

Summer School behandelt verslaving n Monique Krinkels

Veertig geneeskundestudenten van over de hele wereld hebben zich bij VUmc verzameld om meer te weten te komen over verslaving en verslavingszorg. Dit onderwerp staat centraal tijdens de ‘Summer School’ die acht VUmc-studenten die lid zijn van de International Federation of Medical Student Associations (ifmsa-VUmc) hebben georganiseerd. Reden om voor verslaving te kiezen als thema van de medsa 2011 is dat de deelnemers vaak uit landen komen waar verslaving zo’n groot taboe is dat er niet eens over wordt gesproken. De VUmc-studenten hopen daarom dat dit project zal bijdragen aan verbetering van de wereldwijde kennis over verslaving. Het programma, dat op 9 juli van start ging en tot 20 juli duurt,

bevat colleges, studiegroepen en practica. Zo belichten Toine Pieters (metamedica), Taco de Vries en Pieter Voorn (beide van de afdeling anatomie en neurowetenschappen) verschillende facetten van verslaving. In de studiegroepen zullen de studenten de onderwerpen zelf verder bestuderen onder begeleiding van geneeskundestudenten van VUmc. Verder zullen de studenten de anatomiezaal bezoeken om meer inzicht te krijgen in de relatie tussen bepaalde hersenstructuren en verslaving. Tijdens een excursie naar de Breiderstichting in Hoofddorp krijgen ze gelegenheid om te praten met verslaafde patiënten. Het onderwijsprogramma kent twee hoogtepunten: een bezoek aan de crisisdetox van het Spaarnezieken-

huis, Hoofddorp en de ‘Dag van discussie’. Tijdens dit laatste onderdeel komen interessante stellingen met betrekking tot verslaving en speciaal het Nederlandse drugsbeleid aan bod. Deze discussie zal geleid worden door specialisten op dit gebied als professor Toine Pieters (cursuscoördinator medsa), Rob Oudkerk

(huisarts, ex-politicus, ervaringsdeskundige) en Joep Oomen (voorzitter van de Vereniging voor Opheffing van het Cannabisverbod, voc). De Medical Summer School wordt al enkele jaren georganiseerd door VUmc-studenten. De veertig deelnemende studenten zijn geselecteerd uit meer dan 140 inschrijvingen. Ze zijn afkomstig uit Brazilië, Estland, Roemenië, Turkije, Palestina, Italië, Indonesië, Canada, Griekenland, Slovenië, Bulgarije, Mexico, Burundi, Iran, Saudi-Arabië, China en Georgië. De Summer School wordt mogelijk gemaakt door: Instituut Onderwijs en Opleiding (ioo) VUmc, Stichting Koningsheide, Zaans Museum, Albert Heijn, Antony Moroto en Stichting het Vrije Universiteitsfonds.

‘Co-creatie schept ruimte voor groei’

‘Dat doet vermoeden dat het misschien al helpt om in de stad meer te doen met gevelgroen en groene daken.’ Onderzoeker Jolanda Maas stelt dat de sterfte door ziekte in groene gebieden 5 procent lager ligt dan in versteende binnensteden. Volkskrant, 25 juni. ‘Ook zorgmedewerkers profiteren van de belevingsgerichte aanpak. Voor hen is het frustrerend als zij niet kunnen aansluiten bij de belevingswereld van de oudere.’ Onderzoeker Rose-Marie Droës over de kwaliteit van leven en op het gedrag van mensen met dementie en hun zorgverleners. Reformatorisch Dagblad, 28 juni. ‘Al snel zullen per jaar hier 1.000 patiënten worden behandeld. Zij hoeven dan niet meer de vermoeiende reis naar VUmc in Amsterdam te maken.’ Radiotherapeut Ben Slotman bij de eerste paal van de bouw van een radiotherapeutisch centrum in Hoorn. rtv Noord-Holland, 29 juni. ‘Ik merkte dat er nauwelijks overleg was tussen de verschillende partijen. Toen ik me specialiseerde in de ouderengeneeskunde, besloot ik op zoek te gaan naar een nieuwe aanpak. Huisartsen hebben nu meer inspraak op het zorgplan van hun cliënt.’ Specialist ouderengeneeskunde Marijke Boorsma over bewoners van verzorgingshuizen, die sterk gebaat zijn bij beter overleg tussen huisartsen, specialisten en verzorgenden. TvV online, 29 juni.

F o t o ma r k va n de n b r i n k

‘Ik geef toe, de aanwijzingen dat mensen die voldoende zonlicht krijgen, minder vaak kanker krijgen, worden steeds sterker. Of dat daadwerkelijk te herleiden is tot vitamine D uit zonlicht, is nog niet onomstotelijk aangetoond.’ Internist-endocrinoloog Paul Lips over de relatie tussen ultraviolette straling en huidkanker. Het Financieele Dagblad, 2 juli.

Bij zijn komst in 2009 trof Remco Koster, hoofd van de poliklinische zorgeenheid heelkunde en anesthe­ siologie, een verkokerde afdeling. Anno 2011 richten management en medewerkers hun krachten eens­ gezind op het collectief belang. n Ursula Wopereis

tomorrow not. Het was veel verdienen, maar ook veel eenzaam werken. Sinds 2000 ben ik weer terug. Ik voel me hier thuis, al mis ik het bedrijfsleven soms wel. Met name de slagvaardigheid en het gezamenlijk ergens voor gaan. In het bedrijfsleven is afspraak afspraak. Is een besluit genomen, dan voer je het uit. Zo niet, dan spreek je elkaar daarop aan. Dat mag hier wel wat strakker.”

Hot or not “Veel verpleegkundigen hebben iets creatiefs. Ik wilde ooit modeontwerper worden en deed, naast mijn werk op de ic, in de avonduren de Modeacademie. In 1993 zei ik VUmc vaarwel. Ik heb jarenlang de wereld rondgereisd en de styling en productie van grote modebedrijven gedaan. Today is hot,

Petje af “Tot 2009 heb ik altijd in de kliniek gewerkt. Veel mensen onderschatten de complexiteit van het werk op de poli. Met 320.000 patiëntbezoeken per jaar – tegen 26.000 opnames in de kliniek – heeft de polikliniek een heel eigen dynamiek. Onze afdeling heeft een kleine negentig medewerkers,

Vijf x V volgens Remco Koster Verwanten Mijn ouders, broer, zus en zielsverwanten Vrienden Minstens zo belangrijk! Mijn vriendenkring is mijn gekozen familie Vakantie Ibiza, het Amsterdam van de Middellandse Zee is voor mij een fantastische mix van extravaganza en sereniteit. Alles kan, niets hoeft Voer Ik eet alles, maar heb een onoverkomelijke aversie tegen vis Vitamine Een glas Chardonnay na het werk. Lekker koud en het liefst op mijn balkon, met uitzicht op het groen. Dat is echt een rustmomentje

Remco Koster (Leiden, 1964) specialiseert zich na zijn A-opleiding tot ICverpleegkundige. Van 1990-1993 werkt hij op de IC in VUmc. Na een internationale carrière in de mode keert hij in 2000 terug naar VUmc, waar hij van 2004-2009 leidinggevende IC is. Sinds 2009 is Remco Koster hoofd van de poliklinische zorgeenheid heelkunde en anesthesiologie. Dit jaar rondt hij zijn master Management, culture and change af. verdeeld over vier units en vijf grote medische specialismen. Als ik zie wat we in tweeënhalf jaar hebben bereikt, kan ik alleen maar trots zijn op onze mensen. Petje af!”

Helderheid “Bij mijn komst waren de units sterk op zichzelf gericht, de communicatie verliep stroef. Tegenwoordig hebben we een heldere overlegstructuur: we hebben een regulier werkplekmanagement overleg en een medisch mt ingesteld, waarin alle specialismen vertegenwoordigd zijn en polibrede zaken op tafel komen. De vraagstukken in de zorg worden steeds complexer, er komen steeds meer specialisaties en er is ruimte- en personeelsgebrek. We bespreken op verschillende niveaus wat we willen bereiken, van elkaar

Tr a c e r 1 4 – 14 ju li 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

verwachten, kunnen leren en voor elkaar kunnen betekenen.”

Co-creatie “Dit principe van cocreatie is de leidraad geweest voor ons activiteitenplan 2011-2012. Het algemeen belang staat centraal, in plaats van het individuele belang per specialisme of de gebruikelijke consensus waarin iedereen een beetje gelijk krijgt. Co-creatie heeft parallellen met lean management, maar lean draait om het elimineren van verspilling, terwijl bij co-creatie het algemeen belang het leidend principe is. Daarnaast richten we ons op individuele ontwikkeling en scholing van de medewerkers en heldere communicatie. Daardoor werken we meer klant- en mensgericht. Ik denk dat daar onze groeimogelijkheden liggen.”

‘Uiteindelijk zijn de patiënten zelf, hun familie en de mensen om hen heen de dupe en zijn we duurder uit. Betalen voor bemoeizorg, het lijkt een omgekeerde wereld.’ Onderzoeker Mark van der Gaag met collega’s in een ingezonden brief over de sociaalpsychiatrische hulpverlening aan zorgmijders. nrc, 2 juli. ‘Tweelingen lijken een mechanisme te hebben waardoor ze dunner blijven dan hun eenlingbroers en –zussen.’ Promovendus Frederiek Estourgie van Burk over tweelingen die minder kans op overgewicht hebben dan broers en zussen die geen tweeling zijn. Leeuwarder Courant, 2 juli. ‘Het behandelingsplan wijzigde van bestraling in medicatie, of van een operatie in een chemokuur, en zelfs van een palliatieve behandeling naar een curatieve (op genezing gerichte) behandeling.’ Longarts Pieter Postmus over dat bij een kwart van de patiënten met longkanker het advies over de juiste behandeling drastisch verandert na een second opinion. Spits, 6 juli. ‘Tijdens een operatie snijden we het brandwondenlitteken eruit en plaatsen de stretcher op de wond en rekken dan de omliggende huid over de wond.’ Promovendus Pauline Verhaegen over een nieuwe behandeling van brandwonden. Hart van Nederland, sbs6, 8 juli. 7

De zomerserie is dit jaar gewijd aan zaken die handig zijn om tijdens een vakantie bij je te hebben. Heb je een leuke Tor

ne

Ålv app voor je smartphone gevonden, voorkomt een lichtgevende tentharing nachtelijke struikelpartijen, kun je je

e-book geen vakantiedag missen, of maak je overheerlijke maaltijden in een outdoor-oventje? Stuur je vakantiefoto naar [email protected] en laat je collega’s meegenieten van jouw vondst!

NORWAY

“Voor het eerst had ik mijn e-reader mee met vakantie en ik zou het apparaat niet graag meer willen missen”, vertelt Joke van Diemen, projectmedewerker VUmc cca. We zijn dit jaar twee weken naar Perthshire, een district in het midden van Schotland, gegaan en hebben daar in een huis van een kennis gezeten. Het is een verbouwd koetshuis Boeken en het heeft een echt Engelse sfeer. Overdag verkenden we de omgeving, F I N L A N D maar aan het eind van de middag dook ik in mijn boeken. Met een glaasje wijn voor de open haard, heerlijk. Ik heb in veertien dagen tijd zeker tien boeken gelezen gelezen en ik had natuurlijk keus genoeg. Met een e-reader heb je immers honderden boeken bij de hand.”

“Mijn absolute favoriet onder de sterren is Orion”, vertelt Willy Schuppert, stafadviseur automatisering zorg. “Het bijzondere van dit sterrenbeeld, is dat het heel kort te zien is in de winter. Eigenlijk alleen in januari is Orion goed waar te nemen. Maar kijk ook graag naar de maan. Samen Sterrenbeelden ik met vrienden was ik aan het zeilen op het Veerse Gat in Zeeland. Een van hen had een telescoop mee, zodat we ’s avonds naar de sterren konden kijken. Er werd een app gedemonstreerd, waarmee zelfs een leek kan bepalen naar welk sterrenbeeld je aan het kijken bent. Het gaat om ‘Star Walk’, die voor de iPhone is ontwikkeld. Als je de camera op een sterrenbeeld richt, verschijnt de naam op het scherm. Ook is er een overzicht van alle standen van sterren, planeten en manen. De app heeft zelfs een ‘time machine’ waarmee je de sterrenhemel kunt bekijken van een bepaalde dag, bijvoorbeeld je verjaardag. Helaas heb ik nog geen smartphone, want anders had ik hem meteen aangeschaft.”

SWEDEN

Lake Ladoga

Helsinki

Oslo Stockholm

Tallinn ESTONIA

LATVIA

Riga

SCOTLAND DENMARK

ULSTER

UNITEDKINGDOM

Minsk

Elb

e

on ann

LUXEMBOURG

Loire

SWITZERLAND

Zagreb

Ljubljana

Rhône

e

Sarajevo SAN MARINO

Eb

VATICAN CITY

ro

G

Chott Melghir

YUGOSLAVIA

Sofia

BULGARIA

Ankara

Lake Tuz

Athens Tunis

GREECE

Valletta

Nicosia

MALTA

CYPRUS

Be

TUNISIA

Tr a c e r 1 4 – 14 j u l i 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

A L G E R I A

ube

Dan

ITALY

MOROCCO 8

Bucharest

Belgrade

m k a

“Wat ik echt ideaal vind zijn de apps van Lonely Planet. Ze hebben

Madrid voor iPhone en android”, vertelt adviseur nieuwe media PORTUGAL stedengidsen Tagus

Kishinev

Skopje ALBANIA MACEDONIA Tiranë

Rome

Rabat

iep

ROMANIA

BOSNIA & HERZEG.

CROATIA

MONACO

Marlin Burkunk. Als fervent iPhone en iPad gebruiker had hij de stedengids Berlijn bij zich toen hij daar voor S Pzoeken AIN Restaurant een korte vakantie naar toe ging. “Het werkt heel simpel”, legt hij uit. “Met de gps bepaalt de iPhone waar je je bevindt en vervolgens kun je een keuze maken uit de beste restaurants, ir de buurt. Wij vonden een bijzonder ‘huiskamerrestaubars en hotels uivin dalqje voor weinig geld heel goed kon eten. ‘Eigenlijk moeten we a rant’, waar u Algiers dit restaurant geheim houden’, stond in de beschrijving. En zonder deze gids hadden we het ook nooit gevonden. Naast de stedengidsen heeft Lonely Planet ook talengidsen, zodat je je ook als je de taal niet spreekt verstaanbaar kunt maken.”

Dn

MOLDOVA

Budapest HUNGARY

SLOVENIIA Po

Duero

Pripet V i

AUSTRIA

LIECHTENSTEIN Vaduz Bern

FRANCE

ANDORRA Andorra

er

ook tijdens de reis naar zuidoost Spanje. We zaten in het berggebied boven Altea h Dnjeieeen liter of utwee be hebben daar tien dagen gewandeld en geklommen. Bij diarree moet uen n drinken, s a t SLOVAKIA er D maar gewoon water wordt niet goed opgenomen. Drinken dat natrium en suiker bevat, dus ook bouilVienna Bratislava lon, helpt daarentegen wel. Gelukkig heb ik het bouillonblokje niet nodig gehad.”

Paris

Gar on n

Warsaw

Od

Kiev GERMANYEen simpel bouillonblokje, dat vindt Inèz de Jonge, praktijkopleider verpleegkunde, een onontbeerlijk onderdeel van haar vakantiebagage. “In geval van reizigersdiarree werkt dat even goed als ors en het Prague is net zo gemakkelijk. Gewoon op een terrasje thee bestellen, en in plaats van het theezakje een stukje het bouillonblokje in het hete water doen. Ik zorg datUKRAINE ik het altijd bij me heb, CZECHvan REP. Bouillonblokje B

Rhine

Brussel Luxembourg ine

BELARUS

stul a

BELGIUM

Se

POLA N D

Berlin

Sh

Amsterdam

Ir

WALES

Weser

NETHERLANDS

London

Lisbon

Kaunas

RUSSIA

Dublin

ELAND

Dvina

LITHUANIA

Copenhagen

Jerusalem

Tripoli L

EGYPT I

B

Y

A

Cairo

IS