AANSPRAKELIJKHEIDSBEPERKING VOOR ARCHITECTEN DE UITOEFENING VAN HET BEROEP VAN ARCHITECT ALS RECHTSPERSOON
KORTE INHOUDSTAFEL 1. 2. 3.
KORTE INHOUDSTAFEL ............................................................................................................1 INLEIDING .......................................................................................................................................1 DE WETTELIJKE REGELING....................................................................................................2 A. De architect-rechtspersoon ...........................................................................................................2 1. Drie algemene voordelen van de architect-rechtspersoon ...................................................2 2. Vennootschapsrechtelijke oprichtingsvoorwaarden van de architect-rechtspersoon ......3 3. Verzekeringsvoorwaarde: de verplichte aansprakelijkheidsverzekering .............................4 B. Partiële dekking van persoonlijke aansprakelijkheid..................................................................7 4. CONCLUSIE ......................................................................................................................................8
INLEIDING 1 juli 2007 zal door vele architecten wellicht worden aanzien als een scharnierdatum bij het uitoefenen van hun professionele activiteiten. Vanaf deze datum werd het immers wettelijk mogelijk zijn om het beroep van architect uit te oefenen in het kader van een rechtspersoon. Bovendien trad vanaf deze datum het nieuwe KB i.v.m. de verplichte aansprakelijkheidsverzekering voor architecten in werking. Tot nu toe gold van oudsher de regel dat alleen natuurlijke personen het beroep van architect konden uitoefenen. Wanneer architecten beroep deden op de bepalingen van het vennootschapsrecht, dan was zulks om fiscale redenen dan wel om onderlinge samenwerkingsverbanden te regelen. De professionele
Brussel - Tel. 02/234 67 10
Hasselt - Tel. 011/28 15 00
Kortrijk - Tel. 056/26 83 83
1
aansprakelijkheid bleef echter steeds op de natuurlijke persoon rusten, waardoor de architect met zijn volledig persoonlijk vermogen instond voor de vergoeding voor alle schade. De wet van 15.02.2006 betreffende de uitoefening van het beroep van architect in het kader van een rechtspersoon (hierna: ‘architect-rechtspersoonswet’), waarvan de bepalingen op 1 juli 2007 van kracht werden, brengt hierin echter verandering. Deze wet biedt de mogelijkheid voor architecten om hun beroepsaansprakelijkheid vennootschapsrechtelijk in te dekken, mits een aantal voorwaarden worden nageleefd.
DE WETTELIJKE REGELING 1.1.De architect-rechtpersoon Enkel natuurlijke personen kunnen de titel van architect dragen. Zulks spreekt voor zich, daar enkel een natuurlijke persoon het diploma van architect kan verwerven. Het uitoefenen van het beroep van architect kan onder bepaalde voorwaarden door een rechtspersoon gebeuren. 1.1.1.
Drie algemene voordelen van de architect-rechtspersoon
Doorgaans zijn er drie belangrijke redenen voor het oprichten van een vennootschap: De vennootschap biedt een vooraf bepaalde leidraad om samenwerkingsverbanden tussen meerdere personen te regelen; Het uitoefenen van beroepswerkzaamheden in het kader van de vennootschap biedt mogelijk een aantal fiscale voordelen; De vennootschap laat toe om het aansprakelijkheidsrisico dat inherent is aan ondernemen in te perken: door een vennootschap op te richten wordt het prive-vermogen van de ondernemer afgezonderd en zal enkel het vennootschapsvermogen blootgesteld worden aan de vorderingen van de schuldeisers. Aangezien architecten beroepsmatig geconfronteerd worden met projecten van aanzienlijke waarde, kan de laatste reden een gegronde motivatie zijn voor het oprichten van een vennootschap.
Brussel - Tel. 02/234 67 10
Hasselt - Tel. 011/28 15 00
Kortrijk - Tel. 056/26 83 83
2
1.1.2.
Vennootschapsrechtelijke oprichtingsvoorwaarden van de architect-rechtspersoon
Rechtspersoonlijkheid - enkel juridische structuren met rechtspersoonlijkheid kunnen van de bovenvermelde voordelen genieten. De architectenmaatschap, waarvan vaak gebruik wordt gemaakt om samenwerkingsverbanden tussen architecten te regelen, valt dus niet onder het toepassingsgebied. Aldus komen de belangrijkste burgerlijke vennootschapsvormen in aanmerking voor het uitoefenen van het beroep van architect: de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BVBA); de naamloze vennootschap (NV); de coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (CVBA); de coöperatieve vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid (CVOA); de vennootschap onder firma (VOF); de commanditaire vennootschap (Comm.V.); de commanditaire vennootschap op aandelen (Comm. V.A.);
Hoedanigheid bestuurder - Alle zaakvoerders, bestuurders, leden van het directiecomité en meer algemeen alle zelfstandige mandatarissen die optreden in naam en voor rekening van de rechtspersoon zijn natuurlijke personen die ertoe gemachtigd werden het beroep van architect uit te oefenen en zijn ingeschreven op één van de tabellen van de Orde van architecten.
Doel en de activiteit van de rechtspersoon moet beperkt blijven tot het verlenen van diensten die behoren tot de uitoefening van het beroep van architect en mogen hiermee niet onverenigbaar zijn. Hierbij dient rekening te worden gehouden bij het opstellen van de vennootschapsstatuten.
Aandelen en stemrechten - indien de rechtspersoon de vorm aanneemt van een naamloze vennootschap of een commanditaire vennootschap op aandelen, moeten de aandelen – omwille van transparantie - op naam zijn. Bovendien geldt voor alle vennootschappen dat minstens 60 % van de aandelen en stemrechten ofwel rechtstreeks ofwel via een andere architect-rechtspersoon in het bezit moeten zijn van
Brussel - Tel. 02/234 67 10
Hasselt - Tel. 011/28 15 00
Kortrijk - Tel. 056/26 83 83
3
natuurlijke personen die gemachtigd zijn het beroep van architect uit te oefenen en die ingeschreven zijn op één van de tabellen van de Orde van architecten De overige aandelen mogen slechts in het bezit zijn van natuurlijke of rechtspersonen, die een niet-onverenigbaar beroep uitoefenen en gemeld zijn bij de Raad van de Orde van architecten.
Deelneming in andere vennootschappen - de rechtspersoon mag deelnemingen bezitten in andere vennootschappen en/of rechtspersonen op voorwaarde dat deze van uitsluitend professionele aard zijn. Het maatschappelijk doel en de activiteiten van deze vennootschappen mogen niet onverenigbaar zijn met de functie van architect. Zo spreekt het voor zich dat een architectrechtspersoon geen deelneming mag bezitten in een aannemersvennootschap.
Inschrijving - De rechtspersoon zelf moet ingeschreven worden op één van de tabellen van de Orde van architecten, waardoor zij ook meteen lid wordt van de Orde.
Verzekering - De architect-rechtspersoon dient, net zoals de architect-natuurlijke persoon, door een verzekering te zijn gedekt. Deze verzekering kan kaderen in een globale verzekering voor alle partijen die in de bouwakte voorkomen (zie hieronder B.).
Stagiair - de stagiair kan slechts een rechtspersoon in de zin van deze wet oprichten of er vennoot, zaakvoerder, bestuurder, lid van het directiecomité van zijn, indien hij binnen deze rechtspersoon het beroep samen met zijn stagemeester of een architect ingeschreven op één van de tabellen van de Orde van architecten uitoefent.
1.1.3.
Verzekeringsvoorwaarde: de verplichte aansprakelijkheidsverzekering
De verplichte aansprakelijkheidsverzekering, die ook op de architect-rechtspersoon rust,
werd
geregeld bij KB dd. 25.04.2007. Dit KB regelt ook de verzekeringsplicht van de natuurlijke persoon die het beroep van architect uitoefent.
Brussel - Tel. 02/234 67 10
Hasselt - Tel. 011/28 15 00
Kortrijk - Tel. 056/26 83 83
4
De bepalingen van dit KB treden in werking op 01.07.2007 en zijn van toepassing op de architectuurovereenkomsten en verzekeringsovereenkomsten die gesloten worden vanaf de inwerkingtreding van de wet en dit besluit. Ze zijn ook van toepassing op de bestaande verzekeringsovereenkomsten die de architectuurovereenkomsten gesloten na de inwerkingtreding van de wet en dit besluit, dekken.
Begunstigde personen - Het KB voorziet dekking voor de architect-rechtspersoon zelf, maar tevens voor alle personen die voor rekening van deze werken en de aansprakelijkheid ervan in het gedrang kunnen brengen. Het KB vermeldt hierbij uitdrukkelijk: elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die ertoe gemachtigd is het beroep van architect uit te oefenen en die in de verzekeringsovereenkomst vermeld staat alsook zijn aangestelden; Het personeel, de stagiairs en andere medewerkers van een natuurlijke persoon of rechtspersoon die ertoe gemachtigd is het beroep van architect uit te oefenen, worden beschouwd als zijn aangestelden wanneer zij voor zijn rekening handelen; De bestuurders, zaakvoerders, leden van het directiecomité en alle andere organen van de rechtspersoon die belast zijn met het beheer of het bestuur van de rechtspersoon wanneer zij handelen voor rekening van de rechtspersoon in het raam van de uitoefening van het beroep van architect.
Gewaarborgde prestaties - De verzekering dekt de burgerlijke aansprakelijkheid van de architect voor zover het beroepsmatige activiteiten betreft die in België zijn uitgevoerd of geleverd: hieronder vallen dus de klassieke activiteiten als architect, m.n. het opmaken van plannen, maar evenzeer het indienen van een bouwaanvraag, het uitvoeren van gerechtelijke expertises,… Het KB laat wel toe dat de verzekeraar contractueel zijn dekking uitsluit indien de schade het gevolg is van radioactiviteit of indien de schade voortvloeit uit lichamelijke letsels ingevolge de blootstelling aan wettelijk verboden producten (bijv. asbest). In andere gevallen dient de verzekering uit te betalen aan de schadelijder. Dit belet niet dat de verzekeraar nadien zijn schade kan verhalen op de verzekerde indien dit werd bedongen in de overeenkomst.
Brussel - Tel. 02/234 67 10
Hasselt - Tel. 011/28 15 00
Kortrijk - Tel. 056/26 83 83
5
Dekkingsgraad
-
de
verzekeringsovereenkomst
bevat
waarborgen
die
aan
bepaalde
minimumvoorwaarden moeten voldoen: Zo zal de de dekking in geval van burgerlijke aansprakelijkheid die in de verzekeringsovereenkomst voorzien is, mag per schadegeval niet lager zijn dan : -
1.500.000,00 euro voor de schade voortvloeiend uit lichamelijke letsels;
-
500.000,00 euro voor het totaal van de materiële en immateriële schade;
-
10.000,00 euro voor de voorwerpen die aan de verzekerde zijn toevertrouwd. Deze bedragen worden geïndexeerd.
Toepassing verzekeringswaarborg in de tijd - de verzekeringswaarborg geldt voor de vorderingen die 1) tijdens de geldigheidsduur van de verzekeringsovereenkomst 2) schriftelijk worden ingesteld tegen de verzekerden of de verzekeringsonderneming op basis van een 3) in deze overeenkomst gewaarborgde aansprakelijkheid en die betrekking hebben op 4) schade die tijdens dezelfde duur is voorgevallen. De waarborg strekt zich uit tot de vorderingen die worden ingesteld binnen een termijn van tien jaar te rekenen vanaf de dag dat er een einde is gesteld aan de inschrijving op de tabel van de Orde van Architecten. Dergelijke vordering betekent een rechtsvordering, met name de inleiding van een procedure ten gronde voor de bevoegde rechtbank.
Controle van de verzekeringsplicht door de Orde - Voorheen was de architect verplicht om, ingeval van controle, de Raad van de Orde de nodige documenten te verschaffen waaruit bleek dat men verzekerd was. Dit bracht nogal wat administratieve rompslomp met zich mee.
Het
nieuwe
KB
verschuift
de
administratieve
last
naar
de
verzekeraar:
de
verzekeringsonderneming stelt ten laatste op 31 maart van elk jaar aan de Raad van de Orde van Architecten een elektronische lijst ter beschikking van de architecten die bij haar een verzekeringsovereenkomst gesloten hebben met vermelding van het ondernemingsnummer en de naam van de architect, het nummer van de verzekeringspolis en de begin- en einddatum van de verzekeringsdekking.
Brussel - Tel. 02/234 67 10
Hasselt - Tel. 011/28 15 00
Kortrijk - Tel. 056/26 83 83
6
Controle van de verzekeringsplicht door de bouwheer: De architectuurovereenkomst vermeldt de naam van verzekeringsonderneming van de architect, diens polisnummer evenals de coördinaten van de Raad van de Orde van architecten. Op die wijze kan de bouwheer de nodige instanties raadplegen om na te gaan of de architect zijn verzekeringsplicht wel naleeft. TIP ! Vermeld steeds uw verzekeraar, uw polisnummer en de bevoegde Orde van architecten in uw architectenovereenkomst.
1.2.Partiële dekking van persoonlijke aansprakelijkheid De oprichting van de architect-rechtspersoon vrijwaart het persoonlijk vermogen van de architect van uitwinning. Opgelet! Voorwaarden voor de contractuele aansprakelijkheidsbeperking zijn evenwel dat: de opgerichte vennootschap een zgn. ‘volkomen’ rechtspersoonlijkheid heeft: de NV, de BVBA of de CVBA. Zoniet zal de scheiding tussen privé- en vennootschapsvermogen niet volledig doorgedreven zijn; en de architect-rechtspersoon gedekt is door een verzekering (zie hierboven). Zolang dit niet het geval is, blijven de zaakvoerders, bestuurders, leden van het directiecomité en meer algemeen alle zelfstandige mandatarissen die optreden in naam en voor rekening van de rechtspersoon hoofdelijk aansprakelijk samen met de vennootschap voor alle vorderingen op grond van de 10-jarige aansprakelijkheid. De hoofdelijke aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken lijkt op het eerste gezicht uitgesloten.
Brussel - Tel. 02/234 67 10
Hasselt - Tel. 011/28 15 00
Kortrijk - Tel. 056/26 83 83
7
Contractuele aansprakelijkheid - Indien de architectenovereenkomst wordt gesloten in naam van de vennootschap, dan rust de contractuele aansprakelijkheid die uit deze overeenkomst voortvloeit op de schouders van de vennootschap die het beroep van architect uitoefent. De natuurlijke personen blijven buiten schot en kunnen door de bouwheer niet worden aangesproken in het kader van: -
De tienjarige aansprakelijkheid;
-
Contractuele aansprakelijkheid n.a.v. de oplevering;
-
Aansprakelijkheid voor lichte verborgen gebreken;
Buitencontractuele aansprakelijkheid - Wanneer de architect als orgaan van de vennootschap een buitencontractuele fout begaat opzichtens de bouwheer, dan zal dit de aansprakelijkheid van de vennootschap in het gedrang brengen. Echter, ook de persoonlijke aansprakelijkheid van de architect zelf kan in het geding komen. De vennootschap biedt dus geen bescherming wanneer de architect een fout begaat die niet-contractueel gerelateerd is, waaruit niet-contractuele schade voortvloeit. Strafrechtelijke aansprakelijkheid - Eenzelfde redenering als voor de buitencontractuele aansprakelijkheid geldt voor de strafrechtelijke aansprakelijkheid. Zo zal de architect die bijv. medewerking verleent aan de totstandbrenging of in standhouding van een bouwmisdrijf in principe ook persoonlijk aansprakelijk blijven.
CONCLUSIE Vanaf 1 juli 2007 gaat er een stilzwijgende revolutie in voege. Architecten kunnen voortaan hun persoonlijke aansprakelijkheid uitsluiten voor de schadeloosstellingen die verschuldigd zouden zijn voor de uitoefening van het beroep van architect.
Brussel - Tel. 02/234 67 10
Hasselt - Tel. 011/28 15 00
Kortrijk - Tel. 056/26 83 83
8
De praktizijn weet welke belangrijke wijziging dit betekent. De voortschrijdende juridisering van onze samenleving en de formalisering van de professionele cliëntenrelaties leidde ertoe dat de architect zich veelvuldig geconfronteerd ziet met juridische claims. De verplichte aansprakelijkheidsverzekering voor de rechtspersoon is hiervan de noodzakelijke keerzijde. Bijzondere aandacht verdient steeds de correcte inschatting van het projectrisico en de overeenstemmende verzekeringsdekking. De beroepsgroep van de architecten heeft met deze regelgeving een bescherming bekomen die door veel vrije beroepers minstens tot streefdoel zal worden genomen. Aan de architecten om deze kans met beide handen te grijpen.
Jochen Anthierens
Gregory Grouwels
[email protected]
[email protected]
on the net : www.monard-dhulst.be
23/07/2007- copyright © 2006 Monard- D'Hulst
Brussel - Tel. 02/234 67 10
Hasselt - Tel. 011/28 15 00
Kortrijk - Tel. 056/26 83 83
9
