Aanpassing te reserveren biedladder middelen Door
Walter F. Crommelin
Afdeling
Gastransport Planning Rapport
Aanpassing te reserveren hoeveelheid biedladder capaciteit Gereed
15 januari 2013 Document
Document1 Datum, versie
15 januari 2013, 1.0 Ons kenmerk
Status
Final
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 1 van 10
Gasunie Transport Services B.V.
Inhoud 1 Inleiding ............................................................................................................. 3 2 Startwaarde voor reservering van capaciteit.............................................................. 4 3 Analyse .............................................................................................................. 5 3.1 Inleiding ...................................................................................................... 5 3.2 Aantal afroepen van de biedladder per zone ....................................................... 5 3.3 Ingezette middelen bij de afroepen................................................................... 6 3.4 Prijsvorming op de biedladder.......................................................................... 9 4 Conclusies .......................................................................................................... 10
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 2 van 10
Gasunie Transport Services B.V.
1 Inleiding Met dit rapport geeft GTS invulling aan hetgeen in artikel 4.1.3.9 van de Transportvoorwaarden Gas LNB bepaalt is, dat GTS voor iedere verandering van de hoeveelheid te reserveren capaciteit op de biedladder een rapport opstelt met daarin een objectiveerbare onderbouwing van de hoeveelheid te reserveren capaciteit op de biedladder. De wens van GTS is om de hoeveelheid gereserveerde capaciteit tot nul te reduceren. De reden is dat aan de ene kant dat de biedladder sinds de invoering van het balanceringsregime relatief weinig afgeroepen is en dat er altijd voldoende gas aanwezig was (ook in het niet gereserveerde domein) terwijl aan de andere kant een gereserveerde capaciteit wel kosten genereert die door de markt gedragen moeten worden. De indeling van dit rapport is als volgt: hoofdstuk twee bevat een stuk achtergrond betreffende de oorspronkelijke reservering van biedladder capaciteit. Hoofdstuk drie bevat vervolgens de analyse naar de aard en omvang van het aanbod van capaciteit op de biedladder en de vraag naar capaciteit van de biedladder. Hoofdstuk vier bevat de conclusies ten aanzien van de analyse en de aanbevelingen voor de te reserveren hoeveelheden in de toekomst. Bij het opstellen van dit rapport is als uitgangspunt genomen dat de lezer welbekend is met het huidige balanceringsregime van GTS, zowel in concept, gaswet en technische codes, als in de dagelijkse praktijk met bijbehorende terminologie.
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 3 van 10
Gasunie Transport Services B.V.
2 Startwaarde voor reservering van capaciteit Al bij het opstellen van de Transportvoorwaarden-LNB die de basis vormen voor het huidige balanceringsregime is rekening gehouden met het feit dat de hoeveelheid te reserveren biedladdercapaciteit het beste op basis van een periodieke evaluatie vastgesteld kan worden. Enige zaken die toen al genoemd zijn om als basis te dienen voor een evaluatie worden dan ook in hoofdstuk drie geanalyseerd. Daarnaast is in de Transportvoorwaarden-LNB opgenomen hoe GTS een wijziging van de bij de start in de Transportvoorwaarden-LNB vastgelegde hoeveelheid te reserveren biedladdercapaciteit kan doorvoeren en welke termijnen daarbij in acht genomen dienen te worden. Niet expliciet in de Transportvoorwaarden-LNB opgenomen is hoe de oorspronkelijk te reserveren hoeveelheid is vastgesteld. Logischerwijs kon dit toen nog niet op basis van een evaluatie gebeuren. Als uitgangspunt is toen gekozen voor het maximale niveau van onbalans buiten de toegestane grenzen in de voorgaande jaren gesommeerd over van de gezamenlijke shippers.
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 4 van 10
Gasunie Transport Services B.V.
3 Analyse 3.1 Inleiding Zoals in de inleiding is gesteld wenst GTS voor de periode 1 april 2013 – 1 april 2014 geen biedladdermiddelen meer te reserveren. Volgens planning zal na 1 april 2014 de biedladder ophouden te bestaan en zal de within-day markt gebruikt worden voor herstel van de onbalans. Daarmee vervalt de vraag of er gereserveerde middelen nodig zijn. In dit hoofdstuk wordt de inzet van de biedladder (vraagzijde) afgezet tegen hoeveelheid aangeboden middelen (aanbodzijde) om te analyseren of het verplichte aanbod in de vorm van de gereserveerde middelen wel toegevoegde waarde heeft. De periode die in beschouwing genomen wordt beslaat die waarvoor data beschikbaar is: van 1 april 2011, de invoeringsdatum van het balanceringsregime, tot en met september 2012. 3.2 Aantal afroepen van de biedladder per zone Als eerste stap van de analyse is gekeken naar het absolute aantal biedladder afroepen sinds de invoering van het balanceringsregime tot september 2012 alsmede de zone waarin het SBS zich bevond ten tijde van de afroep. Dit tweede aspect is van belang omdat voor reservering alleen snelle middelen in aanmerking komen. Het idee hierachter is dat als er capaciteit gereserveerd wordt op de biedladder, dit wel capaciteit moet zijn die te allen tijde nuttig gebruikt kan worden. Niet-snelle middelen doen als het SBS in de Oranje of Rode zone komt niet meer mee op de biedladder en vallen dus af. Het totale aantal biedladder afroepen in de beschouwde periode was 109. De overige 13176 uren in deze periode was de onbalans in het gastransportnetwerk zodanig dat er geen balanceeracties van GTS nodig waren. In de onderstaande grafiek staan deze afroepen uitgesplitst naar maand en naar de zone waarin het SBS zich bevond op het moment van afroepen. Hieruit blijkt dat alleen in de maand april en oktober 2011 er afroepen zijn geweest waarbij het SBS zich in de Oranje Zone bevond en waarbij dus exclusief snelle middelen zijn afgeroepen. Bij alle andere afroepen bevond het SBS zich in de Lichtgroene Zone en waren er geen snelle middelen nodig om de onbalans op te lossen.
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 5 van 10
Gasunie Transport Services B.V.
Biedladder afroepen per zone 8
4
2
be
r
s pt Se
Au
gu
em
st u
Ju li
i Ju n
ei M
ril Ap
M
aa
rt
ri ua
ua
ri Fe br
Ja n
be r N ov em be r D ec em be r
O kt o
be
r
s
em
st u
pt Se
i
Ju li
gu Au
-2
Ju n
M
ei
ril
0 Ap
Aantal afroepen van de biedladder bij SBS Short SBS Long
6
-4
-6
-8 Red Short
Orange Short
Light Green Short
Light Green Long
Orange Long
Red Long
Bij de drie afroepen in de Oranje Zone in april 2011 is het zeer waarschijnlijk dat de eerste twee het resultaat zijn geweest van onbekendheid van de markt met het nieuwe systeem. Deze vonden namelijk kort na de introductie van het balanceringsregime in het weekend plaats. De derde afroep in de Oranje Zone trad op tijdens de problemen die GTS op de 7/8 april 2011 ondervond in haar IT-systemen en de serie in oktober 2011 is te wijten aan problemen met de data die een grote meetverantwoordelijke aanleverde voor de near-realtime allocaties op een gasproductielocatie en zijn derhalve niet maatgevend. 3.3 Ingezette middelen bij de afroepen Om te bepalen of er behoefte is aan gereserveerde capaciteit op de biedladder, is als eerste gekeken naar het aandeel van de gereserveerde capaciteit in de totale capaciteit die aangeboden wordt: de aanbodzijde van de biedladder. Daarna is er gekeken naar de daadwerkelijke behoefte aan capaciteit als er een afroep is: de vraag zijde van de biedladder. Voor de 99 afroepen van de biedladder waarbij het SBS zich in de Lichtgroene Zone bevond, waren per definitie geen snelle middelen nodig om de onbalans te corrigeren. Echter, omdat alleen snelle middelen gereserveerd kunnen worden en deze op basis van de afroepsystematiek mee doen bij alle afroepen is in eerste instantie voor de aanbodzijde alleen naar de snelle middelen gekeken. Onderstaande grafieken tonen de aanbodzijde en vraagzijde van de biedladder voor verkoop respectievelijk koop door GTS. De oranje lijnen tonen de aangeboden snelle capaciteit en de groene lijnen de hoeveelheid die volgens de transportvoorwaarden gereserveerd dient te worden. De geel met blauwe vierkantjes tonen de totaal afgeroepen hoeveelheden.
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 6 van 10
Gasunie Transport Services B.V.
Miljoenen
SBS Long, GTS verkoopt 12
10
Hoeveelheden in kWh
8
6
4
2
05-09-2012
19-09-2012
24-07-2012
20-09-2012
10-07-2012
26-07-2012
22-08-2012
26-06-2012
12-07-2012
06-09-2012
12-06-2012
27-06-2012
07-08-2012
29-05-2012
13-06-2012
23-08-2012
15-05-2012
30-05-2012
09-08-2012
30-04-2012
16-05-2012
16-04-2012
02-04-2012
19-03-2012
05-03-2012
20-02-2012
06-02-2012
22-01-2012
08-01-2012
25-12-2011
Gereserveerd
02-05-2012
Afgeroepen
11-12-2011
27-11-2011
13-11-2011
30-10-2011
15-10-2011
01-10-2011
17-09-2011
03-09-2011
20-08-2011
06-08-2011
23-07-2011
09-07-2011
24-06-2011
10-06-2011
27-05-2011
13-05-2011
29-04-2011
15-04-2011
01-04-2011
0
Aangeboden
Miljoenen
SBS short, GTS koopt 0 -1 -2
Hoeveelheden in kWh
-3 -4 -5 -6 -7 -8 -9
Afgeroepen
Gereserveerd
17-04-2012
03-04-2012
20-03-2012
06-03-2012
21-02-2012
06-02-2012
23-01-2012
09-01-2012
26-12-2011
12-12-2011
27-11-2011
13-11-2011
30-10-2011
16-10-2011
02-10-2011
18-09-2011
03-09-2011
20-08-2011
06-08-2011
23-07-2011
09-07-2011
25-06-2011
10-06-2011
27-05-2011
13-05-2011
29-04-2011
15-04-2011
01-04-2011
-10
Aangeboden
Uit deze grafieken blijkt dat zowel aan de verkoop als koop zijde de aangeboden capaciteit op de biedladder ruim drie keer zo hoog als de gereserveerde capaciteit en de trend is stijgend. Voor beide richtingen geldt dat als de biedladder afgeroepen wordt de afgeroepen capaciteit gemiddeld genomen ook één derde van het totale aanbod aan snelle capaciteit bedraagt. Dit leidt tot de conclusie dat de capaciteit aan snelle middelen ook zonder gereserveerde capaciteit voldoende is om aan de vraag te voldoen. Als de langzame middelen nu ook nog bij de analyse betrokken worden, hetgeen gerechtvaardigd is omdat nagenoeg alle afroepen in de periode in kwestie plaats vinden als het SBS zich in de lichtgroene zone bevindt, wordt de noodzaak voor gereserveerde capaciteit nog kleiner. In
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 7 van 10
Gasunie Transport Services B.V.
de onderstaande grafieken wordt de capaciteit getoond die beschikbaar is voor een afroep in de Lichtgroene zone voor de situaties als er wel of geen gereserveerde middelen meegenomen worden.
Miljoenen
SBS Long, GTS verkoopt 40
35
Hoeveelheden in kWh
30
25
20
15
10
5
07-08-2012
22-08-2012
05-09-2012
19-09-2012
23-08-2012
06-09-2012
20-09-2012
24-07-2012
09-08-2012
10-07-2012
26-07-2012
26-06-2012
12-06-2012
29-05-2012
15-05-2012
30-04-2012
16-04-2012
02-04-2012
19-03-2012
05-03-2012
20-02-2012
06-02-2012
22-01-2012
08-01-2012
Afgeroepen
12-07-2012
Aangeboden zonder gereserveerd
25-12-2011
11-12-2011
27-11-2011
13-11-2011
30-10-2011
15-10-2011
01-10-2011
17-09-2011
03-09-2011
20-08-2011
06-08-2011
23-07-2011
09-07-2011
24-06-2011
10-06-2011
27-05-2011
13-05-2011
29-04-2011
15-04-2011
01-04-2011
0
Aangeboden met gereserveerd
Miljoenen
SBS short, GTS koopt 0
-5
Hoeveelheden in kWh
-10
-15
-20
-25
-30
-35
Aangeboden zonder gereserveerd
Afgeroepen
27-06-2012
13-06-2012
30-05-2012
16-05-2012
02-05-2012
17-04-2012
03-04-2012
20-03-2012
06-03-2012
21-02-2012
06-02-2012
23-01-2012
09-01-2012
26-12-2011
12-12-2011
27-11-2011
13-11-2011
30-10-2011
16-10-2011
02-10-2011
18-09-2011
03-09-2011
20-08-2011
06-08-2011
23-07-2011
09-07-2011
25-06-2011
10-06-2011
27-05-2011
13-05-2011
29-04-2011
15-04-2011
01-04-2011
-40
Aangeboden met gereserveerd
De hoeveelheid capaciteit die in deze situatie op de biedladder aangeboden wordt, laat een grilliger verloop zien dan als alleen de snelle middelen in ogenschouw genomen worden. Wat echter van belang is, is dat het aanbod van capaciteit van de biedladder, ook zonder gereserveerde middelen, meer dan een factor 5 hoger ligt dan de vraag naar capaciteit.
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 8 van 10
Gasunie Transport Services B.V.
3.4 Prijsvorming op de biedladder De prijs die een aanbieder van gereserveerde middelen mag vragen als hij zijn capaciteit op de biedladder zet, moet binnen een vooraf bepaalde bandbreedte blijven. Afhankelijk van hoe een partij die een middel ter reservering zijn aanbieding vorm geeft kan deze bandbreedte heel nauw (bijvoorbeeld tussen 120% en 150% van de neutrale gasprijs) of zeer ruim zijn (bijvoorbeeld tussen 105% en 300% van de neutrale gasprijs). Omdat een partij bij het indienen van zijn biedingen geen onderscheid maakt tussen de biedingen die gedaan worden voor de gereserveerde middelen en die voor zijn overige middelen, is het niet te achterhalen of de gereserveerde middelen zich aan de onderkant of aan de bovenkant van de prijsladder bevinden. Wat wel geanalyseerd kan worden is hoe de prijsverdeling van alle biedingen voor snelle middelen eruit ziet als deze vergeleken wordt met de bandbreedte van de geselecteerde gereserveerde capaciteit. De ruimste band bij de gereserveerde biedingen voor koop door GTS is tussen de 110% en 200% van de neutrale gasprijs. Van de 107.374 biedingen die in de periode onder beschouwing voor snelle middelen gedaan zijn vallen er 87.056 (~81%) in deze bandbreedte. 12.607 biedingen kennen een lagere prijs, 7.711 een hogere. Bij een vergelijk van verkoop door GTS blijkt een nog hoger percentage van de biedingen in de band te vallen: de prijsband ligt tussen de 90% en 0%, waarbij van de 107.071 gedane biedingen er 102.099 (~95%) in deze band vallen, met 5371 een hoger en 4 een lagere prijs. Dat er zo weinig biedingen een lagere prijs hebben dan de ondergrens van de prijsband zal hoogstwaarschijnlijk met de psychologische grens van een vraagprijs van nul euro te maken hebben. Negatieve prijzen, waarbij men als met gas koopt nog geld toe krijgt, zullen voor veel marktpartijen onlogisch aanvoelen. De conclusie van voorgaande analyse is dat de markt voor niet gereserveerde capaciteit zich in dezelfde prijsband beweegt als die voor gereserveerde capaciteit en deze laatste dus niets toevoegt in de zin van een bodem (goedkoop, want gesponsorde capaciteit die als eerste ingezet wordt om onbalansen op te lossen) of plafond (duur, maar wel altijd aanwezige capaciteit die als laatste ingezet wordt om noodmaatregelen te voorkomen).
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 9 van 10
Gasunie Transport Services B.V.
4 Conclusies De analyse naar de aanbod en vraag zijde van de biedladder capaciteit in de periode van april 2011 tot en met september 2012 kan als volgt samengevat worden: • In de praktijk balanceert de markt zichzelf heel effectief getuige het geringe aantal •
biedladder afroepen in de periode; slechts 109 keer in 13176 uur. Als de biedladder afgeroepen wordt, bevindt het SBS zich, behoudens bij ITstoringen, na 8 april altijd in de Lichtgroene Zone en worden langzame biedladder middelen voldoende geacht om de onbalans te herstellen.
•
•
De gemiddelde vraag naar biedladdercapaciteit bij een afroep bedraagt een derde van het totale aanbod aan snelle middelen. Er is dus sprake van een ruim voldoende aanbod. Ook zonder gereserveerde middelen aan aanbodzijde kan makkelijk worden voldaan aan de vraag naar biedladder capaciteit aangezien het aanbod van middelen van alle snelheden deze vraag met een factor van meer dan 5 overstijgt.
•
De gemiddelde vraag naar biedladdercapaciteit bij een afroep is ongeveer gelijk aan de gereserveerde hoeveelheid van snelle middelen. De gereserveerde middelen zouden het aanbod op de biedladder dus kunnen domineren/overige middelen wegconcurreren.
•
Het feit dat de overige biedingen binnen eenzelfde prijsband aangeboden worden als de gereserveerde middelen en dat deze laatste gesubsidieerd worden, versterkt de mogelijkheden van de gereserveerde middelen om de overige weg te concurreren.
Op basis van de voorgaande samengevatte analyse komt GTS tot de volgende conclusies: 1. Het is gerechtvaardigd om vraagtekens te zetten bij het reserveren van capaciteit voor de biedladder wetende dat deze gereserveerde capaciteit niet nodig is maar wel kosten genereert die door de markt gedekt moeten worden. 2. Een uitgangspunt van het balanceringsregime was en is om de vrije prijsvorming van onbalansgas zo min mogelijk te beïnvloeden, iets wat de vastgelegde reserveringssystematiek wel doet. 3. Het is daarom in het belang van de markt om de te reserveren capaciteit op de biedladder te reduceren tot nul, zowel voor koop als verkoop. Op basis van voorgaande conclusies komt GTS tot het besluit om per 1 april 2013 geen middelen meer te reserveren voor de biedladder.
© 2013 Gasunie Transport Services B.V., Groningen
Blad 10 van 10
