Aanpak Rotte Kiezen. Terugblik & toekomstvisie

Aanpak Rotte Kiezen Terugblik & toekomstvisie

Inhoud

1

Inleiding

Terugblik

2 3

Doelstellingen & activiteiten Ervaringen & Conclusies

Toekomstvisie

4 5

Doelstellingen & activiteiten Aanbevelingen

Bijlage A - Strategisch model aanpak rotte kiezen Bijlage B - Pilotcases Bijlage C - Matrix met beoordelingscriteria

pag.

3

pag. pag.

6 9

pag. pag.

12 16

1

Inleiding

Dorpsbelangen, woningcorporaties en gemeenten kunnen ze zo benoemen: verpauperde panden die het aanzicht van een dorp bederven. Doornen in het oog van buurt- en dorpsbewoners, maar bijvoorbeeld ook funest voor huizenprijzen. Een ‘rotte kies’ aanpakken is echter zo eenvoudig nog niet. Vaak zijn deze panden namelijk in particuliere handen. Dit probleem van verpaupering is in feite geen nieuwe ontwikkeling, maar wel actueel. Onder meer door de toenemende bevolkingskrimp zal het probleem naar verwachting groter worden. Zeker in de noordelijke schil van Fryslân is het aantal zogenoemde rotte kiezen significant. Doarpswurk is het project ‘Aanpak Rotte Kiezen’ gestart, samen met vier Friese woningcorporaties met bezit in deze regio,Woningcorporatie Dongeradeel (nu Thús Wonen), Welkom (nu Elkien), Wonen Noordwest Friesland en Woon Friesland. Na onderzoek is in 20071 een werkwijze ontwikkeld om verpauperde panden aan te pakken. Al tijdens dit onderzoek is gebleken dat er veel behoefte is aan een aanpak van verpaupering. Dorpsbelangen en particulieren met een rotte kies naast de eigen woning meldden spontaan hun ‘casus’ aan en vroegen om hulp om de situatie te verbeteren. Lokale, regionale en landelijke media besteedden veel aandacht aan verpaupering. Vooral de publicaties in dagblad Trouw en de televisie-uitzendingen van Netwerk hebben veel aandacht van andere media en instanties opgeroepen. Gesterkt door deze behoefte aan informatie en actie zijn we in 2008 voortvarend van start gegaan. De stuurgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de initiatiefnemers, heeft drie panden gekozen om als pilot aan te pakken. Deze pilots hadden zowel de daadwerkelijke kwaliteitsverbetering als de toetsing en vervolmaking van de werkwijze ten doel. In deze fase werd ons vermoeden dat gemeenten niet of onvoldoende handhaven, bevestigd. Een gebrek aan kennis, ervaring en met name beleid zorgt voor een meer passieve houding dan vereist is om verpaupering tegen te gaan. Uitvoerenden en beleidsmakers van gemeenten en corporaties in het noorden en westen van de provincie hebben in het najaar van 2008 de workshop handhaving gevolgd. Het rapport met juridische handreikingen is door gemeenten in het gehele land aangevraagd. Hieruit blijkt wederom dat de problematiek van verpaupering wijd verspreid is en dat er veel behoefte is aan (praktische) informatie over het tegengaan ervan. Het feit dat het overgrote deel van de Friese gemeenten nog geen concreet handhavingbeleid heeft, bemoeilijkte de aanpak van de pilotpanden. Uit onderzoek en ervaring blijkt namelijk dat de volgorde van handelen cruciaal is in de aanpak van de meeste rotte kiezen: de gemeente maant de betreffende eigenaar tot verbetering van de situatie, zo nodig met opgelegde dwangsom. In bepaalde situaties leidt deze stap niet tot het gewenste resultaat, ondanks de wil en inzet van de eigenaar. Vanuit het project ‘Aanpak Rotte Kiezen’ wordt dan getracht om met een expertteam en de eigenaar tot een oplossing te komen. 1

Een handreiking om van verpauperde panden in de Friese dorpen weer pareltjes te maken, 2007

Aanpak Rotte Kiezen | 3

De verantwoordelijkheid blijft overigens bij de eigenaar. Bij het overslaan van de eerste stap, ontbreekt bij een groot deel van de eigenaren de noodzaak om hun pand op te knappen of van de hand te doen, waardoor verdere acties vanuit het project geen succes zullen hebben. Vanwege bovenstaand gegeven verschoven de werkzaamheden binnen het project. Naast werken aan individuele panden werd met name ingezet op het informeren en adviseren van particulieren en het stimuleren van gemeenten tot het opstellen van handhavingbeleid. De eerste zichtbare resultaten hiervan, in de vorm van nieuw beleid, worden in 2010 verwacht. De minder zichtbare resultaten zijn echter reeds geboekt. Vele particulieren, dorpsbelangen, gemeenten en corporaties hebben net als provincie Fryslân kennis genomen van het project ‘Aanpak Rotte Kiezen’, zijn zich bewust van de problematiek en van hun eigen mogelijkheden om verdere verpaupering in de Friese dorpen tegen te gaan. Een prima resultaat na anderhalf jaar werk, maar zeker niet het moment om te stoppen. Om het handhavingbeleid in meer gemeenten op te laten stellen dan wel aan te passen, is het van belang om ook in de komende jaren de aandacht op dit onderwerp te houden. Pas dan kan in deze gemeenten de verpaupering structureel worden tegen gegaan en in de toekomst worden voorkomen. Juist daarom kijken we in dit document niet alleen terug, maar formuleren we ook een visie op de toekomst.


Terugblik

2

Doelstelling & activiteiten

De doelstelling van het project is in het plan van aanpak dat in december 2008 is vastgesteld is, als volgt omschreven: Het ontwikkelen van een in geheel Fryslân toepasbaar strategisch model waarmee verpaupering in Friese dorpen kan worden aangepakt opdat de leefbaarheid in en het aanzicht van deze dorpen wordt behouden en vergroot. Dit doel is vertaald naar de volgende activiteiten: 1.

Het ontwikkelen van een concept strategisch model op basis van praktijkvoorbeelden Het strategisch model is in concept ontwikkeld, zie bijlage A.

2.

Het lanceren en beheren van een website ten behoeve van informatieverspreiding (‘kennisplatform’) over het project in het algemeen en voor het aanmelden van panden in het bijzonder Sinds april 2009 is de website www.aanpakrottekiezen.nl online. Op de website wordt informatie gegeven over het project en over handhaving. De website beschrijft voorbeelden van cases en het is mogelijk om nieuwsberichten over verpaupering te raadplegen. Belangrijk is ook de mogelijkheid om panden aan te melden en het gebruikmaken van het contactformulier voor vragen en opmerkingen. Via de site komen reacties binnen van particulieren van binnen en buiten de provincie. Zij hebben belangstelling voor een (tweede) woning om op te knappen, of stellen vragen over hoe om te gaan met een rotte kies in de omgeving. Berichten komen vanuit onder meer Rotterdam, Amsterdam, Heeze, Leeuwarden en Harlingen. Gemeenteambtenaren uit alle hoeken van Nederland bestellen de rapportage met betrekking tot handhaving. Via hen krijgen we ook informatie over de situatie in hun omgeving. Zo blijkt dat onder meer ook op Texel, in Hulst (Zeeland) en in Roosendaal (Noord-Brabant) aandacht voor verpaupering is.

3.

Het ontwikkelen van verschillende financiële constructies als onderdeel van het strategisch model, waarmee het door het expertteam ontwikkelde plan kan worden uitgevoerd Er zijn verschillende financiële constructies benoemd. Deze moeten worden uitgewerkt tijdens de uitvoering van een casus. Vanuit die maatwerksituatie kan een algemenere constructie worden beschreven die als basis kan dienen voor andere cases. Uitwerking van de constructies heeft nog niet kunnen plaatsvinden, omdat geen financiële middelen nodig waren bij de cases waarbij de projectleiding was betrokken. Overigens is in gemeente Franekeradeel gebleken dat in veel gevallen überhaupt geen financiële middelen nodig zijn om een gebouw te laten opknappen. Meerdere eigenaren gingen aan de slag nadat zij waren aangeschreven door de gemeente.

4.

Het uitvoeren van een pilot, waarin vijf cases worden uitgewerkt om deze situaties te verbeteren en mede hiermee het strategisch model verder te ontwikkelen Er zijn meer dan voldoende panden om mee aan de slag te gaan. Deze processen worden echter vertraagd door het ontbreken van beleid inzake de aanpak van verpaupering bij gemeenten. Zonder beleid is het voor gemeenten lastig dan wel onmogelijk om effectief te handhaven. Zonder actie van de gemeente kan vanuit het project echter nauwelijks iets worden bereikt.


Inmiddels heeft gemeente Franekeradeel beleid opgesteld, eigenaren van twintig panden aangeschreven en gesommeerd een plan van aanpak in te dienen. Met als gevolg dat een groot deel van deze panden opgeknapt is of zal worden. Dit succesvolle resultaat, samen met het groeiend aantal rotte kiezen binnen de eigen grenzen, is voor andere gemeenten aanleiding om het onderwerp op de agenda te plaatsen. Zo zijn onder meer Het Bildt, Wûnseradiel en Nijefurd de eerste stappen richting beleid gezet. De projectleiding is betrokken (geweest) bij de aanpak van drie panden. De beschrijving van deze cases is toegevoegd als bijlage B. 5.

Het formuleren van criteria ten behoeve van het definiëren en prioriteren van verpauperde panden De matrix die de stuurgroep hiervoor heeft opgezet, is toegevoegd als bijlage C. Een andere methode om de weging te maken, is die van de Effectenarena (zie hiervoor www.effectenarena.nl).

6.

Het formuleren van adviezen ten aanzien van het vervolg aan de hand van (tussen)evaluaties van de pilotcases De projectleiding geeft in dit rapport aanbevelingen op grond van de opgedane ervaringen. Zie hiervoor paragraaf 4.3.

7.

Bij een per jaar (aan de hand van opgedane ervaringen in onder meer de pilots) te bepalen aantal panden volgens het beproefde strategisch model processen starten Zoals eerder vermeld, zijn cases niet of nauwelijks van de grond gekomen. Ontbrekend handhavingbeleid bij gemeenten is in de meeste gevallen de reden geweest. De projectleiding is daardoor nog niet in staat geweest processen te starten volgens het strategisch model. Zie ook hoofdstuk 3.

8.

Het bevorderen van de deskundigheid van gemeenteambtenaren op het gebied van handhavingIn november 2008 is een workshop georganiseerd voor gemeenteambtenaren en medewerkers van woningcorporaties. Vertegenwoordigers van negen gemeenten, vier corporaties en drie overige instanties waren aanwezig. De sprekers, een gemeenteambtenaar en een jurist, gingen in op de mogelijkheden van aanpak van verpaupering met name handhaving door gemeenten. De aanwezigen hebben aangegeven belangstelling te hebben voor een vervolgworkshop, waarin dieper wordt ingegaan op de handhavingprocedure. De aanwezigen kregen het omvangrijke rapport met vele praktijkvoorbeelden en verwijzingen. Gemeenteambtenaren uit Limburg, Zeeland, Noord-Brabant en Noord-Holland hebben het aangevraagd via de website.

9.

Het onderzoeken van de mogelijkheden om een ‘systeem’ van intergemeentelijke ondersteuning en uitwisseling op te zetten In 2010 staat een workshop gepland voor gemeentelijke portefeuillehouders en uitvoerders op het gebied van handhaving in Franekeradeel, Menaldumadeel, Het Bildt en Leeuwarderadeel. Deze gemeenten werken al enige tijd samen op velerlei gebied, onder meer in het Handhavingbureau Middelsee. Tijdens de workshop zal worden onderzocht of en hoe intergemeentelijke samenwerking bij het tegengaan van verpaupering kan werken en/of worden verbeterd. Op basis van de ervaringen van deze workshop worden vergelijkbare bijeenkomsten in andere regio’s georganiseerd.


10.

Naast, of eigenlijk in combinatie met, bovenstaande (sub)doelen is het delen van ervaringen en kennis betreffende verpaupering in dorpen en de aanpak daarvan een belangrijk uitgangspunt bij het opzetten en vormgeven van dit project De website (zie punt 2) is het meest belangrijke middel dat hiervoor wordt ingezet. Daarnaast is tijdens de eerder genoemde workshop kennis en ervaring gedeeld. De projectleider heeft veelvuldig contact met dorpsbelangen, gemeenten, corporaties en particulieren. Tijdens deze gesprekken wordt veel kennis opgedaan en advies gegeven. Een van de organisaties die indirect betrokken is bij het project, is de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting. De SEV “ontwikkelt innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied van wonen”, aldus de eigen website. Bij hen valt uiteraard veel kennis te halen, maar zij willen ook investeren in experimenten. PRC, het onderdeel van Arcadis dat zich profileert als “hét adviesbureau voor de gebouwde omgeving”, is via de SEV een experiment in Holwerd gestart (zie de pilotbeschrijving in de bijlage B). Het project en de achterliggende problematiek zijn in 2008/2009 veelvuldig in de media aan de orde geweest. De projectleider heeft onder meer bijdragen geleverd aan televisieprogramma Netwerk en een speciale uitgave van het tijdschrift over Noord-Nederland, NoorderBreedte. De veelvuldige aanwezigheid van het project en/of de projectleiding bij bijeenkomsten en in de media, heeft er voor gezorgd dat de aanpak van verpaupering nationale aandacht heeft, van burgers tot en met het ministerie van VROM. Bovendien is te term ‘rotte kies’ landelijk een begrip geworden. De Waddenacademie heeft Aanpak Rotte Kiezen bestempeld als een van de twee Icoonprojecten in de projectagenda. Het is hét voorbeeldproject binnen het kader van sociale duurzaamheid, zoals onderstaand citaat uit de projectagenda weergeeft: “De aanpak is een goed voorbeeld van het onderkennen van het belang van sociale cohesie. Huizen, mensen en gemeenschappen staan niet op zich. Ze zijn met elkaar verbonden. Sociale duurzaamheid als de balans tussen een sociaal systeem en zijn omgeving kan alleen maar worden gerealiseerd als het systeem (het verkrotte pand) en de omgeving (de andere panden en de vele betrokkenen) een oplossing vindt. Als dat niet gebeurt, gaan leefbaarheid en welzijn van zo’n gemeenschap snel achteruit. Door een effectieve aanpak wordt het afwentelen van de gevolgen van een verkrot pand op de omgeving gereduceerd.” De projectagenda geldt als advies voor de Raad voor de Wadden op basis waarvan de nieuwe tender van het Waddenfonds wordt opgesteld.


3

Ervaringen & conclusies

3.1

Ervaringen

Veel rotte kiezen in Noord-Fryslân De inventarisatie die in 2008 is gedaan onder dorpsbelangen heeft een grote database aan rotte kiezen opgeleverd. Ook via corporaties en eigen veldwerk wordt deze database aangevuld. Echter, we weten dat deze zeker niet compleet is. Dit betekent dat het terecht is dat verpaupering in deze regio een hot item is en dat er een ‘markt’ is voor ons project. Ieder pand vereist eigen aanpak Voor de start van het project is een basiswerkwijze ontwikkeld voor de aanpak van aangemelde panden. Deze werkwijze kan worden toegepast als uitgangspunt en geraadpleegd als checklist. Het uitgangspunt van deze werkwijze is geweest dat de aanmelding, en daarmee de start van een project, iedere keer volgens een bepaald stramien zou verlopen. De omstandigheden rond een pand en het proces van de aanpak daarvan lopen echter sterk uiteen. De aanpak van een pand kan een onderdeeltje zijn van een groot centrumplan, getrokken door een ontwikkelaar in opdracht van de gemeente. In dat geval is de wil van belangrijke partijen aanwezig, net als financiële middelen om snel tot een oplossing te komen. Een ander pand kan worden aangemeld door een buurman, waarbij de gemeente en/of corporatie geen uren en middelen kan inzetten. Het proces zal hier heel anders en veel trager verlopen en wellicht vastlopen. De basiswerkwijze is opgesteld vanuit de gedachte dat de bestemming van een pand pas tijdens het proces wordt bedacht. In de cases waaraan is gewerkt, was echter het toekomstbeeld van het betreffende pand het uitgangspunt voor de aanpak van de verpaupering. Een andere startpositie levert een ander procesverloop op. Bij het ontwikkelen van dit project heeft maatwerk een belangrijke rol gespeeld. Weliswaar is een basiswerkwijze opgesteld om vanuit te gaan, maar deze is aan te passen per pand. Uit bovenstaande blijkt dat alleen aanpassing van de standaard niet genoeg is, en dat maatwerk meer inspanning vereist van de betrokken partijen. Veel onbekend over aanpak verpaupering Ondanks het feit dat verpaupering een redelijk veelbesproken onderwerp is, blijkt er veel onbekendheid te bestaan over de aanpak ervan. Zowel gemeenten als burgers weten weinig over hun mogelijkheden om verpaupering tegen te gaan. Vooral bij gemeenten is een gebrek aan kennis en ervaring rondom handhaving merkbaar. Het rapport van de workshop in november 2008 over handhaving is door gemeenteambtenaren uit onder meer Fryslân, Zeeland, Noord-Brabant en Noord-Holland besteld. Het is dus niet alleen in onze provincie een knelpunt. Bij de aanpak van rotte kiezen kunnen naslagwerken, voorbeelden en praktische handleidingen de gemeenten op weg helpen en hen stimuleren actief aan de slag gaan tegen de verpaupering.


Ontbrekend gemeentelijk beleid vertraagt aanpak rotte kiezen De eerste stap in het proces om een rotte kies aan te pakken is aan de gemeente. Zij zal de eigenaar moeten aanschrijven en hem of haar op deze manier laten weten dat hij/zij in overtreding is. De eigenaar krijgt de kans om de situatie aan te passen dan wel om bezwaar te maken tegen de door de gemeente gemaakte vaststelling van een overtreding. Pas als de gemeente de eigenaar dwingt (door middel van een dwangsom) om de situatie te verbeteren, heeft het projectteam een ‘poot om op te staan’. De eigenaar zal in dat stadium eerder geneigd zijn mee te werken dan wanneer de gemeente nog geen actie heeft ondernomen. Wanneer het projectteam of een corporatie als eerste bij de eigenaar komt, blijkt onbedoeld de verwachting van een financiële oplossing te worden gewekt. Het is daarom van belang dat gemeenten het voorbeeld van Franekeradeel volgen. Deze gemeente is op dit moment de enige in Fryslân met beleid op dit vlak. Andere gemeenten zien binnen hun grenzen steeds vaker aanleiding om het tegengaan van verpaupering op de agenda te zetten. Het kost uiteraard enige tijd voordat er daadwerkelijk beleid is gemaakt en dit geëffectueerd kan worden, maar het vooruitzicht is zeker positief.

3.2

Conclusies

Samengevat trekt de projectleiding de volgende conclusies op grond van de ervaringen in de afgelopen projectperiode: 1.

Verpaupering komt op grote schaal voor en brengt vele sociale en financiële gevolgen met zich mee

2.

Iedere rotte kies heeft zijn eigen verhaal, aanpak vereist dan ook maatwerk

3.

Gemeentelijke handhaving is de basis van succes voor het tegengaan van verpaupering

4.

Er is veel behoefte aan praktische, juridische en beleidsmatige kennis van en ondersteuning bij de aanpak van rotte kiezen


Toekomst visie

4

Doelstelling & activiteiten

Op grond van de ervaringen van het eerste jaar Aanpak Rotte Kiezen, zoals hiervoor beschreven, stelt de projectleiding een wijziging van handelen voor. Stond bij de start van het project het aanpakken van rotte kiezen door projectteams centraal, nu blijkt dat dat een paar stappen te ver vooruit was. Op dit moment is meer behoefte aan een partij die gevraagd en ongevraagd informatie verstrekt en door middel van stimuleren en aanjagen processen in gang trekt. De projectleiding heeft deze taak in de loop van het eerste jaar ook op zich genomen, maar het oppakken van cases bleef formeel de opdracht. De projectleiding stelt voor zich de komende periode te richten op de aanjaag- en informatiefunctie. De activiteiten die daarbij horen worden hieronder benoemd: Website De website is een middel om een brede doelgroep te informeren. Het onderhouden van de website www.aanpakrottekiezen.nl blijft dan ook een belangrijke activiteit.

Activiteiten ● Onderhouden website (aanpassen inhoud) ● Verwerken reacties

Voorbeelden De informatie die we geven aan particulieren en gemeenten bestaat voornamelijk uit theoretische kennis. Deze is onmisbaar, maar praktijkvoorbeelden werken vaak stimulerend en kunnen voorkomen dat op verschillende plaatsen hetzelfde werk wordt gedaan. De projectleiding wil zich in eerste instantie blijven richten op de aanpak van rotte kiezen in Fryslân. Zij zal echter haar ogen niet sluiten voor voorbeelden uit andere regio’s. Bovendien kunnen goede voorbeelden uit Fryslân inspiratie vormen voor organisaties elders in het land. De projectleiding werkt actief mee aan nieuwe voorbeeldprojecten: op basis van een bestaande situatie wordt een jurist ingezet om voorbeeldbrieven te produceren en veel voorkomende vragen te beantwoorden.

Activiteiten ● Verzamelen en beschrijven van voorbeelden ● Inschakelen derden voor veralgemeniseren voorbeeldcases

Informeren gemeenten De website en de bestaande rapportage bieden informatie aan gemeenten. De workshop over handhaving in november 2008 bleek een goede manier te zijn om specifieke kennis over te brengen en ervaringen uit te wisselen. De doelgroep heeft behoefte aan een vervolg hierop. Ook de projectleiding vindt dit een zeer effectieve manier om gemeenten en andere doelgroepen te informeren. Voorbeelden van onderwerpen voor workshops zijn het opzetten van beleid ten aanzien van het tegengaan van


verpaupering (met name voor gemeentebestuurders) en handhaving in de praktijk (met name voor gemeenteambtenaren). De projectleiding richt zich in eerste instantie op de acht gemeenten in de noordelijke schil van Fryslân. Hier blijkt de problematiek van verpaupering op dit moment het meest schrijnend te zijn.

Activiteiten ● Presenteren project tijdens VFG-vergadering voorjaar 2010 ● Organiseren workshop ‘handhaving in de praktijk’ ● Gesprekken met betreffende ambtenaren in circa 8 gemeenten

Stimuleren gemeenten ten aanzien van beleid Op dit moment heeft alleen gemeente Franekeradeel beleid ten aanzien van het aanpakken van verpaupering. Zoals in hoofdstuk 3 ‘Ervaringen’ is benoemd, is dit beleid onmisbaar om daadwerkelijk rotte kiezen te laten opknappen dan wel laten verdwijnen. De positieve werking van dergelijk beleid is in Franekeradeel goed te zien: het overgrote deel van de twintig door de gemeente aangeschreven eigenaren heeft een plan van aanpak ingediend en is bezig met het opknappen van hun pand. Het is daarom van belang dat gemeenten het voorbeeld van Franekeradeel zien en volgen. Andere gemeenten zien binnen hun grenzen steeds vaker aanleiding om het tegengaan van verpaupering op de agenda te zetten. Het kost uiteraard enige tijd voordat er daadwerkelijk beleid is gemaakt en dit geëffectueerd kan worden, maar het vooruitzicht lijkt positief. De projectleiding neemt het op zich om gemeenten alert te houden en te stimuleren dergelijk beleid op te stellen. De projectleiding richt zich hier met name op de gemeenten waar de problematiek het grootst is, net als bij de hiervoor besproken activiteit.

Activiteiten ● Gesprekken met betreffende ambtenaren en bestuurders in circa 8 gemeenten ● Organiseren workshop ‘beleid aanpak verpaupering’


Holwerd PRC heeft het ‘Aanvalsplan krimp’ opgesteld in samenspraak met onder meer de SEV, gemeente Dongeradeel, Provincie Fryslân, Dorpsbelang Holwerd en de projectleiding van ‘Aanpak Rotte Kiezen’. Begin 2010 is dit plan gepresenteerd. Verschillende scenario’s worden in het rapport besproken, van niets doen tot en met grootschalige ruimtelijke interventies. De scenario’s zijn vergeleken met behulp van ruimtelijk-procedurele haalbaarheid en maatschappelijke kosten-baten analyse. Op grond hiervan worden verschillende kansrijke ingrepen voorgesteld. Zie ook bijlage B. De betrokken partijen moeten nu keuzes maken over welke ingrepen ze willen (laten) uitvoeren. De projectleiding wil hier samen met Dorpsbelang Holwerd en gemeente Dongeradeel naar kijken. De inzet die dit vergt, is grotendeels afhankelijk van de te maken keuzes, en kan pas dan worden ingeschat. Naast deze werkzaamheden in Holwerd, is het ook zinvol om de methodiek te verspreiden onder organisaties die met vergelijkbare problematiek te maken hebben.

Activiteiten ● Overleg dorpsbelang en gemeente over aanpak vervolg ● Beschrijving methodiek (populaire versie) voor algemener gebruik

Onderzoek intergemeentelijke uitwisseling Het aanpakken van rotte kiezen is niet een activiteit waarmee veel gemeenten bekend zijn. De projectleiding wil de mogelijkheden onderzoeken om intergemeentelijke ondersteuning en uitwisseling vorm te geven. Dit kan de betreffende gemeentelijke afdelingen helpen en stimuleren in hun strijd tegen verpaupering. Vier gemeenten in Noordwest Fryslân werken op meerdere gebieden samen, onder meer in het Handhavingbureau Middelsee. Mede aan de hand van de ervaring van de medewerkers van dit handhavingbureau wordt gekeken naar werkwijze, effectiviteit en toegevoegde waarde van samenwerking. Indien van toepassing wordt toegewerkt naar een provinciebreed model.

Activiteiten ● Overleg met Handhavingbureau Middelsee ● Opzetten deskundigenpool


Provinciale inventarisatie Een groot deel van de rotte kiezen in Noordwest Fryslân is in beeld gebracht door dorpsbelangen, corporaties, gemeenten en de projectleiding. Het is niet bekend wat de situatie omtrent verpaupering is in de rest van de provincie is. Om de doelstellingen van het project (zie hoofdstuk 2) te bereiken, is het zeker zinvol om een vergelijkbare inventarisatie in de andere delen van de gemeenten uit te voeren. Bovendien kan op die manier een compleet beeld van de provincie worden gegeven, wat als input kan dienen voor bijvoorbeeld provinciaal beleid. Activiteiten ● Correspondentie dorpsbelangen en corporaties ● Verwerken respons Uitvoeren cases De doelstelling van het aanpakken van rotte kiezen blijft staan. In gemeenten die met onderliggend beleid daadkrachtig kunnen en willen optreden, kunnen cases worden uitgevoerd.

Activiteiten ● Zie bijlage A – Strategisch model aanpak rotte kiezen.

Het ontwikkelen van verschillende financiële constructies Wanneer tijdens de uitvoering van een casus blijkt dat er geen andere oplossing is dan het inzetten van financiële middelen, worden alle mogelijke opties bekeken en worden financiële constructies uitgewerkt. Iedere casus vereist maatwerk, maar een basisconstructie kan als uitgangspunt dienen voor volgende cases. Evaluatie Eind 2010 wordt het project wederom in de stuurgroep geëvalueerd. De inhoud, opzet, financiële stand van zaken en (verwachte) resultaten worden tegen het licht gehouden om besluiten te kunnen nemen over een mogelijk vervolg met bijpassende doelstelling, activiteiten, inzet en financiën.


5

Aanbevelingen

Op grond van de opgedane ervaringen heeft de projectleiding de volgende aanbevelingen aan de stuurgroep Aanpak Rotte Kiezen opgesteld: 1.

De projectleiding adviseert de stuurgroep in te stemmen met een constructief vervolg van het project op grond van de voorgestelde koerswijziging van tenminste drie jaar na deze eerste projectperiode.

2.

Begin 2010 opent het Waddenfonds een nieuwe tender, onder meer in het kader van sociale duurzaamheid. De projectleiding stelt voor om samen met partners op deze tender in te schrijven met een grootschalig opgezet project dat bestaat uit wetenschappelijk onderzoek en praktische uitvoering. Vanwege de korte aanvraagperiode heeft de projectleiding de eerste stappen hiertoe inmiddels gezet.

3.

De projectleiding stelt voor een aangepast projectplan met bijbehorende begroting voor een vervolg in te dienen bij andere financiers. Aangezien de problematiek hoog op de agenda van overheden en maatschappelijke organisaties staat, denkt de projectleiding hierbij aan het ministerie van VROM, de provincie Fryslân en bij de Vereniging Friese Woningcorporaties. De problematiek blijft immers niet beperkt tot de noordelijke schil van Fryslân. Ervaringen die in deze regio worden opgedaan, zijn van belang bij de aanpak van rotte kiezen in de rest van de provincie en van het land. De inhoud en omvang van deze aanvraag zijn afhankelijk van een toekenning dan wel afwijzing van de aanvraag die bij het Waddenfonds wordt ingediend.

“Aanpak Rotte Kiezen”


Bijlage A – Strategisch model aanpak rotte kiezen De projectleiding heeft bij de start van het project een intern plan van aanpak geschreven. In dit plan van aanpak is onder meer het strategisch model uitgelegd. De projectleiding beschouwt dit als basiswerkwijze om rotte kiezen aan te pakken. Uiteraard is dit model voor iedere casus aan te passen. Onderstaande tekst is gebaseerd op het plan van aanpak. De opdracht van de projectleider is het ontwikkelen van een strategisch model om verpaupering in Fryslân tegen te gaan. Dit voorgestelde model bestaat uit de volgende stappen en werkzaamheden: 1.

Basisdossier De eerste stap bij aangemelde panden is het samenstellen van een basisdossier. Op grond daarvan kunnen verdere acties worden ondernomen in de juiste richting.

Werkzaamheden: ● Opstellen concept inhoudsopgave van basisdossiers, waarin onder meer de

volgende aspecten worden meegenomen: ● Aard van het probleem ● Omvang van het probleem ● Type eigenaar ● Te betrekken organisaties ● Samenstellen basisdossier volgens de concept inhoudsopgave ● Bijstellen inhoudsopgave basisdossiers op basis van ervaringen 2.

Expertteam & trekker Op grond van basisdossier wordt een lokaal expertteam gevormd. De functie van dit team is te komen tot een gedegen advies voor de aanpak van deze specifieke casus en uitvoering van de hieruit voortvloeiende werkzaamheden. Het expertteam bestaat uit vertegenwoordigers van bij deze casus betrokken organisaties zoals gemeente, corporatie, dorpsbelang et cetera.

3.

Werkzaamheden: ● Opstellen groslijst betrokken partijen ● Opstellen concept takenlijst expertteam ● Opstellen concept takenlijst trekker ● Samenstellen expertteam ● Voorzitten expertteam (in ieder geval tot keuze trekker) ● Voortgang expertteam & trekker bewaken ● Bijstellen concept takenlijsten expertteam & trekker op basis van ervaringen

Plan van aanpak De trekker stelt met het expertteam een plan van aanpak op voor de betreffende casus.

Werkzaamheden: ● Opstellen concept stramien plan van aanpak ● Ondersteunen trekker bij opstellen plan van aanpak ● Bijstellen concept stramien plan van aanpak op basis van ervaringen

4.

Wettelijk instrumentarium Handhaving kan grotendeels plaatsvinden door middel van beschikbaar wettelijk instrumentarium. Dit wordt echter in vele gevallen niet toegepast, vanwege het ontbreken van de benodigde kennis.

5.

Financiële constructies Een door het expertteam opgesteld plan van aanpak kan alleen worden uitgevoerd met de beschikbaarheid van voldoende middelen. De stuurgroep heeft een beschrijving opgesteld ten behoeve van het uitwerken van financieel-technische constructies en een fonds. Deze voorzetten zullen binnen dit project verder worden ontwikkeld.

6.

Werkzaamheden: ● Organiseren workshop voor gemeentelijk ambtenaren ● Betrekken deskundigen ● Onderzoeken mogelijkheden voor structuur en/of netwerk voor uitwisseling kennis en ervaringen (bijvoorbeeld een handhavingbureau) ● Toetsen opbrengsten workshop ● Ontwikkelen en evalueren structuur en/of netwerk voor uitwisseling kennis en ervaringen

Werkzaamheden: ● Vinger aan de pols houden bij het ontwikkelen, optimaliseren en indienen van voorstellen en aanvragen van financieel-technische constructies en een fonds

Functie panden In het geval panden binnen dit project geen ingevulde functie hebben, kan het expertteam in overleg met de eigenaar en andere (direct) betrokkenen bepalen welke functie het meest geschikt kan zijn voor het pand.

Werkzaamheden: ● Samenstellen groslijst mogelijke functies met aandachtspunten per functie

Bijlage B – Pilotcases De projectleiding is betrokken (geweest) bij de aanpak van drie panden. Hieronder worden deze processen beschreven. 1.

Hallum Algemene gegevens Op een zichtlocatie in het centrum van Hallum staat een pand dat in principe geschikt is voor wonen en werken. Sinds het uitzendbureau is gesloten, is het pand in eigendom van een particulier die elders woont. Al langere tijd staat het gebouw leeg. De buitenruimte is zeer rommelig, er is brandgesticht en de ramen zijn dichtgespijkerd om verder vandalisme te voorkomen. Op dit moment verkeert het pand in een zodanige staat, dat bewonen dan wel verkopen niet meer mogelijk is. Aanmelder Dorpsbelang, gemeente en corporatie zijn van mening dat het pand grondig moet worden aangepakt. Eigendomssituatie De eigenaar heeft het pand gekocht met de bedoeling zich hier te vestigen, door omstandigheden is dit niet gebeurd. Schijnbaar heeft de eigenaar geen middelen/mogelijkheden om het pand op te knappen. Keuze als pilot Drie partijen willen zich inzetten om dit pand weer geschikt te maken als woon-/werklocatie. Het pand staat op een zichtlocatie in het dorp, waardoor verbetering van het pand directe gevolgen heeft voor de leefbaarheid en het aanzicht van het dorpscentrum. Bovendien is besloten om een voormalig winkelpand in het dorp bij het project te betrekken. Dit winkelpand staat leeg en verkeert in zeer slechte staat. Betrokken partijen naast projectleider Aanpak Rotte Kiezen Gemeente Ferwerderadiel, Wonen Noordwest Friesland, Dorpsbelang Hallum, Stichting DBF. Activiteiten Aangezien alle betrokken partijen zich financieel willen inzetten om de situatie te verbeteren, hebben gemeente Ferwerderadiel en Wonen Noordwest Friesland Stichting DBF opdracht gegeven de exploitatiemogelijkheden van het pand te onderzoeken. Op basis daarvan is een constructie opgezet. Plannen Het te renoveren pand wordt door Stichting DBF aangekocht, waarbij de onrendabele top wordt gefinancierd met subsidies van gemeente Ferwerderadiel, Wonen Noordwest Friesland en Aanpak Rotte Kiezen (provinciale ISV-gelden) en vanuit het eigen revolving fund. OP deze manier kan een hypotheek worden aangegaan van de marktconforme koopprijs en kan ook een marktconforme huurprijs worden gevraagd. Stichting DBF is verantwoordelijk voor het opknappen van dit pand en houdt het pand in eigendom. Er is een principehuurder voor het pand dat wederom een gecombineerde woon-/werkfunctie krijgt. Het voormalige winkelpand wordt aangekocht en afgebroken en de gemeente zal dit terrein te zijner tijd inrichten. Het zal niet worden bebouwd, maar waarschijnlijk een speelplaats of een groenstrook worden.

De genoemde partijen zijn akkoord met deze constructie. De gemeente kiest ervoor de eigenaar niet aan te schrijven als start van de handhavingprocedure en heeft Stichting DBF verzocht om de onderhandelingen met de eigenaar aan te gaan. Op moment van schrijven van deze evaluatie is nog niet bekend of deze onderhandelingen resultaat hebben gehad.

2.

Holwerd Algemene gegevens In Holwerd staan vele verpauperde, niet of nauwelijks onderhouden panden. In het project Holwerter Fiersichten en in het zogenoemde Krimplab zijn scenario’s beschreven hoe de fysieke kwaliteit en de leefbaarheid van het dorp kunnen worden vergroot. Functiewijziging speelt in de uitkomsten van beide onderzoeken een rol. PRC heeft de procesaanpak Ontbouwingsplan ontwikkeld en brengt deze in praktijk in Holwerd. Het Ontbouwingsplan is een methode om de gevolgen van de bevolkingskrimp aan te pakken: overbebouwing extensiveren, natuurwaarden herintroduceren en nieuwe functies aan een gebied toevoegen. Krimp is een kans om kwaliteit te herintroduceren in de ruimtelijke ontwikkeling. Met het Ontbouwingsplan worden lokale krimpproblemen regionaal benaderd en op dat niveau worden oplossingen gegenereerd. Daardoor ontstaat waardevaste gebiedsinrichting: volhoudbaar ruimtegebruik. (bron:www.prc.nl) De uitkomsten van dit onderzoek worden eind 2009 verwacht. De projectleiding neemt actief deel aan het onderzoek. Aanmelder Dorpsbelang Holwerd. Eigendomssituatie Aangezien het hier niet nader bepaalde panden c.q. adressen betreft, kan geen eenduidig beeld van eigendomssituatie en eventuele leegstand worden gegeven. Keuze als pilot In de meeste dorpen staan enkele, vaak solitaire, rotte kiezen. Situaties als in Holwerd, waarin vele panden in een relatief kleine plaats zijn verpauperd, vereisen een andere aanpak. Het opknappen van een rotte kies zal de leefbaarheid hier niet of nauwelijks vergroten. Met het Ontbouwingsplan kan wellicht meer effect worden bewerkstelligd. Betrokken partijen naast projectleider Aanpak Rotte Kiezen Gemeente, Woningcorporatie Dongeradeel, Dorpsbelang Holwerd, SEV, PRC. Activiteiten PRC is gestart met het onderzoek. Voornaamste activiteiten zijn de scenario-analyse (het doorrekenen van de varianten/scenario’s) en de maatschappelijke kosten en baten analyse. Plannen PRC heeft inmiddels het ‘Aanvalsplan krimp’ opgesteld in samenspraak met onder meer de SEV, gemeente Dongeradeel, Provincie Fryslân, Dorpsbelang Holwerd en de projectleiding van ‘Aanpak Rotte Kiezen’. Begin 2010 is dit plan gepresenteerd. Verschillende scenario’s worden in het rapport besproken, van

niets doen tot en met grootschalige ruimtelijke interventies. De scenario’s zijn vergeleken met behulp van ruimtelijk-procedurele haalbaarheid en maatschappelijke kosten-baten analyse. Op grond hiervan worden verschillende kansrijke ingrepen voorgesteld. De betrokken partijen moeten nu keuzes maken over welke ingrepen ze willen (laten) uitvoeren. De projectleiding wil hier samen met Dorpsbelang Holwerd en gemeente Dongeradeel naar kijken. De inzet die dit vergt, is grotendeels afhankelijk van de te maken keuzes, en kan pas dan worden ingeschat.

3.

Oosterbierum Algemene gegevens De pilot in Oosterbierum betreft een rijtje van vier kleine woningen. Het maakt deel uit van een groter project, waarin ook gemeente en dorpsbelang participeren. Hiermee wordt gestreefd naar verbetering en verfraaiing van de dorpsentree. De aanleiding hiervoor is de dorpsvisie waarin de dorpsbewoners deze wens hebben uitgesproken. De inzet van het project was het vervangen van de vier woningen met de daarachter gelegen loods door twee nieuwbouwwoningen. Aanmelder Dorpsbelang heeft in de dorpsvisie beschreven dat de bewoners de situatie graag willen veranderen. Eigendomssituatie De woningen zijn ieder in eigendom van een particulier. Een van de woningen staat sinds enige tijd leeg en is dichtgespijkerd. Keuze als pilot Wonen Noordwest Friesland was bereid de mogelijkheden hiertoe te onderzoeken. Bij de start van Aanpak Rotte Kiezen is besloten de projectorganisatie bij deze casus te betrekken. Betrokken partijen naast projectleider Aanpak Rotte Kiezen Gemeente, Wonen Noordwest Friesland, eigenaren, dorpsbelang Oosterbierum. Activiteiten De kostenberekening van de aankoop van woningen en loods op basis van de taxatie plus de nieuwbouw bracht een tekort van ruim € 300.000 aan het licht. Een dergelijk hoge onrendabele investering is voor Wonen Noordwest Friesland niet mogelijk. Bovendien nemen de kosten nog behoorlijk toe wanneer wordt gerekend met de vraagprijzen van de eigenaren. Deze exercitie is dan ook voorlopig beëindigd. Inmiddels heeft de gemeente in het kader van haar beleid aanpak rotte kiezen, waar deze panden deel van uitmaken, de eigenaren formeel aangeschreven. Plannen Vanuit het project Aanpak Rotte Kiezen is de gemeente voorgesteld een woningverbeteringsubsidie in te stellen, bijvoorbeeld voor de kozijnen, dakbedekking, et cetera. Hierin kan door de projectleiding inhoudelijke en procesmatige ondersteuning worden geboden. Bovendien is Wonen Noordwest Friesland bereid om de eigenaren te ondersteunen/begeleiden door bijvoorbeeld onderzoeken, calculaties en dergelijke op zich te nemen. Gemeente is tot nog toe niet op dit voorstel ingegaan.

Bijlage C – Matrix met beoordelingscriteria rotte kiezen De stuurgroep heeft criteria geformuleerd ten behoeve van het definiëren en prioriteren van rotte kiezen. Om de vergelijking tussen panden mogelijk te maken is onderstaande matrix opgesteld.

De vijf hoofdgroepen kennen een maximaal te behalen score. Deze is gebaseerd op een puntentoekenning van 0 tot 5 punten per onderdeel. De totale score geeft de urgentie van het aanpakken van het betreffende pand aan.

Aanpak Rotte Kiezen. Terugblik & toekomstvisie

Recommend Documents