Aan de slag met Vergeet me niet

Dementienetwerk Antwerpen

Aan de slag met “Vergeet me niet” 4 methodieken om aan de slag te gaan met de nabespreking

Een goede, interactieve methodiek hebben, kan ons helpen om het gesprek op gang te brengen en de vragen op te roepen tijdens de nabespreking van een ingrijpende film. In dit document vind je 4 methodieken (met telkens varianten) om hiermee aan de slag te gaan.

1. Interview Wat zou Malte/David/Valentina vertellen als zij nu hier vooraan zouden staan? Wat is hun verhaal? Sta jij in de schoenen van David/Malte/Valentina? herken je dit dan? Waar zijn bij jou de raakvlakken?

2. Stellingenspel Met kaartjes (rood-groen), in fishbowl opstellingn engeltje-duiveltje Stellingen kunnen zijn:  Was het goed om Gretel naar huis te halen?  Kan thuiszorg lukken als de moedertaal niet goed gesproken wordt?  Zou jij het aandurven om nog zo’n verre reis te maken (Zwitserland) met je partner/ouder?


3. Beeldfragmenten knippen En telkens het publiek laten reageren. Bv.

Verwarring Gretel – Wie is Malte/David/wie ben ik? Communicatie met Valentina – mag je personen met dementie betuttelen?

4. Thema’s bespreken Stel gerust de vraag ‘Welke thema’s kunnen we uit de film halen?’ Alles wat wordt aangebracht door de groep, wordt overzichtelijk op een flap gezet. Bij elk thema wordt minstens één voorbeeld gegeven. Uiteraard zijn er uit de film nog meerdere voorbeelden bij de thema’s te halen. Het publiek vult aan… Elk van de thema’s zijn goed om er een gesprek over te beginnen. Vb. Bij het thema ‘het belang van de levensgeschiedenis voor de persoon met dementie’ kan je volgende vragen aan het publiek stellen: “Ken jij je ouders?” “Ken jij al hun pijn, hun verliefdheden, hun frustraties die ze vroeger hebben opgelopen?” “Zijn er geheimen?” “Wat is het belang ervan volgens jou?” of “Wat herken je uit je eigen situatie?” Je kunt een thematische bespreking doen met de ganse groep of je kunt de bespreking in kleinere groepen laten plaatsvinden. Enkele ideeën om een grote groep in kleinere groepen te verdelen zijn:  Zorg dat de ruimte al verdeeld is met verschillende tafels en stoelen daarrond zodat zich bij het binnenkomen groepjes per tafel vormen.  Je kunt verschillende kleuren post-its aan de stoelen kleven en ze op basis van kleur in groepen opdelen.  Je kunt bij het binnenkomen een gekleurde stip meegeven.


Overzicht van de thema’s die aan bod komen: 

(Eerste) Symptomen Film start met opsomming van de eerste symptomen: briefjes overal, enkel soep op kerstavond, geen cadeautjes op kerstfeest… Incontinentie zorgt voor extra poetswerk. Bij het beklimmen van de trappen, telt Gretel de trappen. Geeft dit structuur? Gretel geniet als ze met het bergtreintje naar boven gaat. Als ze zich goed voelt, kan ze nog zware fysieke inspanningen aan (vb. bergwandeling)



Diagnosestelling: testen De ziekte wordt medegedeeld, ook aan Gretel. Wat is het effect?



Immobilisme/apathie/desinteresse bewegen is goed voor personen met dementie Gretel trekt zich vaak terug en sluit de ogen. Op doktersverzoek moet Gretel zo veel mogelijk bewegen, maar zij verkiest in bed te blijven. David doet alles om haar te overtuigen toch mee te doen. Ze is met moeite nog geïnteresseerd in eten en allerlei activiteiten. David probeert moeder aan tafel te krijgen door haar te lokken met iets wat ze graag lust: “Boter, boter” roept hij zacht. David wil moeder op een ongekunstelde manier aan het bewegen krijgen, met de vraag te tonen hoe groot zij is en dit aan te geven door haar armen te strekken.



Pijn wordt vaak onderschat of verkeerd begrepen: fysieke/emotionele/psychische? Gretel haalt bij het niet willen opstaan aan dat ze PIJN heeft…overal. Toch kan ze niet benoemen waar. Wat vertelt ons die pijn? Over welke pijn gaat het? Gretel zegt tegen haar dochter dat zij er toch niets van begrijpt. De dochter kent immers de intieme levensgeschiedenis van haar moeder niet helemaal.




Vormen van hulp: mantelzorg/thuishulp/residentiële opvang David is bijzonder inventief om Gretel bij het ontbijt te krijgen. Het lukt hem. Er komt een oppas bij Malte en Gretel wonen. Gretel wordt ziek en kan geen slijmen ophoesten of snuiten. Twijfel: opname of niet? Wie biedt de beste zorg? Er volgt een opname in het WZC die blijkbaar vlekkeloos gaat. Bij Malte komt er energie vrij om aan wiskunde te doen. David geeft aan dat er meer afstand komt nu hij niet meer voor zijn moeder zorgt, maar ook dat haar toestand verbetert in het WZC. Dochter Anna zingt mee met haar moeder. Malte haalt Gretel weer naar huis. Valentina uit Litouwen komt als thuishulp. Zij gaat goed met Gretel om, maar Malte vindt dit te betuttelend, kinderachtig. Wat is goed omgaan met?



Belang van de levens(liefdes)geschiedenis David graaft in de geschiedenis van zijn moeder. Bij het terug verhuizen van Zwitserland naar Duitsland wilde Malte scheiden. Gretel maakte toen duidelijk: “Je kan me niet zomaar verlaten!” Verwijst dit naar haar vader? Malte leest de dagboeken van Gretel en komt haar “pijn” tegen. Hij getuigt en bekent dat hij er onvoldoende was. Hij heeft niet beseft dat Gretel wel heeft geleden onder zijn affaires. Malte geeft aan Gretel voor het eerst “Ich liebe dich” tegen hem zei.



Communicatie: verbaal/ non-verbaal Malte en Gretel hebben lichamelijk contact in de tuinstoel…maar niet ten volle. Handen blijven open, zachtjes strelen en kloppen… Liliane spreekt echter slecht Duits en Gretel geeft non- verbaal aan dat ze deze dame niet kent. David reikt de hand om Gretel terug uit de trein te halen. “Het bonkt”, zegt Gretel en ze houdt haar hoofd tegen het hoofd van haar man. Valentina, de verzorgster, gaat zeer tactiel met Gretel om. Dat heeft ze graag. Voor Malte voelt dat onwennig omdat hij Gretel zo niet kent.




Veranderende familierelaties Bij aankomst stelt Gretel de vraag: “Wie is Malte?” Als hij antwoordt dat hij haar man is, zegt ze dat ze een nieuwe man heeft (David). Gretel vrolijkt helemaal op als hij antwoordt dat hij haar enige man is. “Nur mich?” David getuigt: De moeder van vroeger ken ik niet meer, maar de ziekte heeft de familie samengebracht. In het woonzorgcentrum: “We zijn meer vreemden geworden. Ze is gewoon een ander persoon”, vertelt haar dochter



Anticiperende rouw

Gretel ondergaat de testen terwijl Malte zeer verdrietig wordt en de onoverkomelijke teloorgang waarneemt. Anna getuigt tegen haar vader: “Er is zoveel pijn!. Ik weet niet hoe het afscheid zal zijn. Ik heb nog zoveel vragen…” Gretel is niet meer de moeder die ze kende, ze is een ander persoon geworden.



Veranderend gedrag Gretel (moeder van David) komt David niet mee ophalen aan het station en geeft voortdurend de boodschap : “Ik kan niets meer, dat kan ik niet” Malte vertrekt naar Zwitserland met de trein en Gretel stapt mee op de trein. David moet meermaals vragen om er weer uit te komen. Bij afscheid wil ze Malte geen zoen geven. Door haar weigering maakt ze duidelijk dat ze hier niet akkoord mee gaat.



Desoriëntatie in tijd en ruimte David wordt geconfronteerd met een moeder die vraagt: “Ik wil naar huis”. Hij zoekt naar antwoorden: “Waar woon je dan?” “Dit is toch je thuis, ik woonde hier ook, ik ging hier naar school” Het zoeken naar antwoorden lijkt kinderspel voor hem… Hij jongleert met antwoorden. Ook bij de kapper is Gretel verward in haar eigen levensgeschiedenis. “ Ich bin 73 … kwatsch” Gretel stapt het verkeerde bed in, en meent dat het hun bed is. Dat zegt ze ook.




Draagkracht van de mantelzorg Malte geeft aan dat hij ook nog zijn eigen leven wil leiden (wiskunde) Na 1 week zorgen, is David op. Hij vraagt zich af hoe zijn vader dit al jaren kan volhouden. David ziet het niet meer zitten en plots vraagt Gretel: “En hoe gaat het met jou?” Empathie is nog aanwezig. Malte is machteloos als veel dingen niet gaan omdat HIJ ze doet. Hij geeft aan dat slechte gewoontes het niet makkelijker maken. Moeder van Malte woont in het WZC. Ze vraagt Malte waarom hij Gretel niet laat opnemen. “Is het een plicht om voor haar te zorgen?” Malte geeft aan dat de 3 kinderen, Nadine, Anna en David, dit niet goed vinden. Maltes moeder is bezorgd dat hij opgebruikt/uitgebuit zal worden. Het mag toch geen opoffering zijn?



Goede en slechte prikkels: Muziek/geluid/fotos/geuren/ De kleinkinderen maken op hun manier muziek (lawaai) en dat kan Gretel niet verdragen. Wanneer David gitaar speelt en ze samen liedjes zingen, kan Gretel wel genieten. Klankschalen hebben bij Gretel een tegenovergesteld effect dan wat er beoogd wordt.



Angst als basisgevoel bij dementie David wil met zijn moeder gaan zwemmen. Ze is totaal ontredderd en angstig en ze zoekt een plekje waar je niet dood gaat… “Waar is Malte?” vraagt ze als ze in Stuttgart aankomt. Haar ogen zoeken en verraden een onzeker en onveilig gevoel. “Ik ben zo bang” zegt Gretel zelf als ze in Zwitserland bij haar man aankomt.



Doolgedrag Tijdens de wandeling en het bessen plukken loopt Gretel de andere kant op, ze weet niet meer waarheen.




Helderheid en besef situaties verkeerd inschatten Als David met de handen in zijn haar zit omdat hij ten einde raad is, vraagt Gretel: “En hoe is het nu met jou?” Op weg naar Zwitserland (om Malte af te halen) opent Gretel plots de deur van de rijdende wagen. Gevaar!! Op bezoek bij de dames van de vrouwenorganisatie geeft Gretel aan: ”Het is stuk – kapotgegaan.” Toch zegt ze (met gesloten ogen) ook zeer rake dingen. “Ik heb geen geld daarvoor” zegt Gretel als Malte vertrekt op reis en ze eigenlijk wil meegaan. In het bijzijn van haar vriendin zegt Gretel plots, als het ware uit het niets: “Ik ben contemplatief”, om aan te duiden dat ze meer en meer in zichzelf verzonken raakt. Kan je lachen met de foto van de meisjes, genomen in oorlogstijd? “Neen”, zegt Gretel kordaat en nogal kortaf. Gretel kan zich haar vader nog herinneren, al heeft ze hem amper gekend want gesneuveld tijdens de tweede wereldoorlog.



Afasie/Apraxie/Agnosie Gretel raakt nog moeilijk uit haar woorden. Gretel herkent niet wat op haar bord ligt. Gretel sukkelt met het innemen van medicatie. Begrijpt ze het niet? Wil ze niet? Gretel ziet in David haar man Malte. Gretel weet niet meer wie Malte is. Gretel zegt zelf: “Ik weet niet meer hoe ik de was moet ophangen” De krant opvouwen gaat moeizaam.



Erfelijkheid David vertelt dat de overgrootmoeder ook de ziekte van Alzheimer had. Erfelijkheid?




Terug in het verleden Gretel geeft aan dat ze naar Stuttgart wil. David vindt dit een geweldig idee en ze vertrekken. Stuttgart is haar geboorteplaats en daar woont de oudste zus Ise. De stad zelf herkent ze niet meer, wel haar zus Ise. Daar geeft ze aan dat Malte mee is (David vertegenwoordigt Malte). Gretel heeft haar vader amper gekend, toch blijkt het oorlogsverleden en het niet kennen/moeten missen van vader een enorme impact te hebben gehad. Gretel reageert op de foto met de zusjes. Ze weet nog veel over haar vader hoewel ze hem amper gekend heeft. Zijn overlijden (op einde van de oorlog) heeft wellicht haar hele leven getekend. Malte en Gretel gaan terug naar Hamburg waar hun liefdesleven ooit begon.



Laatste fase 6 maanden later: de kleinkinderen geven Gretel op een respectvolle en liefdevolle manier eten. Gretel is snel achteruitgegaan. Toch ziet ze er vredevol en gelukkig uit als David en Malte bij haar op bed zitten.

www.dementienetwerkantwerpen.be

Aan de slag met Vergeet me niet

Recommend Documents