Aan de basis van ICT in wijk, buurt en dorp Eindrapportage ID-wijk

Programma ID-wijk

Auteur: Bert Alkemade, SEV

Aan de basis van ICT in wijk, buurt en dorp Eindrapportage ID-wijk

Rotterdam, maart 2004

De SEV-experimentenprogramma’s zijn verdeeld in twee clusters: Wonen en Beheren Ontwikkelen en Bouwen Binnen elk cluster verschijnen regelmatig publicaties. Een compleet overzicht van de publicaties per cluster treft u aan in de SEV-publicatielijst. U kunt de publicatielijst vinden op www.sev.nl, of kosteloos bestellen bij: SEV Postbus 1878 3000 BW Rotterdam Telefoon: 010-2825050 Fax: 010-4114211 Bestellijn: 010-2825055 www.sev.nl e-mail: [email protected] De SEV stimuleert en werkt aan innovaties op het brede terrein van wonen, bouwen en leefomgeving. Dat doet zij door het uitvoeren van meerjarige experimentenprogramma’s en voorbeeldprojecten.

1

Inhoudsopgave 1

Inleiding ................................................................................................................ 3 1.1 Achtergrond……………………………………………………………………………………………………..3 1.2 Doelstelling ID-wijk......................................................................................... 3 1.3 Keuze voor het wijkniveau............................................................................... 4 2 Resultaten .............................................................................................................. 4 2.1 Portalfunctie: Toegankelijke informatie over ICT in de wijk. ............................. 5 2.1.1 Situatieschets ........................................................................................... 5 2.1.2 Wat is gerealiseerd ................................................................................... 5 2.1.3 Welke kansen blijven over........................................................................ 6 2.2 Loket functie, algemeen: kennisuitwisseling en verwijzing. .............................. 6 2.3 Loket functie, thema 1: Toegankelijkheid van ICT voorzieningen in de wijk...... 7 2.3.1 Situatieschets ........................................................................................... 7 2.3.2 Wat is gerealiseerd……………………………………………………………………………………7 2.3.3 Welke kansen blijven over........................................................................ 7 2.4 Loket functie, thema 2: ICT en uitwisseling voor en door bewoners .................. 7 2.4.1 Situatieschets ........................................................................................... 7 2.4.2 Wat is gerealiseerd ................................................................................... 8 2.4.3 Welke kansen blijven over........................................................................ 8 2.5 Loket functie: thema 3, interactie: dynamiek in planvorming ........................... 9 2.5.1 Situatieschets ........................................................................................... 9 2.5.2 Wat is gerealiseerd ................................................................................... 9 2.5.3 Welke kansen blijven over? ...................................................................... 9 2.6 Loket functie, thema 4: ICT en maatwerk in dienstverlening............................. 9 2.6.1 Probleemschets ........................................................................................ 9 2.6.2 Wat is gerealiseerd ................................................................................. 10 2.6.3 Welke kansen blijven over? .................................................................... 10 2.7 Vliegwielfunctie: Flexibele Ondersteuning van ID-wijken ............................... 11 2.7.1 Situatieschets ......................................................................................... 11 2.7.2 Gerealiseerd ........................................................................................... 11 2.7.3 Welke kansen blijven over...................................................................... 12 3 Leerervaringen ID-wijk ......................................................................................... 12 3.1 Leerpunten ID-wijken, succes- en faalfactoren ............................................... 12 3.2 Programma niveau ........................................................................................ 14 4 Aanbevelingen ..................................................................................................... 15 4.1 Vervolgevaluatie over een jaar....................................................................... 15 4.2 Onderhouden Kennisnetwerk ID-wijk ............................................................. 16 4.3 Gericht ondersteunen van kansrijke initiatieven ............................................. 16

2

1 Inleiding 1.1 Achtergrond Het ministerie van VROM (DIO en DGW) en de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) hebben in 2000 samen het initiatief genomen om het ID-wijk programma te starten ter ondersteuning van proeftuinen voor Intelligente en Duurzame Wijken. Deze ID-wijken dragen op een praktische manier en in samenspraak met burgers ('interactief') bij aan het realiseren van beleidsdoelen van het ministerie van VROM. Centraal staat de inzet van techniek en dienstverlening voor verbetering van woonomstandigheden. Wonen is daarbij een wezenlijke, maar geen geïsoleerde activiteit. Er is een direct verband met terreinen als werken, sociale integratie, zorg, mobiliteit en milieubeheer. De uitdaging van een ID-wijk ligt in de (lokale) koppeling van ´e-initiatieven´ en daardoor bereiken van synergie. Het programma loopt tot medio 2003 en wordt dan beëindigd. Dit document vormt het eindrapport van het ID-wijkprogramma en bevat een beschrijving van de resultaten, kansrijke vervolgactiviteiten, leerervaringen, conclusies en aanbevelingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de evaluatie van het bureau Laagland’advies onder ID-wijken en potentiële ID-wijken, de discussies op de ID-wijkdagen en de ervaringen opgedaan door het ID-wijkteam.

1.2 Doelstelling ID-wijk De doelstelling van het ID-wijkprogramma is geformuleerd als • de ondersteuning van een breed palet aan innovatieve lokale initiatieven (IDwijken) die • zijn gericht op intelligente en duurzame (her)ontwikkeling van een wijk, dorp of kleine stad, • daarbij gebruik makend van informatie- en communicatietechnologie • en inzetten op de ontwikkeling van een voor een breed publiek toegankelijk dienstenpakket • dat bijdraagt aan leefbaarheid, duurzaamheid van de woonomgeving, keuzevrijheid en zelfstandigheid en locale economische ontwikkeling van de bewoners. Het gaat bij voorkeur om initiatieven die binnen korte tijd (2001-2005) tot daadwerkelijke realisatie komen. Speciale aandacht van het programma ging uit naar de integrale benadering van de locatie, de ontwikkeling van overdraagbare concepten van dienstenpakketten en ontwikkelingsprocessen en naar sociale innovatie, het stimuleren van experimenten met nieuwe fysieke en virtuele samenwerkingsverbanden en communicatievormen. ID-wijk sloot daarbij aan op de aanbevelingen in de nota Mensen, Wensen, Wonen van het ministerie van VROM. In deze VROM-nota wordt in het hoofdstuk 'Zeggenschap door

3

meer keuzevrijheid' het accent gelegd op de kansen van domotica, het invoeren van smartcards en het verkennen van de haalbaarheid van een ‘Digitale Proeftuin’. Het programma ID-wijk vormt –een deel van - de uitwerking van deze doelstellingen. Onderwerpen die (in diverse combinaties) aan bod komen binnen ID-wijken zijn: • intelligent wonen; • e-goederen; • e-diensten; • e-recreatie; • e-zorg; • intelligent vervoer; • telewerken / teleleren; • veiligheid en toegang; • sociale cohesie; • openbare diensten. ID-wijk richtte zich zowel bij het identificeren van initiatieven als bij het overdragen van ontwikkelde kennis op (koepels / vertegenwoordigers van) lokale doelgroepen zoals woningcorporaties, zorginstellingen, gemeenten, profit- en non-profit dienstverleners, bewonersorganisaties enzovoort.

1.3 Keuze voor het wijkniveau ID-wijk koos ervoor om diensten op hogere, niet wijkspecifieke niveaus buiten beschouwing te laten (bijvoorbeeld een landelijk werkende boodschappenservice, een nationaal telewerkplatform of discussiesite voor ouderen). Het niveau van wijk, dorp of kleine stad is om de volgende redenen als uitgangspunt genomen: • Op dit niveau kan een samenhangend dienstenpakket ontwikkeld worden dat substantiële effecten heeft op de doelstellingen leefbaarheid, duurzaamheid, keuzevrijheid en zelfstandigheid en lokale economische ontwikkeling. Door de samenhang zijn diverse synergie-effecten te verwachten • Dit niveau biedt goede fysieke en virtuele mogelijkheden tot communicatie en interactieve planvorming. De ontwikkeling van het dienstenpakket kan daarmee een sterk vraaggestuurd karakter krijgen, ondanks de bestaande beperkte kennis van de mogelijkheden bij dienstenleveranciers en consumenten. • Gebruikmakend van de virtuele interactiemogelijkheden kan de sociale samenhang in de wijk bevorderd worden. • De aanwezigheid en betrokkenheid van actoren met een duurzaam belang om in de locatie te investeren, zoals woningcorporaties en beleggers, schept een goede basis voor een duurzame ontwikkeling en onderhoud van de dienstverlening.

2 Resultaten en kansen In het ID wijkprogramma zijn drie functies onderscheiden: • De portal functie: het toegankelijk maken van informatie over ICT in de wijk;

4

• •

De loket functie: kennisuitwisseling en verwijzing; De vliegwielfunctie: het flexibel ondersteunen van concrete projecten.

In dit hoofdstuk 2 worden de resultaten van het ID-wijk programma en de overgebleven kansen beschreven op basis van deze drie functies.

2.1 Portalfunctie: Toegankelijke informatie over ICT in de wijk 2.1.1

Situatieschets

Er zijn veel initiatieven die zich bezig houden met ICT en de ontwikkeling van wijk, buurt of dorp. Onder deze initiatieven is veel behoefte aan kennis over de mogelijkheden van ICT in lokale ontwikkeling, over de beschikbare technieken en over de ervaringen die in andere initiatieven zijn opgedaan. Een goede portal functie, helpt initiatiefnemers aan deze kennis en helpt voorkomen dat projecten “opnieuw het wiel uitvinden”. 2.1.2

Wat is gerealiseerd?

Vanaf het begin van ID-wijk is aandacht geschonken aan het opzetten van een informatieve website. ID-wijk.nl is inmiddels een goed bezochte website met circa 500 bezoekers per maand en biedt veel goede en actuele informatie: • Informatie over het ID-wijkprogramma; • Nieuws en links rond thema ICT en wijkontwikkeling; • Informatie over locaties (locatiebank), om snel relevante initiatieven te kunnen vinden; • Informatie over subsidieregelingen; • Forummodule. In relatie met en ter ondersteuning van ID-wijk.nl is regelmatig een ID-zine verstuurd. De site is gericht op informatie over een breed pakket van elektronische diensten in en om de wijk en is in deze zin uniek. Er is verder een ID-wijkboek uitgebracht onder de titel “Tussen leunstoel en wijde wereld” in combinatie met een CD-rom met veel toegankelijke voorbeelden. Er zijn daarnaast diverse rapporten en handreikingen verschenen. Zie bijlage 3 voor een overzicht van eindproducten. Met diverse andere relevante programma’s zoals Senter, Technologie en Integratie, Kenniswijk, OL 2000, Digitale Trapvelden en SQM heeft regelmatig informatieuitwisseling plaatsgevonden. In de afrondingsfase wordt bovendien een systematiek ontwikkeld om tot online uitwisseling te komen tussen de website van SQM, van wijkwebsites.nl en ID-wijk.

5

2.1.3

Welke kansen blijven over?

Continuering ID-wijk site De ID-wijk site biedt op dit moment veel nieuws, links en locaties rond ICT en lokale ontwikkeling. De site is opgezet met een content management systeem en kan met beperkte middelen minimaal nog een jaar doorgezet worden. Zie voorstel in Bijlage 2. Kennisbundeling rond ICT en lokale ontwikkeling Er bestaan diverse kennisinstellingen die min of meer te maken hebben met ICT en locale ontwikkeling (ID-wijk, SENTER, KCGS, SQM, Stedenlink, Kei-Centrum, Novem etc.) Elke kennisinstelling heeft daarbij een eigen invalshoek. De websites van deze instellingen bieden nieuws, links, agenda, documentatie en projecten. Soms nemen sites informatie van elkaar over, maar meestal handmatig en niet gestructureerd. Dit alles betekent dat belanghebbenden voor het thema ICT en lokale ontwikkeling diverse websites moeten bezoeken om de informatie te verkrijgen die voor hen van belang zijn. Het wordt aanbevolen om te onderzoeken wat nodig is voor de ontwikkeling van een systematiek om kennis te delen die aan de volgende eisen voldoet: • Informatie kan door alle afzonderlijke deelnemers geplaatst en gebruikt worden; • De informatie wordt zodanig ontwikkeld dat deze slechts één keer wordt vastgelegd, maar van verschillende plekken toegankelijk is; • De bron blijft herkenbaar en deelnemers kunnen zich daarmee ook profileren. • Deelnemende instellingen kunnen eenvoudig relevante informatie van anderen op de eigen webpagina’s opnemen, terwijl de redactie bij de partner blijft liggen; • Bezoekers kunnen zich abonneren op een (automatische en) periodieke kennisnieuwsbrief, met relevante informatie uit verschillende bronnen. De nieuwsbrief wordt persoonsgericht samengesteld op basis van keuzes uit verschillende onderwerpen en bronnen die bezoekers aangeven.

2.2 Loket functie, algemeen: kennisuitwisseling en verwijzing Bij de vele initiatieven die ICT inzetten voor leefbaarheid van wijk, buurt en dorp bestaat een grote behoefte aan uitwisseling van kennis en ervaringen, om te leren van wat anderen doen en fouten te voorkomen. In de loop van het ID-wijk programma zijn vier belangrijke thema’s naar voren gekomen: Thema Thema Thema Thema

1: Toegankelijkheid van ICT-voorzieningen in de wijk; 2: ICT en uitwisseling van (wijkgerichte) informatie voor en door bewoners; 3: De inzet van ICT in (interactieve) planvorming rond de wijk of buurt; 4: ICT in dienstverlening: maatwerk, ontwikkeling en behoud van diensten

De middelen die door ID-wijk voor de kennisuitwisseling zijn ingezet zijn: ID-wijk bijeenkomsten, internetdiscussies en studies onder bestaande initiatieven.

6

2.3 Loket functie, thema 1: Toegankelijkheid van ICT voorzieningen in de wijk 2.3.1

Situatieschets

Steeds meer huishoudens hebben toegang tot internet en ook breedband internet is in opmars. Als ICT-diensten de leefbaarheid in een wijk beogen te verbeteren, dan betekent het ook dat ze laagdrempelig en gemakkelijk toegankelijk moeten zijn en snel bereikbaar vanaf diverse plekken in het huis. Er zijn veel initiatieven bezig met breedbandige infrastructuur en ICT diensten. Er is een duidelijke behoefte aan kennisuitwisseling rond betaalbare en toegankelijke vormen van internet. Woningcorporaties en gemeenten zoeken daarbij naar hun rol in de ontwikkeling van de lokale ICT infrastructuur. 2.3.2


Hoewel ICT infrastructuur in het begin van het ID-wijkprogramma geen thema met een hoge prioriteit is geweest, lag hier toch een grote vraag vanuit diverse lokale ID-wijken. De vraag voor welke infrastructuur gekozen moet worden en welk businessmodel het beste is, speelde sterk op het ID-wijk congres in oktober 2001. Dit thema is daarom opgepakt met: • • • •

Internetdiscussie ICT infrastructuur; ID-wijk dag over ICT infrastructuur; Haalbaarheidsscan ICT infrastructuur Middelharnis; Maken handleiding ICT infrastructuur van woningcorporaties, gemeenten en bewonersinitiatieven, inclusief overzichtsdocument ICT infrastructuur. Bij deze handleiding is samengewerkt met het ministerie van EZ, het expertisecentrum Breedband en AEDES, de overkoepelende organisatie van woningcorporaties.

2.3.3


Draadloze elektronische informatievoorziening en interactie op straat. Via draadloze technieken, gekoppeld aan GPS, kan op straat informatie geboden worden over de wijk en buurt. Dit biedt interessante mogelijkheden voor bezoekers, huizenkopers, maar ook bewoners kunnen op die manier berichten achterlaten op websites en/of publieke elektronische bulletinboards.

2.4 Loket functie, thema 2: ICT en uitwisseling voor en door bewoners 2.4.1

Situatieschets

Internet biedt een nieuwe vorm van communicatie voor wijken buurtbewoners. Het centrale thema is dan ‘informatie voor en door de wijk’. Uit onderzoek blijkt dat

7

bewoners met ICT meer over hun wijk weten en vaker met elkaar in contact komen, ook in fysieke ontmoetingen. Naast de versterking van de sociale cohesie draagt dit ook bij aan het gevoel van eigen verantwoordelijkheid voor de leefomgeving. Een belangrijke rol hierin speelt de wijkwebsite. Initiatieven worstelen met de vraag welke middelen en welke functionaliteiten aan bewoners geboden moeten worden om de uitwisseling optimaal te stimuleren. 2.4.2


ID-wijk heeft wijkwebsites vanaf het begin van het programma gezien als belangrijke instrumenten voor het bieden van een ingang voor informatie en diensten in de wijk. • Ondersteuning Uitvindersbuurt Ede bij formuleren eisen buurtwebsite; • Ondersteuning Rotterdam Beverwaard met project Digibever; • Ondersteuning Groningen Oosterpark met flexibele wijksite; • Ondersteuning “t Hofke bij implementatie laagdrempelig te onderhouden website www.wijkinfo.nl; • Onderzoeksrapport wijkwebsites “Virtually Yours”; • ID-wijk dag rond wijken buurtwebsites; • Ontwikkelen, testen en beschikbaar stellen van drie spelvormen ter ondersteuning van wijkwebsites: een kennisquiz, virtuele puzzeltocht en graffiti game; • Ontwikkeling van een Handreiking Inrichting en Beheer Wijk- en Buurtwebsites, in zowel een papieren vorm als een versie die on-line wordt bijgehouden. • Opzetten van een virtuele gemeenschap van beheerders en initiatiefnemers van wijkwebsites (wijkwebsites.nl), met inmiddels meer dan 100 leden. 2.4.3


Lokale informatienetwerken De samenwerking tussen lokale partijen is van groot belang om te zorgen voor een gerichte communicatie met bewoners. Door bundeling van informatie wordt deze gemakkelijk toegankelijk voor bewoners. De rol van bijvoorbeeld openbare bibliotheken is daarbij in sommige projecten zeer interessant (Nispen, Vlissingen, Heerlen). Hoewel wijkwebsites vaak bijdragen aan het toegankelijker maken van wijkinformatie, laat de toegankelijkheid van informatie in en rond de wijk nog vaak te wensen over. Er zijn veel organisaties en instellingen in en om de wijk die nieuws en informatie over de wijk op de eigen websites publiceren. Gezien de beperkte mankracht is het voor veel wijkwebsites ondoenlijk om alle relevante berichten en informatie op de wijkwebsite te publiceren. Het is daarmee de vraag hoe je een goede systematiek kunt ontwikkelen waardoor gebruikers eenvoudig en tijdig op de hoogte gesteld kunnen worden van de voor hen relevante lokale informatie en tevens zelf ook eenvoudig een bijdrage kunnen leveren aan de lokale nieuwsvoorziening. Dit eenvoudig toegankelijk maken van interessant lokaal nieuws en informatie (zonder het surfen naar tientallen websites) kan een grote aantrekkingskracht bieden voor het gebruik van internet als lokaal communicatiemiddel. Het kan daarbij tevens de betrokkenheid van bewoners bij de lokale ontwikkelingen vergroten.

8

2.5 Loket functie: thema 3, interactie: dynamiek in planvorming 2.5.1

Situatieschets

De inzet van ICT kan bijdragen aan het centraal stellen van de burger bij de ontwikkeling van een aantrekkelijke en veilige leefomgeving, inclusief de diensten in en om die omgeving. Internet biedt de mogelijkheid om de eigen verantwoordelijkheid van mensen aan te spreken. Veel wijksites zijn nog weinig interactief. Ook gemeenten en woningcorporaties zijn nogal eens huiverig voor de inzet van internet als interactiemiddel met bewoners. Door ID-wijken wordt evenwel duidelijk nagedacht over en geëxperimenteerd met de mogelijkheden van ICT en de plaats en meerwaarde van ICT naast de traditionele interactiemiddelen. 2.5.2


Rond het thema dynamiek in planvorming zijn de volgende activiteiten gerealiseerd: • Internetdiscussie ICT en stedelijke vernieuwing; • Conceptplan ICT en stedelijke vernieuwing Uitvindersbuurt Ede. • ID wijk dag ICT en stedelijke vernieuwing (april 2003); • Handleiding inzet ICT instrumenten in stedelijke vernieuwing. • Het ontwikkelen en vrij beschikbaar stellen van modules interactieve planvorming ter ondersteuning van projecten.

2.5.3


Enkele boeiende kansrijke vervolgactiviteiten kunnen zijn: • Gebruik ICT instrumenten in wijkbeheer (beheersinformatie en keuzen, klachtenafhandeling etc. ). Inclusief relatie naar mobiele communicatie op straat; • De rol van ICT bij particulier opdrachtgeverschap voor informatie, keuzehulpmiddelen en ontwerpondersteuning. Een informatieve site op dit vlak is in voorbereiding. • Informatie over duurzame wijkontwikkeling toegankelijk maken voor bewoners en bewonersinitiatieven.

2.6 Loket functie, thema 4: ICT en maatwerk in dienstverlening 2.6.1

Probleemschets

ICT biedt kansen voor op maat gesneden dienstverlening in en rond de wijk, buurt of dorp. Dit geldt met name voor de ontwikkeling van systemen van bijvoorbeeld woonruimteverdeling (“woonmarketing”) en voor woon-zorgdiensten. Er zijn ook initiatieven die bijdragen aan het behoud of de terugkeer van de meer traditionele dienstverlening op locaties dicht bij bewoners, in multifunctionele wijk- of dorpscentra, waarbij ICT een belangrijke faciliterende rol speelt. Belangrijke vraagstukken hierbij zijn:

9

welke businessmodellen zijn succesvol, waar ligt de behoefte bij cliënten en hoe organiseren we het aanbod. 2.6.2


Het thema “diensten” heeft een belangrijke rol gespeeld in het ID-wijkprogramma: • Businessplan wijkdienstencentrum in Cool; • Ondersteuning van ID-wijk Nispen, ontwikkeling kleinschalige diensten rond dorpscentrum; • Ondersteuning van ID-wijk Woerden: Experiment Woerden, portal wonen en zorg, rond Juridische vormgeving van de samenwerking in het dienstenportal “Your Home”; • Ondersteuning Borger, kennisdorp, gecombineerd wonen en werken ondersteund door diverse diensten. 2.6.3


De virtuele en fysieke balie Verschillende initiatieven richten zich op het verbeteren van de dienstverlening in en om de wijk (Cool, Beverwaard, Nispen) via multifunctionele centra of wijkdienstenbalie. De combinatie van balie of winkel met een virtuele balie (wijksite), waarop velerlei diensten worden aangeboden of gevonden kunnen worden is veelbelovend. Ook buiten het ID-wijk programma zijn soortgelijke initiatieven te ontdekken. Het zou heel nuttig kunnen zijn om de ervaringen rond het opzetten van deze centra te bundelen in een handreiking, waarin de diverse business- en organisatiemodellen en dienstenpakketten worden opgenomen. ICT op het platteland Verschillende initiatieven (Nispen, Borger) geven een eerste indicatie dat ICT een bijdrage kan leveren aan de versterking van het platteland, voor het opvangen van het wegvallen van diensten (Nispen) en de mogelijkheden voor woon-werkcombinaties in een landelijke omgeving (Borger). Ook multifunctionele dienstencentra passen in dit kader. Veel voordelen van intranet en internet komen juist tot uiting op het platteland, omdat grotere afstanden moeten worden overbrugd. Het is aan te bevelen om de kennis en ervaring die op dit terrein is opgedaan uit te wisselen en te bundelen. ICT en woonwerk toepassingen In een ID-wijk project als Kennisdorp Borger gaat het om ICT-toepassingen in woonwerkwoningen met een infrastructuur in de wijk, die past bij de leefstijl van kenniswerkers. Dit kan leiden tot aantrekkelijke woonmilieus. Organiseren van de vraag rond ICT diensten en systemen ICT diensten zijn nog vaak aanbod gericht. Dit geldt ook zeker ook voor domotica. Projecten zoals ID-wijk Roombeek en Almere worstelen met de vraag hoe zij meer zicht kunnen krijgen op wat bewoners willen en waar behoeften liggen. Daarbij speelt een belangrijke rol dat gebruikers de mogelijkheden en effecten van diverse systemen en diensten onvoldoende kennen. De aanbieders van bijvoorbeeld domotica richten zich vaak meer op de technische details. Daarbij bestaat bij leveranciers en installateurs van

10

domoticaproducten (Uneto-VNI) de behoefte om domotica toegankelijk te maken voor het grote publiek. Hierbij passen de volgende mogelijke activiteiten: •

• •

Het ontwikkelen van een interactieve producten- en dienstencatalogus, met de mogelijkheid van gebruikersfeedback. Deze kan in combinatie met een virtuele gemeenschap een belangrijke rol spelen in de beeldvorming van het grote publiek rond ICT diensten en systemen. Door de software generiek te ontwikkelen en vrij beschikbaar te stellen, kunnen ook partijen uit andere sectoren hier goed gebruik van maken. Het formuleren van ontwikkelingsmodellen voor ICT diensten en systemen, die leveranciers en gebruikers een lage instap en lage uitstapmogelijkheid bieden. Het stimuleren van verdere standaardisatie van domotica toepassingen.

In aansluiting op de site www.aangepastewoning.nl wordt door de gehandicaptenbelangenorganisatie Arcon gedacht aan een virtuele gemeenschap www.maatwoning.nl. Deze virtuele gemeenschap moet deelnemers in de gelegenheid stellen om ervaringen uit te wisselen rond diverse aangepaste woondiensten en systemen. Ook andere aspecten van aangepast wonen en werken kunnen hierbij aan de orde komen.

NB: In het IWZ programma krijgt de ontwikkeling van ICT gerelateerde diensten op het terrein van wonen, zorg en welzijn verder vorm. Dit heeft met name betrekking op de onderwerpen virtuele en fysieke balie en ICT op het platteland (multifunctionele centra).

2.7 Vliegwielfunctie: Flexibele Ondersteuning van ID-wijken 2.7.1

Situatieschets

Er zijn veel initiatieven op het gebied van ICT en wijkontwikkeling. Veel van deze initiatieven worstelen met het feit dat de inzet van ICT in wijkontwikkeling zich nog niet afdoende heeft bewezen. Bestuurders van gemeenten en woningcorporaties beschouwen de inzet van ICT nog te vaak als franje, wat consequenties heeft voor de financiële ruimte voor de ICT component. De bijdrage van ID-wijk en de status helpt in deze gevallen. 2.7.2


Er zijn door het ID-wijk programmateam 13 ID-wijken geaccepteerd. Erkenning van de ID-wijk status en de financiële en inhoudelijke ondersteuning van de initiatieven bij de planvorming en/of eerste beperkte experimenten helpt de initiatieven om betrokken partijen te overtuigen van nut en noodzaak. Initiatiefnemers gebruiken de ID-wijk status ook voor het verkrijgen van politieke steun. Ondersteuning Cool Ede Woerden

ID-wijken: : Businessplan Wijkdienstencentrum; : Businessplan ICT in de Uitvindersbuurt en inzet ICT in planvorming; : Juridische vormgeving dienstverlening;

11

Borger Beverwaard Wijk-info Oosterpark Moerwijk De Greiden Nispen Middelharnis Almere Roombeek

: Haalbaarheidsonderzoek Kennisdorp; : Website Digibever, interactie tussen bewoners; : Ontwikkeling wijk-info systematiek en toepassing bij ’t Hofke; : Ontwikkeling van een flexibele wijkwebsite; : Ontwikkeling communicatieplan rond ICT; : Ondersteuning bij planvorming; : Ondersteuning ontwikkeling virtueel loket van de bibliotheek; : Haalbaarheidsscan ICT infrastructuur ombouw instellingsterrein; : Onderzoek koppeling breedband technologie en sociale cohesie; : Ondersteuning op gebied van ontwikkeling telezorgdiensten.

Daarnaast zijn er diverse andere projecten waar regelmatig contact mee is onderhouden. Van deze projecten zijn er 2 min of meer gestopt (De Greiden en Woerden). De ervaringen in Woerden worden door twee van de initiatienemers gebruikt voor een soortgelijk project in Abcoude. 2.7.3


De bovenstaande projecten zijn goed in staat zichzelf verder te ontwikkelen. Het is zeker nuttig om deze projecten te blijven volgen en de ervaringen uit te wisselen. Vooral kleine en innovatieve projecten zullen behoefte blijven houden aan ondersteuning vooral op basis van praktische kennis en ervaring elders.

3 Leerervaringen ID-wijk 3.1 Leerpunten ID-wijken, succes- en faalfactoren ID-wijk projecten zijn complex en hebben tijd nodig De ID-wijkprojecten blijken complexer en trager dan bij het begin van het programma werd verondersteld. Veel projecten zijn nu pas aan de concrete implementatie toe. De complexiteit heeft te maken met het ambitieniveau, de samenwerking tussen diverse partijen en de relatie tussen de fysieke ontwikkelingsprocessen (herstructurering) en de virtuele processen. Stap voor stap proces met visie Waar de ambitie het hoogst is (glasvezelnet in de hele wijk) of breed (een combinatie van alle mogelijke diensten via een ICT kanaal) en waarbij veel partijen betrokken zijn in een project, duurt realisering het langst en is het afbreukrisico groot. Een stap-voor-stap proces lijkt het meest realistisch. Van groot belang daarbij is een duidelijke visie op wat je concreet met een ICT- toepassing wilt bereiken en hoe het gebruik van de toepassing past in de dagelijkse routines van mensen.

12

Relatie virtueel en fysiek In de herstructureringswijken zoals de Uitvindersbuurt in Ede en Oosterpark in Groningen is het tempo en de keuzeruimte van de planvorming maatgevend. De inzet van ICTmiddelen is volgend. Vertragingen in het fysieke planproces leveren vertragingen in de ontwikkeling en inzet van ICT middelen. In ID-wijken zoals Woerden hangt het virtuele loket nauw samen met het fysieke loket. Sluiting van het fysieke loket heeft grote consequenties voor de effectiviteit van het virtuele loket. Ook in een voorbeeld als Nispen blijkt dat het opzetten van het virtuele loket flinke consequenties heeft voor de organisatie van de bibliotheek. Samenwerking In het ID-wijkprogramma is gelet op de deelname van meerdere partijen (instellingen met een maatschappelijke taak) op wijkniveau. Waar meerdere partijen deelnemen aan een gecompliceerd doel is een goede samenwerking doorslaggevend. Een gemeenschappelijk doel of belang op wijkniveau is dan een belangrijke voorwaarde voor succes. Het formuleren van het gemeenschappelijke belang en doel is een belangrijke stap in het proces. Hierbij speelt ook dat verschillende organisaties een eigen ICT-ontwikkeling doormaken die niet altijd op elkaar aansluiten. Zo ervaren organisaties die net eigen websites hebben opgezet minder belang bij een gezamenlijke wijkportal. Rol gemeente In diverse projecten blijkt de gemeente een belangrijke doorslaggevende rol te spelen in de ontwikkeling van ID-wijken. In sommige projecten is de gemeente duidelijk ondersteunend. In andere projecten is de gemeente terughoudend. In zowel Herenveen als Woerden was de houding van de gemeente een belangrijke reden om het project te stoppen. Het lijkt erop dat nog veel onduidelijkheden bestaan over de rol van de gemeente bij de inzet van ICT in de wijk en de consequenties en effecten die dit kan hebben voor zowel burgers als de organisatie. Vraag- of aanbodgestuurd In veel projecten is de ontwikkeling van diensten op grond van de vraag en behoefte die klanten/bewoners hebben het uitgangspunt. Bij de elektronische diensten in een ID-wijk ligt dit evenwel gecompliceerder. ID-wijken zoals Roombeek worstelen met de vraag hoe zij de behoeften en vragen van mensen kunnen leren kennen, als bewoners zelf niet weten wat de mogelijkheden zijn. Aan de andere kant wachten dienstenleveranciers af, omdat zij te onzeker zijn of de investeringen in diensten via een nieuw communicatiemiddel voldoende rendement op zal leveren. Het is daarom van belang om stap-voor-stap benaderingen te ontwikkelen die zowel voor consument als dienstverlener een gemakkelijke instap en een gemakkelijke uitstap mogelijk maakt. Ondernemingslust In veel projecten is het initiatief en de voortgang voor een groot deel het werk van een ICT-ondernemer of een ondernemende trekker binnen een instelling. Als de trekker weggaat om wat voor reden dan ook, valt het project gauw stil. Een goede inbedding van de ICT component in het project en het enthousiasmeren en betrekken van diverse belanghebbenden is daarmee van groot belang.

13

Verhouding vrijwilligers - professionals Bij diverse ID-wijk projecten speelt de verhouding tussen professionals en vrijwilligers een belangrijke rol. Vrijwilligers zijn van belang om de bijdrage vanuit bewoners gestalte te geven en om het project betaalbaar te maken. Dit kan echter de kwaliteit en continuïteit van informatie en diensten beïnvloeden. De betrokkenheid van burgers is iets anders dan bouwen op amateurisme. Een project behoort professioneel te worden aangepakt. Snelle infrastructuur niet altijd noodzakelijk, wel vraagstuk Uit de ID-wijk projecten blijkt dat voor veel boeiende initiatieven een snelle ICT infrastructuur (nog) niet noodzakelijk is. Wel speelt in veel projecten de vraag welke ICT infrastructuur voor de langere termijn nodig is en hoe dat gefinancierd moet worden. Wie daarin welke rol moet vervullen en welke rol de lokale overheid daarbij heeft is nog niet altijd duidelijk. Effect nog moeilijk meetbaar Omdat veel ID-wijken nog maar net in de implementatiefase zitten is het effect van de inspanningen nog weinig meetbaar. Bij kleine projecten zoals die van Nispen is dat sneller zichtbaar dan grotere projecten met meervoudige doelen. Wel kan gezegd worden dat de aard van de activiteiten binnen de projecten de ID-wijk doelen ondersteunen. Zo komen de drie gebieden waarop het doel van het ID-wijkprogramma zich richt -te weten leefbaarheid, duurzaamheid en keuzevrijheid/zelfstandigheid- in de visie en in de doelen van vrijwel alle projecten naar voren. In die zin kan voorzichtig gesteld worden dat het ID-wijkprogramma aan de hand van een breed palet aan innovatieve lokale initiatieven ID-wijken heeft laten zien dat ICT een meerwaarde heeft voor wonen, ruimtegebruik en milieu. Wat die meerwaarde precies is en wat de omvang ervan is, kan echter nog niet worden vastgesteld.

3.2 Programma niveau Website en ID-zine nuttige instrumenten, opzet en onderhoud vragen veel aandacht. De website van ID-wijk is vooral voor niet-ID-wijken een bron van informatie geweest. Om de functie te versterken en de actualiteit te garanderen is halverwege het programma een webmaster aangetrokken. In dezelfde periode is gewerkt aan de omzetting van de oude site naar een content management systeem. Door diverse technische onvolkomenheden bleek dit proces veel langer te duren dan gepland, waardoor ook de informatie op de oude site enkele maanden onder druk heeft gestaan. De ziekte van de webmaster in de eerste maanden van 2003 heeft opnieuw enige problemen opgeleverd met betrekking tot de nieuwsvoorziening op de site. Het ID-zine is een nuttige en efficiënte ondersteuning van het programma en van het bezoek aan de site. In de periode dat de overgang naar de nieuwe site plaats vond is het ID-zine minder frequent verschenen. Kennisuitwisseling zeer gewaardeerd. De kennisuitwisseling in het kader van het ID-wijkprogramma is zeer gewaardeerd. Congres en ID-wijk dagen zijn goed bezocht met goede interactie en respons van deelnemers. Initiatiefnemers hebben goede of juist minder goede voorbeelden gezien en hebben hun eigen ideeën en doelstellingen kunnen aanscherpen.

14

Wellicht hadden de ID-wijkdagen met meer regelmaat georganiseerd mogen worden en vaker op locatie in een meer beperkte opzet, ook met projecten in de planfase. Flexibele ondersteuning minder dan verwacht Het aantal ID-wijken dat ondersteund is met financiële middelen of expertise is minder dan oorspronkelijk verwacht. Het ID-wijk criterium van de betrokkenheid van drie partijen waaronder een partij met een duurzaam belang in de wijk, was daarbij moeilijk voor diverse initiatieven. Dit maakt ook het implementatieproces langer. Daarnaast hebben grotere projecten vaak gebruik gemaakt van andere financieringsregelingen. De ID-wijk status is door ID-wijken als zinvol ervaren bij het gebruik in de lokale communicatie. Van de flexibele inzet van experts via de knipkaart is uiteindelijk redelijk gebruik gemaakt. De ID-wijken hadden wellicht meer eigen keuze in de experts kunnen hebben. Thematiek De onderwerpen die ID-wijk heeft onderscheiden zijn intelligent wonen, e-goederen, e-diensten, e-recreatie, e-zorg, intelligent vervoer, telewerken / teleleren, veiligheid en toegang, sociale cohesie en openbare diensten. Deze thema’s zijn over het algemeen goed in de verschillende ID-wijken te herkennen. Alleen het thema intelligent vervoer is minder uit de verf gekomen, waarschijnlijk omdat vervoerskwesties voor een belangrijk deel stedelijk of regionaal bepaald worden. Naast deze onderwerpen zijn een aantal thema’s naar voren gekomen waar ID-wijk als programma extra aandacht aan heeft besteedt: • • • •

ICT infrastructuur; Wijk en buurtwebsites; Inzet van ICT in planvorming en stedelijke vernieuwing; Virtueel loket en wijkdienstencentrum.

Onderwerpen die wellicht meer aandacht hadden mogen hebben zijn: • Samenwerking tussen actoren in wijkgerichte ICT projecten; • Verhouding tussen professionals en vrijwilligers.

4 Aanbevelingen 4.1 ID-wijk terugkombijeenkomst over een jaar Een belangrijke conclusie uit het rapport van Laagland advies over de afronding van IDwijk is dat de evaluatie eigenlijk te vroeg komt om het effect te kunnen meten. Veel projecten zijn nog niet aan concrete implementatie toe. Laagland adviseert de ID-wijken nog een jaar te volgen en over een jaar te signaleren wat levensvatbaar blijkt te zijn. Dit zou moeten samengaan met de uitvoering van effectmeting van ICT-toepassing op wijkontwikkeling, opgehangen aan reële concrete sociale of fysieke doelen op het niveau

15

van de wijk. In deze vervolgevaluatie zou met name ook de gebruikerskant en een kosten – batenanalyse betrokken moeten worden. In dit licht is het aan te bevelen om over 1 jaar een terugkombijeenkomst te organiseren om de resultaten en ervaringen te bespreken. Als voorbereiding op deze terugkombijeenkomst is het zinnig om deze ervaringen en resultaten zo concreet en kwantitatief mogelijk te inventariseren.

4.2 Onderhouden Kennisnetwerk ID-wijk Een belangrijke functie van ID-wijk is de kennisuitwisseling in het ID-wijk netwerk geweest via de ID-wijksite en de ID-wijkdagen. Laagland ‘advies pleit ervoor om deze functie van ID-wijk zo goed mogelijk te behouden door: a) de bundeling en het toegankelijk maken van de opgedane ervaringen in ID-wijken, ten behoeve van partijen op wijkniveau. Dit wordt reeds gerealiseerd door middel van de onlinehandleidingen die in deze eindfase gemaakt worden. b) het laten bestaan van het kennisnetwerk ten behoeve van ID-wijken, met name via de ID-wijksite, die een goede inspiratiebron is voor diverse initiatieven. Het is daarom aan te bevelen om de ID-wijksite nog een jaar op een laagdrempelig niveau te onderhouden. VROM-DIO heeft inmiddels toegezegd dit te willen financieren.

4.3 Gericht ondersteunen van kansrijke initiatieven Op basis van de evaluatie van Laagland ‘Advies, de discussies op de ID-wijkdagen en de opgedane kennis en ervaringen van het ID-wijk team komen de volgende activiteiten als kansrijke vervolgactiviteiten naar voren. •

De virtuele en fysieke balie;

•

ICT op het platteland;

•

ICT-toepassingen in woon-werkwoningen;

•

Lokale informatienetwerken;

•

Organiseren van vraag rond ICT diensten;

•

Kennisbundeling rond ICT en lokale ontwikkeling.

In het IWZ programma zal op het terrein van wonen, zorg en welzijn aandacht geschonken worden aan de eerste twee onderwerpen. Het wordt aanbevolen dat SEV en VROM onderzoeken op welke manier deze kansrijke vervolgactiviteiten in samenwerking met andere partners op adequate wijze vorm gegeven kunnen worden.

16

Bijlage 1

Samenvatting Resultaten en eindproducten en kansrijke vervolgactiviteiten.

Thema’s Portal functie

Loket functie Thema 1 Toegankelijkheid ICT

Thema 2 Wijkinformatie voor en door bewoners

Thema 3 Interactie en participatie van burgers in planvorming

Thema 4 Maatwerk in dienstverlening Vliegwiel Functie (Flexibele ondersteuning) Evaluatie en formele afronding

Gerealiseerd Website ID-zine Id-wijk boek +cd-rom ID-wijk congres Uitwisseling met “zusterprogramma’s”

Kansrijke vervolgactiviteiten

Haalbaarheidsscan Middelharnis Internetdiscussie ID-wijk dag Internetdiscussie en domotica Handleiding ICT infrastructuur.`

ICT draadloos op straat

ID-wijken ’t Hofke, Oosterpark, Beverwaard, Uitvindersbuurt Onderzoek wijkwebsites “virtually yours” ID-wijkdag wijkwebsites Spelformule wijkwebsites Handleiding inrichting en beheer Wijk-en buurtwebsites. Virtuele Gemeenschap wijkwebsites ID wijken Uitvindersbuurt, Oosterpark, Moerwijk en Beverwaard, Heerenveen Internetdiscussie ICT en stedelijke vernieuwing Modules for interactieve planvorming. ID-wijk dag ICT en stedelijke vernieuwing Handreiking ICT en stedelijke vernieuwing. ID-wijken Cool, Borger, Woerden en Nispen. ID-wijkdag dienstenportal Woerden

Lokaal informatienetwerk

Continuering website Kennisbundeling ICT en lokale ontwikkeling

ICT in wijkbeheer ICT en particulier opdrachtgeverschap Informatie over duurzame ontwikkeling

Ervaringen en businessmodellen wijkdienstencentra ICT op platteland Organiseren van vraag rond ICT diensten.

13 ID-wijken ondersteund Tussentijdse evaluatie 2001 Evaluatie en afsluiting ID-wijk dag april 2003

Vervolgevaluatie ID-wijken in 2004 met ID-wijk dag.

17

Bijlage 2

Overzicht ID-wijk eindproducten ID-wijk: kansen van ICT voor de buurt en wijk De afgelopen tweeëneenhalf jaar heeft het experimentenprogramma ID-wijk van de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting en het Ministerie van VROM de kansen van ICT voor het verbeteren van de kwaliteit van het dagelijks leven in de buurt en wijk verkend. Dit deed het programma door innovatieve lokale initiatieven te ondersteunen met geld, advies, kennis, inspiratie en netwerk. ID-wijk heeft projecten ondersteund in Groningen (Oosterpark), Rotterdam (Digibever IJsselmonde), Borger (Kennisdorp Borgerwest), Eindhoven (wijkinfo ’t Hofke), Rotterdam (ID-wijk Cool), Almere (breedbandproef Staatsliedenwijk), Den Haag (ID-wijk moerwijk), Heerenveen (Evoluerende wijk De Greiden), Woerden (Bloemen- en bomenkwartier), Nispen (virtueel loket), Ede (Uitvindersbuurt) en Middelharnis (Hernesseroord). ID-wijk stopt met de basis voor een nieuw begin Aan al het goede komt een eind, zo ook aan het ID-wijk programma. Maar niet zonder iets achter te laten. ID-wijk heeft de kennis en ervaringen uit de lokale projecten gebundeld, verrijkt en deze omgezet in een aantal praktische instrumenten. Deze instrumenten zijn geen eindproducten, maar vormen de basis voor de verdere ontwikkeling van het ID-wijk gedachtegoed, voor iedereen, door iedereen. Alle instrumenten zijn ‘open source’: iedereen kan deze gebruiken, aanpassen aan de eigen wensen en doelen, en de ontwikkeling doorzetten. Ze vormen de basis voor een nieuw begin… HANDREIKINGEN ICT VOOR DE WIJK

Handreiking wijken buurtwebsites

Op tal van plaatsen organiseren bewoners in wijken en buurten zich digitaal en gebruiken organisaties en projecten internet om nieuws en informatie uit te wisselen met die bewoners. Er zijn wijk-, buurt- (en dorps) sites in vele soorten en maten. De aanleidingen en uitingen zijn divers. Soms wordt het internet gebruikt om (her)ontwikkeling van wijk, buurt of dorp van nabij te volgen. Uit het ID-wijkrapport Virtually Yours blijkt dat de kwaliteit van de wijkwebsites varieert. Sommige sites zijn zeer professioneel opgezet en worden actief onderhouden, andere nauwelijks. Deze handreiking is bedoeld om praktische richtlijnen te bieden en ideeën en suggesties te geven voor het opzetten en beheren van locatiegerichte websites zoals die van buurten, wijken en dorpen. Het is een dynamische publicatie: u kunt op de inhoud reageren en deze aanvullen met uw eigen voorbeelden, tips en ideeën. U kunt de handreiking vinden op de virtuele gemeenschap wijkwebsites.nl: http://www.wijkwebsites.nl en via de website van ID-wijk http://www.id-wijk.nl

Handreiking ICT in Stedelijke Vernieuwing

Op tal van plekken in Nederland hebben politici, gemeentes, maar ook projectontwikkelaars en andere bedrijven ICT-instrumenten ontwikkeld en ingezet om (toekomstige) bewoners te betrekken in de ontwikkeling van steden en dorpen, stadsdelen en wijken. Deze ICT- instrumenten verschillen sterk in doel en doelgroep, de technologie die erachter zit en de manier waarop ze gebruikt worden. Wat ze verenigt is het feit dat

18

men ze inzet als onderdeel van een concept of product dat tot doel heeft het karakter van buurten en wijken in ruimtelijke of sociale zin te veranderen. De meerwaarde van ICT ligt daarbij in het actiever betrekken van de bewoners in wijkontwikkeling, het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte, een betere aansluiting van voorzieningen op de behoefte van bewoners en het versterken van de identiteit of het imago van een wijk. Deze handreiking is bedoeld om ideeën en suggesties te geven voor de inzet van ICT in stedelijke vernieuwingsprojecten en om richtlijnen te bieden in het ontwikkelen en gebruiken van ICT-instrumenten in dergelijke projecten. Dit doen we door in al uitgevoerde projecten na te gaan welke instrumenten in welke situatie meerwaarde hebben. Ook deze handreiking is een dynamische publicatie: u kunt deze vinden via de website van ID-wijk: http://www.id-wijk.nl

Handreiking Breedband Infrastructuur voor de wijk

De vraag naar breedband internet neemt toe. Vooralsnog wordt dat vooral opgevangen door de uitrol van kabel- en ADSL-abonnementen. Op termijn zullen deze technieken echter niet meer voldoen aan de eisen die diensten zoals streaming video aan de bandbreedte stellen. Het aanleggen, exploiteren en beheren van een breedband ICT infrastructuur brengt grote investeringen met zich mee. Deze handreiking geeft een overzicht van mogelijke rollen die gemeenten, corporaties en bewoners zouden kunnen spelen en van de strategieën op het gebied van business-, organisatie- en financieringsmodellen die van belang zouden kunnen zijn, om een goede afweging te maken. Deze handreiking is via de website van ID-wijk te bekijken: http://www.id-wijk.nl SOFTWARE MODULES DE WIJK OP INTERNET ID-wijk heeft 4 handige software modules laten maken die door wijkinitiatieven ingezet kunnen worden om bewoners via Internet bij de wijk te betrekken. De modules zijn gratis en open source: iedereen kan ze gebruiken en aanpassen aan de eigen wensen en eisen. U kunt deze modules vinden op de website van ID-wijk: http://www.id-wijk.nl

-> Graffiti-spel

Met behulp van deze module kunnen bewoners de muren van de wijk helemaal volspuiten met de mooiste graffiti-tekeningen. Digitaal uiteraard. Demo: http://www.wijkwebsites.nl/uitvindersbuurt/graffiti/

-> Virtuele puzzeltocht

Verken de wijk via internet: beantwoord vragen over de wijk en zoek de antwoorden op meerdere websites. Demo: http://www.wijkwebsites.nl/uitvindersbuurt/puzzeltocht/

-> Kennisquiz

Test je kennis over de wijk en je mede-wijkbewoners. De beste scores worden bewaard. Demo: http://www.wijkwebsites.nl/uitvindersbuurt/quiz/

-> Module-set interactieve planvorming

Betrek de bewoners van de wijk bij de plannen voor de wijk met behulp van deze set modules. Peil de meningen met behulp van de digitale enquête, beantwoord veel gestelde vragen met de vraag-en-antwoord module, informeer met behulp van de dynamische publicatie module, wees interactief met de reactie module (met ondersteuning voor afbeeldingen), en laat bewoners mee-ontwerpen aan de wijk met de vernieuwende

19

ontwerp-module. Demo: http://212.61.53.78/servlet/nl.idwijk.front.PubliekProducer?actie=11 Website www.id-wijk.nl De kennis en producten van het ID-wijk programma blijven voorlopig nog beschikbaar via de website van ID-wijk: www.id-wijk.nl. Zo kunt u daar bijvoorbeeld het rapport Is the Sky the Limit? - Evaluatie Intelligente en Duurzame Wijken vinden. Voor de website zijn we nog op zoek naar mensen die het gedachtegoed van ID-wijk levend willen houden en interessante ontwikkelingen op de website blijven volgen. Meer informatie vindt u op www.id-wijk.nl. Virtuele gemeenschap www.wijkwebsites.nl De kennis en ervaring uit het ID-wijk programma vormen ook de basis voor het opzetten van een open, zelfstandige en onafhankelijke virtuele gemeenschap over wijken buurtwebsites: de wijkwebsites.nl gemeenschap. Wijkwebsites.nl is hét platform waar iedereen die via internet met, voor en door de wijk (gaat) communiceren, kennis, ervaring en netwerk uit de praktijk kan delen. De gemeenschap is van, vóór en dóór iedereen en wordt gedragen door haar leden. Iedereen kan gratis lid worden. Wilt u of uw organisatie een actieve bijdrage leveren? Word dan partner of kernlid! Ook zijn we nog op zoek naar moderatoren en redacteuren. Meer informatie: http://www.wijkwebsites.nl

Colofon Deze eindrapportage is samengesteld door ID-wijk, een programma van de SEV in samenwerking met het ministerie van VROM, gericht op het ondersteunen van lokale initiatieven die ICT inzetten voor duurzaamheid, leefbaarheid en samenhang in de wijk, buurt of dorp. Het ID-wijkprogramma is in juni 2003 formeel beëindigd. Auteur:

Bert Alkemade, SEV

Opmaak:

Annet Niens, SEV

Vormgeving omslag: Ge grafische vormgeving, Rotterdam Druk omslag:

Drukkerij Goos, Ouderkerk aan den IJssel

Rotterdam, maart 2004

20

Aan de basis van ICT in wijk, buurt en dorp Eindrapportage ID-wijk

Recommend Documents