HersenletselCongres 2014 – 3 november
A4 – Ieke Winkens & Resi Botteram
Disclosure belangen sprekers
A4 – Verzorgenden en verpleegkundigen krijgen meer grip op gedrag Effectiviteit van de ABC-methode bij probleemgedrag na NAH
Ieke Winkens & Resi Botteram
(potentiële) belangenverstrengeling
-
De betrokken relaties bij dit project zijn:
SVRZ GGZ Oost-Brabant Huize Padua Hamboskliniek Kerkrade Adelante zorggroep Hoensbroek Maastricht University Stichting ABC99
Sponsoring of onderzoeksgeld:
Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie, onderdeel van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, projectnummer 056-11-013
Honorarium of andere (financiële) vergoeding:
-
Aandeelhouder:
-
Andere relatie, namelijk:
-
2
Waar komt ABC vandaan?
Wat is ABC?
•
MD Cohn, MA Smyer & AL Horgas, 1994. The ABC's of Behavior Change: Skills for Working With Behavior Problems in Nursing Homes
•
In Nederland ontwikkeld en beschreven door Teun Hamer en Fons Voesten, vanaf ong. 2000
Filmpje 1: Escolhendo a escada
• Een methode waarbij het zorgteam beter analytisch leert kijken naar probleemgedrag, • geschoold wordt in het ontwikkelen of versterken van vaardigheden voor het communiceren en omgaan met cliënten met onbegrepen gedrag, • en leert ander gedrag in de praktijk uit te lokken. Het uitvoeren van een ABC resulteert altijd in een omgangsplan.
ABC-methode • Gebaseerd op gedragstherapie-leertheorie • Voldoende “leeg” model, met plaats voor – uitleg over ziektebeelden (diverse vormen van dementie, psychiatrische verschijnselen als achterdocht, wanen, hallucinaties) en – koppeling aan andere zorgvormen/visies (belevingsgerichte zorg, presentie, enz.)
1
HersenletselCongres 2014 – 3 november
A4 – Ieke Winkens & Resi Botteram
Het S-O-R-C(K) schema
“Wij als verzorgenden weten soms niet hoe we een cliënt moeten benaderen.
O
S
R
A
B Beweger
Actie
C
K
S’
Dat noemen we dan probleemgedrag van de cliënt.”
C Consequentie
Werkend met cliënten in een verpleeghuis 1. signaleren wij snel gedrag, dat `anders` is 2. probleemgedrag moet zo snel mogelijk stoppen
Bij onbegrepen gedrag in het verpleeghuis: • toenemend gevoel van machteloosheid
en frustratie bij cliënt/familie/ team; • vaak snel: inzet van psychofarmaca, met
alle gevolgen van dien
DOEL ABC-CURSUS:
ABC-METHODIEK
• Het moet goed zijn voor de cliënten • Beter leren omgaan met probleemgedrag • Verlagen van de gevoelde werklast en vergroten
van het werkplezier • Komen tot (betere) samenwerking binnen het
zorgteam
• • • • • •
VOOR WIE ?
Verzorgenden (IG) Helpenden niveau 2 Welzijnsmedewerkers Ondersteunende functie niveau 1 Vrijwilligers Thuiszorgpersoneel
11
2
HersenletselCongres 2014 – 3 november
Organisatie ABC cursus voor de teams
A4 – Ieke Winkens & Resi Botteram
Waar staan de letters voor? ACTIE: gedrag
Zes dagen: • • • • •
‘s Ochtends cursorisch 2,5 uur ‘s Middags oefenen met casuïstiek eigen afdeling 2,5 uur Huiswerkopdrachten Duur van het hele traject: 9 weken Cursusmap met sheets en opdrachten
BEWEGER: begint vanwege
DE S VAN: samen praten, samen doen; werken in een team
CONSEQUENTIE: gevolg
ABC’s in beeld
opstaan
wekker
copyright stichting ABC99
koffie of ontbijt
18
3
HersenletselCongres 2014 – 3 november
ABC CURSUS
• • •
•
A4 – Ieke Winkens & Resi Botteram
Leren observeren aan de hand van de Groene kaart
HOE CONCRETER, HOE BETER! Groene Kaart Tijdens de hele cursus wordt gewerkt met rollenspellen; opdrachten o.a. aan de hand van DVD’s / YouTube, maar het liefst met casuïstiek van de afdeling Opnemen in ondersteuningsplan
Toepassen van ABC-Veranderstappen met behulp van de Groene Kaart
Filmpje 2: observatie bal overgooien
Ballonnen en bakstenen:
Succes valt of staat met implementatie en borging binnen de eigen instelling
onderdeel van de oplossing… of van het probleem?
Moet gedragen worden door management ABC-methodiek is bekend bij alle medewerkers, die direct betrokken zijn bij cliënten Bij onbegrepen gedrag vragen verwijzers vóór het voorschrijven van psychofarmaca of er een ABC gemaakt is
4
HersenletselCongres 2014 – 3 november
A4 – Ieke Winkens & Resi Botteram
Opzet onderzoek
Opzet onderzoek • Deelnemende instellingen
• Tot op heden geen wetenschappelijk onderzoek naar effectiviteit van deze methode (bij NAH) • Belangrijkste vraagstellingen
– – – –
– Leidt de implementatie van de ABC-methode op de afdeling tot • Een gemiddelde afname van gedragsproblemen bij de groep patiënten? • Een afname van specifieke gedragsproblemen bij individuele patiënten? • Een verminderde ervaren zorgzwaarte door verpleegkundigen/verzorgenden? – Wat zijn de ervaringen van zorgverleners met het werken volgens de ABC-methode?
GGZ Oost Brabant, Huize Padua SVRZ Zeeland, ter Poorteweg Adelante Hoensbroek Hamboskliniek Kerkrade
• Opzet training – 2 hele dagen – binnen een periode van 1 a 2 weken – 1 halve terugkomdag (3 weken na dag 2)
25
26
Resultaten Opzet onderzoek
• Patiëntgegevens
• Methode
– Observationele interventiestudie: 2 voormetingen (week 1- week 7), introductie ABC-methode, nameting (week 1), FU-meting (week 9).
N
56
N
Instelling
Padua SVRZ Hambos
11 38 7
Diagnose
Contusie CVA/SAB Encephalopathie Korsakov Epilepsie Anders/n.o. Mix
5 4 2 20 2 12 11
Psychiatrie
Bv persoonlijkheid, psychose, depressie/bipolair
26
– Single Case Experimental AB-Design: 10 cases 9 dagen voormeting, 36 dagen nameting (week 1 – 3 – 5 – 9). – Procesevaluatie: individuele vragenlijsten en groepsinterview zorgverleners
27
Resultaten
28
Resultaten
• Patiëntgegevens
• Gedragsproblemen - groep
N
56
Geslacht
m=44, v=12
Leeftijd (jr)
61.0 (34-84)
Algemeen
Tijd sinds letsel (mnd)
167.5 (12-619)
NPI totaal (n=50)
NPI baseline (totaalfxe)
23.8 (0-90)
Agressie
MMSE
21.3 (3-30)
FAB
10.6 (3-18)
Sleutelzoektaak
1.6 (0-4) 29
V1
V2
N1
FU
p
23.8
21.5
19.2
18.0
.09
NPI agressie (n=55)
3.0
2.5
1.7*
1.6*
.005
SOAS-R (n=52)
4.4
2.1
1.4*
2.5
.04
ABS (n=53)
20.2
19.3
18.4*
18.7*
.003
SDAS (N=47)
7.4
6.2
5.5
5.4*
.014 30
5
HersenletselCongres 2014 – 3 november
A4 – Ieke Winkens & Resi Botteram
Resultaten • Gedragsproblemen - individueel
Resultaten
7
6
P=.03
• Ervaren zorgzwaarte
P=.09
5
4
3
V1
2
V2
N1
FU
p
7.2
6.4
6.4
.71
1
NPI emotionele belasting 6.8 (n=55)
0 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
70
3.5
60
3
P=.09
P=.06
2.5
50
2
40
1.5
30
1 20
0.5 10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45
0 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
31
32
Resultaten Conclusie 1e onderzoek •
Procesevaluatie – Vragenlijsten
N=55
Leerzaam
Gebruikt
Effectief
Samenwerking
4.4
3.1
3.5
3.0
(44 x score 4 of 5)
(28 x score 1, 2 of 3)
(22 x score 3, 14 x score 4 of 5)
(33 x score 1,2 of 3)
• Voorzichtige/magere positieve resultaten • Nog geen usual practice • Te weinig oefening/gebruikt
– Groepsinterview • Werkdruk, geen tijd, geen prioriteit • Team niet op een lijn, geen overleg/afspraken • Kartrekker nodig
• FU-onderzoek nodig!
33
34
Casus Mia
Voorbeeld van een ABCanalyse bij een cliënt met het syndroom van Korsakov
• 58 jaar; ongehuwd; geen kinderen, geen contact met familie; geen sociaal netwerk • Sinds 3 jaar op afdeling Bijzondere Zorg van verpleeghuis; syndroom van Korsakov • Geen grote somatische problemen • ADL met begeleiding; goede mobiliteit • Geheugen, planning, overzicht, besef: matig tot slecht • Kan zeer coöperatief en sociaal en zeer afwijzend zijn
6
HersenletselCongres 2014 – 3 november
A4 – Ieke Winkens & Resi Botteram
ABC van Observatie: de A Probleemgedrag/-actie:
• Mia wil niet uit bed
Niet meteen iets gaan doen met mevrouw. Eerst beter kijken!
• Vloekt, scheldt, gebruikt schuttingtaal • Als ze uit bed is, weigert ze ontbijt en gaat op de bank liggen • Apathie en agressie nemen verder toe over de dag
ABC van Observatie: de B
ABC van Observatie: de C
Bewegers genoemd door team: Consequenties, gesignaleerd door team: • • • • • • • •
Mia begrijpt niet goed wat ze moet doen bij het opstaan (planning, volgorde, structuur) We leggen Mia niet voldoende uit wat we van haar verwachten Overziet de dag niet Bang voor het onbekende Raakt daardoor gefrustreerd Voelt zich overbodig, nutteloos Heeft last van anderen en van geluiden in haar omgeving Slaapt sinds 2 weken slecht, moe overdag
• • • • • • •
Zorgteam moet iets doen
Mia wordt steeds bozer, scheldt, vloekt, blijft op de bank liggen Eet niet Wil niets Ze lijkt steeds vermoeider te worden Andere cliënten reageren boos en/of geschokt; trekken zich terug; doen een beroep op het team Verdeeldheid binnen het team; medewerkers reageren onderling verschillend ....
Vragen van het team aan zichzelf:
• Als we onze woning en onze collega’s eens bekijken vanuit het oogpunt dat Mia houvast nodig heeft, wat missen wij dan nog? • We moeten kleine doelen formuleren en kleine stappen in die richting zetten, waar mogelijk samen met Mia
7
HersenletselCongres 2014 – 3 november
A4 – Ieke Winkens & Resi Botteram
Vragen van het team aan zichzelf:
ABC samengevat:
• Bieden we haar voldoende prettige afleidende bezigheden? • Geven wij haar keuzes? Welke eigenlijk? • Lokken wij voldoende situaties uit waarin we haar complimenten kunnen geven voor iets wat zij doet?
Omgangsadvies Mia voorkomen van bakstenen: •
•
Oud gedrag voorkomen: langzaam wakker maken; begeleiden bij het opstaan; contact houden; koffie op bed; uitnodigen voor een boterham; uitnodigen om te helpen; hartelijk aanspreken bij binnenkomst; Mia zit aan een rustig hoekje van de tafel Bij oud gedrag: niet ingaan op schelden; laten kiezen of Mia op haar kamer nog een kopje koffie drinkt (haar na 5 min. opnieuw uitnodigen aan tafel) of blijft zitten; bedenken dat wij gedragsalternatieven kunnen bedenken en Mia niet
“Voorheen was de passiviteit en het gescheld van Mia nooit voorspelbaar en waren we altijd te laat…”
• Wat doe je om oud gedrag (=probleemgedrag) te voorkomen? • Wat doe je als je oud gedrag ziet? • Wat doe je om nieuw gedrag (=meer gewenst gedrag) uit te lokken? • Wat doe je als je nieuw gedrag ziet?
Vervolg omgangsadvies; uitdelen van ballonnen • Nieuw gedrag uitlokken: praatje beginnen; beroep doen op haar hulpvaardigheid; complimenteren met haar uiterlijk; haar betrekken bij dagelijkse activiteiten en gesprekken; werkelijke belangstelling tonen. • Bij nieuw gedrag: behulpzaamheid benoemen; daarvoor compliment geven; grapje maken; samen iets leuks doen of in het nabije vooruitzicht stellen
EVALUATIEDATUM BEPALEN/MDO
“terwijl ik nu meestal zie aankomen wat er mis dreigt te gaan en ik dat vaker kan voorkomen.”
8
HersenletselCongres 2014 – 3 november
A4 – Ieke Winkens & Resi Botteram
Vragen?
[email protected]
Dank voor uw aandacht!
[email protected]
9
