25-5-2012
Kijk op de hersenen: grip op emotie en gedrag Odile A. van den Heuvel
Alumnidag - VU Medisch Centrum - 12 mei 2012
1
25-5-2012
Gedachte: ‘ze zien elkaar na lange tijd weer terug, hij is veilig teruggekomen van uitzending’ Gevoel: blij, opgevlucht, ontspannen
Gedachte: ‘ze nemen voor altijd afscheid, hij zal sneuvelen tijdens de uitzending’ Gevoel: verdrietig, somber, angstig
2
25-5-2012
Mensen met een depressie (of een genetische aanleg voor een depressie): Verhoogde aandacht naar negatieve informatie Beter geheugen voor negatieve dan voor positieve informatie Verhoogde emotionele reactie op negatieve informatie
Aaron T. Beck
3
25-5-2012
emotie regulatie (cognitieve therapie)
4
25-5-2012
Gedachte: ‘oppassen dat ik er niet in ga staan!’ Gevoel: aversie, walging
Gedachte: ‘Er kunnen moleculen op mijn broek komen, waardoor ik straks thuis de bank, de kat en mijn kinderen kan besmetten.’ Gevoel: angstig, gespannen
5
25-5-2012
Smetvrees (obsessieve compulsieve stoornis - OCD)
angst level
Angst, voortkomend uit obsessies (dwanggedachten), wordt bezworen met compulsies (dwanghandelingen).
obsessie
ontspanning
angst/stress
compulsie tijd
Behandelen van angst • Exposure in vivo (=gedragstherapie) > extinctie van oude angstrespons
• Cognitieve therapie > emotieregulatie door aanpassen van de gedachten
6
25-5-2012
ANGST • Elementaire emotie • Belangrijk voor de overleving • Beschermt ons tegen gevaar
Joseph LeDoux
7
25-5-2012
Joseph LeDoux (The Amygdaloids)
QuickTime™ and a H.264 decompressor are needed to see this picture.
8
25-5-2012
amygdala
angstconditionering
extinctie (exposure in vivo)
9
25-5-2012
extinctie (exposure in vivo)
emotie regulatie (cognitieve therapie)
Als angst regeert
10
25-5-2012
Het angstige brein • Verminderd volume dmPFC en verminderde top-down controle vanuit PFC op amygdala
• Verhoogde activiteit limbische systeem
model
Emotie
Ventraal
↑
ventrale fronto-striatale & limbische circuits
Cognitie
Dorsaal ↓ dorsale fronto-striatale circuit
11
25-5-2012
Hersenscanonderzoek MRI/MRS
PET/SPECT
EEG/MEG
TMS
Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS)
12
25-5-2012
Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS) Laag-frequent (1 Hz) verminderde excitabiliteit long-term depression remming ‘knock-out’ Hoog-frequent (10 of 20 Hz) verhoogde excitabiliteit long-term potentiation stimulatie ‘enhancement’
Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS) • Als experimenteel instrument • Als behandelalternatief
13
25-5-2012
model Controles: Laag-frequente rTMS vs. placebo (= inhibitie) Alternatief: Diepe hersenstimulatie (= remming van ventrale systeem)
OCD patiënten: Hoog-frequente rTMS vs. placebo (= stimulatie)
Emotie
Ventraal
Cognitie
↑
Dorsaal ↓
ventrale fronto-striatale & limbische circuits
dorsale fronto-striatale circuit
QuickTime™ and a decompressor are needed to see this picture.
14
25-5-2012
rTMS-fMRI ‘knockout’ model
a.s.a.p.
verum TMS vs. sham TMS
rTMS-fMRI ‘knockout’ model
15
25-5-2012
rTMS-fMRI ‘knockout’ model
Resting state placebo TMS
Resting state real TMS (1 Hz)
Inhibitie PFC > effect in dieper gelegen structuren zoals de hippocampus
rTMS-fMRI ‘enhancement’ model 5 stimulus condities Alg. angst
OCD-was
OCD-check
OCD-symmetrie
Neutraal
16
25-5-2012
rTMS-fMRI ‘enhancement’ model 2 instructie condities
•Kijk
Hoe onaangenaam voelde u zich tijdens het kijken naar de foto?
Bekijk
•Reguleer
Niet Max
3x
Hoe onaangenaam voelde u zich tijdens het kijken naar de foto?
Reguleer
Niet Max
Instructie (3s)
Hoe goed lukte het u de taak uit te voeren?
Stimulus (10 s)
+
Niet Max
Hoe goed lukte het u de taak uit te voeren?
+ 3x
Affectieve Schaal (5 s)
Niet Max
Evaluatie (5 s)
Fixatie (4,73 s)
rTMS-fMRI ‘enhancement’ model day 1 fMRI during emotion regulation paradigm version 1
SPM: Single subject analysis reappraise > attend stimulation coordinates
day 2 20 min rTMS treatment (1 Hz, 10 Hz or sham) using neuronavigation
fMRI during emotion regulation paradigm version 2
a.s.a.p.
repeated measures analyses day 1 versus day 2, 1st level
2nd level group analysis
17
25-5-2012
rTMS-fMRI ‘enhancement’ model in OCD patients:
emotion
cognition
10Hz rTMS vs. sham
(= stimulation)
normalized increased emotional response
inhibition dorsal system
Ventral
=↑
(ventral frontal-striatal circuit and amygdala)
decreased improved ‘top-down control’
Dorsal
= ↓
(DLPFC, dorsal ACC)
decreased executive functions
rTMS als adjuvant bij exposure in vivo?
18
25-5-2012
‘Body build the brain’ • Obsessieve Compulsieve Stoornis • andere angststoornissen • onderhoudsbehandeling na ECT? • Cognitieve rehabilitatie? – Parkinson – Alzheimer – Multiple Sclerosis
Dank Dept. Anatomy & Neurosciences ‘section Neuropsychiatry’
Ysbrand van der Werf Stella de Wit Froukje de Vries GGZ inGeest Dick Veltman Ton van Balkom Patricia van Oppen Jan Smit Merijn Eikelenboom Altrecht Danielle Cath Neuroscience Campus Amsterdam Program ‘Brain Imaging’ Program ‘Anxiety & Depression’ Institute of Pasychiatry, King’s College London, London David Mataix-Cols University of Toronto Tomas Paus VENI NWO ZonMW:
Young Investigator’s Award:
19
