Bpost Get2Gether fotografie groep
A huge view on tiny things - NL
2011 bpost Muntplein Brussel
Indien deze foto je aandacht trekt, je hoofdbrekens bezorgt of indien je gewoon dit een prachtige vindt dan raden we je aan deze tekst verder te lezen. Dit document is het verslag van een workshop die we met de G2Gether fotogroep hebben gehouden aangaande 'macro' en 'micro' fotografie. Verder lees- en kijkplezier !
Copyright © 2011: Wim Vanmaele www.fotospotter.be
Workshop Micro fotografie op 26 oktober 2011. Inleiding. Vaak bespreken fotografen foto's die ze zien in tijdschriften. Hierbij is er een steeds terugkerende vraag: "Hoe hebben ze dit soort beeld(en) van de insecten kunnen nemen ?". Ieder van ons heeft ondertussen al meerdere beelden van vliegen (of andere soorten) gezien waarbij de grens met de magische fantasiewereld heel subtiel wordt, lijkt het. Wij, bpost-amateurfotografen, accepteren niet zomaar antwoorden als: "We hebben enkel een eenvoudige macro lens gebruikt om deze foto te maken". Neen, dat doen we niet en daarom besloten we een workshop te houden om enig inzicht te krijgen over hoe dit soort fotografie tot stand komt ... Voortbouwend op onze eigen kennis, gecombineerd met informatie die we vonden op het internet, leerden we dat er verschillende mogelijkheden bestaan om een 'normale' lens als 'macro' lens te gebruiken en de functionaliteit ervan in die richting uit te breiden. Tijdens deze workshop gingen we kort in op deze technieken en tonen we je enkele foto's die gemaakt werden met verschillende lensopstellingen. We startten even met een kleine samenvatting, cursus over ‘macro’ fotografie om zo beter het verdere verloop van de workshop te kunnen aanvatten. Het (bijna) magische woord 'Macro fotografie'. Indien we foto’s nemen van een voorwerp, merken we dat vanaf een bepaalde afstand we geen scherpe beelden meer verkrijgen. Alhoewel we dichter bij dat voorwerp willen omdat de afbeelding te klein is kan dit helaas niet meer indien we het beeld scherp willen houden. Deze grens noemen we de minimale werkafstand van de lens onder normale omstandigheden. Indien we dit nader bekijken dan merken we dat de focus, het scherpstelpunt van het voorwerp achter het fototoestel komt te vallen als we te dicht komen. In de macro fotografie, worden foto's genomen met een zogenaamde 1:1 objectief (lens). Met andere woorden, een object heeft dezelfde grootte op de sensor (CCD of CMOS), als in realiteit. Een muntstuk met een diameter van 1 cm heeft op de sensor eveneens een diameter van 1 cm. Dit is de reden waarom we spreken van een 1:1 verhouding. Als deze verhouding niet 1:1, maar 1:2 (of 1:4, ...) bedraagt, spreken we niet over macro fotografie maar eerder over dichtbij-opnames (close-up). Je kan het eveneens lezen als een verhouding waarbij een voorwerp 2x kleiner wordt geprojecteerd. Indien de verhouding een teller heeft die groter is dan 1 en een noemer gelijk aan 1 spreken we eerder over 'micro’ fotografie. Echte macro objectieven hebben een 1:1 verhouding, en desondanks het feit dat veel fabrikanten het woord 'macro' op hun objectieven plaatsen zijn enkel die met een 1:1 verhouding echte macro objectieven. Let dus op bij aankoop van dergelijke lenzen en kijk steeds naar de verhouding tussen het voorwerp en de afbeelding en minder naar een woord in de titel. Macro lenzen vereisen een zeer hoge technische opbouw en het glas waarvan ze gemaakt zijn is van uiterst hoge kwaliteit. Dit is de reden waarom ze zo duur zijn. De meeste bekende merken hebben macro lenzen in hun aanbod, maar slechts Canon heeft een echte 'micro' objectief te koop, de MP 65. Nikon gebruikt vaak de term 'micro' in het betitelen van hun lenzen waar ze in feite gewoon 'macro' bedoelen. Dit kan tot verwarring leiden. Nikon maakt immers ook nog micro-objectieven voor microscopen, Enkel het “MP 65-objectief” heeft een verhouding dat hoger is dan 1:1. Let op. Dit is een volledig manuele lens en men kan geen foto’s nemen op oneindige stand. Beelden zijn daar niet scherp. Belangrijk is wel dat een macro telelens nooit kan tippen aan een macro prime
lens. De vaak getoonde beelden in tijdschriften hebben een verhouding die groter is dan 1:1 en gezien we met uitzondering van de MP65 hoogstens een 1:1-verhouding met macro lenzen kunnen halen stellen we ons de vraag hoe we deze micro beelden kunnen nemen of hoe we de wondere wereld van 'micro' fotografie kunnen bewandelen ? Tovenaars aan het werk … Net zoals een goochelaar witte konijnen uit zijn hoed haalt, werden lenzen, buizen (lees tussenringen), omvormers, ... uit de rugzak van Wim gehaald ... We nodigen je dan ook uit op onze reis in de wereld van de kleine dingen ! Om te beginnen kregen we een korte voorlichting over de apparaten die Wim had meegebracht. Een sfeerfoto van de lessen die we kregen, is te zien in foto 1.
Foto 1: Een korte leerschool ... Dus, na de korte uiteenzetting, wisten we over welke opties we beschikten om macro en micro fotografie te beoefenen. Het bleef gelukkig niet alleen bij theorie. We hebben dan ook maar geprobeerd alle mogelijke samenstellingen en opstellingen uit te testen. Op de volgende pagina’s (euh, nu nog niet kijken) kan je hiervan een korte samenvatting vinden, dit eventueel aangevuld met genomen beelden. 1. Gebruik van een 1:1 macro objectief. Met deze lens kan je prachtige macro opnamen (zie de foto op de voorpagina van dit artikel). De voordelen (en nadelen) van dit soort objectieven zijn: a. Pro: De lenzen zijn eerder 'makkelijk' te gebruiken. Met goede technische vaardigheden, veel geluk, een grote hoeveelheid geduld, goed opgeleide insecten, ... kan je prachtige foto's maken … b. Neg: macro objectieven zijn duur en veelal een stuk zwaarder dan de gewone objectieven. Het beschikken over ‘Het’ ‘Beste’ macro objectief betekent evenwel niet dat je ‘De’ ‘Beste’ macro foto’s zal nemen. Zo eenvoudig is dat helaas niet. 2. Close-up lenzen. Tijdens de workshop hebben we dit type van lenzen niet gebruikt (wel een variant) omdat simpelweg niemand zo een lens ter beschikking had. Deze lenzen zijn
goedkoop en gemakkelijk te gebruiken voor macro-opnames. Close-up lenzen worden gemonteerd op een primaire lens en dit betekent dat we rekening moeten houden met de diameter van de primaire lens. Dit betekent dat je snel over verschillende close-up lenzen dient te beschikken in functie van je primaire lenzen. Uiteindelijk wordt goedkoop wel iets duurder. Als iemand zich geroepen voelt om ons te sponsoren met een werven van dergelijke stukjes glas, ga je gang maar uiteindelijk zag ik een andere optie liever gesponsord! 3. Tussenringen. Zoals we het al melden . Op een bepaald ogenblik kom je zo dichtbij je onderwerp dat je niet meer kan scherpstellen en dat de focus, het scherpstelpunt als het ware achter je camerabody valt. Dit betekent evenveel als zou je het objectief een weinig naar voren schuiven. Dit kan je gemakkelijk manueel proberen door je objectief los te maken van je camerahuis en de oefening te doen. Alleen, je bent dan volledig manueel bezig. Uitvinders die ons een stapje voor waren en dezelfde problematiek zagen bedachten een eenvoudige oplossing. Zorg voor een technisch stuk dat je tussen het camerahuis en het objectief plaatst en waarbij je alle functionaliteit(en) over brengt. Die uitvinding heet ‘tussenringen” en zoals de naam het zelf omschrijft zijn dit ringen die je tussen objectief en camera plaatst. Op foto 2, merk je deze uitbreiding. Hoe langer de overbrugde afstand, hoe dichter je het voorwerp kan benaderen, hoe groter de verhouding. Bij gebruik van deze methode kan je ook nog steeds gebruik maken van de scherpstellingring van je objectief om scherp te stellen, op voorwaarde dat het scherpstelpunt op je sensor komt te vallen.
Foto 2: Verklarende schets waar het scherpstelpunt valt. Omdat we gedurende deze workshop veel gebruik maken van tussenringen is het goed om weten dat er 'manuele’ en 'automatische' tussenringen bestaan.. Bij de eerste soort, moet je
handmatig de controle over de lens houden. Als gevolg hiervan moet je handmatig de scherpte in stellen, het diafragma regelen, eigenhandig lichtmeting doen, ... Bij de ‘automatische tussenringen’ neemt je fototoestel al deze taken over. Uiteindelijk lukt het ons bijzonder goed om macro fotografie te doen! Pro en contra van 'tussenringen' zijn: a. Pro: 'Tussenringen' zijn relatief goedkoop en gemakkelijk te gebruiken. Je kan ze gebruiken met bijna alle objectieven en je kan ze ruilen binnen een camera-groep (Nikon, Canon, ..) b. Neg: met 'tussenringen' kan je dichter bij een voorwerp komen, maar je verliest alle controle over oneindig. Zie je hier het probleem? Stel je voor dat je bezig bent met het fotograferen van een zweefvliegje in een bloem en dat je plots een valk een duif ziet aanvallen ... Pech, brute pech, maar een scherpe foto hiervan zal je nooit kunnen nemen… Foto 3 is een set tussenringen. Normaal bestaat die uit 3 stuks.
Foto 3: set van 3 tussenringen 4. Omkeren van een objectief. De bovenste tekening op foto 2 vertoont een leuk effect. Indien we met een gewone lens, een prime bv met een brandpunt 50mm, een groot voorwerp op een sensor projecteren, verkrijgen we een mooie, nette, scherp beeld op die CCD (of CMOS). Dit beeld is als het ware een soort 'reductie' van het oorspronkelijke item. Wat gebeurt er nu wanneer de lens wordt omgekeerd ? Betekent dit dan dat we een vergrote, nette en duidelijke afgelijnde afbeelding van een klein voorwerp kunnen krijgen ? Laat ons dit testen. Verwijder het objectief van het camerahuis, draai het 180° en houdt dit tegen het camerahuis aan. Vervolgens kijken we doorheen de zoeker, of via live-view op het LCDschermpje. We benaderen nu langzaam het object (of laat het object dichterbij komen ...). Jawel ! Opeens krijg je een scherp beeld. Bij gebruik van een 50 mm lens zit je dichtbij een 1:1 verhouding. Met een eenvoudig lensje en wat spielerei verkrijgen we plots een 'macro'objectief. Gebruik van lenzen met een kortere focus dan 50 mm bezorgen ons een ‘micro’objectief. Zorg er wel voor dat je steeds de grootste lensopening hebt voor het testen, het fotograferen daarentegen doe je best met een zo klein mogelijk diafragma Onderstaande foto's geven weer hoe dit te gebruiken. Zoals je kan zien, gebruik Johan geen statief voor deze testen, oefeningen. Moeilijk gaat ook. Dit kan perfect als test, maar niet indien je goede en waardevolle foto’s wil nemen. Maar dit laat je toe na te gaan of het wel dit soort fotografie is wat je wil en welke mogelijkheden je hebt zonder zware investeringen te doen...
Foto 4: Johan aan het werk met een omgekeerde 28 mm lens En hier enkele resultaten van elektronische onderdelen in ‘micro’ view:
Foto 5: het circuit...
Foto 6: De contactpunten erop...
Foto 7: detail van een elektronische componenten ... Zoals je duidelijk op de foto ziet, houdt Johan het objectief gewoon omgekeerd tegen het camerahuis. Hoewel gebruikelijk (kan zijn) (is) voor testen, is dit echt niet van toepassing tijdens de "echte" praktijk. Hier gebruiken we een klein hulpmiddel dat onze hand vervangt. We maken gebruik van een zogenaamde 'aanpassingsring' om het objectief te plaatsen op je camera. 1 zijde van die aanpassingsring bevat schroefdraad, de andere kant de bij je camera horende bajonet koppeling. Op deze manier kun je fatsoenlijk het objectief op je camera plaatsen zonder gevaar van indringend stof, lichtvervuiling … (zie foto 8). Belangrijk is wel dat je over een objectief beschikt waarvan je manueel het diafragma kan aanpassen en nog belangrijker, dit hoeft geen merk-eigen objectief te zijn gezien je het omgekeerd gebruikt. Het gebruik van deze methode impliceert wel dat alles manueel dient ingesteld te worden.
Foto 8: aanpassingsring (bajonet koppeling, schroefdraad) 5. Wim werd gewoon wild toen we zagen welke schitterende resultaten we bereikten met een doodgewone omgekeerde lens. Zijn volgende stap was 'gewoon' een omgekeerde lens op een primaire lens monteren. Hiervoor hadden we wel een ander middel nodig om beide aan elkaar te hechten. Een aanpassingsring met 2 schroefdraad-zijden en waarvan 1 met dezelfde diameter van de primaire lens en de 2de met de diameter van de omgekeerde lens. Geloof het of niet, maar tovenaar Wim haalde het uit zijn rugzak .... (Zie foto 9).
Foto 9: Aanpassingsring (schroefdraad, schroefdraad) Hieronder een foto van een vlinder die Hans mee bracht (dode, natuurlijk ..). De foto werd genomen met een 100 mm macrolens, gecombineerd met een omgekeerd 50mm objectief. Je ziet duidelijk de haren en de oogbollen.
Op het eerste gezicht lijkt dit een wel vreemde manier van werken met een camera, maar de methode is goed en doet het prima ! Onnodig te zeggen dat handmatig gebruik, geduld, testen en oefenen hier meer dan nodig zijn. Al doende leert men of vakmanschap is meesterschap. Indien je dit zelf te wil proberen mag je niet vergeten het diafragma van de omgekeerde lens volledig open te zetten! De primaire lens wordt dan op haar gewone wijze gebruikt. Deze manier van werken komt overeen met die van het gebruik van een ‘close-up’-lens. 6. Iedere deelnemer was ondertussen opgewarmd en werkte 'op snelheid'. We combineerden tussenringen en omgekeerde lenzen waarbij we schitterende resultaten kregen. Als voorwerpafstand zaten we nog best aanvaardbaard. Ongeveer 10 cm. In de volgende opname zie je het verschil tussen een foto genomen met een 'gewoon' macro-objectief (100mm) en hetzelfde object (één van Wim's vliegen ...) gemaakt met tussenringen en een omgekeerd objectief. We hebben eveneens een aantal foto's van dit schepsel, genomen met verschillende diafragma's (spelen met licht). En indien je de foto’s graag op ware grootte hebt om boven je bed te hangen willen we deze met veel plezier ter beschikking stellen. Wel graag een foto terug van hoe je dat hebt gedaan en verkocht gekregen
Foto 10: vlieg, gefotografeerd met een macro-lens
Foto 11: dezelfde vlieg, gefotografeerd met tussenringen en een omgekeerd objectief
7. Hoe betoverd, bewogen dat we wel waren. We wilden nog verder op exploratie gaan. In de glaskast zit nog een glasstuk (zo benoemen wij, de fotografen diverse objectieven evenals hun neven en nichten) dat we niet vernoemd hebben: de convertor .... Een convertor is een klein stukje glas dat toelaat om de brandpuntsafstand te vermenigvuldigen met een bepaalde factor 1.4, 1.7, 2.0, ... tot een factor 3 ... Dus, indien je een 200 mm lens combineert met een factor 2 convertor, verkrijg je een 400 mm lens. Het kost je een paar stops, maar je wint dit dik terug op de focus.
Foto 12: Een x2 convertor Wat indien we nu zo een convertor combineren met tussenringen en een omgekeerde lens ? Wat zou hiervan het resultaat zijn ? En waar plaatsen we de convertor het beste ? Voor, achter de omgekeerde lens ? Tussen de tussenringen of ervoor of erachter ? We testten het even uit! Kijk even naar 'echte’ micro-opnames van de - nu al - bekende vlieg die Wim mee bracht …
Foto 13: Wim's bekende vlieg, schitterend.
Foto 14: Een andere opname
En wat gebeurde er verder met Hans zijn vlinder ? Slagen we ook hier in het nemen van dergelijke opnames ? Jawel, ook dat lukte wonderwel !
Foto 15: De vlinder, in volle glorie! Je merkt hier een kleine draad tussen het hoofd van de vlinder en zijn linker vleugel. Dit geeft aan dat de vlinder werd gedood door een spin (en niet door Hans!). 8. Geloof het of niet, maar deze workshop stopte niet op dit punt. Onderstaande foto's zijn gemaakt met dezelfde opstelling van lenzen (convertor, tussenringen, omgekeerde lens). Deze keer echter werd gebruik gemaakt van een omgekeerd 28 mm objectief (voorheen gebruikten we een 50 mm lens, weet je nog?). Alhoewel deze foto’s niet echt scherp meer zijn kunnen we ze toch beschouwen als geslaagd indien je rekening houdt met de omstandigheden en de snelheid waarmee we te werk zijn gegaan. De foto's zijn een gaasvlieg, een keer met omgekeerde 50mm en tussenringen en een keer met de volledige beschikbare optische set (tussenringen, convertor) en een omgekeerde 28 mm lens).
Hieronder een idee over de technische opbouw van de workshop:
Foto 16: een 'home-made' driepoot...
Foto 17: of hoe we de vlinder fotografeerden ...
En hoe we de vliegopnames maakten…
Foto 18: Wim in actie ... Enkele bedenkingen: Na deze workshop erkenden en aanvaardden alle deelnemers het feit dat macro fotografie niet eenvoudig is. Om die reden organiseerden we deze workshop om na te gaan hoe via testen en proberen diverse oplossingen worden aangeboden en gebruikt worden. Hierbij werden door de deelnemers regels opgesteld en werden die ook in acht genomen: 1. We zijn allemaal amateurs. Twee personen weten meer dan een, en meer dan twee is nog veel beter. 2. Begin niet onbezonnen aankopen van objectieven. Probeer het gewoon eens met het materiaal waarover je, we beschikken (en delen met respect voor andermans apparatuur). Als je iets wil testen, vraag het dan gewoon, een objectief, een tussenring, een aanpassingsring …. 3. Raak niet gefrustreerd. Houd in gedachten dat oefening, geduld, geluk trefwoorden zijn in de bijzonder gekke en moeilijke wereld van macro en micro fotografie. 4. Dit is geen wedstrijd. Probeer foto's te maken, beleef er vooral plezier aan en deel dit. Met deze regels in het achterhoofd zijn we trots je het resultaat van deze workshop te kunnen tonen. We werkten samen om dit (de één neemt foto's, een ander verzorgt de belichting, iemand anders verplaatst de objecten, ...) om dit waar te maken en vermoedelijk is dit wel de grote meerwaarde van de oefening.
Tenslotte een kleine dwaling: Wanneer we naar deze wonderbare kleine wezens kijken die volledig zijn uitgerust om te overleven in de natuur, vechten voor eten en leven ... En wanneer we om ons heen kijken naar een wereld vol onvriendelijkheid, oorlog ... Wie is dan hier de grootste en wie de kleinste ...? ---o---o---O---o---o---
