Vlinders
12
7e
nummer
november
4,
1992
in het Woldlakebos
Dagvlinders Het Woldlakebos
Jaargang
in Noordwest-Overijssel is rijk
aan
zoomd
vlinders, zelfs de Zilveren
delpad
maan
bewonderd worden.
kan
er
Afgelopen
vanaf het
wan-
heeft
zomer
met
ken. Er is
gebied
de
planten
vlinders
en
van
dit
mooie overgang
een
le, vochtige vegetatie
laagveen-
onderzocht.
tatie
van
en
hoge
naar een
vege-
Riet, Kattestaart, Koninginnekruid
echte
zijn
Kattestaart
en
Koninginne-
en
vlinderplanten
dikkopjes, witjes
veel
schra-
van een
Moerasviooltje,
met
Tormentil
Moerasspirea.
en
kruid
om-
brede, veelal kruidenrijke rietstro-
Walemavel
Martin Heinen
De sloten zijn vaak
paden (Vinke, 1983).
trekken
en
ook de Zilveren augustus vloog
5
Op
vossen aan.
Martin Heinen maan
mas-
saal op Kattestaart. Het Woldlakebos risch
gebied
ten
temidden
ligt
noorden
(gemeente Usselham). Het van
het nationaal park
het agra-
van
Scheerwolde
van
is
een
onderdeel
‘De Weerribben’
en
De
vochtige
broekbossen hebben
ruigtkruiden-vegetatie lis, Bitterzoet
en
wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Het ge-
zijn
bied is
ken in het Braamstruweel
een
dat in de
sterk ontwaterd
laagveenmoeras
jaren vijftig nog vergelijkbaar
was
gevarieerd
en
en
en
op
Bruin
en
en
struwelen
zonnige plek-
zijn regelmatig
dikkopjes, witjes, Citroenvlinder, je
Gele
plaatselijk Elzenzegge
Moerasvaren. De bosranden
open
een
Valeriaan,
met
Landkaart-
zandoogje fouragerend aangetrof-
fen.
Om het brede
gebied
van
zand
het terrein. De
met
troost en
het
zijn, groeit
ge 1: De
ligging
van het
met
de Weerribben. Door de
(ten
behoeve
ontwatering
hebben
Gewoon
pad
een
wor-
vege-
ogen-
struisgras,
zijn plaatselijk
zegge,
Pijen
vochtige plekken Over het
jonker.
paden
over-
met
Biezeknoppen
waar
veel Kale
bermen
en
alge-
een
gevari-
structuurrijke vegetatie.
Er komen veel
en
in
hoger het
Brunei, Stijve
Er
Daar
hebben de
en
en
van
Blauwgrasland-type
Blauwe
pestrootje.
eerde
met
Reukgras.
naar
Kruipganzerik.
meen
iets
delen
zijn
een on-
Tormentil. De bermen langs de pa-
en
gangen
hebben
liggen
onder andere
zijn begroeid
Witbol
Figuur
en
meeste
regelmatig gemaaid
tatie
den
kunnen doorkruisen
paden aangelegd. Zij
dergrond
den
te
dagvlinders
grazige vegetaties
van
voor,
dro-
schrale,
zoals dikkop-
jes, Koevinkje, Argusvlinder, Hooibeestje
en
Woldlakebos.
snelde
van
de
is
landbouw)
er
broekbos
met
weel. Het
rijk
gebied
is echter
watervegetaties
Krabbescheer
werd
Wilgen-, Gagel-
wordt doorsneden
en
waarin
sloten
1983).
bosgroei opgetreden (Vinke,
Het bos bestaat vooral uit Berken-
zijn
afgegraven
toen
voor
met
van
veelvuldig
ontstaan
nog
de
en
een ver-
en
Elzen-
water-
brede sloten
plomp
en
voorkomen. Deze
ter
plekke grond
aanleg
zandoogje. Op plaatsen
berm ook Kale
ren
maan
waar
jonker voorkomt,
in de
is de Zilve-
waargenomen.
Braamstru-
steeds
Gele
Bruin
van
wandel-
DE ZOMERINVENTARISATIE
Het Woldlakebos is op
augustus, steeds zocht. Het
gen
en
met
gebied
paden.
is
Er is
7,
15
zonnig
en
16 juli
warm
5
weer, be-
vrij toegankelijk een
en
op
we-
wandelroute via bor-
Dagvlinders
in het
13
Woldlakebos
den
die
uitgezet
grotendeels
is
gevolgd (zie
figuur 2). In tabel 1 die in de
Hierbij zijn
zijn
staan
voor
lakebos
alle vlindersoorten vermeld
zomer
ook de
ligt)
en
blijkt
nieuwe
van
het
aantal
soorten
dagvlinders
en
soort
eerste
Tekening: Adri
maan.
Karman.
juli
16-44
zijn
de Kom-
twee
exemplaren
Woldlakebos Vinke Vinke
Heinen Heinen 1992
28
20
aantal
soorten: soorten;
lineola
100
Zwartsprietdikkopje
Thymelicus
Geelsprietdikkopje Geelsprietdikkopje
Thymelicus sylvestris sylvestris
10-100
Groot
Ochlodes
100
dikkopje
Kommavlinder Kommavlinder
Hesperia Hesperia
Aardbeivlinder Aardbeivlinder
Pyrgus
venatus comma comma
-
-
malvae
10-100 10-100
21
10-100
10-100 10-100
-
1-10
-
-
+
10-100 2
-
Gele luzernevlinder Gele
Colias
Citroenvlinder
rhamni Gonepteryx rhamni Gonepteryx
10-100
1-10
10-100
Groot Groot
Pieris brassicae Pieris
100
1-10
10-100 1-10
koolwitje koolwitje
1-10
hyale
+ +
Klein
geaderd witje
Pieris
napi
100
10-100
Klein Klein
koolwitje koolwitje
Pieris
rapae
10-100
1-10
Anthocharis cardamines rubi
10-100
+ +
-
10-100
-
Groentje Groentje
Callophrys
10-100
-
Kleine Kleine
Lycaena phiaeas phlaeas
10-100
-
Lycaena dispar
1-10
-
-
Bruine vuurvlinder Bruine vuurvlinder
Heodes tityrus Heodes
10-100
-
-
Heideblauwtje
Plebejus Ptebejus
1-10
Icarusblauwtje Icarusblauwtje
Polyommatus
vuurvlinder
icarus
1-10
+ +
-
-
1-10
-
1-10
Celastrina argiolus
10-100
Vanessa atalanta atalanta Vanessa
10-100
1-10
1-10
1-10
1-10
1-10
100
1-10
10-100 10-100
Distelvlinder
Cynthia
Kleine
Aglais
vos
argus argus
cardui
urticae
-
Gehakkelde aurelia
Polygonia Polygonia c-album
Dagpauwoog Oagpauwoog
Inachis io
100
1-10
Landkaartje Landkaartje
Araschnia levana
10-100
1-10
Zilveren Zilveren maan
Clossiana selene
10-100
10-100
Issoria lathonia lathonia
-
1-10
-
1 10-100 10-100 1-10 30
-
-
Argusvlinder Argusvlinder
Lasiomata megera
10-100 10-100
+ +
10-100
Koevinkje
Aphantopus hyperanthus
1-10
1-10 1-10
10-100
Hooibeestje
Coenonympha pamphilus
100
+ +
1-10
Bruin
Maniola Maniola jurtina jurtina
100
10-100
100
zandoogje
van
dagvlinders zijn
in het Woldlakebos.
totaal
Kleine parelmoervlinder parelmoervlinder
Zilveren
op 7
1982 1982
Atalanta
en
zomer
de Gehakkelde aurelia. Van de
1981-86 1981-86
Boomblauwtje Boomblauwtje
koolwitje
in de
aangetroffen,
inventarisatie-jaar:
vuurvlinder Grote vuurvlinder
Klein
soorten
Tax Tax
Oranjetipje Oranjetipje
dikkopje,
soorten
in het Woldlakebos. Er
zijn
Uurhok
met
1981-1986
buiten juli-augustus waargenomen.
Bron:
Bloeiende Katteslaart
dat
het Wold-
het onderzoek in de
er
mavlinder
Overzicht
periode
van
(1983).
twee
is
(waarin
Uit deze tabel
waargenomen
1:
waargenomen.
die opgegeven
Weerribben door Vinke
1992 in totaal 21
Tabel
16-44
de
voor
(1989)
zijn
soorten
het uurhok
door Tax
+: soort
1992
van
Vlinders
14
7e
jaargang
november
4,
nummer
1992
had. De Gele luzemevlinder is
gemene
trekvlinder die
heeft als
dig
minder al-
vlinderbloemigen Deze
waardplanL
Woldlakebos
een
no-
in het
zijn
weinig aanwezig. Volgens
Ruud Jonker (SBB, mondei, meded.) zijn dit jaar andere
Overijssel.
bekend ook
dit
ded. R.
van
jaar
De Grote vuurvlinder is
de Weerribben, veel werd
Jonker).
vlinder kan
het
Woldlakebos gelopen route en
de
Zilveren
plaatsen
manen
waar de
zijn gezien.
juliwaarneming: *
1-3
*
■Jfc
1-3 ex. 4-10
met
Benelux
werd gevangen,
ervan
behulp
van
(Wynhoff
et
Dagvlinders al., 1990)
gelaten. Onmiskenbaar
was
de Gehakkelde aurelia op
van
vloog
met
de
van
en weer
los-
gezien (mondei,
me-
waar
de Grote
aan-
vuur-
voorkomen, zijn niet betrokken
bij het
Boomblauwtje
top
van
van
het
de
en
vliegen waarschijnlijk had
gebied. Eerstgenoemde
zijn
nog niet bereikt
vliegperiode
en
Boomblauwtje zijn waarnemingen
uit de directe
omgeving
bekend. In het Wold-
waarneming
lakebos is geen heide of
15
betekenis aanwezig langs de gelopen route,
heideterreintje
van
andere
vossen,
witjes
juli. Hij
en
dikkop-
zodat het
Heideblauwtje
ontbreekt in de
soor-
ex.
>10 ex.
jes
op Braam. Tax
(1992)
melden de
(1989)
soort
naar
het noorden
het onderzoek in 1992
(1989)
veel voor.
top
zijn
Vinke
de
van
parelmoer-
gedetermineerd.
De Kleine
parelmoer-
1992.
negen
die wel worden
van
waarnemingen
vlinders werden alle dieren als Zilveren
maan
op
de
vlinder is niet waargenomen in
(1983).
hadden het Oranjetipje, Groentje
Aardbeivlinder hun
Foto: Frans Hodzelmans.
en
tenlijst. Bij
het uurhok
blijvend
niet
aangetroffen
Swaay
land.
soorten
van
maan komt in
voor
soort
van ons
Van
Tijdens
meld door Tax
Noordwest-Overljssel nog
en
niet
16-44. Mogelijk rukt de
De Zilveren
de
gedetermi-
soort
ex.
augustuswaameming: *
gezien. Eén neerd
de
het onderzoek. De Bruine vuurvlinder
ook in het De in
waar
De in het Woldlakebos
wezige rietvegetaties,
Figuur 2:
er
al tientallen waargenomen in onder
en
vliegtijd
ver-
Hierde al
ge-
DE ZILVEREN
Tijdens zijn 15,
van
12
MAAN
de vier bezoeken in de Zilveren
en
30
maan
juli
en
augustus
respectievelijk 2,
exemplaren geteld.
In
figuur
2
in het
Dagvlinders
Figuur 4:
Doorsnede
van een
vliegplaats in juli Zilveren
Tekening: Martin
van
de
maan.
Heinen.
de
zijn
plaatsen ingetekend
de teldata dere
zij pal
en
te
de
om
soort
tussen
de 3
van
en
Fioringras,
5
van een
Zilveren
Tekening: Martin
van de maan.
Heinen.
dan de
De
zijn
De ber-
De breedte
vegetatie
en
ligt
bestaat
eerste
gevallen
Kale
jon-
belangrijkste
generatie.
Het
de Zilveren
maan
jonker (Nijland 1991).
zijn
ook vlinders
een
vergrast vochtig heideterreintje van
van
het Vechtdal
de
bij
eerste
foe-
Dit
generatie.
Ommen is
In
ten noor-
een
populatie aanwezig
waar eveneens
jonkers groeien. Opvallend is plant,
het
tallen
voor
dat de waard-
Moerasviooltje, altijd van
de
vliegplaats
Dit is
groeit
een
het voorkomen
1991, Tax, 1989
en
van
van
Kale
in
in de directe
redelijke
aan-
de voorwaarden
deze
(Nijland,
soort
Van der Made & Van
Swaay, 1989). De tweede
generatie
vlinders werd op 5
au-
gustus vooral waargenomen in bloemrijke slootkanten, grenzend
aan
de hierboven be-
schreven bermen. Er werd massaal
geerd snede
op Kattestaart. In
gemaakt
van een
5 is
figuur
gefouraeen
door-
in grote vliegplaats
augustus.
dat in het Ottema-Wiersema-reservaat van
ne
omgeving
zeer
struisgras, Reukgras,
in alle
de
an-
observeren
graspaden
Deze distel is de
den
augustus
veel
maan.
ker
rageert op Kale
in
de Zilveren
Gewoon
van
tot
op
voornaamste
en
(figuur 4).
soort
In het Woldlakebos
meter.
in Friesland 61%
Doorsnede
te
Biezeknoppen
blijkt
5:
goed
enigszins vochtig.
nectarplant
Figuur
hier
slootkanten de
en
de
natuurgebieden liggen
zijn lager gelegen
daardoor
uit
tegenstelling
in
fotograferen.
vliegplaatsen
waar
wandelroute. Het is
naast een
de bennen
men
In
vloog.
vliegplaatsen
boeiend
vliegplaats
15
Woldlakebos
klei-
Opvallend
was
het
vlieggedrag
ders. Heel nauwkeurig
gelslagen
de
volgd. Bij veren
een
maan
de vlinder
structuur
de vlin-
werd met snelle vleuvan
de
vegetatie
lage begroeiing vloog
laag, bij
tot
van
een
in de top
ge-
de Zil-
hogere plant vloog
van
de
bloeistengel.
16
Vlinders
Een de
jaargang
7e
werd niet vaak
pad
leen op planten die op
volgen
vegetatie
door
ken de
staan
een
vlogen
plaats
open
al-
ston-
in de
mozaïekpatronen
van
is
patrouillerende mannetjes
plaatsen
meer
op
vlinders
fouragerende
den. Het
in
en
weinig
De in de slootkant op
exemplaren gezien. Kattestaart
overgestoken
werden ook
hogere vegetatie
november
4,
nummer
vrouwtjes
bekend. De
zoe-
Moerasviooltjes, die goed zichtbaar
in de
vegetatie.
BEHOUD VAN DE ZILVEREN MAAN In de Weerribben derden Zilveren
(Van
de Wieden kunnen hon-
en
worden
manen
der Made & Van
Ruud Jonker
aangetroffen Ook
Swaay, 1989).
meldt dal in
(SBB)
1992 vele
door de
exemplaren tijdens boottochtjes
Weerribben werden waargenomen. Vooralsde
lijkt
nog
Noord-West
ding
de
van
zich
soort
goed
Overijssel.
Voor de instandhou-
is het handhaven
soort
huidige verschralingsbeheer het
bij
komen. Het is ook
en
ruigtekruiden
Uitbreiding
het
van
maan
middel
een
worden
nen
ook
nen
In
1992
summer
a
butterfly inventarory made in
was
the ‘Woldlake-
bos’. This
nature
den.
buiten de
de in
drained marshland
and
water-filled
a
wide
ditches
variety
vegetation.
with
are
Results
in het
men
van
een
slootkanten
agrarisch gebied
vochtige schraallandjes
van
goed en
ber-
het creëren
en
is dan gewenst
of the
descrip-
Made,
was
J.G.
deijaar-
van
mentioned
in
C.
1989.
Swaay,
van
Vlinders 4
(2):
Twee vlin-
8-11.
made
Nijland, F.,
the observed
der &
vlinders. 1991.
De Zilveren
maan
in het Ottema-Wier-
species semareservaat.
as
infrastructuur door
ecologische
maai-en afvoerbeheer
of
biotops.
comparison
with
natuurgebieden
moeilijkst zijn. Aanpassing
LITERATUUR
tion of the A
ver-
plaatsvin-
given together
detailed
a
kan
a
area
van
survey
kun-
wijze
reserve
consists of woods
with
biotopen
elkaar worden
met
uitwisseling
Realisering
van
het areaal kun-
bonden zodat er
zal nog het
vlinder is. Door
deze
uitgebreid. Op
vliegplaatsen
SUMMARY
zou
geweerd.
buiten de hui-
maken
geschikt
omgeving
met
omdat de Zilve-
moeilijk
vrij honkvaste
het
van
in de directe
voor-
vegeta-
verruiging
worden
waar-
en
moeten
leefgebied
is
dige vliegplaatsen ren
moet
belang
dat de
belang
het
van
jonker
nabijheid
van
is. Te grote
structuurrijk
Riet
van
de Kale
Moerasviooltje,
Kattestaart in eikaars
tie
handhaven in
te
Vlinders 6
(2):
20-27.
the Atlas
Swaay,
C.
van,
1992. Eerste
dagvlinderwaamemingen
of Dutch Butterflies. 1991. De Gehakkelde
Special to the
attention is
species
selene,
its
given
flight behaviour,
van
Vlinders 7
de Nederlandse
(1):
17.
dagvlinders,
’s
Graveland/Wageningen.
its
Vinke, M., 1983. Vergelijking
van
de
dagvlinderfauna
and
management measures preserve
1989. Atlas
Clossiana
biotop,
the
Tax, M.H.,
aurelia.
species.
in
twaalf transekten
in
het natuurreservaat De Weer-
to
ribben.
Rapport R.I.N./ S.O.L., Leersum/Utrecht.
Wynhoff, l,
J.
Dagvlinders
van
van
der Made & C. de Benelux.
van
Swaay,
Utrecht
1990.
1992
