7 e biologische diversiteit
D
een moeilijk te vrijwaren rijkdom
In Ukkel … Onze Gemeente Ukkel maakt deel uit van de groenste gemeenten van Brussel. In een Ukkelse straat of in het Zoniënwoud kan u soms interessante dieren of planten waarnemen. Enkele voorbeelden : wat is het verschil tussen bijvoorbeeld de vos en de Koreaanse eekhoorn, de Japanse duizendknoop en de Amerikaanse vogelkers ? De Koreaanse eekhoorn, de Japanse duizendknoop en de Amerikaanse vogelkers zijn exotische soorten waaraan het publiek weinig aandacht verleent maar die een zeker gevaar vormen terwijl de vos, typisch voor ons land, niet welkom is in ons stadsweefsel. Hij is echter een beschermd dier. De vos wordt steeds zichtbaarder in Ukkel. Hij is eigenlijk niet gevaarlijk voor de mens en de huisdieren, die hij schuwt. Volgens de WGO is hondsdolheid sinds 2001 uitgeroeid in België. De vos wordt vaak als een hinder beschouwd, omdat hij kippenhokken plundert en vuilniszakken openscheurt. Met eenvoudige voorzorgsmaatregelen kunnen deze ongemakken vermeden worden. Zijn rol van roofdier compenseert deze hinder doordat hij de populatie van enkele door de mens weinig gewaardeerde soorten (ratten, bosmuizen, muizen, spinnen, …) controleert. De vos is dus onontbeerlijk voor de biologische diversiteit in onze Gemeente. Hij is van essentieel belang in de voedselketen. De Koreaanse eekhoorn is een exotische soort die niet afkomstig is uit onze streken en als huisdier in ons land ingevoerd - 97 -
werd. De eigenaars hebben hem in de natuur vrijgelaten en hij is erin geslaagd te overleven en zich te vermenigvuldigen. Welk is het probleem ? Ondanks zijn aangenaam uitzicht is deze eekhoorn een rivaal voor de inheemse rode eekhoorn die deze concurrentie slecht verdraagt. Beide wonen in hetzelfde ecologisch nest. Het ecologische nest van een dierensoort bestaat uit de door dit dier gezochte omgevingselementen (habitat, temperatuur, voedsel, …). Gelijkaardige voorbeelden zijn talrijk en in verband te stellen met de mode : muskusrat, Nijlgans, Magelaanganzen, waterschildpadjes uit Florida, halsbandparkieten… en morgen ? Men moet voorzichtig en verantwoordelijk zijn. De invoer van exotische huisdieren vermijden en in ieder geval ze nooit in de natuur vrijlaten wanneer men er genoeg van krijgt ! De Japanse duizendknoop en de Amerikaans vogelkers zijn exotische plantensoorten die overwoekerend zijn en zich dus ten nadele van de andere soorten vermenigvuldigen. De Japanse duizendknoop is een struikgewasachtige plant die bijna overal groeit, vooral op braakterreinen, dankzij zijn goede weerstand tegen verontreiniging. Hij groeit zelfs in muurspleten. Zij concurreert met de andere plantensoorten die hij verwijdert waardoor de flora verarmd wordt. Zelfs de controle van zijn populatie stelt al ernstige problemen. De dieren- en plantendiversiteit van onze omgeving is een rijkdom die verdiend en onderhouden moet worden. Niet alles is goed. Indien men nog wil profiteren van de inheemse soorten moet men voorzichtig zijn en niet als een tovenaarsleerling handelen door exotische soorten te introduceren waarvan men de (te goede) aanpassingscapaciteit niet of weinig kent. … en elders op onze planeet de mens is verantwoordelijk voor het verlies van de biodiversiteit. Hij heeft sinds de 16de eeuw, en vooral sinds het - 98 -
begin van de laatste eeuw, een versnelling veroorzaakt in het uitsterven van tal van soorten in de fauna en de flora. Het huidige uitstervingspercentage is 10.000 keer hoger dan het natuurlijke uitstervingspercentage. Ongeveer 25% van de zoogdieren en 11% van de vogelsoorten zijn onmiddellijk bedreigt om te verdwijnen. Dit zonder te spreken over het verlies van verschillende plantensoorten zonder twijfel minder waarneembaar. De belangrijkste oorzaken van het verlies van deze biologische diversiteit zijn : • het milieubederf en het verlies van woonplaatsen ; • de invoer van uitheemse soorten (« bioinvasie ») ; • de vervuiling, waarvan de opwarming van de planeet en het gat in de ozonlaag het resultaat zijn ; • de onmiddellijke exploitatie van wilde soorten. Waarom de biodiversiteit beschermen ? • om ze onmiddellijk te kunnen gebruiken als bron : − in de farmaceutische sector : een kwart van de voorgeschreven medicijnen bevat natuurlijke produkten. Tal van medicinale vermogens blijven nog te ontdekken ; − op voedingsvlak : een heel gering percentage van de vegetatie en de dieren werden getemd en dienen om de mens te voeden. Op de huidige 80.000 beschreven eetbare planten, worden er slechts 150 gekweekt ; − op industrieel gebied : tal van andere produkten onmiddellijk afkomstig uit de natuur komen voor in een industriële verwerking en worden op de markt gebracht ; − op genetisch vlak : de natuur is een onmetelijke genenbank waarvan de mens een beter gebruik zou kunnen maken ; • wegens de diensten bewezen aan het milieu : de natuurgebieden bewijzen tal van diensten aan onze - 99 -
•
•
•
planeet. Het is dankzij deze diensten dat de mens zich kon ontwikkelen en kan leven zoals vandaag. Onder deze diensten, kunnen we de volgende bijvoorbeeld aanhalen : de bestuiving van de planten door de insekten, de luchten waterzuivering, … op wetenschappelijk vlak : de wilde soorten verschaffen noodzakelijke grondstoffen voor zuiver wetenschappelijk onderzoek. Het verlies van de biodiversiteit doet ons informatie en een potentiële kennis verliezen die voor altijd onbruikbaar zullen zijn ; voor zijn sociale voordelen : de natuurlijke ecosystemen worden meer en meer gebruikt als ontspanningsruimten en voor toeristische bestemmingen. Veel mensen vinden hun welbehagen door de natuur op prijs te stellen ; voor zijn bestaanswaarde : de levende wezens die op onze planeet leven zijn de vrucht, net als wij, van een lange evolutie die miljoenen jaren geduurd heeft. Bij wijze van spreken, net zoals elke mens het recht heeft op leven, heeft elk soort het recht op leven zonder er een economische of materiële rechtvaardiging te moeten achter zoeken ;
Een ander voorbeeld dat bijzonder verontrustend is : is de verdwijning van de bijen. De alarmkreet werd gegeven door de europese bijenkwekers (die in hun bijenkorven een hoger sterftecijfer met ongewoonlijke pathologische symptomen waarnemen). De eerste oorzaak van deze “ecologische catastrofe”, lijkt het organisch gebruik te zijn van nieuwe pesticiden met een heel breed spectrum en met een lange levensduur. We voegen daarbij de emotionele dimensie van het behoudt van de biodiversiteit : onder de bekendste bedreigde en belangrijke soorten in de publieke inbeelding bevinden zich de asiatische olifant, de tijger of de panda, om deze maar te noemen. Hoe aan onze kinderen later uitleggen dat deze dieren enkel en alleen nog bestaan onder de vorm van speelgoed en pluisbeestjes. - 100 -
Een moeilijk te vrijwaren biologische diversiteit tussen de overwoekerende soorten (links) en de te beschermen soorten (rechts) - 101 -
