65 jarig jubileum VTV 4. Wat er misging 6. Holland week in Changsha City 7. Klootschieten in Diepenheim 9. De Blokkerder Dansgroep naar Amsterdam 10

Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland Nr. 1 2013 (4x per jaar) - Jaargang 50 - Oplage 2000

Omslag: ‘trouwfoto’ van Wim en Rini Vreman leden van dansgroep ‘'t Olde Getrouw’ uit Varsseveld locatie: ‘de Radstake’, Heelweg

foto: Coby van Toledo

Voorwoord 3 65 jarig jubileum VTV

4

Wat er misging

6

Holland week in Changsha City

7

‘Klootschieten’ in Diepenheim

9

De Blokkerder Dansgroep naar Amsterdam

10

Traditionele broodlevering bij de Muldersfluite

12

Folkloredag in Hoogwoud

14

Kerkgang in het Zuiderzeemuseum

15

Jubileum Snitser Skotsploech

16

Districtsfestival district Oost

17

Folklorevereniging De Wurf

18

Dansleiderscursus District Oost

20

Cursus knipmutsen wassen en opmaken

22

Imagoproblemen, beperkingen..... mogelijkheden?

24

Feesten, Festivals en Folklore

26

Colofon 27 2

Nummer 1 2013

Bedankt en Good Goan Beste folkloristen, Dit is mijn laatste voorwoord als voorzitter van de Federatie. Ik heb helaas vanwege gebrek aan tijd besloten om mijn voorzitterschap neer te leggen. Door mijn vele activiteiten loopt mijn agenda overvol en heb ik keuzes moeten maken. Ik ben zelf enorm druk met mijn eigen muziek van het ‘Brook Duo’ en ‘de Wierdense Revue’. Dit neemt vele weekenden in beslag. Ook wordt er een speelfilm gemaakt van een volksverhaal dat ik heb geschreven. Te vaak moet ik nee zeggen tegen de federatie en daarmee doe ik U tekort. De folklore zit in een veranderende omgeving en dat vergt aanpassingen van ons. Dat gaat moeizaam en met wisselend succes. Aan de ene kant de vergrijzing en aan de andere kant de nieuwe groepen jongeren die op staan. Aan de ene kant de preciezen en aan de andere kant de rekkelijken. Kortom er zullen verdere keuzes gemaakt moeten worden door ons allen. Een uitdagende tijd dus. Ik dank U allen voor Uw loyaliteit en Uw inzet. In het bijzonder dank ik mijn medebestuursleden en wens ik hen veel succes en vooral ook veel plezier voor de toekomst. Tot ziens heet in het Twents ‘Good Goan’. Ik wens U allen veel gezondheid en een goede folkloristische toekomst. Bedankt en Good Goan, Gert-Jan Oplaat



Nummer 1 2013

3

65 jarig jubileum VTV tekst: Jan Kooijman foto: Rob Bonsen

De Vereniging tot instandhouding van de Terschellinger Volksdansen bereikte in november vorig jaar de (toen nog) pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar. In het weekend van 16-18 november 2012 werd dit gevierd samen met Volksdansverenigingen uit Fanø (Denemarken) en Sente (België). Donderdags kwamen de Denen al op het eiland aan. Zij werden bij aankomst van de boot met harmonicamuziek door een grote delegatie VTV leden opgewacht met een slokje en begeleid naar Hotel Nap. Ook de heer des huizes wachtte zijn gasten al bij de deur op met een welkomstdrankje. Samen met de afhalers werd in het hotel alvast een voorproefje genomen op de gezellige uurtjes die later nog met elkaar zouden worden doorgebracht. Op vrijdagmorgen werd ook de groep uit Vlaanderen met muziek van de boot gehaald en verspreid onder gastgezinnen. Toevallig zat er op die boot ook een TV ploeg van de KRO, die filmopnamen maakte voor een programma waarom mensen naar Terschelling gaan. Nou, dat was natuurlijk koren op de molen. Die Terschellingers zagen nooit iemand van de groep van boord komen. Later kwam de aap uit de mouw: ze waren door de filmploeg gevraagd om als laatste de boot te verlaten zodat zij als groep konden worden gefilmd en daarna moest natuurlijk ook nog de ontmoeting met de VTV leden worden gefilmd. Deze beelden zijn op 5 februari om vijf voor half acht uitgezonden in het programma Eilanders.

Op vrijdagmiddag stond het Wrakkenmuseum op het programma. Hille van Dieren, de eigenaar van het museum is actief lid van het duikteam Ecuador. Hij heeft in de loop der jaren op zoveel wrakken boven Terschelling gedoken en daarvan zoveel 4

Nummer 1 2013

spullen buitgemaakt, dat hij daar een compleet museum mee kon inrichten. Hille heeft ons in geuren en kleuren verteld hoe dat allemaal is gegaan en dat de ‘stilen’, waarmee vroeger de boerderijen werden gebouwd meestal afkomstig waren van schepen die boven Terschelling waren vergaan. Zijn museum is bijvoorbeeld gebouwd met de masten van de Cyprian. Dit schip is in oktober 1905 vergaan. Het strandde bij paal 10 en brak in twee stukken. De drie masten gingen overboord, raakten in zee en spoelden vervolgens op het strand aan. De bemanning van dit schip is gered doordat drie mannen zich te paard in zee waagden om een lijn over te brengen die steeds weer te kort bleek. Uiteindelijk slaagde de toen 20 jarige Jan Kooijman erin een verbinding met het schip tot stand te brengen. Langs deze lijn kon men met de reddingboot het wrak bereiken en zo uiteindelijk de veertien doornatte Noren aan boord nemen.

Op zaterdagmiddag werd een strandrit gemaakt naar ‘'t húske op 'e Hoek’. Helaas was het juist die middag erg mistig, waardoor er maar weinig te zien was. Alleen de strandrit zelf was ook al spectaculair voor onze gasten. De Deense vrienden konden met z’n allen in de strandbus van Chris Scheepstra, waar Leo Bultje hen in het Engels toesprak. De Belgen werden, samen met hun gastgezinnen, vervoerd in Jeeps. Bij 't húske werd gestopt voor een versnapering en daarna is de stoet nog even doorgereden naar het Amelander gat. Ook hier kon men de vuurtoren van Ameland nóg niet zien. Terug bij Paal 8 was er nog gelegenheid om de reddingbootschuur van de KNRM te bekijken. Voor velen was dit een indrukwekkende belevenis. We werden daar in de verwarmde loods opgewacht door twee vrijwilligers waarvan er een in het Engels vertelde over het station Paal 8. Hoe vaak, en waarvoor zij bijvoorbeeld in actie moeten komen. Soms is dat omdat iemand te ver in zee is gegaan, maar het komt ook voor dat ze moeten uitrukken naar grote schepen die in de vaarroute in nood verkeren. Veel gasten hebben even een kijkje in de

Nummer 1 2013

5

reddingboot kunnen nemen en de Denen ontdekten al snel dat de reddingpakken, die aan de kapstokken hingen, uit Esbjerg kwamen. Na dit bezoek vertrok de stoet naar recreatiegebouw ET10 waar om vier uur koffie werd gedronken met pofkes en potsjekoek en waar door de jeugddansers een optreden werd verzorgd voor onze gasten. Daarna snel naar huis om zich om te kleden, want om zeven uur werd ieder weer aan tafel verwacht voor een stamppotbuffet, gemaakt door Flang Cupido. Aan dit buffet was speciale aandacht besteed; het bestond namelijk geheel uit Terschellinger producten.

Na het eten moesten er nog wat tafels worden verhuisd en om half negen kon voorzitter Annalies Abma de gezamenlijke dansavond openen , waar naast actieve leden, ook enige oud- en ereleden van de VTV aanwezig waren. Burgemeester Visser, die als erevoorzitter van de VTV ook met zijn vrouw was uitgenodigd, feliciteerde de VTV met haar 65 jarig bestaan en heette ook onze gasten hartelijk welkom op het eiland. Ook sprak hij zijn waardering uit over de organisatie van het feest en wenste de VTV nog vele actieve jaren toe. Om ongeveer twaalf uur werd de avond afgesloten en kon in de voorzaal nog worden nagefeest. Op zondag werden de meeste gasten weer door de gastgezinnen en andere VTV leden uitgezwaaid, maar ook zijn een aantal van hen langer op het eiland gebleven.

W I J VER ZORG EN DRU KWERK In overleg zorgen wij voor de gewenste oplossingen wat betreft modellen, kwaliteit en prijs.

Tel. 053 4283036 www.formenprint.nl 6

Nummer 1 2013

Holland week in Changsha City tekst: Barend Gottmer foto: archief dansgroep

Half februari 2012 kregen wij via de Federatie een foto toegezonden met de mededeling, dat de afzender naar deze dansgroep op zoek was. De foto was genomen tijdens het optreden van de West-Friese Dansgroep ‘Midwoud’ in 2010 in de Keukenhof te Lisse. De afzender, mevrouw Yong, directeur van CBTC International Trade B.V. en van Shen Yang-Land Horticulture & Landscape Company met vestigingen in Aalsmeer en in Shen Yang China leek het een goed idee, om in het kader van presentatie en promotie onze dansgroep in China te laten optreden. De voorbereidingen besloegen slechts enkele weken en op 22 maart 2012 vertrokken wij naar Beijing. Bijna onwerkelijk. In Beijing aangekomen, werd de groep per bus van het vliegveld overgebracht naar een hotel niet ver van het centrum van Beijing. Een stad met 20 miljoen inwoners! Het was de bedoeling, dat wij zouden optreden tijdens de officiële opening van de Holland week van de Province Botanical Garden te Changsha, een kleine 1400 kilometer ten zuiden van Beijing. In verband met de lage temperatuur was de bloei vertraagd en werd de opening van de Garden verzet en ons programma aangepast. We gingen van start met uitstapjes met een eigen bus en met tolken naar de ‘De Verboden Stad’, het Zomer en Winter Paleis van de Keizers van China en de Chinese Muur. Na twee dagen Beijing per vliegtuig naar Changsha. De Province Botanical Garden is een groot park met daarin gelegen een meertje met daarbij een hotel. Bij aankomst werden wij door een haag van in hun handen klappende personeelsleden ontvangen. Heel bijzonder! En dan nu waar de eigenlijk voor gekomen waren. De opening van de Hunan Province Botanical Garden. In de voorbereidingen naar onze optredens hadden wij Engelse tekst aangeleverd die werd omgezet in het Chinees.



Nummer 1 2013

7

De opening werd een geweldige happening op een plein omgetoverd tot een schouwtoneel. Speciale genodigden, gewichtige heren, veel pers, mooie dames, lange toespraken. De opening zelf ging gepaard met het loslaten van een groot aantal grote witte vlinders en het afschieten van twee kanonnen, die goud gekleurde confetti hoog de lucht in schoten. Door de lucht kwamen drie hanggliders aangevlogen, die een rood, de ander een wit en de derde een blauwe rooksliert achter zich lieten. Daarna kwamen wij in onze kostuums en met onze muziek. Het optreden was geslaagd en we haalden de kranten. Iedereen tevreden: de directeur van de Garden, mevrouw Yong en uiteraard wij zelf. Mevrouw Yong was gedurende de hele trip in China bij de groep aanwezig en nam na enkele dagen bij onze optredens zelf ook deel aan de presentatie van de groep. Door haar werd uitzonderlijk goed voor ons gezorgd. Wij hebben veel verschillende eetgelegenheden gezien en ervaren. Verder hebben we twee keer in het centrum van Changsha opgetreden op een podium van glas. Changsha is een stad met 6 miljoen inwoners. Het zag er zwart van de mensen.

Verder hebben we een aantal dagen met regelmaat optredens verzorgd in de Botanical Garden zelf. Daarbij werden van onze groep geweldig veel foto's genomen. Toen na twee dagen de temperatuur op liep na wat regen, veranderde de Garden enorm. Bloemen brulden de grond uit en bomen kwamen tot bloei. In een gedeelte aan het meer stonden bomen met witte bloesem, in de bomen en onder de bomen verlichting en weerspiegeling in het meer en daarbij een avondconcert met beroemde musici. Sprookjesachtig! Al met al een geweldige ervaring, die 12 dagen heeft geduurd, maar aanvoelt als twee maanden. We hebben heel intensief met elkaar opgetrokken en veel plezier beleefd aan elkaar en aan onze optredens. Wat is het dan toch bijzonder leuk om deel uit te maken van een dansgroep. 8

Nummer 1 2013

‘Klootschieten’ in Diepenheim tekst: Henny Veldhuis foto: Gerrit Meutstege

Na vele jaren goede samenwerking met VVV Diepenheim (nu VVV Hof van Twente genaamd) vanaf ongeveer 1970, kwam de vraag van de VVV of wij mee willen werken aan een arrangement ‘Huifkartocht / klootschieten’ . Dit idee is direct opgepakt. Op het Landgoed Westerflier, behorende bij het kasteel Nijenhuis, waar nog steeds de nazaten wonen van Rutger Jan Schimmelpenninck ‘de Raadscommissaris van de Bataafse Republiek 1805 - 1806’, is een prachtig parcours uitgezet door bossen, langs boerderijen, kasteel Westerflier en langs de rivier de Regge. Na enig overleg over ieders wensen is besloten om op zaterdag 22 september 2012 het nieuwe arrangement te presenteren. Alle VVV Hof van Twente medewerkers, platformleden en directrice Lianne Niemeijer zijn uitgenodigd in 't Schuurke, het onderkomen van de folkloristische vereniging de ‘Stedeker Daansers’. De gasten werden begroet door leden van de dansgroep in klederdracht en genoten van een heerlijk kop koffie en krentenbrood.

Voormalig voorzitter Gerrit Brinkers vertelde over het ontstaan van de ‘Stedeker Daansers’ in 1965. Er werd allereerst geoefend op de deel van de boerderijen van de toenmalige leden. Daarna is een kippenhok verbouwd tot het eerste vaste onderkomen van de vereniging en dat kreeg de naam 't Schuurke. Na ruim 30 jaar heeft een verhuizing plaatsgevonden naar een grotere locatie in Diepenheim.

Nummer 1 2013

9

Doch de naam 't Schuurke bleef behouden. De vereniging doet veel aan zelfwerkzaamheid. Steeds werden er nieuwe uitdagingen aangegaan. Bijvoorbeeld door het eens in de vijf jaar organiseren van een internationale festival met steeds meer nieuwe randactiviteiten. Regelmatige deelname aan buitenlandse festivals. De oprichting van de kindergroep de ‘Stedeker Krummels’ in 1975 en de jongerengroep de ‘Appeltjes van Oranje’ in 2010. Het verzorgen van kledingshows. Én: het beoefenen van één van de oudste sporten in Nederland. Voor het eerst genoemd in circa 1392: het klootschieten. Na deze toelichting vertok het gezelschap zittend in een huifkar door het mooie Diepenheim richting café restaurant De Viersprong. Dit is het oude jachthuis van de familie Schimmelpenninck. Daar werd het gezelschap verwelkomd door leden van de Stedeker Daansers die enkele oude traditionele dansen presenteerden onder begeleiding van accordeon- en harmonicamuziek. Vervolgens is onder het genot van een drankje en hapje het nieuwe arrangement officieel ingewijd door directrice Lianne Niemeijer. Aansluitend is het gezelschap gaan klootschieten begeleidt door de club-klootschieters ‘Duur de Wekke’. Halverwege werd er ook nog weer door enkele harmonicaspelers een gezellig deuntje gespeeld waardoor de sfeer er goed in kwam, mede ook door het nuttigen van een versnapering en een drankje. Het eindpunt van dit arrangement was bij café Boonk, waar onder het genot van een borrel en een hapje de prijzen werden uitgereikt. Kortom een gezellige middag. Hopelijk vindt dit arrangement een goed vervolg.

De Blokkerder Dansgroep naar Amsterdam tekst: Lies Dijkman foto: Rob Haagedoorn

Op 6 en 7 oktober 2012 werd in Amsterdam het Open Nederlands Kampioenschap handmatig klompen maken gehouden. Op de steiger van de Piet Hein kade stonden zo'n vijftien á zestien mannen te hakken, te snijden en te boren. Van Jack van der Voort, voorzitter van de organiserende Stichting Klompen Monument hadden wij als dansgroep een uitnodiging gekregen om beide dagen van twaalf tot vijf uur elk uur een optreden te verzorgen van zo'n vijftien minuten. Op onze website had men gezien dat we behalve op schoenen ook op klompen dansen. Omdat we de daagse uitgaansdracht dragen met hul en boerenhoedje is dat normaal. Dat we ook nog uit Noord-Holland kwamen en we dus geen lange reistijd hadden was een extra voordeel. Men vond het dan ook toepasselijk dat we ons ‘klompenprogramma’ dansten. Het waren voor ons gezellige, maar ook 10 Nummer 1 2013

leerzame dagen. We werden goed ontvangen en de verzorging was prima. Ons klompenprogramma bestaat voornamelijk uit polka's zoals Donder in het hooi. Dat kan betekenen gedonder in het hooi, maar ook kan de donder (onweer of bliksem) in het hooi inslaan. Nou dan heb je ook gedonder. Ook dansen wij De Kleine Molen. Gesplitst in groepjes van vier als de wieken van de molen, Hollandser kan het niet. Dan dansen we De Kruispolka, ook wel bekend als: O, mijn lieve Zwartkop. Boerenschotsen, of zoals wij bij ons zeggen Boereskossen, zijn dansen uit WestFriesland, waaronder ook Hou maar an me rokkie vast. Speciaal op klompen klinkt dat mooi op straat of een houten vloer.

Hak en Toon kan ook goed op klompen, maar vroeger werd deze op schoenen gedanst. Men beweert dat een schoenmaker deze dans gemaakt heeft. Hak en toon sleten sneller, daardoor hield hij zijn werk. Of het waar is weet ik niet. Ook dansen wij de Olderwetse Step. Een dans uit Amsterdam rond 1915. Bekend van het lied ‘Had je me maar met een knaakie er bij’. Al dansend zingen wij dit lied ook. Deze dansen en nog meer, dansen wij bij elk optreden, ook dikwijls op cruiseschepen met buitenlandse toeristen aan boord in de havens van Amsterdam, Hoorn of Enkhuizen. De toeristen bewonderen dan steeds onze klompen en zijn verbaasd over het feit dat we daar op kunnen dansen. Dit jaar weer zo'n twintig optredens op cruiseschepen en in juli naar de 50e Europeade In Gotha (Thuringen) in Duitsland. Veel dansactiviteiten geeft veel dansplezier.

Nummer 1 2013 11

Traditionele broodlevering bij de Muldersfluite tekst: Gerdien en Jan Saalmink foto's: collectie Wi'j eren 't Olde

Broodlevering bij de Muldersfluite op Hemelvaartsdag is een springlevende traditie van meer dan 500 jaar oud. Deze traditie heeft zijn oorsprong in oude markenrechten. Markenrechten zijn ontstaan tijdens de ontginning en ingebruikname van gemeenschappelijke gronden zoals heidevelden, veengronden en bossen. Dit was nodig want de grenzen van percelen waren nog niet vastgesteld. Deze rechten gaan over onderwerpen zoals de verdeling van de gronden, het steken van plaggen en het weiden van schapen. De rechten zijn toegewezen aan de eigenaren van omliggende boerderijen en worden mondeling aan nieuwe eigenaren overgeleverd. De eigenaren van de grootste boerderijen hadden natuurlijk de meeste rechten. Een mooi voorbeeld hiervan is de broodlevering bij het molenaarshuis de Muldersfluite tussen Zelhem en Hengelo (Gld). De boeren daar in de buurt mochten plaggen steken, als tegenprestatie moesten ze jaarlijks een roggebrood leveren voor de armen.

Uit oude archieven blijkt dat sinds 1559 er zo’n honderd boeren van de marken onder Zelhem en Hengelo verplicht waren een roggebrood te leveren van minstens 22 pond. Dit vond plaats bij de Muldersfluite, volgens de voorschriften werden de broden niet door de deur, maar door het opgeschoven venster van de opkamer naar binnen geschoven. Het wegen gebeurde onder controle van de plaatselijke notabelen. Deze zaten aan een lange tafel, rookten een Goudse pijp en ze dronken 12 Nummer 1 2013

een glas rode wijn. Degenen die het zwaarste brood leverde kreeg 2 flessen rode wijn. Woog het brood minder dan 22 pond, dan moesten er 6 stuivers betaald worden. Het grootste brood dat ooit geleverd werd woog maar liefst 151 pond. Anno 2013 is deze traditie nog springlevend, jaarlijks op Hemelvaartsdag is er nog steeds een broodlevering. Vanaf 12 uur is er een gezellige drukte bij de Muldersfluite aan de weg tussen Zelhem en Hengelo. Eigenaren van boerderijen, waarop de historische markenrechten gelden, leveren nog steeds de roggebroden. Er is vrolijke muziek van de boerenkapel van muziekvereniging Crescendo uit Hengelo. Demonstraties van oude ambachten worden gegeven, de plaatselijke Oudheidkundige vereniging en het museum Smedekinck uit Zelhem zijn aanwezig met stands. De broden worden bij een naburige boerderij opgehaald met een mooi versierde boerenwagen, vooraf gegaan door de boerenkapel en gevolgd door de folkloristische dansgroep Wi'j eren 't Olde in vol ornaat met mooie kleding voor het uitgaan en andere officiële gelegenheden. De dansgroep neemt al vele jaren deel. Hun aanwezigheid, hulp en optreden passen goed in het programma van de broodweging. De kleding, dansen en muziek zijn voor een groot deel zoals dat vroeger gebruikelijk was in onze omgeving. Zodra de broden in de boerenwagen zijn geladen gaat de optocht weer op weg naar de Muldersfluite. De belangstelling is inmiddels flink gegroeid, de notabelen zitten klaar en roken een Goudse pijp. Nadat de broden door de dansgroep afgeladen zijn worden ze gewogen onder het toeziend oog van de burgemeester. Nog steeds krijgt degene die het zwaarste brood levert 2 flessen wijn. Dan is het tijd voor een optreden van de dansgroep met bekende dansen zoals de Kruuspolka en de Veleta. Dit wordt geheel volgens de traditie afgesloten met de Drikusman, waar natuurlijk ook het publiek, de burgemeester en andere notabelen aan deelnemen. Hierna begint de verkoop, de grootste broden worden bij opbod verkocht. De opbrengst is altijd voor een plaatselijk goed doel. Ook in 2013 is er weer een broodlevering. Iedereen is van harte welkom. Het adres is Zelhemseweg 44, aan de weg tussen Zelhem en Hengelo. Zie voor mee informatie de websites van Oud Zelhem: www.oudzelhem.nl en van dansgroep Wi'j eren 't Olde: www.wijerentolde.nl.

Nummer 1 2013 13

Folkloredag in Hoogwoud tekst: Hans van Kampen

Na meer dan een kwart eeuw neemt Dhr. Hilbert Limpers afscheid als voorzitter van District West en afgevaardigde in het bestuur van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland. Vele afgevaardigden van dansgroepen van het district West waren afgereisd naar Hoogwoud voor de jaarlijkse bijeenkomst. Bij de entreedeur van het etablissement ‘De Opstap’ werden wij hartelijk ontvangen door enkele leden van de Hoogwoud dansgroep. Na een kop koffie of thee brak voor voorzitter Hilbert Limpers de tijd aan om de vergadering te openen. Een ieder werd hartelijk welkom geheten, in het bijzonder de voorzitter van de Federatie Gert-Jan Oplaat, erevoorzitter Wim Hilhorst en Andrien Blokker de zilveren speld draagster. Een extra woord van welkom was er voor de secretaresse Anny de Boer. Na een lange strijd en dankzij een sterk karakter is zij weer terug in ons midden. Vanuit de rolstoel kan zij goed haar mondje roeren. Het ziet er gunstig uit dat Anny weer terugkeert op haar plek als secretaris van district West. Geweldig. Vervolgens filosofeerde Hilbert Limpers over zijn betrokkenheid met de folklore en de vele buitenlandse ervaringen. In de slotzin kondigde hij aan dat dit de laatste vergadering is die hij voorzit en stelt hij de nieuwe voorzitter gerust met de woorden: “Hij krijgt een krachtig team, het is een eer met hen te mogen werken”. Na de gebruikelijke verslagen en notulen is het dan zover. Eindelijk het voorstellen van de nieuwe voorzitter: de Soestenaar Rijk van Doorn, een begaan folkloreman met een rijke ervaring. Van Doorn wordt onder een daverend applaus als nieuwe voorzitter geïnstalleerd. Penningmeester Dirk Burger neemt het woord en vertelt met veel elan dat Hilbert Limpers folkloretaal spreekt, een humoristisch man is en karakter heeft. Daar aansluitend vervolgt Federatievoorzitter Gert-Jan Oplaat: “Hilbert Limpers is de rust zelve, je steekt niet direct de kachel met hem aan. Sinds 1990 is hij gedurende drie en twintig jaar afgevaardigde in het hoofdbestuur en al zes en twintig jaar betrokken bij het distitrictsbestuur”. Gert-Jan Oplaat bekrachtigd zijn woorden met een zilveren Federatie speld. Hilbert Limpers vindt dat hij te hoog geprezen wordt. Wim Hilhorst sluit de rij en prees de fijne samenwerking. In het middagprogramma werd de kennis van de aanwezigen getest. Dhr. M. Pijper, conservator van museumboerderij West-Frisia in Hoogwoud presenteerde een quiz aan de hand van twaalf historische attributen afkomstig uit het museum. Ze werden getoond en gedemonstreerd. Onder andere een glis, klapzaaier, vlijm, een praam, kliender, gatemetiel, en meer. Aan de hand van een antwoordenlijst kon een omschrijving opgeschreven worden. Met de juiste omschrijving en naam van het voorwerp kon men punten verdienen. Je staat versteld, je herkent het voorwerp, maar weet niet meer waarvoor het diende en gebruikt werd. 14 Nummer 1 2013

Een aanbeveling weer eens een bezoek te brengen aan een regionaal museum. Na de presentatie door Dhr. Pijper werden de punten geteld, de hoogste score viel in de prijzen. Door de quiz verliep de middag geleidelijk aan naar het eind. De nieuwe voorzitter Dhr. van Doorn dankte de een ieder voor de aanwezigheid, dansgroep Hoogwoud voor hun gastvrijheid en volgend jaar allemaal te gast in Soest.

Kerkgang in het Zuiderzeemuseum tekst: Anneke Zandt illustratie: collectie Zuiderzeemuseum

In het Jaar 2013 gaat het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen, in overleg met het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed, het zo traditionele naar-de Kerk-gaan op zondag tonen. Om dit te belichamen hebben wij folkloristische- en klederdrachtgroepen van rond de voormalige Zuiderzee uitgenodigd. Deelname houdt in dat twee maal op de betreffende zondag (13.30 en 14.40 uur), als reactie op het klokgelui, diverse huizen rond de kerk worden verlaten en men zich groepsgewijs of individueel naar de kerk begeeft. Tijdens het orgelspel worden de plaatsen in de kerk ingenomen, waarna een voor te lezen toelichting op de traditie van de Kerkgang volgt. Dit wordt gevolgd door uitleg over plaats en klederdracht welke op die zondag vertegenwoordigd worden. Dit zal iedere tweede en vierde zondag gedurende het hele seizoen plaatsvinden. In mei wordt dit afgewisseld door een aantal bruiloften in het kader van het ‘Museum van de maand’. Aan het eind van het seizoen volgen dan nog een tweetal indrukwekkende Wieringer begrafenissen. Al met al veel folklore en klederdrachten in het Zuiderzeemuseum. Zie voor data en verdere programmagegevens: www.zuiderzeemuseum.nl

Nummer 1 2013 15

Jubileum Snitser Skotsploech tekst: Detty de Roode foto: Chris de Roode

De Snitser Skotsploech is opgericht in 1952 en vierde eind vorig jaar haar 60-jarig jubileum. Tijdens een gezellige avond met een lekker etentje werd hierbij stilgestaan, tevens werd er een bezoek gebracht aan Groencentrum Witmarsum tijdens de kerstshow. De groep treedt over het voetlicht in Friese kledij, zoals dit werd gedragen omstreeks 1850 op het Friese platteland en bij de middenstandslieden in de steden op zondagen en bij feestelijke gelegenheden. De groep treedt geregeld op voor verenigingen en instellingen en heeft Sneek vaak vertegenwoordigd tijdens buitenlandse reizen. Ook bij officiële ontvangsten en andere gemeentelijke activiteiten van voorheen Sneek en Wymbritseradeel - thans Súdwest-Fryslân - is de groep vaak aanwezig. Het dansprogramma bestaat uit de gebruikelijke walsen, polka's, mazurka's en skotsen. In de loop der jaren zijn er verschillende dansleiders geweest. Vanaf ongeveer 1975 was de Snitser Skotsploech de eerste folkloristische dansgroep van de heer Jan Kloetstra; zij gaf hem de gelegenheid aan invulling van zijn ideeën. Hij heeft ervoor gezorgd dat er op de - pas toen in de bibliotheek van Leeuwarden ontdekte muziek van Kiers en Visser - weer werd gedanst. Voor Sneek heeft hij speciaal de Snitser Skots ontworpen. Dit is dan ook ons ‘speciale huisnummer’ geworden. Vindt U dansen en muziek maken leuk, neem dan gerust eens contact op met de Snitser Skotsploech. Nieuwe leden zijn van harte welkom. Dit alles om ook in de toekomst de mensen de gelegenheid te geven om te kunnen genieten van de Friese folklore. www.snitserskotsploech.nl

16 Nummer 1 2013

Districtsfestival district Oost tekst: Ria Hennink foto: Cees Tempel

De Plaggenmeijers uit Rekken hebben vanwege het 100 jarig bestaan van muziekvereniging Crescendo uit Rekken het idee geopperd om een folkloremiddag te organiseren in het Openluchttheater De Maat in Eibergen. Muziekvereniging Crescendo verzorgde in het verleden de muzikale omlijsting van onze Internationale Folkloristische Festivals. Dit was een evenement, dat iedere drie jaar werd gehouden. Onlangs kwam er uit de vergadering in district Oost het voorstel om er een districtfestival van te maken. Intussen zijn wij zeer verheugd, dit te kunnen realiseren. Muziekvereniging Crescendo zal wederom voor de muzikale omlijsting zorgen. Verder hebben de volgende Folkloristische Dansgroepen hun deelname toegezegd: • Aald Hielpen, Hindeloopen • De Borculose Lebbenbruggedansers, Borculo • De Enterse Kloomp'n Daansers, Enter • De Plaggenmeijers, Rekken • Kinderdansgroep De Drèjtöllekes, Rekken Iedereen die de folklore een warm hart toedraagt, is op zondagmiddag 23 juni om 13.30 van harte welkom in Openluchttheater De Maat, Grotestraat 46, 7151 BD Eibergen.



Nummer 1 2013 17

Folklorevereniging De Wurf tekst: Freek Veldwisch foto's: Rob Bossink

Folklorevereniging De Wurf uit Zandvoort bestaat dit jaar 65 jaar. Van oorsprong was De Wurf een buurtvereniging die sinterklaasfeesten, spelletjes en uitjes voor kinderen organiseerde en voor de ouderen kaartavonden en biljarten. Ook werden sketches opgevoerd, die al gauw uitgroeiden tot toneelstukken, die ook voor publiek buiten de buurtvereniging gespeeld werden. Zandvoort had vroeger visvangst, aardappelteelt en varkensfokkerijen. Rond 1880 kwam daarbij het badleven tot stand. Dus hadden de schrijvers van de toneelstukken een schat aan gegevens van wat er vroeger zoal in Zandvoort gebeurde en dat werd in die toneelstukken weergegeven. In 1957 werd er een dansgroep opgericht. Een echte Zandvoortse dans is de Gort met Stroop die vroeger al op bruiloften en feestjes gedanst werd. Daarbij ging de dansleider op een stoel staan en dirigeerde de feestgangers welke kant ze op moesten en wat ze moesten doen.

In 1961 werd de buurt vereniging omgedoopt tot folklorevereniging en is De Wurf aangesloten bij de Federatie. Het was een van de weinige groepen die buiten het dansen ook toneel speelde. Omdat de mensen vaak vragen hadden over de kleding, hoe en waarvoor die gedragen werd, hebben we een kledingschouw aan ons programma toegevoegd. 18 Nummer 1 2013

Zandvoort had vroeger vele beroepen, zoals visserman, schelpenvisser, omroeper, badman en badvrouw, visloopster, redersvrouw, de gewone vissersvrouw en nog vele andere personages. We kunnen dus heel wat laten zien. De laatste jaren wordt het ledenbestand steeds kleiner, de mensen worden ouder en door het ontbreken van een accordeonist hebben we een paar jaar geleden het dansen op een laag pitje moeten zetten. We wachten nog steeds op betere tijden. Tegenwoordig richten we ons op die kledingschouw die we nog zo nu en dan presenteren. Ook hebben we in Zandvoort een erfgoed leerlijn voor kinderen, waar we ons steentje aan bijdragen met de uitleg van de vroegere gebruiken en beroepen in Zandvoort.

Tenslotte hebben we ieder jaar nog steeds onze toneeluitvoering. Dit jaar speelden we ‘Een zonnige dag aan zee’ hetgeen zich afspeelde op het strand, waar zich vele verwikkelingen voordeden onder andere over het verhuur van badpakken, want het mocht vroeger niet te bloot zijn. De badpakken werden vroeger gehuurd op het strand en er werd gebaad bij een badkoetsje met een luifel, zodat de mensen op het strand niet veel konden zien. Ook het nemen van zeewaterbaden kwam in het stuk aan bod, dat gebeurde in de hotels, maar er werd wel eens een uitzondering gemaakt en dan werd het op het strand gedaan, maar dan met koud water. De toneelavond wordt nog steeds bij De Wurf afgesloten met ‘bal na’. We hebben drie ereleden die al meer dan zestig jaar lid zijn, waarvan de oudste vijfentachtig jaar is en die nog steeds meedoen met het toneel en de kledingschouw.



Nummer 1 2013 19

Dansleiderscursus District Oost tekst: Herman Bouman foto: Rini Vreman

Zaterdag 9 februari was de eerste van de drie bijeenkomsten van de dansleiderscursus van District Oost. Na het openingswoord door Rini Vreman van het districtsbestuur gingen de vijfentwintig dansers van tien verschillende verenigingen aan de slag. Na een opwarmdans, de Spaanse Wals, mochten twee van de dansleiders deze dans uit gaan leggen aan de andere deelnemers. Hoe leer je een dans aan? Waar moet je opletten? Welke commando's geef je? Kortom veel dingen waar je je bij het aanleren van een dans bewust van moet zijn. Vervolgens werd een begin gemaakt met een nieuwe dans, de Höfsche Karmse, een oude Gelderse dans. Omdat deze dans veel figuren bevat is de deze dag alleen het eerste deel van de dans aangeleerd.

20 Nummer 3 2012

Na de pauze was het weer de beurt aan de dansleiders om een aangeleerde dans van de vorige cursus nog eens uit te leggen aan de andere deelnemers. De tweede bijeenkomst werd gestart met de Hakke Toone. Waarna één van de dansleiders de groep een polkapas mocht aanleren. Hoe leer je deze pas aan, aan een groep die dit nog niet kent? Waar moet je op letten? Welke telling gebruik je? Hoe bouw je het op? Na de herhaling van deel een van de Höfsche Karmse, werden de overige drie delen aangeleerd en werd er nog een walsoefening gedaan. Tijdens de derde bijeenkomst werd de Höfsche Karmse herhaald en was er nog tijd voor een nieuwe dans, de Malbroek. Ook kwamen de dansleiders weer aan de beurt om aan de groep een deel van een dans uit te leggen en commando's te geven. Omdat sommige dansleiders vonden dat een dansleider zowel als dame en als heer moeten kunnen dansen, hebben we bij een dans de rollen even omgedraaid. De dames dansten als heer en de heren als dame, wat gelijk heel wat hilariteit teweeg bracht. Na het dansen van nog een walsoefening, waarin géén ‘smokkelpassen’ meer mochten worden gemaakt, werd deze cursus afgesloten en kunnen de dansleiders met deze nieuwe dansen, ervaringen en aanwijzingen aan de slag binnen de eigen groep.

De Stichting Nevofoon is het adres voor CD’s, DVD’s, dansbeschrijvingen en schoenen voor heel volksdansend Nederland. Een collectie Nederlandse dansen, maar ook de internationale volksdans is goed vertegenwoordigd. Daarnaast veel peuter-, kleuter- en kinderdans CD’s met dansbeschrijvingen en ook voor de ouderen en mensen met een beperking hebben wij repertoire.

Nevo foon Stichting Nevofoon Borgweg 1 9804 RP Noordhoorn Telefoon: 0594 50 55 40 E-mail: [email protected] Internet: www.nevofoon.nl



Nummer 3 2012 21

Cursus knipmutsen wassen en opmaken tekst: Ina Eskes foto's : Ina Eskes

Het oude ambacht knipmutsen wassen mag niet verloren gaan, daarom werd er door district Oost weer een cursus georganiseerd. Op vier vrijdagen in oktober en november hebben een tiental dames uit district Oost de cursus knipmutsen wassen en opmaken gevolgd. Onder het toeziend oog en de helpende hand van Mieke Verstraeten en Lies Schutte werden verschillende mutsen opgemaakt waaronder knipmutsen en plooimutsen van de verschillende verenigingen en van museum Eungs Schöppe in Markelo. Tussendoor werden we door Jennie Dieperink voorzien van koffie, thee en wat lekkers erbij.

Adverteren in het blad Folklore

¼ pagina ½ pagina 1 hele pagina

€ 90,00 € 170,00 € 300,00

Bij 4 advertenties 1 gratis. Neem voor meer informatie contact op met: De heer J. van der Meulen tel.: 058 - 213 79 38 b.g.g.: 06 - 22 44 23 48 e-mail: [email protected] 22 Nummer 1 2013

Orgaan

van de Federatie Nr. 1 201 van Folk 3 (4x per loris jaar) - Jaar tische Groe pen in gang 50 - Oplage Nederland 2000

Doordat men dit zo met elkaar deed waren de vrijdagen zo om. Over en weer werd er materiaal geleend en werden tips uitgewisseld. De laatste dag kwam bestuurslid Coby Brinkhuis langs om het resultaat te bewonderen en de dames Mieke, Lies en Jennie te bedanken met een bos bloemen. Alle dames waren erg enthousiast en er is meteen besloten om het volgend jaar weer te doen. Wacht niet te lang met opgeven, want vol is vol. Opgeven is ook komen, anders worden er anderen teleurgesteld. Adressen van leveranciers van benodigdheden via Ina Eskes: 0575-553510



Nummer 1 2013 23

Imagoproblemen, beperkingen..... mogelijkheden? tekst: Watze Steensma

Eén van de redenen die wordt genoemd om je niet aan te sluiten bij een Federatiegroep is het nogal ‘stoffig en oubollig imago’ van het folkloristisch dansen. Immers dit geldt niet alleen voor de federatiegroepen, maar ook voor de niet bij ons aangesloten groepen die zich ook in de 19e eeuw bewegen. Om dit imagoprobleem eens door derden onder de loep te laten nemen hebben we hulp gevraagd bij het VIE(NCV) en daarop het aanbod gekregen om dit eens te laten onderzoeken door een paar mensen van de SESAM Academie. Dit is een organisatie van experts, die na hun maatschappelijke loopbaan hun deskundigheid op velerlei gebied aanwenden om tegen vergoeding van onkosten organisaties te adviseren bij problemen. Een eerste verkennend gesprek tussen een delegatie van het hoofdbestuur en twee personen van SESAM heeft inmiddels plaatsgevonden. Hoofdonderwerp was de bespreking en toelichting van de door het hoofdbestuur opgestelde sterkte/zwakte analyse van onze hobby en organisatie. Het vervolg vindt plaats op 1 juni als er een ontmoeting tussen de SESAM delegatie en het voltallig hoofdbestuur is gepland. Uiteindelijk wordt dan een advies verwacht hoe we het imago zouden kunnen verbeteren. Een ander imagoprobleem dat blijkbaar aan de Federatie kleeft is het imago ‘dat er bij de Federatie niets mag’ en dat dit een belemmering zou zijn om zich aan te sluiten. Het is waar dat er in onze statuten een bepaling voorkomt dat groepen regionaal moeten zijn geworteld. Echter de doelstelling van de Federatie is heel breed en gaat kort samengevat over het ‘opwekken van belangstelling voor de vroegere volkscultuur van ons land’. Behalve de ‘regiobepaling’ komen verder geen statutaire beperkingen voor. Toch worden deze gevoeld als het gaat over bijvoorbeeld het dansprogramma en het verbod op make-up of andere verfraaiingsmethodes. Over het dansprogramma is sinds jaren via naspeuringen en publicaties van o.a. Elsche Korf en Cees Tempel bekend dat onze dansen van ‘overal’ komen waarbij ze deels hier en daar plaatselijke trekjes hebben gekregen. In het algemeen zijn ze niet als ‘groepseigen’ of zelfs ‘streekeigen’ te claimen. Daarnaast komen er al tientallen jaren dansen voor die door dansleiders zijn ‘ontworpen’ en hier en daar bij een groep op het programma terecht zijn gekomen. Veelal wordt zoiets via de presentatie toegelicht en zijn ze op zich passend bij het tijdsbeeld voor wat betreft passen en muziek. 24 Nummer 1 2013

Beperkingen om de ‘niet streekeigen en jongere dansen’ uit te voeren zijn niet door de Federatie opgelegd maar worden door de groepen zelf ‘gevoeld’. Er zijn ook groepen die zich al 60 jaar of langer met ‘hun eigen programma’ tevreden stellen en gelukkig is deze variëteit in opvatting mogelijk binnen onze Federatie! Wat betreft make-up zijn er ook verschillen te constateren, immers bij de hogere standen in verstedelijkte gebieden hadden de dames vroeger al mogelijkheden om zich te verfraaien, terwijl men op het platteland, zeker in werkdracht, in natura placht te verschijnen.

Wat misschien een opening biedt voor drempelverlaging voor jongeren is het volgende: Uit de rond 1850 gemaakte afbeeldingen van Valentyn Bing en Braet von Ueberfeldt zoals die voorkomen in ‘Nederlandsche Kleederdragten’ komt duidelijk naar voren dat veelal de afgebeelde dochters een modernere dracht dragen dan de moeders. Het kostuumbeeld hoeft dus niet zo eenduidig te zijn en er zijn best wel deskundigen die kunnen adviseren bij zo'n bescheiden verjonging die toch iets van eigen identiteit geeft. Let wel, bij aanpassingen is resultaat in de vorm van nieuwe leden nooit te garanderen maar wellicht is het te proberen. Laten we dus ook naar verantwoorde mogelijkheden kijken in plaats van niets te doen vanwege zogenaamde beperkingen.

Nummer 1 2013 25

Feesten, Festivals en Folklore 21 april Wandeltocht Lebbenbruggedansers www.lebbenbruggedansers.nl 9 mei Traditionele Broodlevering bij de Muldersfluite www.wijerentolde.nl 19 t/m 24 juni Salland Festival Raalte www.sallandfestival.nl 23 juni Drentse dag in museum Ellert en Brammert www.ellertenbrammert.nl www.aolvolkemmen.nl 23 juni Districtsfestival Oost www.de-plaggenmeijers.nl

26 t/m 29 juni Internationaal Folkloristisch Festival Bolsward www.skotsploech.nl 26 t/m 30 juni Op Roakeldais Warffum www.oproakeldais.nl 4 juli t/m 5 september West-Friese marktdagen in Schagen (tien donderdagen) www.westfriesefolklore.nl 8 t/m 14 juli Internationaal dansfestival Schagen www.siffschagen.nl 21 september Nationale Folkloredag 2013 in Leeuwarden

Voor deze rubriek kunt u uw eigen ‘feestje’ aanmelden. De spelregels zijn simpel: datum, gebeurtenis en plaatsnaam en de website waarop de activiteit beschreven staat met gegevens als tijdstip, toegangsprijs, programma en bereikbaarheid. Stuur uw gegevens op naar [email protected] en wij verzorgen de rest.

Wat er misging In nummer 3 van vorig jaar besteedden wij in tekst en beeld ruim aandacht aan het 100 jarig bestaan van de Folkloristische zang- en dansgroep Aald Hielpen. Het belangrijkste waren wij echter vergeten. Aald Hielpen kreeg tijdens de jubileumreceptie door de burgemeester van Súdwest-Fryslân de heer Hayo Apotheker de Koninklijke Erepenning uitgereikt. Een zeer eervolle onderscheiding die nog niet eerder aan een folkloregroep is toegekend. Voor die fout onze welgemeende excuses. 26 Nummer 1 2013

Colofon Folklore uitgave van de Federatie van Folkloristische Groepen In Nederland jaargang 50 nr. 1 secretariaat Federatie Bettie Zijlstra 0511 -42-33-12 [email protected]

redactie Folklore Zevenblad 48 7623 CG Borne 074-278 33 63 [email protected]

hoofd- en eindredactie Cees Tempel [email protected]

vormgeving Arjen Tempel [email protected]

redactieleden Ina Eskes-Geltink [email protected] Hans van Kampen [email protected]

advertentiecoördinator Jan van der Meulen 058-213 79 38 [email protected]

overige adressen en informatie www.ffgn.nl

druk www.formenprint.nl

abonnementen Een jaarabonnement op Folklore kost € 15,00 per jaar. Nieuwe abonnementen opgeven bij het secretariaat. volgende nummer Het volgende nummer verschijnt circa 1 juli 2013. Kopij inleveren voor 1 juli 2013. copyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Mochten er personen of instanties zijn die menen aanspraak te maken op bepaalde rechten, dan wordt hun vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever.

ISSN: 1381-7310

Nummer 1 2013 27

3 mer 1 | 201 2 | Num Jaargang

Nu

verkr

ijgba

Ambachten ten Ambach de Handma ht nambac Klompe g ersierin Hennav

Nú verschenen: een prachtig

lag 3

IE_0113_oms

28-02-13

09:08

themanummer van het tijdschrift Immaterieel Erfgoed over ambachten

De UNESCO Conventie ter Bescherming van Immaterieel Cultureel Erfgoed vraagt de aangesloten landen om hun ambachten te gaan beschermen. Wereldwijd verdwijnt op grote schaal kennis die nodig is om een ambacht te beoefenen. Ook in Nederland hebben veel ambachten het moeilijk. Daarom staan dit jaar de ambachten centraal bij de samenstelling van de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. In dit nummer van Immaterieel Erfgoed informatie over ambachten in de UNESCO conventie, de tentoonstelling Hand Made en voorbeelden van ambachten die (bijna) op de Nationale Inventaris staan. Het themanummer ambachten is te bestellen door  5,– over te maken op giro 810806 ten name van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed in Utrecht. Kijk voor meer informatie op www.volkscultuur.nl. Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed FC Dondersstraat 1 3572 JA Utrecht 030 - 276 02 44 [email protected] www.volkscultuur.nl

ar!