6 november De expert meeting Carrière & Kinderen
Het waarom en de waardering Deze expert meeting was een aanzet tot actie, een begin om met alle betrokken partijen (werkgevers, werknemers - werkende ouders, onderzoekers, uitkeringsinstanties en beleidsmakers) in gesprek te komen. Een dergelijke expert meeting rondom het thema Carrière & Kinderen is absoluut nodig blijkt! De opkomst is hoog en de belangstelling nog vele male groter (ruim 350 mensen gaven aan zeker te willen komen een volgende keer). Ruim 85% van de bezoekers gaf aan tevreden te zijn over de vorm en de inhoud van het programma en de accommodatie. Ruim 90% gaf aan tevreden te zijn over de organisatie. Ruim 80% was tevreden over de gelegenheid tot het stellen van vragen. Bij een even groot aantal heeft de expert meeting aan de verwachtingen voldaan. Bijna 90% zou volgende keer zeer zeker of eventueel weer naar een dergelijke expert meeting komen over dit thema, waarvan zelfs 70% aangeeft zeer zeker te komen. Het gemiddeld rapportcijfer dat de bezoekers geven aan de bijeenkomst is een 7,42. De volgende punten gaven de bezoekers aan als goed en waardevol: de paneldiscussie, de actieve start middels het jongleren met de beeldspraken omtrent alle ballen in de lucht houden, de ruimte voor eigen inbreng en discussie, de diversiteit van de bezoekers en forumleden (onderzoekers, werkgevers, werknemers, beleidsmakers en uitkeringsinstanties) en het brede forum met experts. 1 www.careerandkids.nl
De volgende punten gaven de bezoekers aan als verbeterpunten voor een volgende expert meeting:meer tijd (een middag is te kort), onderwerpen moeten breder worden aangepakt in tegenstelling tot anderen die aangaven dat onderwerpen te breed zijn aangepakt, meer werken in subgroepen, te weinig mannen, elkaar meer in waarde laten (meer discussie over feiten in plaats van gevoel). Wat betreft volgende expert meetings: Aankomende meetings zullen per thema/onderwerp verschillen met andere onderliggende problematiek zoals bijvoorbeeld: alleenstaande ouders, lager/midden opgeleide ouders (De Houten Werkvloer in tegenstelling tot het Glazen Plafond), voorzieningen, waarden en normen. En van daaruit verder werken aan oplossingen in kleinere groepen bestaande uit experts met steeds een mix van werkgevers, werknemers (vaders en moeders), beleidsmakers en onderzoekers per item. Dit betekent concreet dat er absoluut behoefte is aan meer uitgebreide meetings. Hiervoor is echter ook geld nodig om dergelijke meetings goed te kunnen organiseren, met diverse soorten experts (mannen en vrouwen, lager- en hoger opgeleiden, werkgevers, beleidsmakers, onderzoekers en beleidsmakers). Om de krachten te bundelen: Oprichting van de Stichting Carrière & Kinderen. Bewerkstelligen van het aantrekkelijker en makkelijker maken van het combineren van arbeid en zorg voor zowel mannen als vrouwen; hoger en lager opgeleiden en ook alleenstaande ouders. Er zijn zeer veel organisaties in Nederland bezig met het thema, daarom is krachtenbundeling nodig. Samen staan we sterk! Kent u iemand of een organisatie die absoluut niet kan en mag ontbreken in deze stichting, laat het svp zo spoedig mogelijk weten aan
[email protected]. Alleen op die manier kunnen we een stichting oprichten waar ALLE krachten gebundeld zijn met als doel: een echte oplossing af te dwingen op alle vlakken bij alle betrokken partijen. Conclusies en mogelijke actiepunten (deze zijn zowel vanuit de expert meeting op 6 november als de schriftelijke enquête als door aanvullingen die zijn binnen gekomen na de expert meeting tot stand gekomen. Sommige actiepunten en conclusies zijn reeds uitgewerkt, anderen zullen in komende expert meetings verder worden uitgewerkt en vormgegeven) 1. Carrière & Kinderen is geen puur ‘vrouwenprobleem’. Meer mannen bij een dergelijke meeting aanwezig krijgen. Het overgrote deel was vrouw, alhoewel de uitnodigingen waren verstuurd aan evenveel mannen als vrouwen. De vraag is hoe? Bijvoorbeeld mannelijke collega’s meenemen/ mannelijke managers uitnodigen. Dit om de man/vrouw discussie te ontstijgen en elkaar als aanvulling te gaan zien in plaats van als veranderbaar object. De discussie zou meer moeten gaan hoe we dit als maatschappij kunnen bewerkstelligen. We zullen moeten bouwen aan een vrouwencultuur die samen kan gaan met de mannencultuur. Dat is voor beiden een beetje water bij de wijn, maar ook voor beiden je unieke kwaliteiten uitbuiten. Een van de bezoekers verwoordde het als volgt:
2 www.careerandkids.nl
Zolang in feite het 'carrière' maken centraal staat, de norm is dat je pas echt wat waard ben als je dat in salaris en/of macht/invloed tot uitdrukking ziet komen en alles gericht is op 'hoe kan ik dát bereiken, zónder de verzorging van mijn kinderen te verwaarlozen zal de gemiddelde man niet geïnteresseerd raken in de combinatie met zorg. Het voornaamste doel 'carrière maken' zal hij immers dan het liefste nastreven. En voor de verzorging van zijn kinderen zijn er anderen, al of niet betaald. Echter, als er mensen zijn die kunnen zeggen: 'voor mijn kinderen zorgen, gewéldig. Dat is de allerbelangrijkste taak en carrière die er is en oh ja, om dat te kunnen doen doe ik ook nog leuk en interessant werk. Dat kan leiden tot nieuwsgierige mannen die zich afvragen: 'is dit leuk?' en’ mis ik misschien iets heel moois en belangrjks?’. De meeste mensen worden gemotiveerd doordat ze kunnen doen waarvan ze zelf overtuigd zijn dat ze er goed in zijn. Een man die niet overtuigd is dat hij onmisbaar en goed is in verzorgende gezinstaken zal zich daar niet op richten maar proberen er onderuit te komen. Het is één ding om vrouwen te waarderen in hun betaalde baan door middel van salaris, promotie etc. Het is wat anders om mannen te waarderen in hun rol en functioneren als opvoeder en verzorger. Net zomin als vrouwen gedwongen moeten worden om 'mannelijke' competenties te vertonen in betaalde banen zou je ook mannen niet moeten dwingen om 'vrouwelijke' competenties te vertonen in verzorgende taken. 2. Cultuuromslag in het denken van de mannen, maar ook bij de vrouwen. 3. Vrouwen moeten meer gebruik maken van hun kwaliteiten. 4. Sociale druk en intolerantie. De “frustratie” onder de vrouwen is hoog. Er kan een heleboel niet, omdat die mannen dat niet toestaan. Een van de bezoekers verwoordt dit als volgt Laten we stoppen met oordelen over anderen. Geen oordelen in je reacties. Constructief praten. In de vorm van de bijeenkomst laten zien hoe je op de werkvloer met elkaar om wil gaan. Niet de fout te maken om het gros van de mannen af te schilderen als mensen die alleen aan hun eigen 'carrière' en werk denken en de 'vervelende' of 'minderwaardige' taken aan de vrouw overlaten. De meeste mannen hebben als centrale doel in hun leven het zorgen voor hun vrouw en kinderen door ze te voorzien van wat ze nodig hebben. Daarbij concentreren zij zich op hetgeen waarvan zij denken waar zij het beste in zijn: hard werken. Op een normale ondernemerscursus wordt je altijd geleerd: doe datgene waar jij goed in bent en laat de dingen waar je minder goed in bent door een ander doen. Dat is namelijk efficiënt. De meeste mannen en vrouwen doen dus dat waarvan zij denken dat ze het beste in zijn, met het idee zo het meest efficiënt voor hun gezin te zorgen. (en dat is voor hen de centrale doelstelling) Op het moment dat hun denken waarin zij het beste zijn verandert, zal ook hun inzet in aandacht, tijd en geld veranderen. Volgens mij wordt dit bewezen door de jongere generatie mannen en vrouwen voor wie verzorging van kinderen veel natuurlijker een zaak voor beiden is dan vroeger. Als het denken verandert, verandert het gedrag moeiteloos.
3 www.careerandkids.nl
5. Mogelijkheden. Praten over mogelijkheden in plaats van over hoe we elkaar in de weg zitten. Bijvoorbeeld: We gaan voor flexibele werktijden, hoe regelt zich dat in de praktijk? Wat vraagt dat van ons? Wat zijn de valkuilen? Hoe lossen we die op? 6. Voorzieningen. De voorzieningen moeten echt veel en veel beter. Als alle vrouwen willen werken - en veel willen - dan stromen de nu al volle opvangmogelijkheden volledig over. Bijvoorbeeld wanneer BSO op alle plaatsen in Nederland aangeboden zal worden - en niet alleen daar waar de BSO al rendabel kan draaien - dan gaan ook meer vrouwen daadwerkelijk werken. Maar ook de Brede School ECHT stimuleren (die ook zwemles, muziek en warm eten regelt, vanuit het economische principe dat aanbod vraag creëert). Tevens de Voorschoolse Opvang mogelijkheden in allerlei vormen vergroten; als beide ouders werken in een andere plaats dan waar ze wonen, is woon-werkverkeer door de file problematiek, gekoppeld aan scholen die starten om 08.30 uur een onmogelijke zaak. Ook zaken als bijvoorbeeld studiedagen inroosteren in vakanties in plaats van tijdens het schooljaar (en dus extra opvang nodig). 7. Er is een cultuuromslag nodig met betrekking tot hoe men in Nederland tegen kinderen in de opvang aankijkt. 8. Beeldvorming over werkende moeders is noodzakelijk. 9. Zorgende vaders en professionele kinderopvang beïnvloeden via media. 10. Onderzoek subsidiëren naar effecten moederschapsideologie op loopbanen van mannen en vrouwen, fiscale steun voor opvang thuis (meer dan 3 dagen per week, ook voor randen van de dag). 11. Fiscale steun voor allebei vier dagen werken. 12. Negatieven effecten van het anderhalfverdienersmodel benadrukken (verlies van economische zelfstandigheid en verdienpotentieel op de lange termijn). 13. Gratis kinderopvang als was het een "tovermiddel" om moeders ertoe aan te moedigen meer te gaan werken. Vrouwen zijn veel meer gaan werken, maar de tijd die we aan onze kinderen besteden is vrijwel gelijk gebleven. 14. Maak het als overheid makkelijker en minder aan regeltjes gebonden om als zelfstandige te werken. Zorg dat huishoudelijke hulp, klusjeswerk in huis/tuin en keuken, administratieve hulp, boodschappenhulp, hondenuitlaatservice en wat-nog-meer makkelijker door zelfstandig ondernemers gedaan kunnen worden. Neemt stress weg bij de uitbesteders en kan banen creëren voor degenen die flexibel en in eigen beheer willen werken. Het starten van een eigen bedrijf/cq zelfstandige in zijn algemeenheid dient aangemoedigd te worden, het blijkt dat werkende ouders dit als een aantrekkelijk alternatief ervaren (verder onderzoek hierna op gebeid van waarom, hoe, effecten etc is gewenst).
4 www.careerandkids.nl
15. Maak het parttime werken tot de norm, pas dan zal ook het afstemmen van werk en werkzaamheden tot de 'normale' aanpak op de werkplek worden en niet pas iets dat gebeurt als de nood aan de (sorry) man is. Er is een verschil in tijddenken en kwaliteitsdenken bij mannen en vrouwen. Als je je afbakent door in uren te denken, red je het niet. 16. Diversiteitbeleid m/v is met name bij het MKB nog onderbelicht, een sterke lobby naar werkgevers is noodzakelijk. Wat willen werkende ouders (in uren, maar ook gekoppeld aan soort functie - een baan die past bij kennis, ervaring en competenties - ) en wat willen organisaties bieden? Hier is deels een mismatch, met uitzondering van een aantal grotere organisatie die hier al goed naar kijken. Willen werkgevers pas “water bij de wijn doen” echt als het tekort op de arbeidsmarkt groot genoeg? Positieve initiatieven van werkgevers onder de aandacht brengen. 17. Stimuleren van Duobanen. 18. Werkgevers moeten meer kijken naar output in plaats van aanwezigheid. Dit is echter niet voor alle functies mogelijk, met name bij lager opgeleide functies. Daarom moeten er met name bij lager opgeleide functies andere oplossingen bedacht worden. 19. Verplichting vanuit de overheid voor zorgverlof tijdens het zwangerschapsverlof voor de man, om de man vanaf het begin te betrekken bij de verzorging van de baby. 20. Carrière breder zien, meer gericht op werk dat past en waar men plezier in beleeft en energie van krijgt. Dit creëert een breder draagvlak. Slechts een beperkt deel van de Nederlandse bevolking bevindt zich in de luxe positie zich te richten op maximale ontplooiing van zichzelf in een maatschappelijke carrière. Dit is wel de groep die domineert in publicaties, pers, media etc. Het gaat om de Houten Werkvloer, niet (alleen) om het Glazen Plafond! 21. Kunnen vrouwen de zorg moeilijk uit handen geven en kunnen mannen daardoor de zorg moeilijk overnemen? Meer onderhandelen aan de keukentafel, maar ook waarden en normen hieromtrent meer benadrukken. Dus dit item is zowel iets voor de gezinnen als de overheid 22. Salarisverschillen tussen mannen en vrouwen verkleinen. Algemene actie en conclusies Als gevolg van de vergrijzing kampen wij straks met een arbeidstekort, en dat heeft weer gevolgen voor het niveau van sociale zekerheden. Taskforce Deeltijd Plus is er op gericht om daar waar mogelijkheden zijn, mensen meer te laten werken. Dat het hier in eerste instantie om vrouwen gaat, komt door het grote aantal thuismoeders en parttimers die misschien meer kunnen en meer zouden willen werken. Om dit te bewerkstelligen zijn er betere regelingen nodig omtrent kinderopvang, zorgcombinaties en financieel/fiscale voordelen. Marijke Koning, van het Ministerie SZW, pleit voor een nieuw soort normen- en waardendebat, om, zoals ook in de loop van de dag duidelijk werd, culturele belemmeringen 5 www.careerandkids.nl
omtrent de regeling van zorg en werk weg te nemen. De zaal vindt dat de lobby van de Taskforce vooral moet gaan naar de werkgevers. Dat zal met name gebeuren in de vorm van kijken naar individuele werkgevers en het uitlichten van goede voorbeelden, zegt Koning. Er is een groei van vrouwen aan de top, er zijn een heleboel initiatieven en er is veel wat je zelf kunt doen door goede afspraken te maken rond de keukentafel en op het werk. Maar er moet nog veel gebeuren op het vlak van de cultuurverandering en dat is vooral een slag die gemaakt moet worden samen met de mannen, waarbij de nadruk minder moet worden gelegd op het conformeren aan de mannelijke of vrouwelijke norm, als wel op het samenwerken. Als iedereen individueel aan de slag gaat en tegelijkertijd de overheid meedenkt, dan staat ons iets moois te wachten. Toevoeging; De schriftelijke enquête vooraf De genodigden voor de expert meeting Carrière & Kinderen hebben door middel van 20 stellingen schriftelijk aan kunnen geven wat nodig is om de arbeidsparticipatie van ouders te bevorderen. Ruim 100 experts hebben hun eigen visie hier op los gelaten. Het resultaat: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
De belangrijkste actiepunten * Meer vrouwelijk brein in de top Flexibele werktijden voor vaders met een fulltime baan Flexibele werktijden voor moeders met een fulltime baan “Beschermen” van de verworvenheid: gedeelde zorg & twee parttime banen Mannen moeten bij hun werkgever meer ruimte opeisen om werk en kinderen te combineren Werkgevers moeten de aanwezigheidscultus loslaten Het schoolsysteem moet meer inspelen op de behoeften van ouders met een fulltime baan Vrouwen moeten bij hun werkgever meer ruimte opeisen om werk en kinderen te combineren Mannen moeten 2 weken zwangerschaps-zorgverlof krijgen De kinderopvang moet beter aansluiten bij de werkgeverseisen * In volgorde van belangrijkheid volgens de ruime meerderheid (> 75%). Zie hieronder de totale scores, gevolgd door de tabel met percentages
Scores stellingen (helemaal) eens 94 % 90% 90%
Het is van economisch belang dat meer vrouwelijk brein de top bereikt Flexibele werktijden zijn cruciaal voor moeders met een fulltime baan Flexibele werktijden zijn cruciaal voor vaders met een fulltime baan
6 www.careerandkids.nl
90% 87% 82% 80% 78% 78% 77% 69% 64% 56% 50% 45% 31% 29% 28% 24% 4%
Gedeelde zorg gecombineerd met twee parttime banen is een verworvenheid die we niet weg moeten gooien Mannen moeten meer ruimte opeisen bij hun werkgever om een carrière met kinderen te combineren Werkgevers moeten afstand doen van de aanwezigheidscultus Het huidige schoolsysteem maakt het moeilijk om een groot deeltijdpercentage of fulltime te werken Vrouwen moeten meer ruimte opeisen bij hun werkgever om een carrière met kinderen te combineren Na het zwangerschapsverlof moet de man twee weken zorgverlof krijgen De kinderopvang in Nederland sluit onvoldoende aan bij de eisen die werkgevers stellen Door deeltijdwerk verbetert de productiviteit en efficiency op het werk Het aanbod van 24-uurs kinderopvang moet omhoog Mannen willen liever dat vrouwen de zorg voor kinderen op zich nemen Na het zwangerschapsverlof moeten vrouwen weer gaan werken Taskforce DeeltijdPlus gaat vrouwen verleiden om meer te gaan werken Nederlandse moeders zijn niet ambitieus Carrière maken in deeltijd is onmogelijk Na de geboorte van een kind moeten mannen blijven werken Ouders die allebei voltijd werken lopen het risico op probleemkinderen Parttimers zijn niet gemotiveerd
Alle genodigden konden ook zelf een stelling toevoegen. De meerderheid van de binnengekomen stellingen legt de verantwoordelijkheid voor een goede werk & zorgbalans bij de werkgevers of bij de vrouwen/ouders zelf. Werkgevers moeten ouders meer arbeidsflexibiliteit bieden en open staan voor creatieve werk <> zorgoplossingen. Vrouwen moeten weten wat ze willen en daar ook echt voor gaan staan. Daarnaast moeten zij hun controledrift durven loslaten (meer uitbesteden!) en onderling solidair zijn. Tot slot lijkt er een terrein braak te liggen aan ondersteunende services voor gezinnen variërend van strijkservices, tafeltje dekjes, zomerscholen tot een gezinszorgmanager…
7 www.careerandkids.nl
Stellingen waarop genodigden van de expert meeting vooraf schriftelijk konden stemmen Nederlandse vrouwen (moeders) zijn niet ambitieus Carrière maken in deeltijd is onmogelijk Ouders die allebei voltijd werken, lopen meer risco op probleemkinderen Vrouwen moeten meer ruimte opeisen bij hun werkgever om een carrière en kinderen te combineren Mannen moeten meer ruimte opeisen bij hun werkgever om een carrière en kinderen te combineren Parttimers zijn niet gemotiveerd Na de geboorte van een kind moeten mannen blijven werken Na het zwangerschapsverlof moeten vrouwen weer gaan werken Na het zwangerschapsverlof moet de man twee weken zorgverlof krijgen Het aanbod van 24-uurs kinderopvang moet omhoog Flexibele werktijden zijn cruciaal voor moeders met een fulltime baan Flexibele werktijden zijn cruciaal voor vaders met een fulltime baan Werkgevers moeten afstand doen van de aanwezigheidscultus Door deeltijdwerk verbetert de productiviteit en efficiency op het werk Het is van economisch belang dat meer vrouwelijk brein de top bereikt Taskforce DeeltijdPlus gaat vrouwen verleiden om meer te gaan werken De kinderopvang in Nederland sluit opnvoldoende aan bij de eisen die werkgevers stellen Gedeelde zorg gecombineerd met twee parttime banen is een verworvenheid die we niet weg moeten gooien Mannen willen liever dat vrouwen de zorg voor de kinderen op zich nemen Het huidige schoolsysteem (schooltijden en beroep op ouderparticipatie) maakt het moeilijk om een groot deeltijd% of fulltime te werken
helemaal mee eens
mee eens
neutraal
oneens
volledig oneens
6
25
12
30
27
9
20
12
44
16
12
12
17
34
25
39
39
11
10
1
53
34
7
6
0
4
0
4
29
63
18
10
30
33
9
20
30
33
11
6
50
28
10
9
3
32
32
21
13
2
68
22
9
0
1
68
22
9
0
1
56
26
15
3
0
38
31
20
10
1
61
33
3
2
1
23
22
48
6
1
44
33
18
5
0
66
24
7
3
0
19
37
27
16
1
46
34
10
8
2
8 www.careerandkids.nl
