6 Informaticabeheer Ria Van Eysendeyk Nicole Legroe Werkgroep Handel 2005

Programmeren met .NET IB-3020-02 6 Boekhouden Informatica/6 Informaticabeheer Ria Van Eysendeyk Nicole Legroe Werkgroep Handel 2005

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs

Guimardstraat 1, 1040 Brussel

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

Programmeren met .NET IB-3020-02 6 Boekhouden Informatica/ 6 Informaticabeheer Ria Van Eysendeyk Nicole Legroe Werkgroep Handel -2005

http://handel.vvkso.net

D/2004/7841/047

Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van het VVKSO.

Inhoud 1 Visual Studio .NET................................................................................................................... 7 1.1 Software-ontwikkelomgeving.................................................................................................. 7 1.1.1 De ontwikkelomgeving......................................................................................................... 7 1.1.2 De ontwerpruimte................................................................................................................ 9 1.2 Configuratie............................................................................................................................ 9 1.3 Een toepassing maken......................................................................................................... 10 1.3.1 Besturingselementen......................................................................................................... 10 1.3.2 De toepassing compileren................................................................................................. 11 1.3.3 De toepassing testen......................................................................................................... 13 1.3.4 Bestanden......................................................................................................................... 14 1.3.5 De toepassing uitvoeren.................................................................................................... 14 1.4 Code 14 1.5 Soorten toepassingen........................................................................................................... 17 1.6 Oefeningen........................................................................................................................... 19 1.7 Overzicht.............................................................................................................................. 20 1.7.1 Startpagina (Start Page).................................................................................................... 20 1.7.2 Het ontwerpvenster............................................................................................................ 23 1.7.3 Werkbalken........................................................................................................................ 26 1.7.4 De helpfunctie.................................................................................................................... 26 1.8 Een toepassing testen.......................................................................................................... 28 1.9 Bestanden............................................................................................................................ 29 2 Een objectgeoriënteerde programmeeromgeving.............................................................. 30 2.1 Programmeerstijl.................................................................................................................. 30 2.2 Gegevenstypes..................................................................................................................... 32 2.2.1 Gegevenstypes in .NET..................................................................................................... 32 2.2.2 Sterke typering.................................................................................................................. 32 2.2.3 Voorbeeld 1: Rekenwonder............................................................................................... 32 2.2.4 Voorbeeld 2: Leeftijd.......................................................................................................... 36 2.2.5 Voorbeeld 3: Vermenigvuldiging........................................................................................ 40 2.3 Klasse/module...................................................................................................................... 41 2.3.1 Klasse 42 2.3.2 Modules............................................................................................................................. 42 2.4 Een object creëren en gebruiken.......................................................................................... 46 2.5 Structure............................................................................................................................... 48 2.6 Class Library......................................................................................................................... 50 2.6.1 Namespaces...................................................................................................................... 50 2.6.2 Object Browser.................................................................................................................. 51 2.7 Bereik, beschikbaarheid en levensduur................................................................................ 52 2.7.1 Declaratieruimten............................................................................................................... 52 2.7.2 Bereik 53 2.7.3 Beschikbaarheid................................................................................................................ 53 2.7.4 Variabelen declareren........................................................................................................ 54 2.7.5 Voorbeelden...................................................................................................................... 56 2.7.6 Levensduur........................................................................................................................ 68 2.8 Collecties.............................................................................................................................. 70 2.9 Niet zichtbare besturingselementen..................................................................................... 71 2.10 Tekenen.............................................................................................................................. 76 2.10.1 Het Graphics Object........................................................................................................ 76 2.10.2 Pens en Brushes............................................................................................................. 76 2.10.3 Voorbeeld........................................................................................................................ 77 2.11 Deployment........................................................................................................................ 80 2.11.1 Interpreter en compiler..................................................................................................... 80 2.11.2 Het .NET Framework....................................................................................................... 81 2.11.3 Ondersteuning verschillende programmeertalen............................................................. 82 2.11.4 XCopy Deployment.......................................................................................................... 82

2.12 Bespreking van de Windows Form Designer generated code............................................ 83 2.12.1 Klasse.............................................................................................................................. 83 2.12.2 Constructor...................................................................................................................... 83 2.12.3 Initialisatie........................................................................................................................ 84 2.12.4 Dispose............................................................................................................................ 85 2.13 Oefeningen......................................................................................................................... 85 2.14 Overzicht............................................................................................................................ 86 2.14.1 Namen van variabelen en constanten............................................................................. 86 2.14.2 Gegevenstypes................................................................................................................ 86 2.14.3 Naamgeving.................................................................................................................... 88 2.14.4 Conversiesleutelwoorden................................................................................................ 88 2.14.5 Bereik, beschikbaarheid van een entiteit......................................................................... 88 2.14.6 Levensduur van een variabele......................................................................................... 89 2.14.7 Beschikbaarheid van een variabele................................................................................. 89 2.14.8 De Object Browser........................................................................................................... 90 3 Gebruiksvriendelijkheid........................................................................................................ 93 3.1 De gebruiker staat centraal................................................................................................... 93 3.2 Exceptions............................................................................................................................ 93 3.3 Exception-objecten .............................................................................................................. 95 3.4 Gestructureerde en ongestructureerde foutafhandeling....................................................... 96 3.5 Meervoudige exception handling.......................................................................................... 96 3.6 Validation.............................................................................................................................. 98 3.6.1 Controle op leeg tekstvak.................................................................................................. 98 3.6.2 Controle op patroon......................................................................................................... 100 3.6.3 De visuele foutaanduiding verwijderen............................................................................ 101 3.6.4 Een fraaiere oplossing..................................................................................................... 102 3.7 Hulp voor de gebruiker....................................................................................................... 103 3.7.1 ToolTip............................................................................................................................. 103 3.8 Oefeningen......................................................................................................................... 104 3.9 Overzicht............................................................................................................................ 105 3.9.1 Exception handling.......................................................................................................... 105 3.9.2 Validation......................................................................................................................... 105 4 Object Oriented Programming........................................................................................... 106 4.1 Object Gericht Werken....................................................................................................... 106 4.2 Eenvoudig voorbeeld van OOP.......................................................................................... 108 4.3 Aanpasbaarheid................................................................................................................. 111 4.4 Eigenschappen................................................................................................................... 112 4.5 Verschillende soorten klassen............................................................................................ 113 4.5.1 Standard Class................................................................................................................ 113 4.5.2 Structure.......................................................................................................................... 114 4.5.3 Class Module................................................................................................................... 114 4.5.4 Enumeration.................................................................................................................... 115 4.5.5 Interface........................................................................................................................... 115 4.5.6 Delegate.......................................................................................................................... 115 4.6 OOP toepassen.................................................................................................................. 115 4.7 Array, ArrayList, Collection................................................................................................. 115 4.8 Uitgewerkte voorbeelden.................................................................................................... 119 4.8.1 Puzzel 120 4.8.2 Kasticket.......................................................................................................................... 131 4.9 User Control....................................................................................................................... 142 4.10 DataGrid, DataTable......................................................................................................... 148 4.11 Een Class Library maken.................................................................................................. 153 4.12 Een zelfgemaakte Class Library gebruiken...................................................................... 156 4.13 Oefeningen....................................................................................................................... 156 4.14 Overzicht.......................................................................................................................... 158 4.14.1 Een klasse definiëren.................................................................................................... 158 4.14.2 Eigenschappen.............................................................................................................. 158 4.14.3 Methoden....................................................................................................................... 158 5 Belangrijke kenmerken van OOP ...................................................................................... 159

5.1 Herbruikbaarheid................................................................................................................ 159 5.1.1 Overerving....................................................................................................................... 159 5.1.2 Polymorfisme................................................................................................................... 160 5.2 System.Object.................................................................................................................... 160 5.3 Overerving: uitgewerkt voorbeeld....................................................................................... 163 5.4 Polymorfisme: uitgewerkte voorbeelden............................................................................. 166 5.4.1 Overriding........................................................................................................................ 166 5.4.2 Overloading..................................................................................................................... 170 5.5 Oefeningen......................................................................................................................... 173 5.6 Overzicht............................................................................................................................ 174 5.6.1 Overerving....................................................................................................................... 174 5.6.2 Polymorfisme................................................................................................................... 174 ASP.NET

175

5.7 Een webserver.................................................................................................................... 175 5.8 De samenstelling van een ASP.NET Web project.............................................................. 179 5.9 Server controls................................................................................................................... 181 5.10 Validation controls............................................................................................................ 184 5.11 HttpResponse en HttpRequest......................................................................................... 185 5.12 Variabelen in asp.NET...................................................................................................... 185 5.13 Uitgewerkt voorbeeld........................................................................................................ 186 5.14 Werking van ASP.NET..................................................................................................... 190 5.15 Oefeningen....................................................................................................................... 191 5.16 Overzicht.......................................................................................................................... 192 5.16.1 Server controls.............................................................................................................. 192 5.16.2 Klasse Page.................................................................................................................. 192 5.16.3 Session object............................................................................................................... 192 6 Gegevensbeheer met ADO.NET......................................................................................... 193 6.1 Programmatorisch een databank benaderen...................................................................... 193 6.2 Een verbinding maken met een databank.......................................................................... 194 6.3 Connected/disconnected toegang...................................................................................... 196 6.4 Connected toegang............................................................................................................ 197 6.4.1 Wijzigingen aanbrengen.................................................................................................. 197 6.4.2 Eén gegeven uit de database halen................................................................................ 200 6.4.3 Meerdere gegevens gebruiken........................................................................................ 202 6.4.4 CommandType ............................................................................................................... 207 6.4.5 Exception handling.......................................................................................................... 207 6.4.6 Overzicht connected toegang.......................................................................................... 209 6.5 Disconnected toegang........................................................................................................ 209 6.5.1 DataSet en DataAdapter.................................................................................................. 209 6.5.2 DataSet met gegevens uit één tabel................................................................................ 210 6.5.3 Een DataTable met gegevens uit verschillende tabellen................................................. 217 6.5.4 Een DataSet met verschillende tabellen ......................................................................... 220 6.6 Oefeningen......................................................................................................................... 224 6.7 Overzicht............................................................................................................................ 225 6.7.1 Connected toegang......................................................................................................... 225 6.7.2 Disconnected toegang..................................................................................................... 226 6.7.3 Naamgeving.................................................................................................................... 227 Werken met een database..................................................................................................... 228 6.8 Databinding........................................................................................................................ 228 6.9 Navigeren in een database................................................................................................. 228 6.10 Gegevens selecteren........................................................................................................ 232 6.11 Gegevens aanpassen....................................................................................................... 240 6.11.1 Twee stappen................................................................................................................ 240 6.11.2 Toestanden van een rij.................................................................................................. 241 6.11.3 De methodes AcceptChanges/RejectChanges van een DataSet.................................. 242 6.11.4 De methode GetChanges van een DataSet.................................................................. 242 6.11.5 Toepassing.................................................................................................................... 242 6.11.6 Een bug......................................................................................................................... 246

6.12 De Data Form Wizard....................................................................................................... 246 6.12.1 Een formulier maken met de wizard.............................................................................. 246 6.12.2 Navigeren...................................................................................................................... 250 6.12.3 De tabel onderhouden................................................................................................... 250 6.13 Concurrency problemen................................................................................................... 254 6.14 Inherited forms.................................................................................................................. 256 6.14.1 Visual inheritance ......................................................................................................... 256 6.14.2 Een MDI applicatie......................................................................................................... 259 6.15 Een set-upprogramma maken.......................................................................................... 266 6.15.1 Setup Wizard ................................................................................................................ 267 6.15.2 Het installatiepakket instellen........................................................................................ 268 6.15.3 Build 272 6.15.4 Installeren en verwijderen.............................................................................................. 272 6.16 Oefeningen....................................................................................................................... 272 6.17 Overzicht.......................................................................................................................... 273 6.17.1 Belangrijke eigenschappen van System.Data............................................................... 273 6.17.2 Databinding................................................................................................................... 273 6.17.3 Gegevens selecteren..................................................................................................... 274 6.17.4 Gegevens aanpassen.................................................................................................... 274 7 Relaties en Views................................................................................................................ 276 7.1 XML 276 7.2 XML schema....................................................................................................................... 277 7.3 Relaties in een dataset....................................................................................................... 278 7.3.1 De relatie leggen in XML designer................................................................................... 279 7.3.2 Programmatorisch een relatie toevoegen........................................................................ 281 7.3.3 Voorbeeld ....................................................................................................................... 282 7.3.4 Opmerking....................................................................................................................... 285 7.3.5 Typing gebruiken ......................................................................................................... 286 7.4 DataViews.......................................................................................................................... 287 7.4.1 Een DataView creëren..................................................................................................... 287 7.4.2 Zoeken en sorteren met een DataView........................................................................... 288 7.4.3 Uitgewerkt voorbeeld....................................................................................................... 288 7.4.4 RowStateFilter................................................................................................................. 293 7.5 Berekende kolommen......................................................................................................... 293 7.5.1 Een berekende kolom toevoegen in de XML Designer.................................................... 293 7.5.2 Programmatorisch een berekende kolom toevoegen...................................................... 295 7.5.3 Uitgewerkt voorbeeld....................................................................................................... 295 7.6 Oefeningen......................................................................................................................... 303 7.7 Overzicht............................................................................................................................ 304 7.7.1 Relaties............................................................................................................................ 304 7.7.2 DataRow.......................................................................................................................... 304 7.7.3 DataView......................................................................................................................... 304 7.7.4 Gegevens selecteren in DataSet..................................................................................... 305 8 Rapportering........................................................................................................................ 307 8.1 Een rapport creëren............................................................................................................ 307 8.2 Rapport informatie.............................................................................................................. 310 8.3 Designer............................................................................................................................. 310 8.3.1 Printer Setup.................................................................................................................... 310 8.3.2 Page Setup...................................................................................................................... 311 8.3.3 Default Settings............................................................................................................... 311 8.4 Velden toevoegen............................................................................................................... 312 8.5 Het rapport gebruiken......................................................................................................... 312 8.5.1 Crystal Reports Viewer.................................................................................................... 312 8.5.2 Het startformulier............................................................................................................. 313 8.6 Report expert...................................................................................................................... 313 9 ASP.NET en databases....................................................................................................... 319 9.1 Een gastenboek.................................................................................................................. 319 9.1.1 De toegang verzekeren................................................................................................... 319

9.1.2 StreamWriter/StreamReader........................................................................................... 320 9.1.3 Een DataGrid gebruiken.................................................................................................. 324 9.2 Gebruik van databases in Webtoepassingen..................................................................... 326 9.3 Een gastenboek met een database.................................................................................... 327 9.3.1 Voorbeeld........................................................................................................................ 327 9.3.2 Property Builder............................................................................................................... 330 9.4 Microsoft SQL Server......................................................................................................... 333 9.5 Een kleine website bouwen................................................................................................ 333 9.5.1 Doorverwijzen naar een andere pagina........................................................................... 334 9.5.2 Variabelen in een website................................................................................................ 338 9.5.3 Gegevenstype van een session-variabele....................................................................... 343 9.6 Gebruik van Cascading Style Sheets................................................................................. 349 9.7 Een DataAdapter maken met code..................................................................................... 351 9.8 Beeldbestanden weergeven: Template Column................................................................. 357 9.9 Paginering instellen............................................................................................................ 359 9.10 Een DataGrid opmaken.................................................................................................... 360 9.11 Gegevens in een datagrid aanpassen.............................................................................. 362 9.12 Concurrency..................................................................................................................... 367 9.13 Gegevens toevoegen met een SQLCommand-object ..................................................... 367 9.14 Eén gegeven ophalen met een SqlCommand-object........................................................ 369 9.15 Oefeningen....................................................................................................................... 373 9.16 Overzicht.......................................................................................................................... 374 9.16.1 StreamReader/StreamWriter......................................................................................... 374 9.16.2 DataTable...................................................................................................................... 374 9.16.3 DataGrid Property Builder.............................................................................................. 374 9.16.4 Klasse Page.................................................................................................................. 376 9.16.5 Variabelen..................................................................................................................... 377 Bijlagen

378

1 MSDE

379

1.1 MSDE 2000 versie A installeren......................................................................................... 379 1.2 De geïnstalleerde MSDE op de server............................................................................... 382 2 Naming conventions in .NET.............................................................................................. 384

1

Visual Studio .NET • • • •

1.1

IDE van Visual Studio.NET Een VB.NET project creëren testen en bewaren Windows Application Console Application

Software-ontwikkelomgeving

Een software-ontwikkelomgeving is computersoftware die een software-ontwikkelaar ondersteunt bij het ontwikkelen van computersoftware. De belangrijkste componenten zijn in het algemeen: •

een teksteditor met speciale contextgevoelige hulp;

•

een compiler;

•

een debugger;

•

online documentatie van de programmeertaal.

In een moderne software-ontwikkelomgeving zijn al deze onderdelen geïntegreerd; er is dan sprake van een IDE (Integrated Development Environment). IDE's maken gebruik van een grafische gebruikersinterface (GUI) en ondersteunen de programmeur bij het ontwikkelen van programma's met een grafische gebruikersinterface, bijvoorbeeld in de vorm van een speciaal ontwerpprogramma voor formulieren of webpagina's. Zoals een tekstverwerker het schrijven van documenten ondersteunt, ondersteunt een IDE het ontwikkelen van programma's. De Visual Basic editor waarvan je gebruik maakte om VBA-toepssingen te ontwikkelen is zo'n IDE. In deze cursus zul je kennismaken met de gesofistikeerde IDE voor .NET. Visual Studio .NET 2003 is een ontwikkelomgeving waarmee snel en efficiënt Microsoft .NET toepassingen onder andere voor Microsoft Windows en het web kunnen worden ontwikkeld.

1.1.1

De ontwikkelomgeving Start

Via het tabblad Projects krijg je toegang tot de eigenlijke programmeeromgeving. Een project is een toepassing. Neem het tabblad Projects en klik op de knop New Project.

Voor je kunt beginnen te programmeren kies je eerst het type project dat je wilt maken. De geboden mogelijkheden hangen af van de geïnstalleerde producten.

VVKSO

Werkgroep handel

Programmeren met .NET 7

Kies Visual Basic Projects. Voor dit type zijn verschillende sjablonen (Templates) beschikbaar voor de verschillende typen van projecten die met behulp van de IDE kunnen ontwikkeld worden. Kies Windows Application. Een Windows Application is een toepassing voor het Windows OS. Ze bestaat meestal uit één of meerdere formulieren (forms) waaraan code verbonden is.

Kies een naam voor het project, bijvoorbeeld Welkom en een locatie om de bestanden van het project te bewaren. Klik op OK. De bestanden van het project worden in een map geplaatst die de naam van het project krijgt. Als je op OK klikt wordt deze map gecreëerd op de gespecifieerde locatie. De grafische ontwikkelomgeving wordt opgestart.

VVKSO

Werkgroep Handel




Opmerking

Om een bestaand project te openen, activeer je Start Page. Hier vind je een lijstje met de recentste projecten. Als je er één van wilt openen, dan klik je gewoon op de naam. Bevindt het project zich niet in het lijstje dan klik je op de knop Open Project en je bladert naar de gewenste map. Daar vind je een bestand van het type .vbproj en een bestand van het type .sln (solution). Selecteer één van beide om het project te openen.

1.1.2

De ontwerpruimte

De ontwerpruimte bestaat uit verschillende deelvensters o.a. Toolbox (links), Solution Explorer en Properties (rechts) en een formulier (midden). Elk venster heeft een eigen titelbalk met de naam van het venster. De IDE lijkt op de vertrouwde IDE van VBA, maar heeft meer mogelijkheden. De belangrijkste zul je leren kennen. Raadpleeg het overzicht achteraan dit hoofdstuk voor meer informatie over de verschillende vensters.

1.2

Configuratie

Via de menuoptie Tools, Options… kun je de IDE configuren.

VVKSO

Werkgroep handel


Exploreer de mogelijkheden om de omgeving (Environment) naar je hand te zetten. Wijzig niet te veel in één keer zodat je steeds naar de standaardinstellingen kunt terugkeren.

1.3

Een toepassing maken

Om kennis te maken met de nieuwe ontwikkelomgeving, maak je een zeer eenvoudige toepassing: een formulier met een welkomstboodschap.

1.3.1

Besturingselementen

De Toolbox bevat de besturingselementen die je kunt toevoegen aan een formulier om onder andere de grafische gebruikersinterface te maken van de toepassing. Als je de Toolbox niet op het scherm ziet, kun je hem oproepen via het View-menu of door op de knop

te klikken.

Plaats een label op het formulier. Je kunt een besturingselement snel op een formulier plaatsen door het te selecteren in Toolbox en te dubbelklikken.

VVKSO

Werkgroep Handel


Pas de volgende eigenschappen (venster Properties) aan: Object

Eigenschap

Waarde

frmWelkom

name

frmWelkom

text

Eerste voorbeeld

name

lblWelkom

text

WELKOM

font

naar keuze

forecolor

naar keuze

textalign

middlecenter

lblWelkom

1.3.2

De toepassing compileren

Om een toepassing uit te voeren, moet ze eerst gecompileerd worden (zie 2.11). De gecompileerde code van een toepassing wordt build genoemd. Je kunt een build maken via de optie van menuoptie Build. Bij het maken van een build wordt de broncode gecontroleerd op fouten. Maak een build voor het project Welkom (Build, Build Welkom). De code bevat blijkbaar fouten. Fouten worden gemeld in het venster Task List.

De fout is te wijten aan het hernoemen van het formulier: Form1 heb je gewijzigd in frmWelkom. Visual Studio .NET gaat er van uit dat je de toepassing wilt starten met Form1. Door te dubbelklikken op de foutmelding in Task List wordt ofwel de fout verbeterd, ofwel word je naar de plaats van de fout in de editor gebracht. Dubbelklik op de foutmelding. Het volgende venster verschijnt.

VVKSO

Werkgroep handel


Selecteer Welkom.frmWelkom en klik op OK. Hierdoor wordt het formulier frmWelkom het startobject van de toepassing. Het startobject is een eigenschap van de Solution (oplossing). Je kunt die eigenschap zelf de gepaste waarde geven. Roep in het venster Solution Explorer het snelmenu van Welkom op en kies Properties.

In het eigenschappenvenster kun je Startup object instellen.

VVKSO

Werkgroep Handel




Opmerking

Een Windows Application project start standaard met een formulier Form1. Andere projecten zoals Console projecten (zie 1.5) starten met een functie die Main() genoemd is. Voeg een nieuw formulier frmNieuwFormulier toe aan het project via optie Add … van het snelmenu van het project in Solution Explorer. Maak van dit formulier het Startup object en test het programma opnieuw. Je krijgt nu geen foutmelding.

1.3.3

De toepassing testen

Voor het testen van de toepassing, gebruik je de opties van menuoptie Debug. Selecteer Debug, Start. Er wordt eerst automatisch een build aangemaakt. Daarna wordt de toepassing uitgevoerd.

De IDE bevindt zich nu in run-modus. Je kunt de ontwerpvensters nog bekijken, maar geen wijzigingen aanbrengen. Onderaan worden vensters getoond die nuttig zijn voor de foutopsporing. De werkbalk Debug is ook zichtbaar.

Stop de toepassing door het venster Eerste voorbeeld te sluiten of door op de knop Stop Debugging van de werkbalk Debug te klikken. VVKSO

Werkgroep handel


1.3.4

Bestanden

De gegevens van een project worden opgeslagen in verschillende bestanden. standaardwerkbalk (Standard) bevat twee knoppen om die gegevens op te slaan.

De

Met de eerste knop sla je het actieve bestand op, bijvoorbeeld het formulier. Met de tweede knop (Save all) sla je alle gegevens op. Sla alle gegevens op en bekijk de mappen en bestanden die zijn aangemaakt voor het project (gebruik Verkenner).

In het overzicht op het einde van dit hoofdstuk, vind je meer informatie over deze bestanden. Hoewel je het formulier frmWelkom hebt genoemd (eigenschap Name), worden de gegevens ervan bewaard onder de naam Form1.vb, de naam die gebruikt wordt in het venster Solution Explorer. Solution Explorer bevat bestandsnamen. Je kunt een bestandsnaam wijzigen in het venster Properties van het bestand (selecteer de bestandsnaam in Solution Explorer) of zoals je dat zou doen in Verkenner. Wijzig in Solution Explorer de naam Form1.vb in frmWelkom.vb. Sla de gegevens opnieuw op en bekijk het resultaat. Behoud steeds de extensies (in dit geval vb) van de bestanden! Zelfs het eenmalig bewaren met een foutieve extensie kan tot problemen leiden. Stel de standaardmap voor het bewaren van de projecten in via menuoptie Tools, Options, Environment, Projects en Solutions.

1.3.5

De toepassing uitvoeren

Als je een build maakt, wordt aan de submap bin van het project een .exe bestand toegevoegd. Dit is een uitvoerbaar bestand. Het kan uitgevoerd worden op elke pc die voorzien is van het .NET Framework (zie 2.11.2).

1.4

Code

Zoals VBA is VB.NET een gebeurtenisprocedures schrijven.

VVKSO

Werkgroep Handel

gebeurtenisgestuurde

programmeertaal.

Je

zult

vaak


Als voorbeeld maak je een kleine toepassing die bij een druk op een knop de huidige dag van de week weergeeft.

Start een nieuw project DagVanDeWeek (Windows Application). Een nieuw project start je vanuit de Start page of vanuit een menuoptie van de ontwikkelomgeving. Kies menuoptie File, New, Project.

Als er nog een project actief is waarin niet bewaarde veranderingen staan, dan krijg je eerst nog de mogelijkheid om dit te bewaren. Noem het formulier van het nieuwe project en het bijhorend bestand frmDagVanDeWeek. Pas de eigenschappen van het project aan zodat dit formulier het Startup object is. Plaats een label, lblDag, en een knop, btnOK, op het formulier. Je kunt code beginnen schrijven, zoals je dat deed in de VBA-omgeving. Je dubbelklikt op een besturingselement of je selecteert een besturingselement en je kiest in het snelmenu View, Code. In beide gevallen kom je in de codepagina terecht die de code bevat achter het gebruikte formulier. Dubbelklik op de knop btnOK om het codevenster te openen. Het codevenster bevat reeds automatisch gegenereerde code. Deze wordt later besproken. Begin en einde van de gebeurtenisprocedure staan ook klaar. Private Sub btnOK_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOK.Click End Sub De gebeurtenisprocedure btnOK_Click heeft automatisch twee argumenten gekregen: sender en e. Sender vertegenwoordigt het object dat de gebeurtenis genereert, in dit geval de knop btnOK, e kan in bepaalde gevallen gebruikt worden voor gebeurtenissen met argumenten (zie 3.6). In de declaratie van de gebeurtenisprocedure wordt expliciet vermeld op welke gebeurtenis gereageerd wordt: Handles btnOK.Click. Eenzelfde procedure kan verschillende gebeurtenissen behandelen. VVKSO

Werkgroep handel


Vermeld elke gebeurtenis met het sleutelwoord Handles.

Voeg onderstaande code toe aan de gebeurtenisprocedure. Private Sub btnOK_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOK.Click Dim strDay, strDag As String strDay = Today.DayOfWeek.ToString Select Case strDay Case "Sunday" strDag = "Zondag" Case "Monday" strDag = "Maandag" Case "Thuesday" strDag = "Dindag" Case "Wednesday" strDag = "Woensdag" Case "Thursday" strDag = "Donderdag" Case "Friday" strDag = "Vrijdag" Case "Saturday" strDag = "Zaterdag" End Select lblDag.Text = strDag End Sub 

Verklaring

Today.DayOfWeek.ToString In VB.NET is de objectoriëntatie verder doorgedreven dan in VBA. Zo zijn alle gegevenstypes klassen met eigen methodes en eigenschappen. Today bevat de huidige datum en is van het type Date. De eigenschap DayOfWeek bevat de huidige dag en is van het type DayOfWeek. Alle types kunnen omgezet worden tot het type string via de eigenschap ToString. 

Opmerkingen

•

Je kunt tussen formulier en code schakelen via de tabs bovenaan het ontwerpvenster of de knoppen bovenaan Solution Explorer.

•

In Visual Basic.NET wordt er geen onderscheid gemaakt tussen de eigenschappen: er is geen standaardeigenschap. Dit heeft tot gevolg dat, als je een eigenschap wilt gebruiken, je ze ook expliciet moet vermelden.

•

Syntaxisfouten worden onderlijnd. Als je de muisaanwijzer op het onderlijnde deel plaatst, krijg je uitleg over de fout. Deze uitleg is niet altijd even goed te begrijpen (het zal makkelijker worden naarmate je meer van VB.NET kent), maar het is toch de moeite waard om even te gaan kijken als je zelf de fout niet onmiddellijk herkent.

•

In het Codevenster herken je bovenaan twee keuzelijsten: links de (Class Name) elementen van het formulier en rechts (Method Name) de corresponderende methoden en gebeurtenissen.

VVKSO

Werkgroep Handel


 Om de codering van een andere gebeurtenisprocedure te starten, kies je links het betrokken element en rechts de gebeurtenis. Test de werking van het programma. 

Dialoogvensters

Je kunt de uitvoer in een apart dialoogvenster plaatsen. Hiervoor gebruik je de methode Show van de klasse MessageBox. Voorbeeld: MessageBox.Show("Resultaat") De ronde haakjes zijn verplicht. Pas het programma aan zodat de uitvoer (dag van de week) in een apart dialoogvenster komt. Volg de aanwijzigingen van Intellisense om in de titelbalk "Dag van de week" te zetten en het dialoogvenster te voorzien van een OK-knop. 

Kleuren

Het voorgedefinieerde object Color bezit heel wat eigenschappen waarvan de waarden kleuren vertegenwoordigen. Voorbeelden: color.red, color.green Pas het programma aan zodat de knop OK rood wordt als je er met de muisaanwijzer overgaat (gebeurtenis MouseHover) en groen als je de muisaanwijzer er van wegneemt (MouseLeave).

1.5

Soorten toepassingen

De voorbeelden in vorige paragrafen waren van het type Windows Application. Hierin maak je gebruik van Windows formulieren. In hoofdstuk 6 maak je kennis met ASP.NET Web Applications. Console Applications zijn toepassingen die uitgevoerd kunnen worden aan de Opdrachtprompt. De interactie met de gebruiker is meestal beperkt.

Voorbeeld 

Opgave

Maak een programma dat de tafels van vermenigvuldiging (van 1 tot 10) toont aan de opdrachtprompt. Maak een nieuwe Console Application Tafel.

VVKSO

Werkgroep handel


Het ontwerpvenster is een code-editor waarin reeds een module Module1 gedeclareerd is en een subprocedure Main(). Bij de start van het programma zal deze procedure automatisch uitgevoerd worden. Voeg de volgende code toe. Module Module1 Sub Main() Dim intBasisgetal As Integer For intBasisgetal = 0 To 10 Dim i As Integer For i = 1 To 10 Console.Write(intBasisgetal & " X " & i & " = " & _ intBasisgetal * i & vbCrLf) Next Next Console.Read() End Sub End Module De methode Write van Console brengt een tekstboodschap aan de opdrachtprompt. De methode Read van Console leest een tekst ingevoerd aan de opdrachtprompt. Deze instructie werd enkel toegevoegd om het programma te laten pauzeren (wachten op invoer) zodat je tijd hebt om de boodschap (uitvoer) aan de opdrachtprompt te lezen. Test het programma.

VVKSO

Werkgroep Handel


1.6

Oefeningen

Zorg er bij het maken van volgende oefeningen voor dat het venster Dynamic Help geopend is (standaard kun je via tabs schakelen tussen Properties en Dynamic Help). Gebruik indien nodig de hulpinformatie om volgende oefeningen te maken. Je hoeft de namen van de objecten niet aan te passen tenzij expliciet gevraagd. 1

Start een nieuw project Oef1Hoofdstuk1 (Windows Application). Plaats hierop een label en een tekstvak.

 

De grootte van het label moet zich automatisch aanpassen aan de inhoud. Pas hiervoor de juiste eigenschap aan. Controleer de werking door het opschrift van het label te wijzigen.



Pas deze eigenschap ook aan voor het tekstvak. Is de werking van de eigenschap hetzelfde? Waar is deze eigenschap bruikbaar?



Plaats zes keuzerondjes op het formulier (2 rijen, 3 kolommen). Zorg voor een mooie schikking. Gebruik hiervoor de knoppen van de werkbalk Layout. Pas de naam van het formulier aan: frmOef1Hoofdstuk1 (op twee

 plaatsen!). 

Test het programma.



Bewaar het programma.

2

Maak een mini-teksteditor Oef2Hoofdstuk1. Noem het formulier frmMiniTekstverwerker. Plaats hiervoor een tekstvak op het formulier en maak het zo groot als het formulier zelf. Geef de eigenschap Multiline de waarde True en de eigenschap ScrollBars de waarde Both. Druk bij het testen op de rechter muisknop. Je ziet dat knippen-en-plakken mogelijk is.

3

Maak een project Oef3Hoofdstuk1. Maak een formulier frmKleuren met een keuzelijst van kleuren en een knop. Als er op de knop geklikt wordt, verandert de achtergrondkleur van het formulier in de in de keuzelijst geselecteerde kleur. Tip: gebruik ActiveForm of Me om naar het formulier te verwijzen in de code.

VVKSO

Werkgroep handel


1.7

Overzicht

1.7.1

Startpagina (Start Page)



My Profile

Voorkeursinstellingen. 

Online Resources

•

Via de optie Get Started kun je op zoek gaan naar voorbeelden en tips.

•

De rubriek What’s New bevat verwijzingen naar allerlei nieuwtjes, zoals verwijzingen naar de website van Microsoft om een Service Pack of belangrijke wijzigingen te downloaden, of verwijzingen naar uitleg en tips of nieuwe releases, boeken of geplande vernieuwingen.

•

Op dit tabblad vind je bij de rubrieken Online Community, Headlines, Search Online en Downloads voorbeelden, programmacode, nieuwsgroepen, tips en trucs, best practices … en catalogi van componenten voor Visual Studio. Je kunt ook artikelen doorzoeken over allerlei onderwerpen. Op dit alles kun je ook steeds een filter aanbrengen via het uitschuifvak bovenaan de pagina.

•

Met de XML Web Services kun je Web Services op het Internet zoeken om op te nemen in jouw toepassing, of een eigen webservice registreren zodat anderen er gebruik van kunnen maken.

•

Via Web Hosting kun je een provider zoeken om een website te laten hosten.

VVKSO

Werkgroep Handel




Online Resources

Visual Studio biedt via het tabblad Online Resources een rechtstreeks contact met het internet.



Projects

Toegang tot nieuwe en bestaande projecten. De volgende Visual Basic projecten zijn beschikbaar.

•

Windows Application. Dit project bevat bij de startfase één formulier. Dit is het meest gebruikte project geschikt voor een stand-alone toepassing. Het leidt tot een ‘gewoon’ Windowsprogramma met een gebruikersinterface die wordt getekend met behulp van de mogelijkheden uit de Toolbox. Een dergelijk formulier kan ook als front-end van een Internettoepassing of bijvoorbeeld een databasetoepassing gebruikt worden.

•

Class Library. Alhoewel een formulier ook een klasse is en als zodanig gebruikt wordt, is er een afzonderlijke mogelijkheid om een klasse te definiëren. Dit projecttype moet gebruikt worden om een klasse te maken waarop objecten gebaseerd worden die geen interface hebben. Een klasse die postcodes controleert, begint dus op deze manier.

•

Windows Control Library. Een besturingselement of control is een onderdeel dat bijvoorbeeld op een formulier kan gebruikt worden zoals een knop, een schuifbalk, een lijst, een aanmeldscherm … Met dit type project kun je zelf een nieuw besturingselement maken om dat vervolgens in een ander project te gebruiken. Meerdere besturingselementen kun je ook samen bundelen in een bibliotheek (Library).

•

Smart Device Application. Met dit sjabloon kun je een toepassing ontwikkelen voor een smart device zoals een pocket pc, een pda (personal digital assistant) en een draagbare telefoon. Je ontwikkelt dan een toepassing voor gebruik op een apparaat dat het .NET Compact Framework bevat, wat een deel is van het .NET Framework.

•

ASP.NET Web Application. Dit zijn pagina’s die in een browser bekeken kunnen worden en waarin logica (programmacode) opgenomen is die bepaalde functies op de webserver uitvoeren, bijvoorbeeld het opnemen van op afstand ingevoerde gegevens in een databank.

VVKSO

Werkgroep handel


•

ASP.NET Web Service. Een webservice is een functie die je via Internet kan laten uitvoeren. De gebruiker krijgt een interface te zien, maar alles wordt uitgevoerd op een webserver. Om dit te kunnen maken en gebruiken moet je een webserver IIS 5 of 6 op de computer geïnstalleerd hebben en moet je voldoende rechten en toegang hebben tot de webserver.

•

ASP.NET Mobile Web Application. Dit is een webtoepassing voor het .NET Compact Framework dat bruikbaar is op alle apparaten die dit type framework ondersteunen en gebruik kunnen maken van de protocollen van het Internet.

•

Web Control Library. Te vergelijken met een Windows Control Library, maar dan specifiek toegespitst op het gebruik in een webtoepassing.

•

Console application. Hiermee kun je een programma maken dat achter een MS-DOS-prompt dient uitgevoerd te worden en dus geen grafische interface heeft. Het programma wordt enkel als .exe-bestand gecompileerd.

•

Windows Service. Een service is een Windowsprogramma dat ontworpen is om langere tijd op de achtergrond een bepaalde taak uit te voeren voor een besturingssysteem. Dit is een service zoals je er een aantal terugvindt in Windows 2000/XP.

•

Empty Project. Er wordt wel een mappenstructuur op schijf gemaakt, maar je dient vervolgens zelf alle onderdelen toe te voegen via het menu Project. Dat is precies de bedoeling van de andere klaargezette projecten. Er wordt een mappenstructuur gemaakt en er worden een aantal standaardonderdelen klaar gezet om te gebruiken.

•

Empty Web Project. Dit is een leeg project, maar nu specifiek voor een webtoepassing. De mappenstructuur kan direct op een webserver worden gemaakt, het pad kan opgegeven worden. Ook opslag op je eigen computer of de local host is mogelijk.

•

New Project in Existing Folder. Elk Visual Basic-project wordt automatisch in een eigen map op schijf geplaatst. Door dit type project te kiezen, kun je uit een bestaande map onderdelen gebruiken voor een nieuw project dat aan dezelfde map wordt toegevoegd.

•

Set-up and deployment Projects. Hiermee kun je een installatieprogramma samenstellen waar later allerlei bestanden aan kunnen worden toegevoegd. - Set-up

Project maakt een toepassing waarmee Windows Installer dan de gemaakte toepassing op een willekeurige andere computer kan installeren. De gebruiker krijgt er nog een uninstall-optie bij om het programma later te kunnen verwijderen.

- Set-up

Wizard. Het gebruik van deze wizard maakt het samenstellen van een installatieprogramma eenvoudiger, maar leidt uiteindelijk tot hetzelfde resultaat.

- Web

Set-up Project. Dit levert een installatieprogramma om een webapplicatie te laten installeren.

- Merge

Module Project. Dit is een project waarin een component kan gebruikt worden die ontwikkeld werd in Visual Basic 6.0 en/of voor de vorige versie van het .NET Framework. Met dit type project kun je ook een Visual Basic 6.0 toepassing maken die gebruik maakt van .NET componenten of bij een bestaande toepassing een nieuwe versie van een component gebruiken.

- CAB

Project. Dit soort project wordt gebruikt om cabinetbestanden (extensie .cab) te maken om componenten te laten downloaden met een browser. Deze optie dient gebruikt te worden als je code wenst uit te voeren om een clientcomputer en niet op een server.

VVKSO

Werkgroep Handel


•

•

Other Projects. -

Database Project. Hiermee zet je een databasegeoriënteerd project klaar, waarbij je direct al van bij het begin moet opgeven welke database zal gebruikt worden. Je kunt koppelingen maken naar meerdere databankformaten zoals MS Access, Oracle en SQL-server.

-

Extensibility Projects. Hiermee kun je een add-in maken waarmee Visual Studio of Microsoft Office kan uitgebreid worden.

Visual Studio Solutions, Blank Solution. Hiermee kun je een ingewikkeld geheel, bestaande uit meerdere projecten opzetten.

1.7.2

Het ontwerpvenster

De meeste vensters die links of rechts in het venster van Visual Studio voorkomen zijn aangemeerd (docked), maar je kunt deze ook vrij laten ‘zweven’. Wissel tussen aangemeerd en zwevend door te dubbelklikken op de titelbalk van het venster. Veel vensters hebben een Auto hide functie

.

Het venster blijft steeds geopend, wat er ook in de andere vensters gebeurt. Het venster klapt dicht van zodra in een ander venster geklikt wordt. Als je met de muisaanwijzer over het dichtgeklapte venster gaat, klapt het automatisch terug open.



Toolbox

De Toolbox bevat meerdere categorieën besturingselementen: Data, Components, Windows Forms, Clipboard Ring en General. In Windows Forms herken je de besturingselementen die ook beschikbaar zijn in de Toolbox van de VBA-IDE. Gebruik het pijltje onderaan om de overige besturingselementen te bekijken. Selecteer naar de muisaanwijzer.

VVKSO

Werkgroep handel

als je geen besturingselement wilt selecteren. Pointer verwijst




Designer

Het eigenlijke ontwerpvenster bevat meestal meerdere tabbladen. •

Designer (bijvoorbeeld Form1.vb[Design]) In Visual Studio is een formulier een venster dat gebruikt wordt binnen de toepassing. Voor elk formulier binnen de toepassing voorziet Visual Studio een Form Designer in Design Time die het formulier bevat en alle besturingselementen die je op het formulier plaatst.

•

Code (bijvoorbeeld Form1.vb) is een afzonderlijk venster met daarin alle code behorend bij elk formulier of module opgenomen in het project. Je kunt dit venster openen door o.a. te dubbelklikken op het formulier. Het Code venster bevat twee keuzelijsten bovenaan het venster: -

Objectlijst (links)

-

Memberslijst (rechts)

VVKSO

Werkgroep Handel


De objectlijst bevat een lijst van alle besturingselementen die voorkomen op het formulier. De memberslijst bevat alle members (eigenschappen, methoden en gebeurtenissen) behorend bij het besturingselement geselecteerd in de objectlijst. Aan een member die vetjes weergegeven wordt, is code verbonden. Door deze twee keuzelijsten samen te gebruiken kun je vlug de gewenste code lokaliseren en bewerken. 

Solution Explorer

Het Solution Explorer venster toont de lijst van alle delen die de volledige toepassing (=solution) uitmaken. De knoppen die bovenaan links staan, dienen om te wisselen tussen het Designer en het Code venster.

Soms zijn er meerdere vensters op dezelfde plaats beschikbaar. Deze zijn dan beschikbaar via tabbladen die automatisch aangemaakt worden als twee vensters op dezelfde plaats terecht komen. 

Properties

Een eigenschap van een object beschrijft een karakteristiek hiervan zoals grootte, tekst, kleur. Het Properties venster geeft een lijst van alle eigenschappen van het gekozen object die in Design Time (ontwerpfase) kunnen gewijzigd worden. Je kunt de categorieën alfabetisch of volgens categorie geordend bekijken. Je kunt wisselen tussen beide weergaven door op de voorziene tabbladen te klikken. Als je op de categorie of eigenschap klikt, krijg je eronder een korte beschrijving van wat deze betekent.

VVKSO

Werkgroep handel


De eigenschappen van een object die voorkomen in een eigenschappenvenster zijn meestal niet de enige eigenschappen die dat object heeft. In de meeste gevallen zijn er ook eigenschappen die enkel in run time (als het programma uitgevoerd wordt) kunnen aangepast worden.

1.7.3

Werkbalken

In Visual Studio .NET zijn heel wat werkbalken beschikbaar. De voornaamste is de Standard Toolbar. Deze contextgevoelige werkbalk bevat knoppen voor de meest voorkomende bewerkingen.

1.7.4

De helpfunctie

Microsoft Visual Studio is enkel beschikbaar in het Engels. Dit betekent dat de hulpinformatie ook Engelstalig is. De helpfunctie is zeer uitgebreid. Lees de informatie die je bekomt via menuoptie Help, Help on Help om uit te vinden hoe je ze het best gebruikt. Je kunt de Helpfunctie bijvoorbeeld aanspreken via menuoptie Help, Contents…

VVKSO

Werkgroep Handel


Je kunt ook laten zoeken op bepaalde trefwoorden, de bekomen resultaten sorteren en/of filteren, een lijst van favorieten opstellen of de hulpfunctie via de index raadplegen.

In sommige gevallen wordt er contact gemaakt via het Internet met de locatie waar bepaalde hulp ter beschikking is. Dit is onder andere het geval voor sommige onderdelen van de MSDN-Library. In heel wat Help-vensters vind je het See also-symbool een lijst aanverwante onderwerpen.

terug. Als je op dit symbool klikt, vind je

Je kunt ook contextgevoelige hulp vragen over een besturingselement, een functie of een eigenschap door de Dynamic Help te gebruiken.

VVKSO

Werkgroep handel


Dit venster komt standaard onderaan rechts, als tabblad achter het eigenschappenvenster. Staat dit er niet, dan kun je het steeds oproepen door de menuoptie Help, Dynamic Help. De inhoud van dit Help-venster is contextgevoelig. In het begin kan de hoeveelheid informatie die je krijgt verwarrend zijn. Als je verder gevorderd bent in VB.NET zal het gemakkelijker worden om de juiste technische informatie te bekomen.

1.8

Een toepassing testen

Je kunt de toepassing uitvoeren door op de F5-toets te drukken of op de onderstaande toets uit de werkbalk. Je kunt ook in het Debug-menu de optie Start kiezen.

Stoppen van de toepassing gebeurt door op de onderstaande toets in de werkbalk te klikken of de optie Stop Debugging te kiezen in het Debug-menu. Door het bekijken van de opties uit het Debugmenu, wordt het ineens duidelijk wat de andere knoppen betekenen.

Op het moment dat je de optie Start kiest, wordt het programma gecompileerd. Er wordt een build gemaakt. •

Als er een fout gemaakt werd, dan verschijnt een venster met daarin een verwijzing en een vraag om al dan niet verder te gaan met de toepassing.

Het is aan te raden om bij bovenstaande foutmelding op Nee te klikken en te zoeken naar de fout.

Kies je om niet verder te gaan, dan komt in het Taskvenster een lijst met de fout(en) gecombineerd met een todo-lijst om deze op te lossen.

In sommige gevallen, kun je bij het dubbelklikken op de fout deze reeds herstellen. De geboden oplossing wordt bepaald door de aard van de fout en het feit of Visual Studio deze kan oplossen of niet. •

Als er geen fouten zijn, dan wordt dit onderaan in beeld in het venster Output getoond en zal het formulier verschijnen. In de titelbalk van Visual Basic verschijnt het woord run om aan te tonen dat de toepassing zich in uitvoeringsfase bevindt.

VVKSO

Werkgroep Handel


Je stopt de uitvoering bijvoorbeeld met het aanklikken van de juiste knop. Normaal verschijnt nu onderaan het venster Output.

Dit geeft informatie hoe de compilatie van het project verlopen is, of er fouten waren of niet, en hoe het programma beëindigd is.

1.9

Bestanden

Een Windows Application project bevat onder meer volgende bestanden. Elk van deze bestanden heeft een eigen pictogram. •

een projectbestand (*.vbproj)

Dit tekstbestand in XML-formaat (leesbaar met Kladblok) bevat de lijst van alle bestanden en componenten die verbonden zijn aan het project. •

een Form Module (frm*.vb)

Deze bevat informatie over het formulier en zijn besturingselementen en de waarden van de eigenschappen. Bovendien kunnen hierin ook declaraties vervat zitten die op het niveau van het formulier gemaakt werden. Dit kunnen declaraties zijn van constanten, variabelen, externe procedures, eigenschappenprocedures en general procedures. Hierin vind je ook steeds de zelfgemaakte code terug. •

een XML bronbestand per formulier (frm*.resx)

Visual Studio .NET maakt per formulier één bestand (in XML) dat alle referenties bevat die met dit formulier te maken hebben. Voor een volledige lijst en meer informatie kun je terecht bij de Help van Visual Basic onder de rubriek: Project File Formats.

VVKSO

Werkgroep handel


2

Een objectgeoriënteerde programmeeromgeving • • • • • •

2.1

Programmeerstijl Gegevenstypes in .NET Conversie van gegevenstypes De Class Library Variabelen: declaratie, bereik, beschikbaarheid Het uitvoerbaar bestand

Programmeerstijl

Om de leesbaarheid en dus onderhoudbaarheid van je toepassingen te verhogen moet je een zekere programmeerstijl in acht nemen, onafhankelijk van de programmeertaal die je gebuikt. Een programmeerstijl of “huisstijl” binnen een bepaalde groep of instelling, is een verzameling van regels, strikter dan de syntaxis van de programmeertaal zelf, die bepalen hoe een programma moet worden geschreven. Een programmeertaal als VB.NET laat immers nog veel vrijheid toe, die bij het werken in teamverband of tijdens het onderhoud van de software voor verwarring kan zorgen. Natuurlijk zijn niet alle regels even strikt. Het is wel belangrijk dat alle regels consistent gebruikt worden, enerzijds in de hele applicatie, en anderzijds door de verschillende programmeurs van het ontwikkelingsteam. Dat leidt tot kwaliteit en betrouwbaarheid van het ontwikkelde product en verhoogt de snelheid tijdens het ontwikkelingsproces en onderhoud. Volgende regels zijn een must. 

Documenteer je code, d.w.z. voorzie voldoende commentaar

De commentaar in de source code moet het programma blijvend verstaanbaar maken, zowel voor diegene die het codeerde als voor anderen. Voldoende commentaar is onmisbaar. Een “tricky” of niet voor de hand liggend programmaonderdeel wordt zeker van commentaar voorzien. Er komt commentaar (beginnen met ' ) bij de belangrijkste deelalgoritmen in een functie. vb. ' testen op geldige invoer. Overdrijf ook niet met commentaar. Het is beter om zinvolle namen te gebruiken dan het schrijven van overbodige commentaar. Het volgende is zeker overbodig: i = i + 1

'i wordt met 1 verhoogd

Commentaar schrijven, gebeurt dadelijk bij het intikken van het programma. Je kunt het te gebruiken algoritme ook vooraf vastleggen in commentaarregels. Vergeet niet het commentaar aan te passen bij programmawijzigingen. Commentaar staat steeds boven of achter de code waar hij op slaat, nooit eronder. 

Gebruik steeds een duidelijke, betekenisvolle naamgeving

Het ligt voor de hand dat er betekenisvolle namen gegeven worden aan alle gegevens in het programma: in een project steeds dezelfde benaming gebruiken voor eenzelfde begrip; ieder nieuw woord in de naam moet met een hoofdletter beginnen;

VVKSO

Werkgroep Handel


onderlijningstekens worden niet in de naamgeving gebruikt; in deze cursus wordt de Hongaarse naamgeving gebruikt. Sommige tags zijn anders dan diegene die je gebruikte in VBA. Je vindt een overzicht in de bijlagen. 

Declareer alle variabelen en gebruik steeds geschikte gegevenstypes

Net zoals in de VBA-omgeving, kun je het declareren van variabelen verplichten via Option Explicit. Maar er is meer. Selecteer Tools, Options. Bij Projects, VB Defaults vind je belangrijke instellingen:

•

Option Explicit On bepaalt dat alle variabelen die gebruikt worden expliciet moeten gedeclareerd worden. Indien er in de declaratie geen gegevenstype wordt toegekend, krijgt de gedeclareerde variabele het algemene type Object.

•

Option Strict On dwingt vroeg-binden af en voorkomt impliciete conversie op die plaatsen waar gegevens verloren zouden kunnen gaan. Vroeg-binden (early binding) betekent dat in de declaratie een AS statement moet gebruikt worden, m.a.w. dat je expliciet een gegevenstype toekent. Dit heeft tot gevolg dat je er altijd zelf voor moet zorgen dat de variabele die je in een instructie gebruikt, van het juiste type is en dat je eventueel een gegevenstypeconversie moet doen om het juiste type te bekomen. Impliciete conversie tussen strings en numerieke types is nooit toegelaten met Option Strict on. Wat wel kan is bijvoorbeeld een 'integer' toekennen aan een 'long', maar niet omgekeerd. In het omgekeerde geval zouden er immers gegevens kunnen verloren gaan.

•

Option Compare bepaalt de manier waarop twee 'strings' vergeleken worden met elkaar. Deze optie heeft twee mogelijkheden: binary (hoofdlettergevoelig) en text (niet hoofdlettergevoelig). Kies zowel voor Option Explicit als voor Option Strict: on. Deze opties zijn actief bij elk volgend nieuw project.

VVKSO

Werkgroep handel


Een variabele moet natuurlijk gedeclareerd worden vóór hij gebruikt wordt. Declareer de belangrijkste variabelen steeds bovenaan de procedure. Hulpvariabelen zoals een teller voor een For Next loop mag je net boven de loop declareren.

2.2

Gegevenstypes

2.2.1

Gegevenstypes in .NET

In .NET worden gegevenstypes ingedeeld in: - value types - reference types. Beide types worden door .NET anders behandeld o.a. wat geheugentoekenning en initialisatie betreffen. Alle numerieke en binaire types zoals Integer, Char en Boolean zijn value types. Strings, arrays en alle klassen zijn reference types. Het gebruik van variabelen en constanten in VBA en in VB.NET is ongeveer hetzelfde. Je vindt een overzicht van de mogelijke gegevenstypes in 2.14.2. 

Opmerkingen De types Long en Integer bestrijken in VB.NET een groter interval en nemen meer geheugenruimte in beslag. Er is een nieuw type bijgekomen namelijk Short. Dit type vervangt het type Integer uit VBA.

2.2.2

Sterke typering

Sterke typering (strong typing) betekent dat je aan iedere variabele die je gebruikt een gegevenstype toekent. Werken met sterke typering biedt heel wat voordelen •

Sterk getypeerde variabelen laten IntelliSense toe om eigenschappen en methodes te tonen terwijl je in de editor werkt.

•

De compiler kan de gegevenstypes controleren en zo potentiële runtime fouten voorkomen.

•

De code wordt sneller uitgevoerd omdat de CPU niet moet proberen uit te vissen over welk gegevenstype het gaat en dan eventueel nog in de achtergrond bijkomende code moet uitvoeren voor gegevenstypeconversie.

2.2.3

Voorbeeld 1: Rekenwonder

Project

Rekenwonder

Type

Windows Application

Doel

- Conversie van gegevenstypes

Extra

- Groepsvak (GroupBox) met keuzerondjes (radiobuttons) - Select Case True structuur

Moeilijkheid

*

Vorm

Volledig uitgewerkt

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemstelling Ontwikkel een mini rekenmachine: in een formulier kunnen twee willekeurige getallen ingevoerd worden en kan een bewerking gekozen worden ( optelling, verschil, vermenigvuldiging, deling). Het resultaat van de bewerking op de ingevoerde getallen wordt getoond.  Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmRekenwonder Invoer, uitvoer en bewerkingen via een instantie van klasse frmRekenwonder.

frmRekenwonder: eigenschappen Eigenschap

waarde

Text

Rekenwonder

frmRekenwonder: besturingselementen

Voorzie twee tekstvakken voor de invoer van willekeurige getallen, optierondjes in een groepsvak voor de bewerking, een knop voor de resultaatberekening en een label voor het resultaat.

VVKSO

Werkgroep handel


Gebruik de opties van menuoptie Format van de menubalk om een mooie schikking van de besturingselementen te bekomen. Gebruik de knoppen van de werkbalk Layout voor de opmaak van het formulier.

Er is een verschil tussen het gebruik van RadioButtons en CheckBoxes in een GroupBox. Met RadioButtons kun je slechts één keuze maken, bij CheckBoxes heb je de mogelijkheid om meerdere keuzes te maken. Besturingselement

Eigenschap

Waarde

lblGetal1

Text

Getal 1

txtGetal1

Text

leeg

lblGetal2

Text

Getal 2

txtGetal2

Text

leeg

grpBewerking

Text

Bewerking

rdbQuotient

Text

Quotiënt

rdbVerschil

Text

Verschil

rdbProduct

Text

Product

rdbSom

Text

Som

Checked

True

btnBereken

Text

Bereken

lblResultaat

Text

leeg

Autosize

True

Wat is de betekenis van deze eigenschap Autosize? Pas in Solution Explorer de naam van het formulier aan. frmRekenwonder: procedures btnBereken_Click (Handles btnBereken.Click) Besturingselement

Gebeurtenis

Doel

btnBereken

Click

- Resultaat berekenen - Resultaat tonen

VVKSO

Werkgroep Handel


Algoritme btnBereken_Click Lees getal1, getal2 en bewerking Bewerking rdbSom

rdbVerschil

rdbProduct

rdbQuotiënt

resultaat=getal1+getal2 resultaat=getal1-getal2 resultaat=getal1*getal2 resultaat=getal1/getal2 Toon resultaat Implementatie De foutafhandeling voeg je later toe. Private Sub btnBereken_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnBereken.Click Dim dblGetal1, dblGetal2, dblResultaat As Double Dim strBewerking As String dblGetal1 = Double.Parse(txtGetal1.Text) dblGetal2 = Double.Parse(txtGetal2.Text) Select Case True Case rdbSom.Checked dblResultaat = dblGetal1 + dblGetal2 strBewerking = "Som: " Case rdbVerschil.Checked dblResultaat = dblGetal1 - dblGetal2 strBewerking = "Verschil: " Case rdbProduct.Checked dblResultaat = dblGetal1 * dblGetal2 strBewerking = "Product: " Case rdbQuotient.Checked dblResultaat = dblGetal1 / dblGetal2 strBewerking = "Quotiënt: " End Select lblResultaat.Text = strBewerking & dblResultaat.ToString("#,##0.####") End Sub 

Verklaring

Vermits Option Explicit op On staat is declaratie van de variabelen verplicht. Je mag meerdere variabelen van hetzelfde type declareren in dezelfde statement. •

dblGetal1 = Double.Parse(txtGetal1.Text)

Expliciete conversie is verplicht omdat Option Strict op On staat. Met de methode Parse van het gegevenstype Double wordt een String omgezet in een Double. Je mag de statement vervangen door: dblGetal1 = CDbl(txtGetal1.Text)

VVKSO

Werkgroep handel


Het resultaat is hetzelfde. Double.Parse is beschikbare in alle .NET programmeertalen terwijl CDbl een sleutelwoord van Visual basic is. •

dblResultaat.ToString("#,##0.####")

Met de methode ToString wordt het getal van type Double omgezet naar type String. Als argument van de eigenschap mag je een formaat opgeven. (Voor meer uitleg: zie de volgende paragraaf.) Je mag de expressie vervangen door: FormatNumber(dblResultaat, 4) Het resultaat is hetzelfde. Test de werking van je programma.  Testen Wat gebeurt er als je deelt door 0? Wat gebeurt er als je 0 deelt door 0?  Uitbreiding VB.NET kent nog drie andere rekenkundige operatoren dan deze gebruikt in het project Rekenwonder: •

^ : machtsverheffing,

•

MOD: rest bij deling,

•

\: gehele deel van quotiënt. Breid het project uit zodat ook deze bewerkingen mogelijk worden. Tip: de bewerking \ (geheel deel van quotiënt) is enkel bruikbaar voor gehele getallen. Maak de nodige conversies.

2.2.4

Voorbeeld 2: Leeftijd

Elk gegevenstype is een klasse. Een variabele van een bepaald gegevenstype is een instantie van de bijbehorende klasse en kan dus gebruik maken van de methodes en eigenschappen van die klasse. Voorbeeld dteVandaag = DateTime.Today intJaar = dteVandaag.Year De eigenschap Today van de klasse DateTime bevat de huidige datum. De eigenschap Year bevat het jaartal (type Integer) van het DateTime-object. Als Option Strict op On staat, sta je zelf in voor de conversies naar het gepaste gegevenstype. In Windows Applications moet je vaak omzettingen doen van numerieke gegevens naar strings en omgekeerd.

VVKSO

Werkgroep Handel


Alle numerieke gegevenstypes (Single, Double, Integer, …) hebben een methode ToString voor de conversie naar het gegevenstype String. Als argument kun je eventueel een formaat meegeven. Voorbeeld strResultaat= dblResultaat.ToString("#,##0.#####") Omgekeerd: om een string naar het gewenste numerieke gegevenstype om te zetten, gebruik je de methode Parse van dat gegevenstype. Voorbeeld dblGetal1 = Double.Parse(txtGetal1.Text) Om een gegeven van een willekeurig type om te zetten naar een bepaald type, kun je ook de conversiesleutelwoorden gebruiken. Voor meer informatie hierover zie overzicht 2.14.4.

Voorbeeld Project

Leeftijd

Type

Windows Application

Doel

Gebruik en conversie van gegevenstypes

Extra

Werken met datums

Moeilijkheid

*

Vorm

Volledig uitgewerkt

 Probleemstelling Bereken de leeftijd aan de hand van een ingevoerde geboortedatum.  Probleemanalyse Project: Leeftijd Type: Windows Application Klasse(n): frmVerjaardag Het probleem kan opgelost worden door gebruik te maken van een eenvoudig formulier.

VVKSO

Werkgroep handel


 frmVerjaardag frmVerjaardag: eigenschappen Eigenschap

Waarde

Text

Verjaardag

frmVerjaardag: besturingselementen

Besturingselement

Eigenschap

Waarde

txtGeboortedatum

Text

leeg

btnLeeftijd

Text

Leeftijd?

lblLeeftijd

Text

Vul je geboortedatum in en druk op een knop.

frmVerjaardag: procedures Object

Gebeurtenis

Doel

btnLeeftijd

Click

- leeftijd bereken - leeftijd tonen

Het berekenen van de leeftijd zal in een aparte functie (Leeftijd) verwerkt worden. Algoritmen btnLeeftijd_Click (Handles btnLeeftijd.Click) btnLeeftijd_Click Bereken leeftijd

(Leeftijd)

Toon leeftijd op scherm

VVKSO

Werkgroep Handel


Leeftijd(Geboortedatum) Leeftijd(Geboortedatum) Leeftijd Jaar(Huidige datum) – Jaar(Geboortedatum) Maand(Huidige datum) < Maand(Geboortedatum) of (Maand(Huidige datum) = Maand (Geboortedatum) en Dag(Huidige datum) < Dag(Geboortedatum)) Ja

Nee

Leeftijd  Leeftijd -1 Implementatie Private Sub btnLeeftijd_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLeeftijd.Click Dim intLeeftijd As Integer Dim dteGeboortedatum As DateTime dteGeboortedatum = DateTime.Parse(txtGeboortedatum.Text) intLeeftijd = Leeftijd(dteGeboortedatum) lblLeeftijd.Text = "Je bent " & intLeeftijd.ToString & " jaar!" End Sub Private Function leeftijd(ByVal pdteGeboorteDatum As DateTime) As Integer Dim intGeboortejaar, intGeboortemaand, intGeboortedag As Integer Dim intJaar, intMaand, intDag As Integer Dim intAantaljaar As Integer intGeboortejaar = pdteGeboorteDatum.Year intGeboortemaand = pdteGeboorteDatum.Month intGeboortedag = pdteGeboorteDatum.Day intJaar = Today.Year intMaand = Today.Month intDag = Today.Day intAantaljaar = intJaar - intGeboortejaar If intMaand < intGeboortemaand Or _ (intMaand = intGeboortemaand And intDag < intGeboortedag) Then intAantaljaar -= 1 End If Return intAantaljaar End Function Verklaring In de code wordt gebruik gemaakt van een functie om de leeftijd te berekenen. Wat is het verschil tussen een functie en een procedure? In VB.NET wordt de waarde in een functie doorgegeven via het sleutelwoord Return. VVKSO

Werkgroep handel


 Uitbreiding Pas het project aan zodat ook het aantal dagen tot de volgende verjaardag weergegeven wordt en de dag waarop deze valt (maandag, dinsdag, …)

2.2.5

Voorbeeld 3: Vermenigvuldiging

Project

Vermenigvuldiging

Type

Windows Application

Doel

Conversie van gegevenstypes

Extra

Vernestelde if-statement

Moeilijkheid

**

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Het project Vermenigvuldig genereert de uitkomsten van de tafels van vermenigvuldiging tot en met 10 op een formulier, zoals hieronder.

 Probleemanalyse en implementatie Er wordt een formulier aangemaakt met een groot label (lblTonen). Het lettertype voor het label is een niet propertioneel type, bvb. Courrier New, zodat de gegevens mooi onder elkaar komen. Implementatie Private Sub frmVermenigvuldig_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Dim intLijn As Integer Dim intKolom As Integer Dim strProduct As String Dim strUitkomst As String For intLijn = 1 To 10 'per lijn For intKolom = 1 To 10 'per kolom strProduct = (intLijn * intKolom).ToString("000") strUitkomst &= " " & strProduct Next intKolom strUitkomst &= vbCrLf Next intLijn VVKSO

Werkgroep Handel


lblTonen.Text = strUitkomst End Sub Verklaring •

De operatoren &=, += en -= zijn verkorte schrijfwijzen:

strWoord &= “nogeenwoord” → strWoord = strWoord & “nogeenwoord” intAantal += 1 → intAantal = intAantal +1 (de inhoud van de variabele wordt met 1 verhoogd) intAantal -= 2 → intAantal = intAantal – 2 (de inhoud van de variabele wordt met 2 verlaagd) •

strProduct = (intLijn * intKolom).ToString("000")

Om de getallen mooi uit te lijnen worden voorloopnullen getoond. De klasse Strings van de namespace Visual Basic bevat een reeks nuttige methodes die kunnen toegepast worden op gegevens van het type string. Als je de vetjes gedrukte regels in de code vervangt door: strProduct = Strings.Right(Space(3) & (intLijn * intKolom).ToString, 3) strUitkomst &= Strings.Space(2) & strProduct dan krijg je het volgende resultaat.

Wat is de betekenis van de methodes Space en Right? Bekijk met Object browser de methodes van de klasse Strings. Welke methode kun je gebruiken om na te gaan of bepaalde karakters in een string voorkomen?  Uitbreiding Pas het programma aan zodat de volledige vermenigvuldiging getoond wordt. (Tip: let op het lettertype)

2.3

Klasse/module

In Visual Basic moeten alle functies en procedures ingekapseld zitten in een klasse of module. Een klasse kan vele eigenschappen, methodes en events hebben. Een klasse kan verschillende instanties hebben in een toepassing. Een module bevat enkel functies en procedures (methodes) en kan niet geïnstantieerd worden. VVKSO

Werkgroep handel


2.3.1

Klasse Bekijk de code van het project Rekenwonder.

In het codevenster kun je code dichtklappen of openklappen door op de Dit is erg handig om een overzicht te krijgen van de gegenereerde code.

of

knopjes te klikken.

Visual Basic.NET volgt de principes van objectgeörienteerd programmeren. Net als in VBA is het nieuwe formulier een klasse. Dit wordt hier duidelijk aangegeven door: Public Class frmRekenwonder … End Class In VBA heeft een nieuw formulier alle members (eigenschappen, methoden en gebeurtenissen) van de voorgedefinieerde klasse Form plus de methoden (procedures en functies) die je zelf bijmaakt. In .NET is dit ook zo. Het erven van de members van de klasse Form, de parent-klasse, wordt zelfs expliciet aangeduid door: Inherits System.Windows.Forms.Form De klasse frmRekenwonder heeft dezelfde eigenschappen en methoden en herkent dezelfde gebeurtenissen als de voorgedefinieerde klasse Form. Ze bezit bovendien één extra methode namelijk btnBereken_Click. In een project kunnen uiteraard meerdere klassen gedefinieerd worden. Dit kunnen andere formulieren zijn of klassen van een andere soort.

2.3.2

Modules

Modules zijn verzamelingen van methodes en constanten. Ze kunnen geen instanties (objecten) genereren zoals klassen. Ze worden gebruikt om bij elkaar horende methodes te groeperen, die bijvoorbeeld in diverse andere modules of klassen gebruikt worden. Voorbeeld Project

Module

Type

Windows Application

Doel

Illustratie van het gebruik van een module

Extra

- oproepen van een formulier vanuit een ander formulier - eigenschappen van klasse String: ToUpper, ToLower, SubString - eigenschap van klasse Strings: Split - gebruik van een array

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemstelling Een woord of een tekst moet omgezet worden in kleine letters, hoofdletters of beginhoofdletter. Er moet een formulier zijn voor de woordomzettingen en een ander formulier voor de tekstomzettingen. De formulieren worden opgeroepen met een startformulier.  Probleemanalyse en implementatie

Klassen: frmStart, frmOmzettingWoord, frmOmzettingTekst, mdlOmzettingen frmStart Implementatie Public Class frmStart Inherits System.Windows.Forms.Form Windows Form Designer generated code Private Sub btnWoord_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnWoord.Click Dim frmWoord As New frmOmzettingWoord frmWoord.Show() End Sub Private Sub btnTekst_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnTekst.Click Dim frmTekst As New frmOmzettingTekst frmTekst.Show() End Sub End Class Verklaring Als je een formulier aanmaakt, creëer je een klasse. Als je het wilt gebruiken in een procedure, dan moet je een instantie van die klasse instantiëren. Dus, om vanuit frmStart een ander formulier te openen, moet hiervan een instantie gecreëerd worden, net zoals bij om het even welke ander klasse. Deze instantie wordt gecreëerd met het sleutelwoord New. Via de methode Show wordt het formulier getoond op het scherm (zie volgende paragraaf).

VVKSO

Werkgroep handel


Als de toepassing slechts uit één formulier bestaat, maakt de compiler zelf een instantie van die klasse in een procedure Main (de startprocedure) die ook aangemaakt wordt door de compiler. mdlOmzettingen Implementatie Module Omzettingen Public Function Hoofdletters(ByVal pstrTekst As String) As String Return pstrTekst.ToUpper.Trim End Function Public Function Kleineletters(ByVal pstrTekst As String) As String Return pstrTekst.ToLower.Trim End Function Public Function BeginHoofdletter(ByVal strTekst As String) As String Return pstrTekst.Trim.Substring(0, 1).ToUpper & _ pstrTekst.Trim.Substring(1).ToLower End Function End Module Verklaring •

In alle functies wordt de methode Trim gebruikt om voorlopende en achterlopende spaties te verwijderen. Is er een verschil tussen pstrTekst.ToUpper.Trim en pstrTekst.Trim.ToUpper? Is er een verschil tussen pstrTekst.Trim.Substring(0, 1).ToUpper pstrTekst.Substring(0, 1).ToUpper.Trim? Verklaar je antwoord.

•

en

Voor alle functies is de 'modifier' Public gebruikt . De modifier bepaalt het bereik van de functie. Zie paragraaf Error: Reference source not found.

frmOmzettingWoord Implementatie Public Class frmOmzettingWoord Inherits System.Windows.Forms.Form Windows Form Designer generated code Private Sub btnOK_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOK.Click Select Case True Case rdb.Checked lblResultaat.Text = Kleineletters(txtInvoer.Text) Case rdbHoofd.Checked lblResultaat.Text = Hoofdletters(txtInvoer.Text) Case rdbBeginHoofd.Checked lblResultaat.Text = BeginHoofdletter(txtInvoer.Text) End Select End Sub End Class

VVKSO

Werkgroep Handel


frmOmzettingTekst Implementatie Public Class frmOmzettingTekst Inherits System.Windows.Forms.Form Windows Form Designer generated code Private Sub btnOK_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOK.Click Dim strWoorden() As String Dim intTeller As Integer lblResultaat.Text = String.Empty strWoorden = Strings.Split(txtInvoer.Text, Space(1)) Select Case True Case rdbKlein.Checked For intTeller = 0 To strWoorden.Length - 1 lblResultaat.Text &= Kleineletters(strWoorden(intTeller)) & Space(1) Next Case rdbHoofd.Checked For intTeller = 0 To strWoorden.Length - 1 lblResultaat.Text &= Hoofdletters(strWoorden(intTeller)) & Space(1) Next Case rdbBeginHoofd.Checked For intTeller = 0 To strWoorden.Length - 1 lblResultaat.Text&=BeginHoofdletter(strWoorden(intTeller)) & Space(1) Next End Select End Sub End Class Verklaring •

Dim strWoorden() As String

strWoorden wordt gedeclareerd als een (onbegrensde) array waarvan ieder element van het type String is. •

String.Empty

De eigenschap Empty van String stelt een lege string voor. Gebruik hiervan is duidelijker dan “” gebruiken. •

strWoorden = Strings.Split(txtInvoer.Text, Space(1))

Met de eigenschap Split wordt de opgegeven String opgesplitst, ieder deeltje komt in een element van de array strWoorden. De splitsing gebeurt op basis van 1 spatie. Test deze procedure met een tekst van een aantal woorden waartussen verschillende spaties staan. De spaties blijven behouden omdat de functie Split splits op elke spatie, er wordt m.a.w. als er twee spaties naast elkaar staan een leeg woord in de array strWoorden ingevoegd. Pas de code als volgt aan en test opnieuw. Select Case True Case rdbKlein.Checked For intTeller = 0 To strWoorden.Length - 1 If strWoorden(intTeller) <> String.Empty Then VVKSO

Werkgroep handel


lblResultaat.Text &= Kleineletters(strWoorden(intTeller)) & Space(1) End If Next Case rdbHoofd.Checked For intTeller = 0 To strWoorden.Length - 1 If strWoorden(intTeller) <> String.Empty Then lblResultaat.Text &= Hoofdletters(strWoorden(intTeller)) & Space(1) End If Next Case rdbBeginHoofd.Checked For intTeller = 0 To strWoorden.Length - 1 If strWoorden(intTeller) <> String.Empty Then lblResultaat.Text&=BeginHoofdletter(strWoorden(intTeller))& Space(1) End If Next End Select

2.4

Een object creëren en gebruiken

Een procedure werkt met instanties van een klasse, objecten genoemd. Je creëert een object meestal via de constructor New. In sommige gevallen wordt het object gecreëerd door een eigenschap of methode van een ander object. Om de geheugenruimte die het object inneemt terug vrij te geven gebruik je de destructor Dispose. .NET maakt gebruik van garbage collection voor het opruimen van geheugen. Dat is software die speurt naar objecten die niet meer gebruikt worden en ze vernietigt (ingenomen geheugenruimte weer vrij geeft). In principe hoef je je daar zelf niets van aan te trekken als programmeur. Toch is het goed programmeergebruik om objecten die je niet meer nodig hebt zo snel mogelijk op te ruimen (‘dispose’), zeker als je werkt met resources waar je zuinig mee om moet gaan zoals een databaseconnectie of GDI-objecten. Door het gebruik van de destructor weet de garbage collector dat het object ook echt verwijderd mag worden. Voorbeeld Project

GetalRaden

Type

Windows Application

Doel

Gebruik van de constructor New

Extra

Willekeurige getallen genereren (klasse Random)

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Telkens er geklikt wordt op de knop Spelen worden drie vakjes ingevuld met willekeurige getallen tussen 0 en 9. Als het getal 7 één of meerdere keren voorkomt, wordt de figuur met het geld getoond, in het andere geval niet. Je kunt telkens opnieuw op de knop drukken, tot je besluit om te stoppen.

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmGetalKiezen frmGetalKiezen: procedures Implementatie Private Sub btnSpelen_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnSpelen.Click Dim objCijfer As New Random picGeld.Visible = False lblEen.Text = objCijfer.Next(0, 10).ToString lblTwee.Text = objCijfer.Next(0, 10).ToString lblDrie.Text = objCijfer.Next(0, 10).ToString

End Sub

'Als een van de getallen 7 is, toon de geldstukken en maak geluid If (lblEen.Text = "7") Or (lblTwee.Text = "7") _ Or (lblDrie.Text = "7") Then picGeld.Visible = True End If

Private Sub btnStoppen_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnStoppen.Click Me.Close() End Sub Van welk type is het besturingselement waarop de afbeelding verschijnt? Verklaring •

Dim objCijfer As New Random

De klasse Random wordt gebruikt om willekeurige getallen te genereren. Door in de declaratie van de objectvariabele de constructor New op te nemen, wordt meteen een object van het type Random gecreëerd en de variabele wordt hiermee geïnitialiseerd. Dit statement is gelijkwaardig met: Dim objCijfer As Random objCijfer = New Random De methode Next geeft een getal (Integer) dat tussen het opgegeven minimum (inbegrepen) en maximum (niet inbegrepen) ligt.

VVKSO

Werkgroep handel


 Uitbreiding Pas het project aan zodat ook het gewonnen bedrag getoond wordt: 5 EURO voor één 7, 50 EURO voor twee 7’s en 500 EURO voor drie 7’s. Pas het project aan zodat je een bedrag kunt inzetten om te spelen. Per beurt betaal je 1 EURO. Het resterende bedrag wordt getoond. Eventuele winsten worden bij de inzet gevoegd.

2.5

Structure

Een structure is een samengesteld gegevenstype dat bestaat uit een aantal elementen (zie Error: Reference source not found). .NET beschikt over heel wat voorgedefinieerde structures. Hun gebruik wordt geïllustreerd in het onderstaande voorbeeld. 

Voorbeeld

Project

Programmeren

Type

Windows Application

Doel

Gebruik van een Structure

Extra

Gebeurtenis MouseEnter

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Een gebruiker kan ogenschijnlijk stemmen of programmeren plezant of saai is. Door het verplaatsen van de knop om 'saai' te stemmen, wordt deze optie verhinderd.  Probleemanalyse Klasse: frmStemmen Het probleem wordt opgelost via een eenvoudig formulier.

VVKSO

Werkgroep Handel


frmStemmen frmStemmen: eigenschappen Eigenschap

waarde

Text

Stemmen

MaximizeBox

False

MinimizeBox

False

WindowState

Maximized

frmStemmen: besturingselementen

Besturingselement

Eigenschap

Waarde

btnPlezant

Text

Plezant

btnSaai

Text

Saai

frmStemmen: procedures VVKSO

Werkgroep handel


Object

Gebeurtenis

Doel

btnPlezant

Click

Boodschap op scherm brengen

btnSaai

MouseEnter

Knop verplaatsen

Implementatie Private Sub btnPlezant_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnPlezant.Click MessageBox.Show("Dat vindt iedereen!") End Sub Private Sub btnSaai_MouseEnter(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnSaai.MouseEnter Dim intPositie As New Random Dim pntLocatie As Point pntLocatie.X = intPositie.Next(0, Me.Width - btnSaai.Width) 'Knop mag niet verdwijnen onder Taakbalk, vandaar -100 pntLocatie.Y = intPositie.Next(0, Me.Height - btnSaai.Height - 100) btnSaai.Location = pntLocatie End Sub Verklaring •

Dim pntLocatie As Point

De structure Point bestaat uit twee Integers, X en Y, die samen een coördinaat vormen. •

btnSaai.Location = pntLocatie

De eigenschap Location van een control bevat de coördinaat van de linker bovenhoek van de control.  Uitbreiding Pas de code aan zo dat de knop btnSaai naar haar oorspronkelijke positie terugkeert als de gebruiker op de knop btnPlezant klikt.

2.6

Class Library

2.6.1

Namespaces

Het .NET Framework bevat een massa voorgedefinieerde klassen. Hiervan heb je er al verschillende gebruikt in de voorbeelden. Klassen die bij elkaar horen, worden gegroepeerd in zogenaamde namespaces. Door een referentie naar een namespace op te nemen in je toepassing, kun je gebruik maken van die klassen. Open een willekeurig project. Open in het venster Solution Explorer de map References.

VVKSO

Werkgroep Handel


Als je bij het aanmaken van een project kiest voor Windows Application, dan neemt VB.NET automatisch een reeks referenties op naar namespaces waarin klassen gegroepeerd zijn die vaak in Windows toepassingen gebruikt worden. In de map References wordt in feite niet rechtstreeks verwezen naar een namespace, maar naar de assembly, gewoonlijk een .dll bestand, waarin de namespace zich bevindt. Een assembly is een eenheid van data, of simpelweg: een assembly is een .NET dll of exe file. De data in de assembly kan bestaan uit verschillende klassen (ook figuren, geluiden ...) die gebruikt worden in een programma. Elk programma gecompileerd in .NET bestaat dan ook uit minimaal 1 assembly (1 exe of dll file) Een assembly beschrijft zichzelf d.m.v. metadata die in het programmabestand zitten. Deze metadata bevatten: •

de naam en versie van de assembly;

•

de lijst van bestanden die de assembly bevat;

•

de types die geïmplementeerd zijn in de assembly.

Namespaces kunnen naast klassen ook (sub)namespaces bevatten. Zo wordt een hiërarchische structuur gevormd. Je vindt de structuur terug in de naamgeving. 

Voorbeeld: System.Data

Data is een (sub)namespace die in de namespace System zit. Selecteer de assembly System.Data in Solution Explorer. Bekijk de eigenschappen van de assembly in het properties venster. Met welk bestand komt deze assembly overeen? Waar bevindt zich dit bestand op jouw computer?

2.6.2

Object Browser

Open Object Browser via het menu View, Object Browser op de Standard werkbalk of door te dubbelklikken op de naam van een namespace in de References lijst.

VVKSO

Werkgroep handel


Namespaces herken je aan de symbolen { en }. In de namespace System.Drawing, herken je de klasse Color die je reeds gebruikt hebt. Je kunt naar de klassen van System.Drawing verwijzen door enkel de klassenaam op te geven, d.w.z. Color i.p.v. System.Drawing.Color. In welke namespace zit de klasse Form?

2.7

Bereik, beschikbaarheid en levensduur

2.7.1

Declaratieruimten

Een .NET programma bestaat uit een hiërarchische reeks benoemde entiteiten. Bovenaan staat de namespace. Een namespace bevat andere namespaces en/of klassen. Klassen bevatten o. a. methodes, eigenschappen en events. Deze kunnen op hun beurt constanten en variabelen bevatten. Al deze benoemde entiteiten moeten gedeclareerd worden. Een entiteit die andere entiteiten bevat, definieert een declaratieruimte (declaration space). De declaratieruimte van een entiteit eindigt steeds met een End statement. Bijvoorbeeld: Namespace School End Namespace Duid in onderstaand voorbeeld de vernestelde declaratieruimten (4 in het totaal) aan. Namespace School Class Leerling Familienaam VVKSO

Werkgroep Handel


Punten End Class Class Leraar Familienaam Sub GeeftPunten End Sub End Class End Namespace In eenzelfde declaratieruimte context mogen geen entiteiten met dezelfde naam voorkomen. In bovenstaand voorbeeld komt de entiteit Familienaam tweemaal voor: eenmaal in de declaratieruimte van Leerling en eenmaal in de declaratieruimte van Leraar. Vermits dat verschillende declaratieruimten zijn, mag dat. Je zou in de declaratieruimte van GeeftPunten ook nog een variabele Familienaam mogen declareren, omdat je dan weer in een andere declaratieruimte context zit.

2.7.2

Bereik

Het bereik (scope) van een entiteit is de verzameling van alle declaratieruimten waarin je haar kunt gebruiken met de simpele naam (zonder uitbreiding met bijvoorbeeld de klassenaam). Gewoonlijk is dit de context waarin zij gedeclareerd is. Alleen als er in vernestelde declaratieruimten entiteiten met dezelfde naam zijn, dan is de buitenste entiteit enkel bruikbaar door de volledige naam te gebruiken. Het bereik van een entiteit wordt bepaald door de plaats waar ze gedeclareerd is: in een blok, procedure, module/klasse of namespace. (Een blok is een set instructies die beëindigd worden door een instructie zoals End, Else, Loop, of Next, bijvoorbeeld een For...Next of If...Then...Else...End If constructie.) Voorbeeld Class Leraar Familienaam ‘Bereik: klasse Leraar uitgezonderd procedure GeeftPunten Sub GeeftPunten Familienaam

‘Bereik: procedure GeeftPunten

… End Sub End Class Als je in de procedure GeeftPunten Familienaam gebruikt, dan gaat het over de variabele die gedeclareerd is in de procedure. Wil je de variabele die op klasseniveau gedeclareerd is, gebruiken dan moet je als naam Leraar.Familienaam gebruiken.

2.7.3

Beschikbaarheid

De beschikbaarheid van een entiteit, d.w.z. de plaats waar je ze kunt gebruiken met welke naamgeving dan ook, wordt bij de declaratie bepaald door een access modifier. De belangrijkste access modifiers zijn Public, Private, Protected en Friend. Wat dit praktisch betekent, hangt er vanaf of je met een module of een klasse werkt (voor het verschil tussen beide, zie paragraaf Error: Reference source not found).

VVKSO

Werkgroep handel


Modifier

Gedeclareerd in

Beschikbaarheid

Public

Module

Een Public entiteit (procedure, variabele…) kan overal in het project opgeroepen worden.

Klasse

De entiteit is beschikbaar voor elk object van die klasse, het is m.a.w. de declaratie van een methode of eigenschap.

Private

Module/Klasse

Een Private entiteit kan alleen opgeroepen worden in de module of klasse waarin ze gedeclareerd is.

Protected

Klasse

Een Protected entiteit is beschikbaar in de klasse waarin ze gedeclareerd is en in de klassen die hiervan erven (zie later). Protected kan niet gebruikt worden in een module)

Friend

Module/Klasse

Een Friend entiteit is overal in het project beschikbaar.

2.7.4

Variabelen declareren

Afhankelijk van waar je een variabele nodig hebt, ga je hem op een andere manier declareren. 

Blok

De variabele is gekend in het blok waarin hij gedeclareerd is. Modifier: Dim Plaats: in blok Voorbeeld Private Sub BlokTest() Dim blnPerform As Boolean blnPerform = True If blnPerform Then Dim intValue As Integer = 10 MessagBox.Show ("intValue = " & intValue.ToString) End If ' Het volgende zal niet werken omdat intValue hier niet gekend is. MessagBox.Show ("intValue = " & intValue.ToString) End Sub Variable: intValue Bereik: blok Beschikbaarheid: blok 

Procedure niveau

De variabele is gekend in de procedure waarin hij gedeclareerd is en in geen enkele andere procedure. Modifier: Dim Plaats: declaratiegedeelte van procedure Voorbeeld VVKSO

Werkgroep Handel


Private Sub ScopeTest() Dim intValue As Integer intValue = 10 MessagBox.Show ("intValue = " & intValue.ToString) ' Na de End Sub, wordt intValue vrijgeven (niet meer beschikbaar) End Sub Variable: intValue Bereik: procedure Beschikbaarheid: procedure 

Module/klasse niveau

De variabele is gekend door alle procedures in de module. Modifier: Private, Dim (gebruik bij voorkeur Private) Plaats: declaratiegedeelte van module/klasse Voorbeeld Module modVar1 Private intLoop As Integer Public Sub LoopIncrement() intLoop += 1 End Sub Public Sub LoopDisplay() MessagBox.Show ("intLoop = " & intLoop.ToString) End Sub End Module Variable: intLoop Bereik: module/klasse, hier modVar1 Beschikbaarheid: module/klasse, hier modVar1 

Project niveau

De variabele is gekend in gans het project. Een dergelijke variabele wordt ook wel globale variabele genoemd. Globale variabelen kunnen enkel in een module gedeclareerd worden, niet in een klasse. Modifier: Public Plaats: declaratiegedeelte van module Voorbeeld Module modVar2 Public gintValue As Integer Public Sub GlobalModuleValue() MessagBox.Show ("intLoop = " & intLoop.ToString) End Sub End Module Variable: gintValue VVKSO

Werkgroep handel


Bereik: project Beschikbaarheid: huidig project en projecten die dit project gebruiken. Om aan te duiden dat het om een globale variabele gaat, wordt de gebruikelijke tag voorafgegaan door een g: gint. Opmerking Als je in een klasse een variabele in het declaratiegedeelte van de klasse declareert als Public, dan maak je hiervan een eigenschap van de klasse. Public Class Wagen Public Kleur As String End Class Kleur is een eigenschap van de klasse Wagen. Als Wagen1 hiervan een object is, kun je dus gebruik maken van Wagen1.Kleur. Variable: Kleur Bereik: klasse Wagen Beschikbaarheid: klasse Wagen en alle declaratieruimten die gebruik maken van objecten van deze klasse.

2.7.5

Voorbeelden

Voorbeeld 1 Project

Aanwezigen

Type

Windows Application

Doel

Bereik van variabelen

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Volledig uitgewerkt

 Probleemstelling In een dancing mag maar een bepaald aantal mensen tegelijkertijd binnen zijn. De portier heeft een programma nodig waarmee hij het aantal aanwezigen kan bijhouden en dat aanduidt wanneer de limiet overschreden wordt.  Probleemanalyse Klasse: frmAanwezigen Het probleem kan opgelost worden door gebruik te maken van een eenvoudig formulier.

VVKSO

Werkgroep Handel


Telkens iemand binnengaat, klikt hij op de In-knop, gaat er iemand naar buiten dan klikt hij op de Uit-knop. Zolang het aantal aanwezigen onder het maximaal aantal toegelaten personen blijft is het formulier groen gekleurd, bij het overschrijden van de limiet wordt het rood. frmAanwezigen frmAanwezigen:eigenschappen Eigenschap

waarde

Text

Aantal aanwezigen

frmAanwezigen: besturingselementen

(Enkel besturingselementen die in de code zullen gebruikt worden, worden in de tabel vermeld.) Besturingselement

Belangrijkste Eigenschappen

Waarde

btnIn

Text

In

btnUit

Text

Uit

lblAantal

Text

leeg

frmAanwezigen:procedures Object

Gebeurtenis

Doel

btnIn

Click

- aantal aanwezigen met 1 verhogen - Controle op aantal aanwezigen/ gepaste kleur weergeven

btnUit

Click

- aantal aanwezigen met 1 verlagen - Controle op aantal aanwezigen/ gepaste kleur weergeven

In beide procedures moet het aantal aanwezigen gebruikt worden. Hiervoor wordt een variabele (intAantal) van klasse-niveau gebruikt. Zo'n variabele wordt boven de procedures gedeclareerd en zal in alle procedures van de klasse bereikbaar zijn.

VVKSO

Werkgroep handel


In beide gebeurtenisprocedures komt 'Controle op aantal aanwezigen/ gepaste kleur weergeven' voor. Dit zal daarom in een aparte procedure (VerwerkingAantal) verwerkt worden die aanroepen wordt door beide gebeurtenisprocedures. Algoritmen BtnIn_Click (Handles BtnIn.Click) BtnIn_Click intAantal  +1 VerwerkingAantal BtnUit_Click (Handles BtnUit.Click) BtnUit_Click intAantal  -1 VerwerkingAantal VerwerkingAantal VerwerkingAantal intAantal < 0 Ja

Nee

intAantal  0 intAantal > maximum aantal Ja achtergrond formulier: rood

Nee achtergrond formulier: groen

Implementatie Private intAantal As Integer = 0 Private Sub btnIn_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnIn.Click intAantal += 1 VerwerkingAantal() End Sub Private Sub btnUit_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnUit.Click intAantal -= 1 VerwerkingAantal() End Sub

VVKSO

Werkgroep Handel


Private Sub VerwerkingAantal() Const cintMax As Integer = 500 'maximum toegelaten aanwezigen If intAantal < 0 Then intAantal = 0 End If lblAantal.Text = intAantal.ToString If intAantal > cintMax Then Me.BackColor = Color.Red Else Me.BackColor = Color.LightGreen End If End Sub End Class Verklaring •

Private intAantal As Integer = 0

De variabele intAantal is buiten alle procedures gedeclareerd (in de zone Declarations). Dit betekent dat hij gebruikt kan worden door alle procedures van de klasse frmAanwezigen. Een variabele die binnen een procedure gedeclareerd wordt, kan enkel binnen die procedure gebruikt worden. In welke procedures wordt deze variabele gebruikt? Zou je in elk van deze procedures een variabele intAantal kunnen declareren? Verklaar je antwoord. Als je in plaats van het sleutelwoord Private, het sleutelwoord Public zou gebruiken, dan kan de variabele ook buiten de klasse frmAanwezigen gebruikt worden. In VB.NET kun je in de declaratie de variabele meteen initialiseren. •

Const cintMax As Integer = 500

De constante cintMax is gedeclareerd in de procedure VerwerkingAantal en is dus enkel binnen deze procedure beschikbaar. Wijzig de waarde van de constante in 5 en test de werking van het programma. •

Private Sub VerwerkingAantal()

Je voegt een procedure toe door in het code venster Sub de naam van de procedure te typen. Door het gebruik van het sleutelwoord Private, is de procedure VerwerkingAantal enkel bruikbaar binnen de klasse frmAanwezigen. In de procedure wordt het resultaat weergegeven op een label. Je kunt zowel een tekstvak als een label gebruiken voor uitvoer. Een label heeft o.a. het voordeel dat het alleen-lezen is en dat de achtergrondkleur standaard dezelfde is als deze van het formulier.  Uitbreiding Pas bovenstaand project aan zodat: - bij het maximum aantal toegestane aanwezigen de knop btnIn uitgeschakeld wordt; - wanneer er geen aanwezigen meer zijn, de knop btnUit uitgeschakeld wordt.

VVKSO

Werkgroep handel


Voorbeeld 2 De grootte van een formulier wordt bepaald door de waarde van de eigenschap Size. De positie op het scherm bij het starten van de toepassing, wordt bepaald door StartPosition of Location. Hoogte en breedte worden uitgedrukt in pixels. frmHoeken heeft : • •

breedte: 197 hoogte: 152

Bij de start van het programma (StartPosition) wordt het formulier op de standaardpositie getoond. Kies je voor CenterScreen, dan wordt het fomulier bij de start in het midden van het scherm geplaatst.

Als je voor StartPosition de waarde Manual kiest, dan kun je via de eigenschap Location zelf de startpositie van het formulier bepalen. De X-component (horizontaal) en de Ycomponent (vertikaal) bevatten het aantal pixels t.o.v. de linkerbovenhoek van het scherm. Het gegevenstype van Location is Point.

Project

Hoeken

Type

Windows Application

Doel


Extra

- Een afbeelding op een knop plaatsen - Positie van een formulier op het scherm - Klasse Screen

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling In de hoeken van een formulier worden knoppen geplaatst. Bij het klikken op een knop wordt het formulier in de corresponderende hoek van het schem geplaatst. Bij het openen van het formulier worden hoogte en breedte van het scherm en hoogte en breedte van het formulier getoond in een dialoogvenster (eenheid: pixel).

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmHoeken frmHoeken: procedures Implementatie Private pntLocatie As Point Private intSchermBreedte, intSchermHoogte As Integer Private Sub frmHoeken_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load intSchermHoogte = Screen.PrimaryScreen.Bounds.Height intSchermBreedte = Screen.PrimaryScreen.Bounds.Width MessageBox.Show("Shermhoogte: " & intSchermHoogte.ToString & vbCrLf _ & "Schermbreedte: " & intSchermBreedte.ToString & vbCrLf _ & "Formulierhoogte: " & Me.Height & vbCrLf _ & "Formulierbreedte: " & Me.Width & vbCrLf) End Sub Private Sub btnLinksboven_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLinksboven.Click pntLocatie.X = 0 pntLocatie.Y = 0 txtRichting.Text = "linksboven" Verplaats() End Sub Private Sub btnRechtsboven_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnRechtsboven.Click pntLocatie.X = intSchermBreedte - Me.Width pntLocatie.Y = 0 txtRichting.Text = "rechtsboven" Verplaats() End Sub Private Sub btnLinksonder_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLinksonder.Click pntLocatie.X = 0 pntLocatie.Y = intSchermHoogte - Me.Height txtRichting.Text = "linksonder" Verplaats() VVKSO

Werkgroep handel


End Sub Private Sub btnRechtsonder_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnRechtsonder.Click pntLocatie.X = intSchermBreedte - Me.Width pntLocatie.Y = intSchermHoogte - Me.Height txtRichting.Text = "rechtsonder" Verplaats() End Sub Private Sub Verplaats() Me.Location = pntLocatie End Sub pntLocatie, intSchermHoogte en intSchermBreedte gedeclareerd. Waarom? Wat is hun bereik?

zijn

boven

de

procedures

Wat is de betekenis van het sleutelwoord Me? Via welke eigenschap is er een afbeelding op de knoppen geplaatst? Bij een standaard installatie van Visual Studio.NET, bevat de map \Program Files\Microsoft Visual Studio .NET 2003\Common7\ Graphics verschillende nuttige afbeeldingen.

Screen.PrimaryScreen.Bounds. Height en Screen.PrimaryScreen.Bounds.Width bevatten respectievelijk de volledige schermhoogte en de schermbreedte. Wil je niet dat het formulier onderaan het scherm gedeelte achter de Taakbalk verdwijnt, dan vervang je Bounds door WorkingArea. Doe dit en test het programma.  Uitbreiding Voeg een knop toe die het formulier naar het midden van het scherm brengt. Verwijder het tekstvak txtRichting.

Voorbeeld 3 Project

VerschilData

Type

Windows Application

Doel


Extra

- Gebruik van MonthCalendar - Werken met datums

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemstelling In het project VerschilData wordt het aantal dagen tussen twee opgegeven datums berekend en weergegeven.  Probleemanalyse en implementatie Het probleem wordt op twee manieren opgelost: frmSimpel: beide datums worden ingevoerd in een tekstvak frmElegant: beide datums worden ingevoerd via een besturingselement MonthCalender. frmSimpel

Implementatie Private Sub btnAantalDagen_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAantalDagen.Click Dim intAantalDagen As Integer Dim dteBegindatum, dteEinddatum As DateTime dteBegindatum = CType(txtBegindatum.Text, DateTime) dteEinddatum = CType(txtEinddatum.Text, DateTime) intAantalDagen = dteEinddatum.Subtract(dteBegindatum).Days lblAantalDagen.Text = "Aantal dagen tussen begin- en einddatum: " _ & intAantalDagen.ToString End Sub Verklaring •

dteBegindatum = CType(txtBegindatum.Text, DateTime)

Het sleutelwoord CType zet het opgegeven object opgegeven type DateTime.

txtBegindatum.Text

om naar het

Je mag ook gebruik maken van DateTime.Parse. •

intAantalDagen = dteEinddatum.Subtract(dteBegindatum).Days

Met de methode Substract van een datum wordt de opgegeven datum hiervan afgetrokken. Het resultaat is van het type Timespan. Via de eigenschap Days wordt deze Timespan omgezet in een aantal dagen. Opmerking: trek de begindatum van de einddatum af om een positief aantal dagen te bekomen. frmElegant

VVKSO

Werkgroep handel


frmElegant: besturingselementen Besturingselement

Eigenschap

Waarde

txtBegindatum

ReadOnly

True

txtEinddatum

ReadOnly

True

lblAantalDagen

AutoSize

True

mclrKalender

Visible

False

Implementatie Private blnBegindatum As Boolean Private dteBegindatum, dteEinddatum As DateTime Private Sub txtBegindatum_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles txtBegindatum.Click blnBegindatum = True mclrKalender.Visible = True mclrKalender.Focus() End Sub Private Sub txtEinddatum_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles txtEinddatum.Click blnBegindatum = False mclrKalender.Visible = True mclrKalender.Focus() End Sub Private Sub btnAantalDagen_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAantalDagen.Click Dim intAantalDagen As Integer intAantalDagen = dteEinddatum.Subtract(dteBegindatum).Days lblAantalDagen.Text = "Aantal dagen tussen begin- en einddatum: " _ & lngAantalDagen.ToString End Sub Private Sub mclrKalender_DateSelected(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.Windows.Forms.DateRangeEventArgs) _ Handles mclrKalender.DateSelected

VVKSO

Werkgroep Handel


If blnBegindatum Then dteBegindatum = mclrKalender.SelectionStart txtBegindatum.Text = dteBegindatum.ToShortDateString txtBegindatum.Focus() Else dteEinddatum = mclrKalender.SelectionStart txtEinddatum.Text() = dteEinddatum.ToShortDateString txtEinddatum.Focus() End If mclrKalender.Visible = False End Sub Bestudeer de mogelijkheden van een besturingselement van het type MonthCalendar. Welke members van dit besturingselement worden in de code gebruikt? Wat is hun betekenis? Welke variabelen zijn lokaal (procedure niveau) en welke van klasse niveau? Waarom? De eigenschap ReadOnly van de tekstvakken is op True gezet. Waarom? In welk formaat verschijnen de datums in de tekstvakken? Waar wordt dit bepaald?

Voorbeeld 4 Project

Gemiddelde

Type

Windows Application

Doel


Extra

Een tweede formulier openen Methode Dispose

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Het gemiddelde van een aantal getallen moet berekend worden. Eerst wordt het aantal gevraagd en dan worden de getallen één voor één ingelezen.

VVKSO

Werkgroep handel


 Probleemanalyse en implementatie Klassen: frmInvoer, frmGemiddelde Er worden twee formulieren gemaakt. Een voor het weergeven van het resultaat en een dialoogvenster voor het invoeren van aantal en getallen. Bij het laden van het eerste formulier wordt het dialoogvenster opgeroepen. frmInvoer Implementatie Public Getal As Single = 0 Public Prompt As String = String.Empty Private Sub btnOK_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOK.Click If txtInvoer.Text <> String.Empty Then Getal = Single.Parse(txtInvoer.Text) End If Me.Close() End Sub Private Sub frmInvoer_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load lblPrompt.Text = Prompt End Sub Verklaring Getal en Prompt zijn op klasse niveau gedeclareerd met de modifier Public. Dit betekent dat ze eigenschappen zijn van de klasse. Later zul je zien dat er nog een andere (betere) manier bestaat om eigenschappen te declareren. Merk op dat voor deze variabelen de Hongaarse notatie niet gebruikt wordt. Implementatie Private Sub frmGemiddelde_Load(ByVal sender As System.Object,_ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Dim intAantal, intTeller As Integer VVKSO

Werkgroep Handel


Dim sngGetal, sngTotaal, sngGemiddelde As Single Dim strGetallenReeks As String Dim frmInv As frmInvoer 'Aantal getallen inlezen frmInv = New frmInvoer frmInv.Prompt = "Aantal in te voeren getallen:" frmInv.ShowDialog() intAantal = frmInv.Getal frmInv.Dispose() 'Getallen inlezen strGetallenReeks = String.Empty sngTotaal = 0 For intTeller = 1 To intAantal 'Een getal inlezen frmInv = New frmInvoer frmInv.Prompt = "Voer een getal in" frmInv.ShowDialog() sngGetal = frmInv.Getal frmInv.Dispose() 'Het getal verwerken sngTotaal = sngTotaal + sngGetal strGetallenReeks &= sngGetal.ToString & " Next intTeller

"

'Het gemiddelde bereken sngGemiddelde = sngTotaal / intAantal 'De resultaten in het formulier zetten lblAantal.Text = intAantal.ToString lblGetallenReeks.Text = strGetallenReeks lblGemiddelde.Text = sngGemiddelde.ToString End Sub 

Verklaring

•

frmInv = New frmInvoer

Er wordt een object van de klasse frmInvoer gecreëerd. •

frmInv.Prompt = "Aantal in te voeren getallen:"

De eigenschap Prompt van het object wordt ingesteld. Bij het laden van het object wordt deze eigenschap gebruikt. •

frmInv.ShowDialog()

Het dialoogvenster wordt getoond als modaal venster, d.w.z. dit venster behoudt de focus zolang het geopend is. •

intAantal = frmInv.Getal

Het ingevoerde getal wordt toegekend aan intAantal. Merk op dat dit geen problemen geeft ook al is Getal van het type Single. •

frmInv.Dispose()

VVKSO

Werkgroep handel


Het object wordt vernietigd zodat het geen plaats meer inneemt in het geheugen.  Uitbreiding Wat gebeurt er als je als aantal 0 invoert? Pas het programma aan zodat een gepaste boodschap verschijnt als voor het aantal 0 ingevoerd wordt.

2.7.6

Levensduur

Bij het declareren van een variabele wordt een geheugenplaats voor die variabele voorzien. Als de procedure, klasse of module waarin die variabele gedeclareerd is, afgesloten wordt, dan verdwijnt automatisch ook die geheugenplaats: de variabele bestaat niet meer. In sommige gevallen is het nodig dat de inhoud van de variabele behouden blijft na het afsluiten van de procedure waarin hij gedeclareerd is. Dit krijg je voor elkaar met het sleutelwoord Static.

Voorbeeld Project

Declaraties

Type

Windows Application

Doel

Levensduur van variabelen

Extra

Operator Mod

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling 1 Het project Declaraties maakt de som van twee getallen. Daarna kan via een klik op de knop Even/Oneven nagegaan worden of de som een even of een oneven getal is.

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmDeclaraties Eenvoudig formulier. De knop Even/Oneven wordt na de controle uitgeschakeld. Implementatie Public Class frmDeclaraties Inherits System.Windows.Forms.Form Windows Form Designer generated code Private intResultaat As Integer Private Sub btnSom_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnSom.Click Dim intGetal1, intGetal2 As Integer intGetal1 = Integer.Parse(txtGetal1.Text) intGetal2 = Integer.Parse(txtGetal2.Text) intResultaat = intGetal1 + intGetal2 lblResultaat.Text = "Som: " & intResultaat.ToString btnControle.Enabled = True End Sub Private Sub btnControle_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnControle.Click If intResultaat Mod 2 lblResultaat.Text Else lblResultaat.Text End If btnSom.Focus() btnControle.Enabled =

= 0 Then &= ", een even getal" &= ", een oneven getal" False

End Sub Verklaring •

Private intResultaat As Integer

De variabele intResultaat is op het niveau van de klasse gedefinieerd. Daarom is deze variabele beschikbaar in alle procedures van de klasse, zowel in btnSom_Click als in btnControle_Click. In de declaratie is het sleutelwoord Private gebruikt, dit betekent dat de variabele wel overal in de klasse bruikbaar is, maar niet in andere klassen of modules. •

Dim intGetal1, intGetal2 As Integer

De variabelen intGetal1 en intGetal2 zijn op het niveau van de procedure btnSom_Click gedefinieerd en zijn daarom ook alleen in deze procedure beschikbaar. Dergelijke variabelen worden lokale variabelen genoemd.

VVKSO

Werkgroep handel


 Probleemstelling 2 Stel dat je in het vorige voorbeeld Declaraties wilt bijhouden hoe vaak je een som hebt laten berekenen.  Probleemanalyse en implementatie In de procedure btnSom_Click moet je een statische variabele opnemen, bijvoorbeeld intAantal. Telkens de procedure doorlopen wordt moet de inhoud van intAantal met 1 verhoogd worden. Om er voor te zorgen dat de inhoud van intAantal bewaard blijft na het beëindigen van de procedure, gebruik je de declaratie: Static intAantal as Integer Pas de code van btnSom_Click aan op de volgende manier en test het programma. Private Sub btnSom_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnSom.Click Static intAantal As Integer = 0 Dim intGetal1, intGetal2 As Integer intAantal += 1 intGetal1 = Integer.Parse(txtGetal1.Text) intGetal2 = Integer.Parse(txtGetal2.Text) intResultaat = intGetal1 + intGetal2 lblResultaat.Text = "Aantal: " & intAantal.ToString _ & vbCrLf & "Som: " & intResultaat.ToString btnControle.Enabled = True End Sub Klik meerdere keren op de knop Som. Wat zie je?  Uitbreiding Voeg een knop Wissen toe, die de ingevoerde getallen en het resultaat verwijdert.

2.8

Collecties

Een collectie is een verzameling van objecten van dezelfde klasse. Zo vormen alle besturingselementen op een formulier een collectie van Controls. Als je op verschillende elementen van een collectie dezelfde code wilt toepassen, kun je een For Each … Next blok gebruiken.

Voorbeeld Project

For Each

Type

Windows Application

Doel

For Each … Next blok

Extra

Groepsvak

Moeilijkheid

*

VVKSO

Werkgroep Handel


Vorm

Oplossing

 Probleemanalyse Uit een lijst van gerechten kunnen en willekeurig aantal gerechten geselecteerd worden. De geselecteerde gerechten worden getoond.

 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmMenu Implementatie Private Sub btnTonen_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnTonen.Click Dim strKeuze As String Dim chkWat As CheckBox strKeuze = String.Empty For Each chkWat In grpKeuzelijst.Controls If chkWat.Checked Then strKeuze &= vbCrLf & chkWat.Text End If Next lblGekozen.Text = "U heeft gekozen: " & vbCrLf & strKeuze End Sub De waarde van de eigenschap Controls van het object grpKeuzelijst (type: groepsvak) is de collectie (verzameling) van de besturingselementen van het groepsvak, m.a.w. alle aankruisvakjes. Door het For Each … Next blok, wordt dezelfde code één na één uitgevoerd op elk aankruisvakje. Hoe zou de code er uitzien als je geen For Each blok gebruikt?

2.9

Niet zichtbare besturingselementen

Het Timer-besturingselement kan gebruikt worden om code uit te voeren met vaste tijdsintervallen. De timer genereert, met een vast tijdsinterval bepaald door de eigenschap Interval, een timergebeurtenis. VVKSO

Werkgroep handel


De onderstaande tabel bevat de belangrijkste eigenschappen van het besturingselement. Eigenschap

Beschrijving

Interval

bevat een waarde tussen 1 en 65 535. De waarde komt overeen met een tijdsinterval uitgedrukt in milliseconden

Enabled

Als deze eigenschap de waarde True bevat betekent dit dat het timerbesturingselement de timer-gebeurtenis zal oproepen telkens het tijdsinterval voorbij is.

.NET beschikt over twee types besturingselementen om te werken met menu's: MainMenu en ContextMenu. Ze zijn zeer gemakkelijk te gebruiken.

Voorbeeld 1 Project

DigitaalUurwerk

Type

Windows Application

Doel

Gebruik van een Timer en een ContextMenu

Extra

Gebruik van het argument e van een gebeurtenisprocedure

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Maak een digitaal uurwerk dat op het scherm kan geplaatst worden. Via een contextmenu kan het uurwerkje gesloten worden.

 Probleemanalyse en implementatie frmKlok: eigenschappen Eigenschap

waarde

FormBorderStyle

None

Opacity

50 %

StartPosition

Manual (Location: 0;0)

Text

Klok

Geef aan het formulier de gewenste grootte. Plaats op het formulier een label lblKlok dat even groot is als het formulier.

VVKSO

Werkgroep Handel


Sleep een Timer-besturingselement naar het formulier. Omdat een Timer-besturingselement niet zichtbaar is, wordt het niet op het formulier geplaatst, maar in het zogenaamde componentenvak. Alle niet zichtbare besturingselementen die je naar het formulier sleept komen automatisch in dit vak.

Eigenschappen van het Timer-besturingselement Eigenschap

waarde

Name

tmrKlok

Enabled

True

Interval

1000

Om de hoeveel tijd wordt er een timergebeurtenis gegenereerd? Als een timergebeurtenis gegenereerd wordt (een Tick), wordt de volgende code uitgevoerd. Private Sub tmrKlok_Tick(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles tmrKlok.Tick lblKlok.Text = Date.Now.TimeOfDay.ToString End Sub Test het programma. Nu ga je nog een contextmenu toevoegen om het klokje te sluiten. Sleep een ContextMenu-besturingselement naar het formulier. Noem het cmnuKlok. Ook dit verschijnt in het componentenvak. Waar Type here staat typ je Sluiten. Noem dit MenuItem mnuSluiten. Bij het klikken op dit menuitem moet het klokje verdwijnen, d.w.z. frmklok moet gesloten worden. Implementatie Private Sub mnuSluiten_Click(ByVal sender As System.Object,_ ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuSluiten.Click Me.Close() End Sub

VVKSO

Werkgroep handel


Het contextmenu moet verschijnen als de gebruiker met de rechtermuisknop op het label klikt. Private Sub lblKlok_MouseUp(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.Windows.Forms.MouseEventArgs) Handles lblKlok.MouseUp If e.Button = MouseButtons.Right Then cmnuKlok.Show(Me, New Point(20, 20)) End If End Sub Verklaring Bij een gebeurtenisprocedure die een 'muisgebeurtenis' behandelt, kun je via het argument e van de gebeurtenis achterhalen op welke muisknop geklikt is. Om het contectmenu te tonen gebruik je de methode Show. Deze heeft twee argumenten - de control waarbij het contextmenu hoort, hier het formulier - de positie t.o.v. van deze control. De positie moet van het type (System.Drawing.)Point zijn. In de code wordt hiervoor een instantie van de structure gecreëerd.  Uitbreiding Breid het contextmenu uit zodat de gebruiker kan kiezen voor een kleur voor de cijfers van het klokje.

Voorbeeld 2 Project

Timer

Type

Windows Application

Doel

Gebruik van een Timer en een ImageList

Extra

Levensduur van een variabele (Static)

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Het programma toont om de vier seconden een andere figuur. In het totaal zijn er 4 verschillende figuren.  Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmTimer In het voorbeeld Timer wordt nog een 'onzichtbaar' besturingselement gebruikt: een ImageList. Een ImageList bevat een collectie (verzameling) afbeeldingen.

VVKSO

Werkgroep Handel


Het eigenschappenvenster van de ImageList bevat niet veel items. Je kunt de collectie afbeeldingen aanmaken door te klikken op … naast de eigenschap Images. In het nieuwe dialoogvenster kun je de verschillende figuren ingeven.

Elke afbeelding is een object van een klasse. Van welke klasse? De figuren zijn bereikbaar via een index, bijvoorbeeld imlLijst.Images(0) bevat de eerste afbeelding. Welk type besturingselement wordt gebruikt om de afbeeldingen in te tonen?

VVKSO

Werkgroep handel


Implementatie Private Sub tmrWissel_Tick(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles tmrWissel.Tick Static intTeller As Integer picPrent.Image = ilsLijst.Images(intTeller) intTeller += 1 If intTeller = 4 Then intTeller = 0 End If End Sub Waarom wordt in de code gebruik gemaakt van een statische variabele?  Uitbreiding Pas het programma aan zodat de gebruiker bij het openen van de toepassing het tijdsinterval van wisseling kan opgeven.

2.10

Tekenen

In de System.Drawing namespace vind je klassen die je kunt gebruiken om tekeningen naar een willekeurig besturingselement in een Windows Forms applicatie te schrijven.

2.10.1

Het Graphics Object

Om ook maar iets te kunnen tekenen, moet je een Graphics object creëren. In de Graphics class zitten alle tekenfuncties waarmee je lijnen, elipsen, bogen, vierkanten en dergelijke kunt tekenen. Er zijn twee soorten tekenfuncties (methoden): - Draw… , bijvoorbeeld DrawEllipse - Fill… bijvoorbeeld FillRectangle. De Draw-methoden tekenen de omtrek van een figuur en de Fill-methoden tekenen een gevulde figuur. Voor de positionering van de tekening wordt een coördinatensysteem gebruikt. Het startpunt (0,0) is in de linkerbovenhoek van het graphics object. Graphics objecten worden niet gecreëerd met New, maar met de methode CreateGraphics van het besturingselement waarop je wilt tekenen.

2.10.2

Pens en Brushes

Om op het Graphics object te tekenen, moet je beschikken over een pen of een brush. Pens worden gebruikt om de omtrek van een vorm te tekenen, brushes zijn voor het vullen van een vorm. Zowel pens als brushes creëren een GDI object in Windows, dus moet je ervoor zorgen dat ze na gebruik weggegooid worden via Dispose(). Pens worden gemaakt door het opgeven van een kleur en de dikte van de lijn die met de pen wordt getekend.

VVKSO

Werkgroep Handel


Er zijn 5 soorten brushes. • • • • •

HatchBrush: zorgt voor vulling via een patroon dat je via HatchStyle kunt bepalen. LinearGradientBrush: geeft een kleurovergang van de ene kleur naar de andere kleur. PathGradientBrush: geeft een kleurovergang vanuit het centrum van de vorm naar de rand. SolidBrush: een vaste kleur voor de gehele vorm. TextureBrush: vult de vorm met een plaatje.

2.10.3

Voorbeeld

Project

Tekenen

Type

Windows Application

Doel

Objecten instantiëren, gebruiken en verwijderen

Extra

Gebruik van grafische objecten (Graphics, SolidBrush, Pen …)

Moeilijkheid

**

Vorm

Oplossing Open het project Tekenen.

Het project bevat een formulier met twee besturingselementen een picturebox en een knop. Als je op de knop klikt wordt er in de picturebox een smiley getekend.

Een picturebox is een besturingselement dat gebruikt wordt om grafische elementen op een formulier te brengen. Je kunt hiervoor een bestaande tekening of afbeelding gebruiken door de eigenschap Image de naam van een grafisch bestand als waarde te geven. Je kunt er ook zelf in tekenen via de objecten van de namespace System.Drawing. De smiley wordt getekend met volgende code. Private Sub btnTeken_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnTeken.Click Dim Dim Dim Dim

graTekenoppervlak As Graphics objYellowBrush As SolidBrush objBlackBrush As SolidBrush objBlackPen As Pen

graTekenoppervlak = picTekening.CreateGraphics objYellowBrush = New SolidBrush(Color.Yellow) VVKSO

Werkgroep handel


objBlackBrush = New SolidBrush(Color.Black) objBlackPen = New Pen(Color.Black, 10) graTekenoppervlak.FillEllipse(objYellowBrush, 25, 25, 187, 187) graTekenoppervlak.FillEllipse(objBlackBrush, 70, 75, 22, 17) graTekenoppervlak.FillEllipse(objBlackBrush, 140, 75, 22, 17) graTekenoppervlak.DrawArc(blackPen, 65, 95, 102, 75, 0, 180) objYellowBrush.Dispose() objBlackBrush.Dispose() objBlackPen.Dispose() End Sub  •

Verklaring Dim Dim Dim Dim

graTekenoppervlak As Graphics objYellowBrush As Brush objBlackBrush As Brush objBlackPen As Pen

Declaratie van 4 objectvariabelen. Voor de eerste variabele is een specifieke tag gebruikt, nl. gra. Voor de andere is de algemenere tag obj gebruikt. Het is ondoenbaar om voor alle objecten een specifieke tag te gebruiken. Kies een specifieke tag voor objecten die je vaak gebruikt en obj voor de andere. Zorg er in dit geval voor dat uit de naam blijkt van welk type het object is. •

graTekenoppervlak = picTekening.CreateGraphics

Het object van het type Graphics wordt geïnstantieerd via de methode CreateGraphics van de picturebox. Merk op dat er bij het toekennen van een objectvariabele in VB.NET geen gebruik gemaakt wordt van het sleutelwoord Set zoals in VBA. •

objYellowBrush = New SolidBrush(Color.Yellow) objBlackBrush = New SolidBrush(Color.Black) objBlackPen = New Pen(Color.Black, 10)

Voor het creëren van de andere objecten wordt de constructor New gebruikt. Selecteer in Object Browser de klasse SolidBrush van de namespace System.Drawing. Deze klasse wordt gebruikt voor het inkleuren van vormen. Je ziet dat de constructor New een argument van het type Color nodig heeft. Selecteer in Object Browser de klasse Pen van de namespace System.Drawing. De klasse Pen bevat 4 verschillende constructors New. Dit is een voorbeeld van Polymorfisme (veelvormigheid, wordt verder in de cursus besproken). De constructor heeft vier verschillende vormen. Merk op dat de argumenten van de vier vormen verschillend zijn. Er bestaat ook een mogelijkheid om tegelijkertijd een variabele te declareren en te instantiëren. De code ziet er dan als volgt uit: Dim Dim Dim Dim

VVKSO

graTekenoppervlak As Graphics = picTekening.CreateGraphics objYellowBrush As New SolidBrush(Color.Yellow) objBlackBrush As New SolidBrush(Color.Black) objBlackPen As New Pen(Color.Black, 10)

Werkgroep Handel


Welke vorm is hier gebruikt? •

graTekenoppervlak.FillEllipse(objYellowBrush, 25, 25, 187, 187) graTekenoppervlak.FillEllipse(objBlackBrush, 70, 75, 22, 17) graTekenoppervlak.FillEllipse(objBlackBrush, 140, 75, 22, 17)

De FillEllipse methode van het Graphics object heeft volgende argumenten: FillEllipse(brush, x-coördinaat, y-coördinaat, breedte, hoogte) x-coördinaat, y-coördinaat, breedte, hoogte zijn van het type Integer. De methode vult een ellips die begrensd wordt door een rechthoek waarvan de linkerbovenhoek de coördinaten (x,y) heeft en met de opgegeven breedte en hoogte. Alle waarden worden uitgedrukt in pixels en de coördinaten worden gemeten t.o.v. de linkerbovenhoek van de picturebox. •

graTekenoppervlak.DrawArc(objBlackPen, 65, 95, 102, 75, 0, 180)

De DrawArc methode van het Graphics object heeft volgende argumenten: DrawArc(brush, x-coördinaat, y-coördinaat, breedte, hoogte, beginhoek, draaihoek) x-coördinaat, y-coördinaat, breedte, hoogte, beginhoek en draaihoek zijn van het type Integer. De methode tekent een boog beginnend bij een punt met de coördinaten (x,y) en met de opgegeven breedte en hoogte. De hoeken bepalen de vorm van de boog. •

objYellowBrush.Dispose() objBlackBrush.Dispose() objBlackPen.Dispose()

Als een object niet meer gebruikt wordt, geef je de geheugenruimte die het inneemt weer vrij met de methode Dispose. Alle klassen bezitten een dergelijke methode. In feite is het niet noodzakelijk om de opdracht hiervoor te geven. Na het uitvoeren van de procedure worden de daarin aangemaakte objecten vanzelf vrijgegeven. De Garbage Collection zorgt voor het vrijmaken van het geheugen. Door de methode Dispose expliciet te gebruiken, zorg je er voor dat dit onmiddellijk gebeurt. 

Tekenen op een formulier

Je kunt ook rechtstreeks tekenen op een formulier door de nodige code toe te voegen aan de procedure die de gebeurtenis Paint van het formulier afhandelt. Deze gebeurtenis treedt op bij het op het scherm zetten van het formulier. Voorbeeld Private Sub frmTekening_Paint(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.Windows.Forms.PaintEventArgs) Handles MyBase.Paint Dim Dim Dim Dim

graOpp As Graphics objGeel As Brush objZwart As SolidBrush objZwartePen As Pen

graOpp = Me.CreateGraphics objGeel = New SolidBrush(Color.Yellow) objZwart = New SolidBrush(Color.Black) objZwartePen = New Pen(Color.Black, 10) graOpp.FillEllipse(objGeel, 25, 25, 187, 187) graOpp.FillEllipse(objZwart, 70, 75, 22, 17) graOpp.FillEllipse(objZwart, 140, 75, 22, 17)

VVKSO

Werkgroep handel


graOpp.DrawArc(objZwartePen, 65, 95, 102, 75, 0, 180) End Sub  Uitbreiding Maak een formulier met verschillende knoppen en een picturebox. Met elke knop wordt een andere smiley in de picturebox getekend (lachende, trieste, strenge…)

2.11

Deployment

Eens je programma (project) volledig klaar is wil je het waarschijnlijk verspreiden, d.w.z. ook op andere computers beschikbaar maken. Dit wordt deployment genoemd. .NET projecten kunnen op verschillende manieren gedeployed worden: XCopy deployment en via een setup programma. Beide komen aan bod in deze cursus, maar vooraf een beetje achtergrondinformatie.

2.11.1

Interpreter en compiler

Programmacode kan op verschillende manieren uitgevoerd worden, met behulp van: •

een interpreter worden de instructies direct uitgevoerd. De omzetting naar machinetaal gebeurt praktisch instructie per instructie. Na de omzetting wordt de instructie onmiddellijk uitgevoerd;

•

een compiler worden alle instructies vooraf omgezet naar een uitvoerbaar bestand in machinetaal. Dit bestand kan door de processor direct worden begrepen en uitgevoerd;

•

een compiler voor de programmeertaal worden de instructies omgezet in een tussencode, een speciale interpreter voor die tussencode voert dan deze instructies uit.

Een programma dat met een compiler wordt vertaald kan over het algemeen sneller worden uitgevoerd dan wanneer gebruik gemaakt wordt van een interpreter. Het voordeel van een taal die geïnterpreteerd kan worden, is dat het testen veel sneller gaat, omdat compileren niet nodig is. Compileren gebeurt in verschillende fases: •

analysefase om te zien of er geen syntaxis-fouten zijn gemaakt;

•

één of meerdere omzettingsfases;

•

schrijven van het zogenaamde objectbestand.

De resulterende objectbestanden moeten vaak nog gelinkt worden, d.w.z. samengevoegd met andere code, bijvoorbeeld opstartcode, waarna het uitvoerbaar bestand (meestal met extensie .exe) klaar is. In het geval van de variant die nog een interpreter vereist, wordt de linkfase gewoonlijk overgeslagen. Het compilatieproces is hierdoor meestal wat sneller, maar de uitvoering trager. Een voordeel van interpreter gebaseerde compilatie kan wel zijn dat de gegenereerde objectcode portable is naar andere systemen. De interpreter zelf is dan niet portable en handelt de platform specifieke zaken af. Visual Basic code wordt gecompileerd en gelinkt, maar is niet zelfstandige uitvoerbaar: een VBprogramma zal steeds de Visual Basic Runtime Libraries nodig hebben om uitgevoerd te worden. Deze libraries zijn gratis te downloaden vanaf de Microsoft-site en mogen vrij gekopieerd worden. VBA-programma's worden in zekere mate gecompileerd, ze kunnen echter enkel uitgevoerd worden binnen hun host (MS Excel, MS Access …).

VVKSO

Werkgroep Handel


Bij het maken van een build, wordt Visual Basic.NET-code gecompileerd naar MSIL, Microsoft Intermediate Language. Dit is géén machinecode en kan dus niet rechtstreeks worden uitgevoerd. De MSIL-code wordt doorgegeven aan het platform waarop ze gebruikt zal worden. Daar zal de Common Language Runtime (CLR), een onderdeel van het .NET framework (zie 2.11.2), de code just-in-time (JIT) compileren naar machinecode en dan pas uitvoeren. Dit betekent dat een VB.NET project enkel kan uitgevoerd worden op computers waarop het .NET framework geïnstalleerd is.

2.11.2

Het .NET Framework

Het .NET Framework is standaard voorzien in Windows Server 2003. Het wordt meegeleverd met Visual Studio .NET en is vrij downloadbaar van de website van Microsoft. .NET Framework bevat geen IDE, daarvoor heb je Visual Studio .NET nodig! Op computers die niet gebruikt worden voor ontwikkeling volstaat het .NET Framework om .NET toepassingen uit te voeren. In Configuratiescherm, Software kun je zien of .NET Framework geïnstalleerd is op de computer.

Windows .NET Framework bestaat uit de gestandaardiseerde set klassenbibliotheken. 

Common

Language

Runtime

en

een

Common Language Runtime

De CLR (Common Language Runtime) is verantwoordelijk voor runtime-services, o.a. voor de vertaling van MSIL-code naar machinetaal, het beheren van beveiliging, geheugen, processen en threads. •

Garbage Collection is een technologie waarmee het geheugen beheerd wordt dat door een toepassing gebruikt wordt in runtime. Zaken zoals lege referenties worden door de Garbage Collector opgeruimd zonder dat de programmeur zich daarmee moet bezighouden in de code.

VVKSO

Werkgroep handel


Hierdoor wordt de kans op geheugenlekken sterk gereduceerd en is het programmeren van toepassingen in .NET eenvoudiger. •

Code verificatie is een speciaal proces dat controleert of code veilig is om uitgevoerd te worden en geen problemen kan veroorzaken. Het gaat o.a. over de controle van gegevenstypes, het vermijden van illegale uitvoeringen op ongeldige geheugengebieden enz. Als de code iets verkeerds doet, dan zal de CLR ervoor zorgen dat er een exception (opmerking, verwittiging) wordt teruggegeven voordat de code schade berokkent. Deze uitzondering kan opgevangen worden door een toepassing (zie volgend hoofdstuk).

•

Code access security controleert of bepaalde stukken code uitgevoerd mogen worden of juist niet, afhankelijk van de instellingen van de machine waarop de code uitgevoerd wordt. De uitvoerrechten worden bepaald op basis van de configuratie, de metadata en de oorsprong van de code. Het hoofddoel van deze functionaliteit is het vermijden dat schadelijke code uitgevoerd kan worden en dat deze eventueel (code van) andere toepassingen kan schaden bij uitvoering.

Code die gegenereerd wordt door de CLR, noemt men managed code of beheerde code. Code afkomstig uit niet .NET -omgevingen, zoals VBA, wordt dan unmanaged code genoemd. 

Klassenbibliotheken

In het .NET Framework zijn een massa voorgedefineerde klassen voorzien. Deze spreek je aan bij het ontwikkelen, je creëert objecten en gebruikt de members hiervan. Bij het uitvoeren van een programma wordt de corresponderende code in de klasse uitgevoerd.

2.11.3

Ondersteuning verschillende programmeertalen

http://www.microsoft.com/netherlands/vstudio/ Visual Studio .NET ondersteunt verschillende programmeertalen, o.a. de talen die Microsoft bij .NET levert: Visual Basic.NET, Visual C#.NET, Visual J#.NET (aangepaste Java) en Visual C++.NET. Een van de doelstellingen van .NET is de stimulering van “cross language development”. Dit betekent dat verschillende talen “door elkaar” gebruikt mogen en kunnen worden om één applicatie te ontwikkelen. Deze talen moeten aan de Common Language Specification van .NET voldoen. Elk van deze talen heeft zijn eigen compiler binnen de .NET omgeving. Deze vertaalt de broncode naar MSIL, Microsoft Intermediate Language. Deze taal is voor alle .NET programmeertalen dezelfde. De MSIL-code wordt bij uitvoering door de Common Language Runtime omgezet naar machinetaal.

2.11.4

XCopy Deployment

http://www.developer.com/net/net/print.php/3352511 http://msdn.microsoft.com/netframework/technologyinfo/infrastructure/deployment/default.aspx Als je een succesvolle build maakt van een project, verschijnt in de submap bin van het project een .exe bestand met dezelfde naam als het project. Dit is een uitvoerbaar bestand, d.w.z. je kunt het uitvoeren los van Visual Studio.NET. Het .pdb bestand bevat debugging gegevens. Voer het .exe bestand uit vanuit Verkenner. Bij het ontwikkelen van het programma worden deze bestanden telkens aangepast. Op dat moment is het niet zo belangrijk dat de gecompileerde code zo efficiënt mogelijk is, het moet snel gaan. Eens je een definitieve versie van het programma hebt, wordt efficiëntie van de code wel belangrijk. Daarom zijn er verschillende opties mogelijk voor het maken van een build: Debug en Release. VVKSO

Werkgroep Handel


•

Debug: het uitvoerbaar bestand bevat debugging informatie en is niet geoptimaliseerd.

•

Release: het uitvoerbaar bestand is geoptimaliseerd.

Je kiest de geschikte optie via Build, Configuration Manager.

Kies Debug zolang je in de ontwikkelingsfase zit. Voor de definitieve versie kies je Release. Een applicatie overbrengen naar de computer(s) die er gebruik van zullen maken, noemt men Deployment. Voor een eenvoudige .NET Windows Application heb je twee mogelijkheden hiervoor: - XCopy: je kopieert het uitvoerbare bestand naar een willekeurige map van de doelcomputer. Hierop moet wel het .NET Framework geïnstalleerd zijn. - een setupbestand: je maakt een msi-bestand voor Windows Installer. Het maken van een setupbestand wordt later besproken.

E X T R A

2.12

Bespreking van de Windows Form Designer generated code

Hieronder wordt een korte verklaring gegeven van de code die gegenereerd werd door de Windows Form Designer voor het project Rekenwonder. Het is zeker niet de bedoeling dat je alles reeds tot in de puntjes begrijpt. Naarmate je verder vordert in het object georiënteerd programmeren, zul je deze code beter begrijpen.

2.12.1

Klasse

Bij het ontwerpen van het formulier wordt er automatisch code gegeneerd. Je kunt die code zien door op het +-teken voor Windows Form Designer generated code te klikken. Doe dit.

2.12.2

Constructor

De eerste procedure in de gegenereerde code: Public Sub New() MyBase.New() 'This Me.is required by the Windows Form Designer. InitializeComponent()

VVKSO

Werkgroep handel


'Add any initialization after the InitializeComponent() call End Sub Iedere klasse heeft een procedure New. Deze wordt constructor genoemd. Ze wordt uitgevoerd bij het creëren van een object van de klasse. De procedure bevat in dit geval twee instructies die beide een andere procedure oproepen. Mybase.New(): de procedure New() van de parent-klasse wordt uitgevoerd. Het sleutelwoord Mybase verwijst naar die parent-klasse. Wat is de parent-klasse? InitializeComponent(): een procedure die verder in de gegenereerde code staat.

2.12.3

Initialisatie

Bekijk de subprocedure InitializeComponent(): Private Sub InitializeComponent() Me.txtGetal1 = New System.Windows.Forms.TextBox Me.lblGetal1 = New System.Windows.Forms.Label Me.lblGetal2 = New System.Windows.Forms.Label … End Sub Het sleutelwoord Private wijst er op dat deze procedure enkel binnen de klasse frmRekenwonder kan uitgevoerd worden. Wanneer wordt deze procedure uitgevoerd? Met de eerste instructies zoals Me.txtgetal1 = New System.Windows.Forms.TextBox worden de objecten gecreëerd die als besturingselementen op het formulier geplaatst worden. Het sleutelwoord New verwijst naar een nieuwe instantie van de klasse. In VB.NET wordt het sleutelwoord Set dat in VBA nodig is bij de toekenning van een objectvariabele, niet gebruikt. De variabelen zijn buiten de functie gedeclareerd: Friend WithEvents txtgetal1 As System.Windows.Forms.TextBox Friend WithEvents txtGetal2 As System.Windows.Forms.TextBox Friend WithEvents grpBewerking As System.Windows.Forms.GroupBox … Wat is de betekenis van de sleutelwoorden Friend en WithEvents? Tot welke klasse behoort het object dat geïnstantieerd wordt met de volgende instructie? Me.optQuotient = New System.Windows.Forms.RadioButton

VVKSO

Werkgroep Handel


In welke statements worden de waarden die je zelf aan eigenschappen van besturingselementen gegeven hebt, ingesteld?

2.12.4

Dispose

De methode Dispose wordt opgeroepen als een component niet langer nodig is. Windows Forms roept de methode op voor een formulier en alle besturingselementen die er op staan als het formulier gesloten wordt. Protected Overloads Overrides Sub Dispose(ByVal disposing As Boolean) If disposing Then If Not (components Is Nothing) Then components.Dispose() End If End If MyBase.Dispose(disposing) End Sub

2.13

Oefeningen

1

Maak een eenvoudig formulier dat aan de hand van een ingegeven datum, bij benadering het aantal resterende lesuren geeft van een bepaald vak. Je geeft de naam van het vak op, het aantal lesuren in de week en het aantal weken (vanaf de ingegeven datum) dat er geen les gegeven wordt vanwege vakantie, examenperiode, stage … Als toemaatje wordt ook het aantal minuten gegeven waarmee dit overeenkomt.

2

Een groep die naar de bioscoop gaat, krijgt korting. Een toegangskaartje kost normaal 5,00 EUR. Vanaf 10 personen geeft de filmuitbater reductie. Zijn er minder dan 20 bezoekers dan bedraagt de korting 15 %, in het andere geval 30 %. Maak een programma Bioscoop om te bepalen hoeveel een groep juist moet betalen.

3

Maak een rekentest voor de kleintjes (project Rekentest). Op het scherm komen 5 willekeurige sommen. De getallen die opgeteld moeten worden zijn allemaal kleiner dan 10. Op het formulier met de sommen komen twee knoppen: één knop om een nieuwe reeks sommen te genereren en één knop om de resultaten te controleren. Bij controle van de resultaten krijgen de foute antwoorden een rode achtergrond, de juiste een groene.

4

Maak een programma (project Cirkel) dat een cirkel tekent in een picturebox. De kleur wordt gekozen in een keuzelijst, de coördinaten van de linkerbovenhoek van het vierkant waarin de cirkel wordt getekend en de straal worden ingevoerd.

5

Maak een casinospelletje (project Casino). Bij een druk op een knop worden 3 positieve gehele getallen kleiner dan 10 gegeneerd en getoond op het scherm. Als twee getallen hetzelfde zijn verdient de speler 10 punten, als de drie getallen hetzelfde zijn verdient hij 100 punten. Toon op het formulier het aantal gespeelde beurten en het totaal aantal verdiende punten. Gebruik je fantasie om het spelletje zo aangenaam mogelijk te maken.

6

Pas het project Casino aan zodat er figuren getoond worden i.p.v. getallen.

VVKSO

Werkgroep handel


2.14

Overzicht

2.14.1

Namen van variabelen en constanten

Bij het benoemen van de variabele moet je onderstaande regels naleven: •

de naam moet met een letter beginnen, niet met een cijfer of een ander teken. De rest van de naam mag uit letters, cijfers en onderstrepingtekens bestaan;

•

de naam mag niet langer dan 255 tekens zijn.;

•

binnen het bereik van de variabele moet de naam uniek zijn. (Het bereik is de actieradius waarbinnen de variabele kan werken, zie verder);

•

de naam mag niet één van de gereserveerde woorden van Visual Basic.NET zijn;

•

spaties, punten en andere interpunctietekens mogen niet.

2.14.2

Gegevenstypes

Type

Inhoud

Byte

Kleine getallen, opsomming

1B

geheel getal tussen 0 en 255

Short

Gehele getallen

2B

-32 768 tot 32 767

Integer

Gehele getallen

4B

ongeveer +/- 2 miljard 147 miljoen

Long

Gehele getallen

8B

-9223372036854775808 t.e.m. 9223372036854775807

Single

Decimale getallen

4B

(+/-)1.401298E- 45 tot 3.402823E38

Double

Decimale getallen

8B

(+/-)1.79769313486231E+308 tot 4.940656458424E-324

Decimal

Decimale getallen

16B

0 tot +/-79228162514264337593543950335 zonder decimaal punt; 0 tot +/-7.9228162514264337593543950335 met 28 cijfers rechts van het decimaal punt;

Geheugenruimte

Waardenbereik

Het kleinste getal dat niet gelijk is aan nul: +/-0.0000000000000000000000000001 (+/-1E-28). Char

Eén tekstkarakter

String

Tekstinformatie

Boolean

Logische waarde

VVKSO

Werkgroep Handel

2B

Eén tekstkarakter in 16 bits Unicode, dus eigenlijk een getal tussen 0 en 65 536 (zonder teken).

1B per teken

Tot 65 400 tekens voor reeksen met een vaste lengte en tot 2 miljard tekens voor dynamische tekenreeksen.

2B

True of False


Date

Datumtijdinformatie

Object

Instanties van klassen

en

8B 4B extra

100-1-1 tot en met 9999-12-31 ---

Je mag in VB.NET ook de datatypes gebruiken van de Common Language Runtime (Common Type System). 

De gegevenstypes van VB.NET (en van de andere .NET talen) moeten door de compiler vertaald worden naar gegevenstypes van MSIL. Voor elk gegevenstype van VB.NET bestaat een corresponderend gegevenstype in MSIL. De benamingen die MSIL gebruikt zijn lichtjes anders dan deze van VB.NET.

Volgende tabel geeft de corresponderende gegevenstypes weer. VB.NET

CLR

VB.NET

CLR

Boolean

System.Boolean

Integer

System.Int32

Byte

System.Byte

Long

System.Int64

Char

System.Char

Object

System.Object

Date

System.DateTime

Short

System.Int16

Decimal

System.Decimal

Single

System.Single

Double

System.Double

String

System.String

Je kunt in een declaratie de verschillende datatypes door elkaar gebruiken.

VVKSO

Werkgroep handel


2.14.3

Naamgeving

Binnen Microsoft .NET ontwikkelteams worden over het algemeen bepaalde Naming Conventions gehanteerd. Je vindt hierover meer op http://www.tenback.com/ . In deze cursus wordt de Hongaarse notatie gebruikt voor de besturingselementen op formulieren (zie bijlage 2). Om didactische redenen wordt deze methode hier ook gebruikt voor de (private) variabelenamen. Elke woordsamenstelling in de Hongaarse notatie begint met een prefix van meestal drie of vier niet hoofdletters. De prefix geeft in het kort weer, van welk type variabele of object het tweede gedeelte van de woordsamenstelling is, bijvoorbeeld btnOK is een OK button.

2.14.4

Conversiesleutelwoorden

Volgende tabel bevat een overzicht van een aantal conversiesleutelwoorden van Visual Basic. Alle conversiefuncties beginnen met de letter C.

Functie Return type

Bereik voor het expressie argument

CBool

Boolean

String of numerische expression.

CByte

Byte

0 through 255; fracties worden afgerond.

CChar Char

String; waarde tussen 0 en 65 535.

CDate

Date

Datum en tijd.

CDbl

Double

-1.79769313486231E+308 tot -4.94065645841247E-324 voor negatieve waarden; 4.94065645841247E-324 tot 1.79769313486231E+308 voor positieve waarden.

CDec

Decimal

+/-79 228 162 514 264 337 593,543 950 335 voor getallen zonder decimalen. Voor getallen met 28 decimalen: +/-7,9228162514264337593543950335.

CInt

Integer

-2 147 483 648 tot 2,147,483,647; fracties worden afgerond

CLng

Long

-9 223 372 036 854 775 808 tot 9 223 372 036 854 775 807; fracties worden afgerond

CObj

Object

Om het even welke expressie.

CShort Short

-32 768 through 32 767; fracties worden afgerond.

CSng

Single

-3,402823E+38 tot -1.401298E-45 voor negatieve waarden; 1,401298E-45 tot 3,402823E+38 for positieve waarden.

CStr

String

Een getal, boolean of datum.

CType Aangeduide Ctype(obj, gegevenstype) gegevenstype

2.14.5

Bereik, beschikbaarheid van een entiteit

Het bereik van een entiteit is de verzameling van declaratieruimten waarin de entiteit kan gebruikt worden onder zijn eenvoudige naam.

VVKSO

Werkgroep Handel


De beschikbaarheid van een variabele is de verzameling van declaratieruimten waarin de entiteit kan gebruikt worden, onder welke naam dan ook. Modifier

Gedeclareerd in

Beschikbaarheid

Public

Module

Een Public entiteit (procedure, variabele…) kan overal in het project opgeroepen worden.

Klasse

De entiteit is beschikbaar voor elk object van die klasse, het is m.a.w. de declaratie van een methode of eigenschap.

Private

Module/Klasse

Een Private entiteit kan alleen opgeroepen worden in de module of klasse waarin ze gedeclareerd is.

Protected

Klasse

Een Protected entiteit is beschikbaar in de klasse waarin ze gedeclareerd is en in de klassen die hiervan erven (zie later). Protected kan niet gebruikt worden in een module)

Friend

Module/Klasse

Een Friend entiteit is overal in het project beschikbaar.

Wees voorzichtig bij het gebruik van dezelfde namen voor elementen met een verschillend bereik. Dit kan tot onverwachte resultaten leiden.

2.14.6

Levensduur van een variabele

De levensduur van een variabele is de periode gedurende dewelke ze kan gebruikt worden. •

Variabelen die gedeclareerd worden op niveau van een module of een toepassing (klasse) bestaan en behouden een waarde zolang de toepassing actief is.

•

Een lokale variabele bestaat enkel zolang de procedure uitgevoerd wordt. Wanneer de procedure stopt, bestaat de lokale variabele niet meer, en gaat de waarde normaal gezien verloren. Indien de procedure de volgende keer uitgevoerd wordt, worden de lokale variabelen opnieuw gedeclareerd en de geheugenruimte wordt opnieuw toegekend.

•

De modifier STATIC zorgt ervoor dat de variabele enkel lokaal bruikbaar blijft, maar dat de waarde tussen twee oproepen van de procedure wel behouden blijft. Dit heeft een voordeel ten opzichte van de declaratie van een variabele met een grotere scope, want de waarde kan niet binnen een andere procedure, module of klasse aangepast worden. Deze soort declaratie wordt vooral gebruikt voor tellers die binnen een procedure verhoogd dienen te worden.

2.14.7

Beschikbaarheid van een variabele

De beschikbaarheid (accessibility) van een gedeclareerd element is de mogelijkheid om het te gebruiken. Dit wordt niet enkel bepaald door de declaratie van het element zelf, maar ook door de beschikbaarheid van het grotere geheel (klasse, module) waarvan het element deel uitmaakt. Als dit niet beschikbaar is voor bepaalde code, dan zal het element zelf nooit beschikbaar zijn (ook niet als het Public gedeclareerd wordt).

VVKSO

Werkgroep handel


De beschikbaarheid wordt bepaald door: •

de plaats van declaratie;

•

de manier van declareren aan de hand van de sleutelwoorden Dim, Public, Protected, Friend, Protected Friend of Private.

De vermelde sleutelwoorden hebben de volgende betekenis: •

Public. Hierdoor zijn de variabelen bruikbaar van op elke locatie binnen hetzelfde project, vanuit andere projecten die naar dit project refereren en vanuit een assembly die gebouwd wordt vanuit dit project. De declaratie met Public kan enkel gebruikt worden op niveau van een module, een namespace of een klasse, niet op niveau van een procedure.

•

Protected. Dit betekent dat deze variabele enkel bruikbaar is binnen dezelfde klasse of binnen een klasse die afgeleid werd van deze klasse. Het sleutelwoord Protected kan enkel op niveau van de klasse gebruikt worden.

•

Friend. Dit betekent dat deze variabele enkel bruikbaar is binnen hetzelfde project en niet buiten het gedefinieerde project. Het sleutelwoord Friend kan enkel op niveau van een module, klasse of structuur gebruikt worden en niet binnen een procedure!

•

Protected Friend. Dit betekent dat deze variabele enkel bruikbaar is binnen een afgeleide klasse of hetzelfde project. Deze sleutelwoorden kunnen enkel op niveau van de klasse gebruikt worden.

•

Private. Dit betekent dat deze variabele enkel bruikbaar is binnen dezelfde module, klasse of structuur. Het sleutelwoord Private kan enkel op niveau van een module, klasse of structuur gebruikt worden en niet binnen een procedure! Als je op niveau van een module het sleutelwoord DIM gebruikt, dan wordt hiermee eigenlijk Private bedoeld.

•

Shared. Dit betekent dat de variabele gedeeld kan gebruikt worden door alle instanties van een klasse, ook buiten de klasse of de structuur waarin ze gedefinieerd werd. Je spreekt ze dan aan door ook de naam van de klasse of de structuur te vermelden, zoals bijvoorbeeld: frmEersteVoorbeeld.strNaam Het sleutelwoord Shared kan enkel op niveau van een module, klasse of namespace gebruikt worden en niet binnen een procedure! Het gebruik van de sleutelwoorden Static en Shared samen in dezelfde variabelendeclaratie wordt niet ondersteund. Er bestaan ook nog sleutelwoorden zoals Shadows, ReadOnly en WithEvents. De betekenis hiervan kun je terugvinden in de Visual Studio.NET helpfunctie.

2.14.8

De Object Browser

Om te weten welke eigenschappen, gebeurtenissen en methodes een bepaald object heeft, kun je de Object Browser gebruiken. Open de Object Browser via het menu View, Object Browser vanaf de werkbalk.

VVKSO

Werkgroep Handel


Als je bijvoorbeeld de attributen van een tekstvak wenst te weten, kun je via de ingebouwde zoekfunctie een overzicht krijgen.

In het venster Find Symbol geef je in wat je wenst te zoeken en waarin moet gezocht worden.

Je krijgt dan een venster met de zoekresultaten.

Dubbelklik op een zoekresultaat om de Object Browser te openen op het gewenste object of attribuut.

VVKSO

Werkgroep handel


Je krijgt een overzicht en een heel beperkte uitleg over het gevraagde. Je krijgt hier wel een duidelijk inzicht van de plaats van het gevraagde in het objectenmodel. Je kunt echter gewoon de Object Browser openen en zelf scrollen doorheen de gebruikte referenties tot je het object of de klasse waarover je informatie wenst, hebt gevonden.

VVKSO

Werkgroep Handel


3

Gebruiksvriendelijkheid • • •

3.1

Foutafhandeling in VB.NET: exceptions Validatie van invoer HelpProvider, ToolTip

De gebruiker staat centraal

Een programma moet niet alleen correct werken, het moet ook gebruiksvriendelijk zijn. Een programma is gebruiksvriendelijk of gebruikersvriendelijk wanneer een gemiddelde gebruiker het eenvoudig en zonder grote problemen kan gebruiken. Noodzakelijke voorwaarden hiervoor zijn: de bediening moet logisch zijn (termen, menu's, pictogrammen en knoppen moeten overeenkomen met de functie die een gebruiker er van verwacht); •

de bediening moet consequent zijn (eenzelfde term, menu, knop of pictogram heeft in alle gevallen een gelijke betekenis); •

de bediening en indeling van standaardelementen (menu's, functietoetsen etc.) moet overeenkomen met standaarden die in andere programma’s gebruikt worden; •

overbodige/onnodige gebruikershandelingen moeten zoveel mogelijk door het programma voorkomen worden; •

het programma moet zo lang mogelijk blijven draaien, ook als de gebruiker foute handelingen verricht; • •

de gebruiker krijgt contextgevoelige informatie (hulp).

3.2

Exceptions

Om het programma draaiende te houden, moet je anticiperen op dingen die kunnen mislopen tijdens de uitvoering van het programma: een bestand dat geopend moet worden is verdwenen, de gebruiker voert iets onverwachts in, bijvoorbeeld tekst waar een getal verwacht wordt, enzovoort. In .NET spreekt men van Exceptions, uitzonderingen. Deze uitzonderingen moeten opgevangen worden door het programma. Voorbeeld Maak een nieuw project Uitzonderingen van het type Console Application. Je komt meteen in de code editor.

Een Console Application is een toepassing die uitgevoerd wordt aan de Opdrachtprompt. Als het programma wordt uitgevoerd, wordt standaard de subprocedure met de naam Main() uitgevoerd.

VVKSO

Werkgroep handel


Voeg de volgende code toe aan de procedure Main(): Sub Main() Dim intDeeltal, intDeler, intResultaat As Integer intDeeltal = 10 intDeler = 0 intResultaat = intDeeltal \ intDeler End Sub Wat is de betekenis van de operator \? Test het programma. Je had waarschijnlijk problemen verwacht en je krijgt die ook!

In het dialoogvenster is er sprake van een exception (uitzondering), niet van een fout. De exception is unhandled (niet behandeld) en van het type System.DivideByZeroException. De knop Break brengt het programma in onderbrekingsmode. Met de knop Continue kun je proberen verder gaan. In dit voorbeeld stopt het programma gewoon. Een exception is, letterlijk vertaald, een uitzondering, een uitzondering op de normaal te volgen instructieweg. Een exception is zeker niet te zien als een fatale fout, maar als een afwijkende situatie waarop gereageerd moet worden. Elek methode van het .NET Framework is zo ontworpen dat ze een exception werpt (throws) zodra zich een fout of een anomalie voordoet. Die exception moet dan door specifieke code behandeld worden in een try-catch blok of een try-catch-finally blok. Een catch blok wordt exception handler genoemd omdat daarin code staat die moet uitgevoerd worden als de exception optreedt. Pas de code als volgt aan: Sub Main() Dim intDeeltal, intDeler, intResultaat As Integer intDeeltal = 10 intDeler = 0 Try intResultaat = intDeeltal \ intDeler Catch Console.Write("Deling door 0") End Try Console.Read() End Sub

VVKSO

Werkgroep Handel




Verklaring

•

Console.Write("Deling door 0")

De methode Write van Console brengt een tekstboodschap aan de opdrachtprompt. Try

•

intResultaat = intDeeltal \ intDeler Catch Console.Write("Deling door 0") End Try Uitzonderingen die optreden binnen het Try – Catch blok (hier slechts één instructie) worden opgevangen door de code in het Catch – End Try blok. •

Console.Read()

De methode Read van Console leest een tekst, ingevoerd aan de opdrachtprompt. Deze instructie werd enkel toegevoegd om het programma te laten pauzeren (wachten op invoer) zodat je tijd hebt om de boodschap aan de opdrachtprompt te lezen. Test het programma. Als er bij het optreden van een exception een exception handler gevonden wordt, dan wordt de code daarvan uitgevoerd. Nadien gaat het programma verder met de code achter de exception handler. Als er geen exception handler gevonden wordt, dan stopt de .NET Common Language Runtime het proces waarin de exception werd opgeworpen en toont de naam en boodschap van de exception. Het is de zorg van elke .NET programmeur om alle exceptions op te vangen zodat zijn of haar programma niet plotseling onderuit gaat. Een exception kan expliciet door het programma veroorzaakt worden door middel van een throw-statement.

3.3

Exception-objecten

Wens je meer informatie te kennen over een exception, dan kun je in het catch-statement een exception-object als argument definiëren. Dit exception-object moet van het type System.Exception (zoals in volgend voorbeeld) of van een afgeleide klasse zijn: Try intResultaat = intDeeltal \ intDeler Catch excUitzondering As Exception Console.Write(excUitzondering.Message) End Try De Message-eigenschap van de Exception-klasse bevat de reden van de exception. In bovenstaand voorbeeld: Attempted to divide by zero Voor Engelstalige programma’s is dit best bruikbaar. Voor Nederlandstalige programma's zul je zelf een boodschap moeten geven. Pas de code aan en test het programma. Je kunt voor het Exception-object ook gebruik maken van een afgeleide van de Exception-klasse, bijvoorbeeld de System.DivideByZeroException: VVKSO

Werkgroep handel


Try intResultaat = intDeeltal \ intDeler Catch excUitzondering As DivideByZeroException Console.Write(excUitzondering.Message) End Try Pas de code aan en test het programma. Bij de uitvoering van de code is in dit geval geen verschil merkbaar, maar de programmacode is beter begrijpbaar. Er wordt duidelijk gemaakt welke exception verwacht en behandeld wordt. Enkel het exceptions van het opgegeven type worden behandeld! De verschillende afgeleide exceptionklassen worden weergegeven door Intellisense.

3.4

Gestructureerde en ongestructureerde foutafhandeling

In VBA zorgen statements als: On Error GoTo Foutafhandeling … Foutafhandeling: … voor de foutafhandeling in een procedure. Men spreekt van ongestructureerde foutafhandeling. Deze vorm blijft mogelijk in VB.NET. De boven besproken exception handling wordt gestructureerde foutafhandeling genoemd. Gestructureerde exception handling is robuuster en flexibeler dan de ongestructureerde. Toch zijn er omstandigheden denkbaar waarbij je voor de ongestructureerde variant zou kunnen kiezen, bijvoorbeeld als je gebruik wil maken van Resume Next wat bij exception handling niet mogelijk is.

3.5

Meervoudige exception handling Open het project Rekenwonder en voer het uit. Wat gebeurt er bij deling door 0? En als zowel deler als deeltal 0 zijn?

Vb.NET vangt deze speciale gevallen op via de eigenschappen Infinity en NaN (Not a Number) van de klasse Double. Voer als getal 1 een aantal letters in, kies een bewerking en klik op de knop Bereken. Volgend dialoogvenster verschijnt.

VVKSO

Werkgroep Handel


Het type exception is System.InvalidCastException. Dit is een voor de hand liggende exception bij invoer in een formulier. Je zorgt zeker voor specifieke afhandeling van deze fout. Mogelijk kunnen er nog andere exceptions optreden. Ook die moeten behandeld worden. Pas de code van het btnBereken_Click aan als volgt. Private Sub btnBereken_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As _ System.EventArgs) Handles btnBereken.Click Dim dblGetal1, dblGetal2, dblResultaat As Double Dim strBewerking, strResultaat As String Try

dblGetal1 = Double.ParsetxtGetal1.Text) dblGetal2 = Double.ParsetxtGetal2.Text) Select Case True Case optSom.Checked dblResultaat = dblGetal1 + dblGetal2 strBewerking = "Som: " Case optVerschil.Checked dblResultaat = dblGetal1 - dblGetal2 strBewerking = "Verschil: " Case optProduct.Checked dblResultaat = dblGetal1 * dblGetal2 strBewerking = "Product: " Case optQuotient.Checked dblResultaat = dblGetal1 / dblGetal2 strBewerking = "Quotiënt: " End Select lblResultaat.Text = strBewerking dblResultaat.ToString("#,##0.#####")

&

Catch excUitzondering As InvalidCastException MessageBox.Show(excUitzondering.Message) Catch MessageBox.Show("Fout") End Try End Sub Catch clausules worden uitgevoerd in de volgorde waarin ze in het Catch blok zijn geplaatst.

Voeg exception handling toe aan het project DagVandeWeek. In principe moet elke procedure van elk programma voorzien zijn van Exception handling.

VVKSO

Werkgroep handel


3.6

Validation

Voor de invoer van gegevens in een Windows toepassing worden meestal formulieren gebruikt. De besturingselementen op een dergelijk formulier hebben allemaal de eigenschap CausesValidation en herkennen de gebeurtenis Validating. Dit kun je gebruiken om de invoer te controleren. Als de waarde van de eigenschap CausesValidation False is, dan worden de gebeurtenissen Validating en Validated onderdrukt. De gebeurtenis Validating treedt op bij het verlaten van het besturingselement, de gebeurtenis Validated treedt op na de gebeurtenis Validating. Maak een nieuw Windows Application project Validatie. Voeg 3 labels, 3 tekstvakken en 2 knoppen toe. Geef alle besturingselementen en het formulier gepaste namen (txtStraat, txtGemeente …).

Controleer of voor elk tekstvak de eigenschap CausesValidation de waarde True heeft. Voeg aan het formulier een besturingselement ErrorProvider toe. Een ErrorProvider is een onzichtbaar besturingselement. Daarom wordt het niet op het formulier zelf weergegeven maar onder het formulier. Noem het besturingselement erprvAdres. Met een ErrorProvider kun je visueel tonen welk besturingselement foutieve invoergegevens bevat. Een voorbeeld zal dit duidelijk maken.

3.6.1

Controle op leeg tekstvak Voeg volgende code toe in het codevenster:

VVKSO

Werkgroep Handel


Private Sub ControleOpLeeg(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.ComponentModel.CancelEventArgs) _ Handles txtStraat.Validating, _ txtGemeente.Validating, _ txtPostnummer.Validating Dim ctlSender As Control ctlSender = CType(sender, Control) If ctlSender.Text.Trim = String.Empty Then e.Cancel = True erprvAdres.SetError(ctlSender, "Vul dit veld in!") End If End Sub 

Verklaring

•

Private Sub ControleOpLeeg(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.ComponentModel.CancelEventArgs) _ Handles txtStraat.Validating, _ txtGemeente.Validating, _ txtPostnummer.Validating Wat is de betekenis van het sleutelwoord Private. Waaraan herken je dat dit een gebeurtenisprocedure is?

Deze procedure handelt meerdere gebeurtenissen af. Welke? •

Dim ctlSender As Control

De variabele ctlSender wordt gedeclareerd als besturingselement. •

ctlSender = CType(sender, Control)

Het argument sender van de gebeurtenisprocedure verwijst naar het besturingelement (tekstvak, keuzelijst …) dat de gebeurtenis heeft veroorzaakt. Met de conversiefunctie CType wordt het gegevenstype omgezet naar het type Control. •

If ctlSender.Text.Trim = String.Empty Then e.Cancel = True erprvAdres.SetError(ctlSender, "Vul dit veld in!") End If

In de voorwaarde ctlSender.Text.Trim = String.Empty wordt de methode Trim gebruikt van het string-object ctlSender.Text. Wat is de betekenis van deze methode? Wat wordt er in de voorwaarde gecontroleerd? •

e.Cancel = True

VVKSO

Werkgroep handel


De gebeurtenis Validating treedt op bij het verlaten van het besturingselement. Met de methode Cancel van het argument e, wordt het verlaten van het besturingselement geannuleerd. De focus blijft op het besturingselement. •

erprvAdres.SetError(ctlSender, "Vul dit veld in!")

De methode SetError van de ErrorProvider plaatst een pictogram naast het besturingselement waarin de fout optreedt. Als je met de muisaanwijzer over het pictogram schuift, verschijnt de opgegeven boodschap: Vul dit veld in. Test het programma. Merk op dat je het tekstvak niet kunt verlaten zolang je er niets hebt in getypt. Je kunt zelfs het formulier niet sluiten!

3.6.2

Controle op patroon

Het postnummer moet precies 4 cijfers bevatten. Ook dit kun je controleren. Voeg volgende code toe aan het project: Private Sub txtPostnummer_Validating(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.ComponentModel.CancelEventArgs) _ Handles txtPostnummer.Validating Dim ctlSender As Control Dim RegEx As System.Text.RegularExpressions.Regex ctlSender = CType(sender, Control) If Not RegEx.IsMatch(ctlSender.Text.Trim, "\d\d\d\d") Then e.Cancel = True erprvAdres.SetError(ctlSender, "Vier cijfers invullen!") End If End Sub 

Verklaring

•

Private Sub txtPostnummer_Validating(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.ComponentModel.CancelEventArgs) _ Handles txtPostnummer.Validating Welke gebeurtenis wordt afgehandeld?

•

Dim RegEx As System.Text.RegularExpressions.Regex

De class library van .NET bevat een klasse voor de gewone uitdrukkingen (regular expressions). Regex. In welke namespace zit deze klasse? Voor klassen van System.Text.RegularExpressions, moet de volledige naam gebruikt worden, anders worden ze niet herkend. •

RegEx.IsMatch(ctlSender.Text.Trim, "\d\d\d\d")

De klasse Regex heeft een methode IsMatch die een tekst vergelijkt met een bepaald patroon, in dit geval "\d\d\d\d". Elke \d stelt een cijfer (digit) voor. Als de tekst voldoet aan het patroon geeft IsMatch de waarde True terug, anders de waarde False.

VVKSO

Werkgroep Handel


Test het programma. 

Opmerking

Om te vermijden dat je de volledige naam System.Text.RegularExpressions.Regex moet gebruiken, 'importeer' je de naam van de namespace. Plaats helemaal bovenaan in de code: Imports System.Text.RegularExpressions Je mag nu Dim RegEx As System.Text.RegularExpressions.Regex vervangen door Dim RegEx As Regex Doe dit en test het programma. Meer informatie http://www.codeproject.com/dotnet/RegexTutorial.asp http://www.regular-expressions.info/

3.6.3

De visuele foutaanduiding verwijderen

Als de foutieve invoer gecorrigeerd is, moet de visuele foutaanduiding verdwijnen. Hiervoor gebruik je de gebeurtenis Validated die optreedt na Validating. Vermits de procedure dezelfde is voor alle besturingselementen, schrijf je maar één procedure die de gebeurtenis voor elk besturingselement afhandelt. Voeg de volgende code toe. Private Sub Besturingselement_Validated(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) _ Handles txtStraat.Validated, _ txtGemeente.Validated, _ txtPostnummer.Validated Dim ctlSender As Control ctlSender = CType(sender, Control) erprvAdres.SetError(ctlSender, String.Empty) End Sub Verklaar de code. Test het programma.

VVKSO

Werkgroep handel


3.6.4

Een fraaiere oplossing

Hoewel de besproken controles op de invoer goed werken, kunnen ze heel wat irritatie opwekken. Je kunt niets doen voor je een correcte invoer hebt ingegeven, zelfs niet op de knop Annuleren klikken of het formulier sluiten. Het is gebruiksvriendelijker om alle invoer te controleren als er op de knop OK geklikt wordt. Open het project Validatie2 en test het programma. Het programma bevat volgende code: Imports System.Text.RegularExpressions Public Class frmAdres Inherits System.Windows.Forms.Form Windows Form Designer generated code Private Sub besturingselement_Validated(ByVal sender As Object,_ ByVal e As System.EventArgs) _ Handles txtStraat.Validated, _ txtGemeente.Validated, _ txtPostnummer.Validated Dim ctlSender As Control

End Sub

ctlSender = CType(sender, Control) erprvAdres.SetError(ctlSender, String.Empty)

Private Sub btnAnnuleren_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAnnuleren.Click txtStraat.Clear txtGemeente.Clear txtPostnummer.Clear erprvAdres.SetError(txtStraat, String.Empty) erprvAdres.SetError(txtGemeente, String.Empty) erprvAdres.SetError(txtPostnummer, String.Empty) End Sub Private Sub btnOk_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOk.Click Dim RegEx As Regex

End Sub

If txtStraat.Text.Trim = String.Empty Then erprvAdres.SetError(txtStraat, "Vul een waarde in") End If If txtGemeente.Text.Trim = String.Empty Then erprvAdres.SetError(txtGemeente, "Vul een waarde in") End If If Not RegEx.IsMatch(txtPostnummer.Text.Trim, "\d\d\d\d") Then erprvAdres.SetError(txtPostnummer, "Vier cijfers invullen") End If

End Class Verklaar de code.

VVKSO

Werkgroep Handel


3.7

Hulp voor de gebruiker

3.7.1

ToolTip

De gebruiker gepaste hulp geven, bijvoorbeeld bij het invullen van tekstvakken, verhoogt de gebruiksvriendelijkheid van een programma vaak aanzienlijk. Met het besturingselement ToolTip kun je een infobox tonen als de gebruiker met de muisaanwijzer over een besturingselement schuift. Voorbeeld Maak een Windows Application project Hulp met een formulier frmHulp dat er als volgt uitziet.

tltInformatie is een ToolTip (Toolbox). Wat is de betekenis van de eigenschappen waarin “Delay” voorkomt? Met de methode SetToolTip ken je een tekst toe per besturingselement. Voeg de volgende code toe. Private Sub frmHulp_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load tltInformatie.SetToolTip(txtLeeftijd, "Exacte leeftijd (geheel getal)") tltInformatie.SetToolTip(txtNaam, "Familienaam gevolgd door voornaam") tltInformatie.SetToolTip(txtDatum, "jjjj-mm-dd") End Sub Test de werking. In plaats van een ToolTip, of naast een ToolTip, kun je ook gebruik maken van een HelpProvider. Terwijl een ToolTip de informatie toont als de muisaanwijzer over het besturingselement glijdt, moet je, om de informatie van de HelpProvider zichtbaar te maken, het besturingselement in runtime selecteren en op F1 drukken. Een HelpProvider wordt meestal gebruikt om iets uitgebreidere hulpinformatie te geven.

VVKSO

Werkgroep handel


Voeg een HelpProvider hpvInformatie toe. Voeg de volgende code toe aan de voorgaande procedure. hpvInformatie.SetHelpString(txtLeeftijd, "Vul je exacte leeftijd in (geheel getal)") hpvInformatie.SetHelpString(txtNaam, "Vul je familienaam in, gevolgd door je voornaam") hpvInformatie.SetHelpString(txtDatum, "Formaat: jjjj-mm-dd") Test de werking.

3.8

Oefeningen

1

Maak een formulier om een naam, een bedrag (geheel getal) en een rekeningnummer in te vullen. Controleer de invoer. (patroon voor een rekeningnummer: \d\d\d-\d\d\d\d\d\d\d-\d\d; de twee laatste cijfers moeten gelijk zijn aan de rest bij deling door 97 van het getal gevormd door de 10 andere cijfers, als die rest 0 is, moeten de twee laatste cijfers 97 zijn).

2

Voorzie de al gemaakte oefeningen van validatie, exception handling en hulp.

VVKSO

Werkgroep Handel


3.9

Overzicht

3.9.1

Exception handling

Elke methode van het .NET Framework is zo ontworpen dat ze een exception werpt (throws) zodra zich een fout of een anomalie voordoet. Een exception wordt opgevangen in een Try…Catch… End Try blok. Try … Catch Code om de exception op te vangen End Try Wens je meer informatie te kennen over een exception, dan kun je in het catch-statement een exception-object als argument definiëren. Dit exception-object moet van type System.Exception of van een afgeleide klasse zijn. Try … Catch excUitzondering as Exception Code om de exception op te vangen End Try Als je met meerdere type exceptions rekening wilt houden, dan maak je best gebruik van een meervoudig exception-handlersblok, dit wil zeggen één blok met meerdere onmiddellijk opeenvolgende catch-statements horend bij één enkel Try-statement. De volgorde is belangrijk.

3.9.2

Validation

Voor de invoer van gegevens in een Windows toepassing worden meestal formulieren g ebruikt. De besturingselementen op zo'n formulier hebben allemaal de eigenschap CausesValidation en herkennen de gebeurtenis Validating. Dit kun je gebruiken om de invoer te controleren. Als de waarde van de eigenschap CausesValidation False is, dan worden de gebeurtenissen Validating en Validated onderdrukt. De gebeurtenis Validating treedt op bij het verlaten van het besturingselement, de gebeurtenis Validated treedt op na de gebeurtenis Validating.

VVKSO

Werkgroep Handel

Programmeren met .NET - pagina 105

4

Object Oriented Programming

4.1

Object Gericht Werken

Er zijn veel verschillende programmeertalen. Ze hebben een hele evolutie ondergaan (zie bvb. http://nl.wikipedia.org/wiki/Programmeertaal). De manier van programmeren of programmeerstijl is ook geëvolueerd. VB.NET is een object georiënteerde programmeertaal. Als je in je eigen programma’s dezelfde principes toepast, dan ben je bezig met OOP (Object Oriented Programming). In OOP staan objecten centraal. Je moet goed het verschil begrijpen tussen de begrippen object en klasse. Een klasse bevat de instructies om een object te creëren in het geheugen van de computer. Je kunt een klasse vergelijken met het plan van een huis en objecten met de huizen die volgens dat plan gebouwd worden. Eens een object gecreëerd is, staat het volkomen los van alle andere objecten. Het leidt een eigen leven. Belangrijk aan een object is dat data (gegevens - eigenschappen) en de operaties op die data (gedrag - methodes) in één geheel verwerkt zijn en dus ook als geheel behandeld worden. Objecten zijn de bouwstenen van een object georiënteerd programma. In een Windows applicatie is een formulier een dergelijke bouwsteen. Een formulier heeft een achtergrondkleur, een bepaalde grootte, … Deze karakteristieken worden eigenschappen (property) genoemd. Ze bepalen de status (state) van het object. Een formulier weet hoe het moet minimaliseren en maximaliseren en hoe het zijn grootte moet aanpassen als je de randen verschuift. Dit ingebouwde gedrag is geïmplementeerd als methodes. Je ‘praat’ met een object door een waarde aan een eigenschap te geven of op te vragen of door een methode op te roepen. Voorbeeld Project

Formulieren

Type

Windows Application

Doel

Objecten zijn onafhankelijk Modifier Shared

Extra

Application.Run

Moeilijkheid

**

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Via een knop op een formulier wordt een nieuwe instantie van het formulier gecreëerd. Op de titelbalk van het formulier wordt weergegeven om het hoeveelste bijgemaakte object het gaat.

VVKSO

pagina 106 - Programmeren met .NET

Werkgroep Handel

 Implementatie Public Class Formulier Inherits System.Windows.Forms.Form Windows Form Designer generated code Private Shared Aantal As Integer = 0 Private Sub btnNieuwFormulier_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnNieuwFormulier.Click Dim frm As New Formulier Aantal += 1 frm.Text = "Formulier " & Aantal.ToString frm.Show() End Sub End Class 

Modifier Shared

Een variabele die gedeclareerd wordt als Shared is beschikbaar voor alle objecten van een klasse. Hij behoort dus eerder tot de klasse zelf dan tot een object hiervan. Test het programma. Elk zo geopend formulier kan onafhankelijk verplaatst, vergroot, verkleind … worden. Sluit een willekeurig bijgemaakt formulier. Sluit het oorspronkelijke formulier. Alle nog openstaande formulieren worden automatisch gesloten. 

Application object

In een Windows toepassing is er steeds 1 en slechts 1 (verborgen) methode Main() die gebruikt wordt om de toepassing te starten. (In Webtoepassingen vind je dit niet terug.) Als je zelf geen procedure Main schrijft, maakt de compiler er één. Shared Sub Main() Application.Run(New Form1) End Sub

VVKSO

Werkgroep Handel


Via de methode Main() wordt een instantie Dit gebeurt door de instructie New Form1().

aangemaakt

van

de

klasse

Form1.

Normaal verdwijnen alle variabelen en objecten wanneer aan het einde van hun bereik. De instructie Application.Run () zorgt er voor dat het formulier zichtbaar blijft (m.a.w. dat de instantie Form1 niet verdwijnt) en kijkt uit naar ‘messages’ van Windows zoals muisklikken en gegevensinvoer die bedoeld zijn voor het programma. Dit blijft duren tot het formulier gesloten wordt. Voeg een module toe aan het project en plaats hierin volgende procedure. Sub Main() Dim frm As New Formulier frm.BackColor = Color.Yellow Application.Run(frm) End Sub Als je zelf een procedure Main schrijft, wordt deze ook gebruikt, de compiler maakt er zelf geen. Pas het Startup object van het project aan: Sub Main. Test het programma.

4.2

Eenvoudig voorbeeld van OOP

In hoofdstuk 2 heb je een mini rekenmachine geprogrammeerd. Nu wordt hetzelfde probleem opgelost, maar nu met OO. Project

RekenwonderOO

Type

Windows Application

Doel

Object gericht werken

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Volledig uitgewerkt

 Probleemstelling Ontwikkel een mini rekenmachine: in een formulier kunnen twee willekeurige getallen ingevoerd worden en kan een bewerking gekozen worden ( optelling, verschil, vermenigvuldiging, deling). Het resultaat van de bewerking op de ingevoerde getallen wordt getoond.  Probleemanalyse en implementatie Klassen: Bewerking, frmRekenwonder Een klasse wordt vaak voorgesteld in een klassendiagram.

VVKSO


Werkgroep Handel

Bewerking Bewerking +Getal1: Double +Getal2: Double

→

Naam van de klasse

→

Eigenschappen

→

Methodes

+Som: Double +Verschil: Double +Product: Double +Quotiënt: Double

Implementatie Public Class Bewerking Public Getal1, getal2 As Double Public Function Som() As Double Return Getal1 + getal2 End Function Public Function Verschil() As Double Return Getal1 - Getal2 End Function Public Function Product() As Double Return Getal1 * Getal2 End Function Public Function Quotiënt() As Double Return Getal1 / Getal2 End Function End Class Variabelen die in de declaratiesectie van een klasse als Public gedeclareerd worden, zijn eigenschappen van die klasse. Functies en procedures die Public gedeclareerd worden zijn methodes van de klasse. frmRekenwonder: eigenschappen Eigenschap

Waarde

Text

Rekenwonder

VVKSO

Werkgroep Handel


frmRekenwonder: besturingselementen

Besturingselement

Eigenschap

Waarde

lblGetal1

Text

Getal 1

txtGetal1

Text

leeg

lblGetal2

Text

Getal 2

txtGetal2

Text

leeg

grpBewerking

Text

Bewerking

rdbQuotient

Text

Quotient

rdbVerschil

Text

Verschil

rdbProduct

Text

Product

rdbSom

Text

Som

Checked

True

btnBereken

Text

Bereken

lblResultaat

Text

leeg

Autosize

True

frmRekenwonder: procedures btnBereken_Click (Handles btnBereken.Click) Object

Gebeurtenis

Doel

btnBereken

Click

- Resultaat berekenen - Resultaat tonen

VVKSO


Werkgroep Handel

Inplementatie Private Sub btnBereken_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnBereken.Click Dim objBewerking As New Bewerkin Dim strBewerking As String Try objbewerking.Getal1 = CDbl(txtGetal1.Text) objBewerking.Getal2 = CDbl(txtGetal2.Text) Select Case True Case rdbSom.Checked strBewerking = "Som: " & objBewerking.Som.ToString Case rdbVerschil.Checked strBewerking = "Verschil: " & objBewerking.Verschil.ToString Case rdbProduct.Checked strBewerking = "Product: " & objBewerking.Product.ToString Case rdbQuotient.Checked strBewerking = "Quotiënt: " & objBewerking.Quotiënt.ToString End Select lblResultaat.Text = strBewerking Catch excUitzondering As InvalidCastException MessageBox.Show(excUitzondering.Message) Catch MessageBox.Show("Fout") End Try End Sub

4.3

Aanpasbaarheid

Projecten die volgens de principes van OO geprogrammeerd zijn, zijn makkelijker aanpasbaar. Stel dat het vorige voorbeeld moet aangepast worden en dat het resultaat van de bewerking moet afgerond worden op 2 cijfers na de komma. Dit vereist enkel een aanpassing van de klasse Bewerking. De klasse frmRekenwonder blijft ongewijzigd. Project: RekenwonderOO2 Public Class Bewerking Public Getal1, getal2 As Double Public Function Som() As Double Return Math.Round((Getal1 + getal2), 2) End Function Public Function Verschil() As Double Return Math.Round(Getal1 - getal2, 2) End Function Public Function Product() As Double Return Math.Round(Getal1 * getal2, 2) End Function Public Function Quotiënt() As Double Return Math.Round(Getal1 / getal2, 2) End Function End Class VVKSO

Werkgroep Handel


Stel dat er nu een aanpassing aan de interface (het formulier) gevraagd wordt (zie onderstaand schermvoorbeeld). Nu moet enkel frmRekenwonder aangepast worden.

Project: RekenwonderOO3 In deze oplossing is gekozen om te werken met één gebeurtenisprocedure die reageert op de gebeurtenis Click van elk van de vier knoppen. Private Sub btnBereken_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnSom.Click, btnVerschil.Click, btnProduct.Click, btnQuotient.Click Dim objBewerking As New Bewerking Dim strBewerking As String Try objBewerking.Getal1 = CDbl(txtGetal1.Text) objBewerking.getal2 = CDbl(txtGetal2.Text) Select Case CType(sender, Button).Text Case "Som" strBewerking = "Som: " & objBewerking.Som.ToString Case "Verschil" strBewerking = "Verschil: " & objBewerking.Verschil.ToString Case "Product" strBewerking = "Product: " & objBewerking.Product.ToString Case "Quotiënt" strBewerking = "Quotiënt: " & objBewerking.Quotiënt.ToString End Select lblResultaat.Text = strBewerking Catch excUitzondering As InvalidCastException MessageBox.Show(excUitzondering.Message) Catch MessageBox.Show("Fout") End Try End Sub

4.4

Eigenschappen

In voorgaande voorbeelden zijn de eigenschappen van de klassen gedefinieerd als variabelen op klasse-niveau. Het is beter om hiervoor de speciale ‘functie’ Property te gebruiken. Bij het lezen van de eigenschap wordt het Get-blok uitgevoerd, bij het schrijven het Set-blok. Project: RekenwonderOO4 Public Class Bewerking VVKSO


Werkgroep Handel

Private dblGetal1, dblGetal2 As Double Public Property Getal1() As Double Get Return dblGetal1 End Get Set(ByVal Value As Double) dblGetal1 = Value End Set End Property Public Property Getal2() As Double Get Return dblGetal2 End Get Set(ByVal Value As Double) dblGetal2 = Value End Set End Property Public Function Som() As Double Return Math.Round((dblGetal1 + dblGetal2), 2) End Function Public Function Verschil() As Double Return Math.Round(dblGetal1 - dblGetal2, 2) End Function Public Function Product() As Double Return Math.Round(dblGetal1 * dblGetal2, 2) End Function Public Function Quotiënt() As Double Return Math.Round(dblGetal1 / dblGetal2, 2) End Function End Class

4.5

Verschillende soorten klassen

.NET kent 6 verschillende soorten van klassen: •

Standard Class

•

Structure

•

Module Class

•

Enumeration

•

Interface

•

Delegate

4.5.1

Standard Class

Een Standard Class of kortweg Class is de meest algemene klasse. Ze wordt gebruikt voor alle klassen die de bouwstenen vormen voor alle .NET types en bibliotheken (libraries). Standaard klassen zijn de basis van alle reference types. 

Voorbeeld

System.Windows.Forms.Form

VVKSO

Werkgroep Handel




Declaratie van zelf gedefinieerde klasse

Public Class MijnKlasse … End Class 

Gebruik

Om een class te instantiëren gebruik je de constructor New.

4.5.2

Structure

Structures zijn value types. Men spreekt wel eens van lichtgewicht klassen. Je kunt een instantie van een structure creëren zonder gebruik te maken van de New operator. (Een structure kan een constructor hebben, maar dat mag alleen als deze ook argumenten heeft.) Er is geen overerving voor structures. Een structure kan niet van een andere structure of van een class erven. Een structure erft echter wel van de base class Object. (Overerving wordt verder in deze cursus besproken). Hoewel een structure ook methodes kan hebben, wordt hij meestal gebruikt als een speciaal datatype dat bestaat uit een combinatie van andere datatypes. 

Voorbeeld

System.Drawing.Point 

Declaratie van zelf gedefinieerde structure

Public Structure Coördinaat Public X, Y, Z As Integer End Structure 

Gebruik

Zoals elke andere Value Type (New niet nodig voor instantiëring).

4.5.3

Class Module

Een Class module of kortweg module is een speciale klasse waar alle variabelen en procedures impliciet als Shared gedeclareerd worden. D.w.z. het gaat om procedures die niet afhangen van een instantie van de klasse. Een module wordt typisch gebruikt als verzameling van code (functies, procedures) die ergens anders, onafhankelijk van een object, toegepast worden. 

Voorbeeld

Microsoft.VisualBasic.Strings 

Declaratie van zelf gedefinieerde module

Public Module MijnModule … End Module

VVKSO


Werkgroep Handel



Gebruik

De Public gedeclareerde variabelen, procedures en functies kunnen overal rechtstreeks gebruikt worden. Er worden geen instanties van een module gecreëerd.

4.5.4

Enumeration

Enums of opsommingen bevatten numerieke constanten zoals Integers, Shorts, Longs en Bytes. Ze worden gebruikt om code beter leesbaar te maken. 

Voorbeeld

Extra

System.Drawing.FontStyle

4.5.5

Interface

Interfaces definiëren een set van eigenschappen, methoden en gebeurtenissen, net als classes. Maar in tegenstelling tot een class bevat een interface geen implementatie. Een class die een interface implementeert, moet ieder aspect van deze class implementeren, precies zoals in de interface is vastgelegd. 

V oorbeeld

Extra

System.IFormatProvider

4.5.6

Delegate

Een Delegate wordt vaak gedefinieerd als een Type Safe Pointer. Dit type klasse wordt hier niet verder besproken.

4.6

OOP toepassen

Als je een Windows Application project maakt, maak je altijd tenminste één eigen klasse, namelijk het formulier dat als interface met de gebruiker dienst doet. Voor toepassingen met meerdere formulieren maak je per formulier een dergelijke klasse. Of je nog andere klassen moet definiëren hangt van de toepassing af. Het is altijd het beste om bij elkaar horende zaken bijeen te houden in een klasse en om de interface met de gebruiker (formulier) apart te houden van de eigenlijke logica van het programma. In die zin is de programmeerstijl van RekenwonderOO4 beter dan die van Rekenwonder. OOP bewijst echter vooral zijn nut bij grotere toepassingen en bij toepassingen die regelmatig moeten aangepast worden. Hierna volgen enkele grotere toepassingen die geprogrammeerd worden in OOP.

4.7

Array, ArrayList, Collection

Een Array, ArrayList en een Collection object zijn geordende verzamelingen van objecten. Ze bieden een interessante manier om met één enkel object te verwijzen naar een reeks objecten. Ze komen alle drie uit een ander namespace: VVKSO

Werkgroep Handel


System.Array System.Collections.ArrayList System.VisualBasic.Collection. Het grootste verschil tussen een Array en een ArrayList, is dat een Array uit objecten van hetzelfde type moet bestaan en een ArrayList niet. Een ArrayList en een Collection hebben ongeveer dezelfde doel, maar de functionaliteit van een ArrayList is veel groter . Je creëert een Collection en een ArrayList op dezelfde manier als een ander object: Dim X As New Collection Dim X As New ArrayList Eens dat je een Collectie of een ArrayList gecreëerd hebt, kun je items toevoegen met de Add methode en ze weer verwijderen met de Remove methode. Met de Item methode refereer je naar een specifiek object uit de collection, met een For Each...Next statement doorloop je de hele verzameling. Opmerking In een Array en een ArrayList begint de index van 0 te tellen, in een Collection van 1.

 Voorbeeld Project

Gerechten

Type

Windows Application

Doel

- OOP - Structure

Extra

Keuzelijsten

Moeilijkheid

*

Vorm

Volledig uitgewerkt

 Probleemstelling In een formulier kunnen maaltijden worden ingevuld (voorgerecht, hoofdgerecht, nagerecht en prijs). Bij een druk op een knop worden de ingevoerde maaltijden getoond.

VVKSO


Werkgroep Handel

 Probleemanalyse en implementatie Klassen: frmInvoerGerechten, frmGerechtenlijst, Maaltijd Maaltijd Maaltijd Voorgerecht: String Hoofdgerecht: String Nagerecht: String Prijs: Single

Een maaltijd bestaat steeds uit een voor-, hoofd-, nagerecht en prijs. Hiervoor maak je gebruik van een structure. Implementatie Public Structure Maaltijd Public Public Public Public

Voorgerecht As String Hoofdgerecht As String Nagerecht As String Prijs As Single

End Structure frmInvoerGerechten: besturingselementen

Besturingselement

Eigenschap

Waarde

txtVoorgerecht

Text

leeg

txtHoofdgerecht

Text

leeg

txtNagerecht

Text

leeg

txtPrijs

Text

leeg

VVKSO

Werkgroep Handel


Besturingselement

Eigenschap

Waarde

btnNieuwGerecht

Text

Nieuw gerecht

btnLijst

Text

Lijst

frmInvoergerechten: procedures Private Sub btnNieuwGerecht_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnNieuwGerecht.Click 'Maaltijd toevoegen End Sub Private Sub btnLijst_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLijst.Click 'Maaltijd toevoegen 'lstboxen opvullen 'Formulier frmGerechtenLijst tonen End Sub Vermits in beide gebeurtenisprocedures ‘Maaltijd toevoegen’ voorkomt, wordt de code hiervoor in een aparte procedure geplaatst. Private Sub MaaltijdToevoegen() 'Maaltijd toevoegen aan collectie 'Formulier frmInvoerGerechten klaarmaken voor nieuwe invoer End Sub Implementatie Private Maaltijden As New Collection Private Sub btnNieuwGerecht_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnNieuwGerecht.Click 'Maaltijd toevoegen aan collectie MaaltijdToevoegen() End Sub Private Sub btnLijst_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLijst.Click Dim frm As New frmGerechtenlijst Dim obj As Maaltijd 'Maaltijd toevoegen aan collectie MaaltijdToevoegen() 'lstboxen opvullen For Each obj In Maaltijden frm.lstVoorgerecht.Items.Add(obj.Voorgerecht) frm.lstHoofdgerecht.Items.Add(obj.Hoofdgerecht) frm.lstNagerecht.Items.Add(obj.Nagerecht) frm.lstPrijs.Items.Add(obj.Prijs.ToString("c")) Next 'formulier Invoergerechten tonen frm.ShowDialog() End Sub Private Sub MaaltijdToevoegen() VVKSO


Werkgroep Handel

Dim objMaaltijd As New Maaltijd 'Maaltijd toevoegen objMaaltijd.Voorgerecht = txtVoorgerecht.Text objMaaltijd.Hoofdgerecht = txtHoofdgerecht.Text objMaaltijd.Nagerecht = txtNagerecht.Text objMaaltijd.Prijs = CSng(txtPrijs.Text) Maaltijden.Add(objMaaltijd) 'Formulier klaarmaken voor nieuwe invoer txtVoorgerecht.Clear() txtHoofdgerecht.Clear() txtNagerecht.Clear() txtPrijs.Clear() txtVoorgerecht.Focus() End Sub Hoe wordt de prijs geformatteerd in frmGerechtenlijst? frmGerechtenlijst: besturingselementen

 Uitbreiding Voeg Exception handling toe. Pas het project zo aan dat je kunt ingeven en tonen of koffie inbegrepen is in de prijs.

4.8

Uitgewerkte voorbeelden

In deze paragraaf worden drie projecten volledig OOP uitgewerkt. Kies er één uit en bestudeer het.

VVKSO

Werkgroep Handel


4.8.1

Puzzel

Project

Puzzel

Type

Windows Application

Doel

Bereik van variabelen OOP Verfijning

Extra

Operator Mod, Timer, Menu, Collection

Moeilijkheid

***

Vorm

Volledig uitgewerkt

 Opgave Maak een digitale schuifpuzzel. Opmerking: het is zeker niet de bedoeling dat je volgend voorbeeld zelfstandig kunt oplossen. Probeer wel de opgegeven code te begrijpen. Beantwoord zorgvuldig de vraagjes die over de code gesteld worden. Het voorbeeld is stapsgewijze opgebouwd: eerst wordt het fundamentele probleem opgelost, daarna worden verfraaiingen toegevoegd.  Probleemstelling en implementatie Er worden 16 knoppen gebruikt, waarvan er één zwart is om het lege vak aan te duiden. Een klik op een knop naast het lege vak ‘verschuift’ de knop naar dit lege vak. De knoppen verschuiven niet echt, maar de opschriften worden omgewisseld.

 Probleemanalyse en implementatie Klassen: Schuifbord, frmPuzzel Schuifbord

VVKSO


Werkgroep Handel

Schuifbord + Blokjes: Collection + Leegvakje: Integer (Alleen lezen) + Schudden + Verschuif: Boolean De eigenschap Blokjes is de verzameling van alle knoppen van het schuifbord. Hier word voor een Collection gekozen i.p.v. een ArrayList omdat de index van een Collection start bij 1 en het gemakkelijk is om de nummering van de blokjes hiermee te laten corresponderen. De eigenschap Leegvakje bevat de index, in de Blokjes collectie, van de knop die het lege vak voorstelt. De methode Schudden verplaatst de (opschriften van de) knoppen in willekeurige volgorde. De methode Verschuif heeft een knop als parameter. Ze verwisselt de knop met het lege vak als de knop verschuifbaar is, d.w.z. als de knop grenst aan het lege vak. Implementatie Public Class Schuifbord Public Blokjes As New Collection Public Leegvakje As Integer = 0 Public Sub Schudden() Dim intIndex As Integer Dim objRandom As New Random '500 keer twee willekeurige naast elkaar gelegen blokjes verwisselen Dim i As Integer For i = 1 To 500 intIndex = objRandom.Next(1, 15) Dim btn1, btn2 As Button Dim strNummer As String btn1 = CType(Blokjes(intIndex), Button) btn2 = CType(Blokjes(intIndex + 1), Button) strNummer = btn1.Text btn1.Text = btn2.Text btn2.Text = strNummer Next 'Leegvakje bepalen Dim btn As Button For intIndex = 1 To 16 btn = CType(Blokjes(intIndex), Button) If btn.Text = String.Empty Then btn.BackColor = Color.Black Leegvakje = intIndex Else btn.BackColor = Color.Yellow End If Next End Sub Leg in woorden uit welk mechanisme gebruikt wordt om de blokjes te ‘schudden’. Waarvoor wordt de variabele strNummer gebruikt in de code?

VVKSO

Werkgroep Handel


Public Dim Dim Dim

Function Verschuif(ByRef pKnop As Button) as Boolean btnTeVerplaatsen, btnLeeg As Button intIndex As Integer blnVerschuifbaar As Boolean

'Index in de collectie blokjes bepalen intIndex = Positie(pKnop) 'Nagaan of het blokje verschuifbaar is Select Case intIndex Mod 4 Case 0 If intIndex = Leegvakje + 1 Or intIndex = Leegvakje - 4 Or intIndex = Leegvakje + 4 Then blnVerschuifbaar = True End If Case 1 If intIndex = Leegvakje - 1 Or intIndex = Leegvakje - 4 Or intIndex = Leegvakje + 4 Then blnVerschuifbaar = True End If Case Else If intIndex = Leegvakje - 1 Or intIndex = Leegvakje + 1 Or intIndex = Leegvakje - 4 Or intIndex = Leegvakje + 4 Then blnVerschuifbaar = True End If End Select 'Het blokje verschuiven als het verschuifbaar is If blnVerschuifbaar Then 'Opschriften verwisselen btnTeVerplaatsen = CType(Blokjes(intIndex), Button) btnLeeg = CType(Blokjes(Leegvakje), Button) btnLeeg.Text = btnTeVerplaatsen.Text btnTeVerplaatsen.Text = String.Empty 'Leegvakje aanpassen btnTeVerplaatsen.BackColor = Color.Black btnLeeg.BackColor = Color.Yellow Leegvakje = intIndex

End If Return blnVerschuifbaar End Sub

Private Function Positie(ByRef pKnop As Button) As Integer Dim intIndex As Integer For intIndex = 1 To 16 If Blokjes(intIndex).Equals(pKnop) Then Return intIndex End If Next End Function End Class Leg in algemene bewoordingen uit wat de code in functie Verschuif doet. Waarvoor dient de functie Positie? Opmerkingen

VVKSO


Werkgroep Handel

De functie Positie heeft als modifier Private. Ze is enkel binnen de klasse Schuifbord bruikbaar. Het is geen methode van deze klasse. Een ArrayList bevat een methode IndexOf(Object) die de index in de collectie van het object geeft. Pas de eigenschap leegvakje aan zo dat de eigenschap alleen lezen wordt. frmPuzzel frmPuzzel: eigenschappen Eigenschap

Waarde

FormBorderStyle

FixedToolWindow

MaximizeBox

False

MinimizeBox

False

Text

Puzzel

frmPuzzel: besturingselementen

Besturingselement

Eigenschap

Waarde

Alle knoppen

Name

Respectievelijk: Button1, Button2, …

Size

50,50

BackColor

Yellow

Text

Respectievelijk: 1, 2, … (laatste knop: leeg)

Het formulier bevat een menu met 2 items: Nieuw spel en Sluiten. Via menuoptie Nieuw spel wordt een nieuw spel gestart. VVKSO

Werkgroep Handel


frmPuzzel: procedures Object

Gebeurtenis

Doel

frmPuzzel

Load

De knoppen van het formulier worden in juiste volgorde toegevoegd aan de collectie Blokjes

NieuwSpel

Click

Schudden van schuifbord

Sluiten

Click

Formulier sluiten

Alle knoppen

Click

Verschuif aangeklikte knop

Implementatie Private objSchuifbord As New Schuifbord Private Sub Puzzel_Load(ByVal sender As Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load objSchuifbord.Blokjes.Add(Button1) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button2) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button3) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button4) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button5) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button6) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button7) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button8) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button9) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button10) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button11) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button12) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button13) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button14) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button15) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button16) objSchuifbord.Schudden() End Sub Private Sub NieuwSpel_Click(ByVal sender As Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles NieuwSpel.Click objSchuifbord.Schudden() End Sub Private Sub Sluiten_Click(ByVal sender As Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Sluiten.Click Me.Close() End Sub Private Sub Button_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click, Button2.Click, Button3.Click, Button4.Click, Button5.Click, Button6.Click, Button7.Click, Button8.Click, Button9.Click, Button10.Click, Button11.Click, Button12.Click, Button13.Click, Button14.Click, Button15.Click, Button16.Click Dim btnBlokje As Button btnBlokje = CType(sender, Button) objSchuifbord.Verschuif(btnBlokje) End Sub

VVKSO


Werkgroep Handel

 Uitbreiding 1 (uitgewerkt) Pas het project aan zo dat er een boodschap verschijnt als alle vakjes de juiste positie hebben. Stap 1 ReadOnly eigenschap EindSituatie toevoegen aan de klasse Schuifbord. Public ReadOnly Property EindSituatie() As Boolean Get

Dim intIndex As Integer Dim btn As Button

intIndex = 1 For Each btn In Blokjes If btn.Text <> intIndex.ToString Then Exit For Else intIndex += 1 End If Next If intIndex = 16 Then Return True Else Return False End If End Get End Property Stap 2 Telkens bij het verplaatsen van een blokje de eigenschap EindSituatie controleren. Private Sub Button_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click, Button2.Click, Button3.Click, Button4.Click, Button5.Click, Button6.Click, Button7.Click, Button8.Click, Button9.Click, Button10.Click, Button11.Click, Button12.Click, Button13.Click, Button14.Click, Button15.Click, Button16.Click Dim btnBlokje As Button btnBlokje = CType(sender, Button) objSchuifbord.Verschuif(btnBlokje) 'Ga na of doel bereikt is If objSchuifbord.EindSituatie Then MessageBox.Show("Proficiat! Je hebt gewonnen!") End If End Sub  Uitbreiding 2 (uitgewerkt) Pas het project aan zo dat als het spel gewonnen is, het aantal zetten en de gebruikte tijd weergegeven wordt. Stap 1 Klasse Spel toevoegen.

VVKSO

Werkgroep Handel


Spel + Duur: Double + AantalZetten: Integer + Start + Einde

Public Class Spel Private StartTijd As DateTime Private EindTijd As DateTime Public AantalZetten As Integer = 0 Public Sub Start() StartTijd = Now End Sub Public Sub Einde() EindTijd = Now End Sub Public ReadOnly Property Duur() As Double Get Return Int(DateTime.op_Subtraction(EindTijd, StartTijd).TotalSeconds) End Get End Property End Class Stap 2 De klasse gebruiken in frmPuzzel. Private objSchuifbord As New Schuifbord Private objSpel As Spel Private Sub mnuNieuwSpel_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuNieuwSpel.Click NieuwSpelStarten() End Sub Private Sub Button_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click, Button2.Click, Button3.Click, Button4.Click, Button5.Click, Button6.Click, Button7.Click, Button8.Click, Button9.Click, Button10.Click, Button11.Click, Button12.Click, Button13.Click, Button14.Click, Button15.Click, Button16.Click Dim btnBlokje As Button 'Verschuif het blokje btnBlokje = CType(sender, Button) 'Verhoog het aantal zetten als het blokje verschuift If objSchuifbord.Verschuif(btnBlokje) Then objSpel.AantalZetten += 1 End If 'Ga na of doel bereikt is If objSchuifbord.EindSituatie Then objSpel.Einde()

VVKSO


Werkgroep Handel

MessageBox.Show("Proficiat! Je hebt gewonnen!" & vbCrLf & "Aantal zetten: " & objSpel.AantalZetten.ToString & vbCrLf & "Aantal seconden: " & objSpel.Duur.ToString, "Puzzel", MessageBoxButtons.OK) objSpel = Nothing End If End Sub Private Sub Puzzel_Load(ByVal sender As Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load 'Knoppen op formulier toekennen aan blokjes van het schuifbord objSchuifbord.Blokjes.Add(Button1) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button2) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button3) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button4) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button5) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button6) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button7) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button8) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button9) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button10) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button11) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button12) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button13) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button14) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button15) objSchuifbord.Blokjes.Add(Button16) 'Het eerste spel klaarzetten NieuwSpelStarten() End Sub Private Sub NieuwSpelStarten() objSchuifbord.Schudden() objSpel = New Spel objSpel.Start() End Sub  Uitbreiding 3 (uitgewerkt) Pas het project aan zo dat op elk moment het aantal al gedane zetten en de verlopen tijd van het huidige spel weergegeven worden. Via een menuoptie (Extra, Overzicht) kan het kleinste aantal zetten en de kortste tijdsduur (gemeten vanaf de eerste zet), die nodig waren om een spel succesvol te beëindigen in de huidige spelsessie, geraadpleegd worden. Ook het aantal spelletjes in de sessie wordt weergegeven in het overzicht. Stap 1 Het formulier frmPuzzel aanpassen: nieuwe menuopties toevoegen.

VVKSO

Werkgroep Handel


Om de spelduur weer te geven is een timer nodig: tmrTijd (Enabled: False, Interval: 1000). De timer moet beginnen lopen bij de eerste zet. Stap 2 Een klasse (structure) bijmaken voor de sessie. Sessie + Aantal Spelletjes + MinAantalZetten + MinDuur

Public Structure Sessie Public AantalSpelletjes As Integer Public MinAantalZetten As Integer Public MinDuur As Integer End Structure Stap 3 De nodige procedures van frmPuzzel aanpassen en bijmaken. Private objSchuifbord As New Schuifbord Private objSpel As Spel Private objSessie As Sessie Private Sub Button_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click, Button2.Click, Button3.Click, Button4.Click, Button5.Click, Button6.Click, Button7.Click, Button8.Click, Button9.Click, Button10.Click, Button11.Click, Button12.Click, Button13.Click, Button14.Click, Button15.Click, Button16.Click Dim btnBlokje As Button 'Verschuif het blokje btnBlokje = CType(sender, Button)

VVKSO


Werkgroep Handel

'Verhoog het aantal zetten als het blokje verschuift If objSchuifbord.Verschuif(btnBlokje) Then objSpel.AantalZetten += 1 lblAantalZetten.Text = objSpel.AantalZetten.ToString If objSpel.AantalZetten = 1 Then objSpel.Start() objSessie.AantalSpelletjes += 1 tmrTijd.Enabled = True End If End If 'Ga na of doel bereikt is If objSchuifbord.EindSituatie Then objSpel.Einde() tmrTijd.Enabled = False MessageBox.Show("Proficiat! Je hebt gewonnen!" & vbCrLf & "Aantal zetten: " & objSpel.AantalZetten.ToString & vbCrLf & "Aantal seconden: " & objSpel.Duur.ToString, "Puzzel", MessageBoxButtons.OK)

End Sub

'Overzicht aanpassen If objSessie.MinAantalZetten = 0 Or objSpel.AantalZetten < objSessie.MinAantalZetten Then objSessie.MinAantalZetten = objSpel.AantalZetten End If If objSessie.MinDuur = 0 Or objSpel.Duur < objSessie.MinDuur Then objSessie.MinDuur = CInt(objSpel.Duur) End If objSpel = Nothing End If

Private Sub mnuOverzicht_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuOverzicht.Click MessageBox.Show("Aantal spelletjes: " _ & objSessie.AantalSpelletjes.ToString & vbCrLf _ & "Minimum aantal zetten: " & objSessie.MinAantalZetten & vbCrLf _ & "Kortste tijd (seconden): " & objSessie.MinDuur) End Sub Private Sub tmrTijd_Tick(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles tmrTijd.Tick lblSpelduur.Text = (CInt(lblSpelduur.Text) + 1).ToString End Sub Private Sub NieuwSpelStarten() objSchuifbord.Schudden() objSpel = New Spel lblAantalZetten.Text = "0" lblSpelduur.Text = "0" tmrTijd.Enabled = False End Sub Pas het project aan, zo dat ook het aantal gewonnen spelletjes getoond wordt.  Uitbreiding 4 (uitgewerkt) Pas het project aan zodat de gebruiker via een menuoptie (Extra, Kleur) de kleur van de knoppen kan bepalen.

VVKSO

Werkgroep Handel


Stap 1 Het formulier frmPuzzel uitbreiden met de nieuwe menuoptie. Om de gebruiker de kleur te laten kiezen voeg je een ColorDialog besturingselement toe: clrdlgKleuren. Stap 2 Aanpassing klasse Schuifbord: toevoeging van de eigenschap Kleur. Private colKleur As Color Public Property Kleur() As Color Get Return colKleur End Get Set(ByVal Value As Color) colKleur = Value KleurAanpassen() End Set End Property Private Sub KleurAanpassen() Dim btn As Button

End Sub

For Each btn In Blokjes btn.BackColor = colKleur Next CType(Blokjes(Leegvakje), Button).BackColor = Color.Black

Stap 3 Aanpassing van de methodes Verschuif en Schudden van de klasse Schuifbord. Public Sub Schudden() … 'Leegvakje bepalen Dim btn As Button For intIndex = 1 To 16 btn = CType(Blokjes(intIndex), Button) If btn.Text = String.Empty Then btn.BackColor = Color.Black Leegvakje = intIndex Else btn.BackColor = Kleur End If Next End Sub Public Function Verschuif(ByRef pKnop As Button) As Boolean … 'Het blokje verschuiven als het verschuifbaar is If blnVerschuifbaar Then … 'Leegvakje aanpassen btnTeVerplaatsen.BackColor = Color.Black btnLeeg.BackColor = Kleur Leegvakje = intIndex End If Return blnVerschuifbaar VVKSO


Werkgroep Handel

End Function Stap 4 Aan frmPuzzel de procedure toevoegen die moet uitgevoerd worden bij het klikken op de nieuwe menuoptie. Private Sub mnuKleur_Click(ByVal sender As Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuKleur.Click If clrdlgKleuren.ShowDialog() = DialogResult.OK Then objSchuifbord.Kleur = clrdlgKleuren.Color End If End Sub  Uitbreiding Maak gebruik van dit project om zelf je eigen spelletje te maken. Hieronder volgen enkele mogelijkheden. •

Plaats op de blokjes een deel van een tekening of foto. Door te verschuiven moet de tekening of foto terug samengesteld worden.

•

Pas het spelletje aan zodat het gespeeld kan worden door twee spelers. Eén speler plaats een zin op het schuifbord (één woord per blokje). De andere speler moet proberen door te verschuiven een grammaticaal correcte zin te bekomen.

•

Maak een schuifpuzzel van 5 op 5 blokjes.

Gebruik je fantasie om het spelletje zo leuk mogelijk te maken.

4.8.2

Kasticket

Project

Kasticket

Type

Windows Application

Doel

Bereik van variabelen OOP (properties als public variabelen)

Vorm

Volledig uitgewerkt

 Opgave Het project simuleert de werking van een kassa in een winkel van bloemen en planten. De producten worden beperkt tot de aangeboden terras- en oranjerieplanten.  Probleemstelling Enkel Jan, Tine en Nele mogen de kassa bedienen. De aangeboden planten worden via een afbeelding weergegeven. Zolang het definitieve kasticket niet wordt weergegeven moeten eventuele verstrooidheidfouten bij de invoer kunnen gecorrigeerd worden.

VVKSO

Werkgroep Handel


Bij elke invoer of correctie moet meteen het bedrag van de verkoop en het totale bedrag van het kasticket worden weergegeven. Wordt de invoer afgesloten dan moet een overzichtelijk kasticket worden weergegeven. Vereiste gegevens op dit ticket: datum, naam van kassabediende, lijst van verkochte planten met hoeveelheid, eenheidsprijs en bedrag en het totale bedrag van het kasticket.  Probleemanalyse en implementatie Klassen: Verkoper, Verkoop, Product, VerkochtProduct, frmKassa, frmAanmelding, frmKasticket De module Main wordt gebruikt om het project te starten (Sub Main). Verkoper +Naam: String +Login: String +Wachtwoord: String +Inloggen(): String Product +Naam: String +Eenheidsprijs: String +Afbeelding: String

VerkochtProduct +Artikel: Product +Aantal: Integer +Prijs():Single

Verkoop +Kassabediener: String +Tijd: DateTime +VerkochteProducten: ArrayList van VerkochtProduct +TotalePrijs(): Single +Kasticket afdrukken() Product Omdat de klasse Product geen methodes bezit, wordt ze gedeclareerd als een Structure. Public Structure Product Dim Naam As String VVKSO


Werkgroep Handel

Dim EenheidsPrijs As Single Dim Afbeelding As String End Structure VerkochtProduct Public Class VerkochtProduct Public Artikel As Product Public Aantal As Integer Public Function Prijs() As Single Return Artikel.EenheidsPrijs * Aantal End Function End Class Verkoop Public Class Verkoop Public Kassabediener As String Public Tijd As DateTime Public VerkochteProducten As New ArrayList Public Function TotalePrijs() As Single Dim obj As VerkochtProduct Dim sngTotaal As Single = 0 For Each obj In VerkochteProducten sngTotaal += obj.Prijs Next Return sngTotaal End Function Public Sub KasticketTonen() Dim frm As New frmKasticket frm.HuidigeKassaBediener = Kassabediener frm.HuidigeTijd = Now frm.HuidigeVerkochteProducten = VerkochteProducten frm.HuidigeTotalePrijs = TotalePrijs() frm.ShowDialog() End Sub End Class Verkoper Public Class Verkoper Public Naam As String = String.Empty Public Login As String = String.Empty Public Wachtwoord As String Public Function Inloggen() As String Dim frm As New frmAanmelding frm.ShowDialog() Return frm.NaamAangemeldeVerkoper End Function End Class frmKassa frmKassa: eigenschappen Eigenschap

VVKSO

Waarde

Werkgroep Handel


Text

leeg

MinimizeBox

False

MaximizeBox

False

Besturingselement


Waarde

cboPlanten

Text

leeg

picPlant

Image

none

SizeMode

AutoSize

Text

€

TextAlign

MiddleLeft

Text

1

TextAlign

Center

btnInvoeren

Text

Invoeren

lstTicketplanten

SelectionMode

One

lstBerekening

SelectionMode

None

lstBedrag

SelectionMode

None

RightToLeft

Yes

Text

leeg

TextAlign

MiddleRight

Text

Wis geselecteerd product

lblEprijs

txtAantal

lblTotaalBedrag

btnWis VVKSO


Werkgroep Handel

Besturingselement

btnTicket


Waarde

Visible

False

Text

Kasticket afdrukken

Enabled

False

Implementatie Private Sub frmKassa_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load 'Aanmelden verkoper 'Titelbalk formulier invullen 'De vaste gegevens van de producten invoeren 'cboPlanten opvullen 'Eerste plant weergeven in keuzelijst End Sub Private Sub cboPlanten_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles cboPlanten.SelectedIndexChanged 'De geselecteerde plant opzoeken in de collectie Planten 'Afbeelding en prijs van het geselecteerde product tonen End Sub Private Sub btnInvoeren_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnInvoeren.Click 'Gekozen plant toevoegen aan verkoop 'Lijsten op het formulier aanvullen met gegevens verkocht product 'Totaal bedrag weergeven 'Aantal terug de standaardwaarde 1 geven 'Knop kasticket beschikbaar stellen End Sub Private Sub btnWis_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnWis.Click 'De plant in de drie lijsten wissen 'Verwijderen uit verkoop 'Totale prijs herberekenen 'Wisknop terug uitschakelen End Sub Private Sub btnTicket_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnTicket.Click 'Formulier frmkasticket weergeven 'Formulier klaarmaken voor nieuwe ingave 'Eerste plant weergeven 'Items uit de lijsten wissen 'Totaalbedrag wissen 'Wisknop onzichtbaar instellen 'Kasticketknop onbeschikbaar stellen 'Nieuwe verkoop starten End Sub VVKSO

Werkgroep Handel


Private Sub lstPlant_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles lstPlant.SelectedIndexChanged 'Wisknop ter beschikking stellen End Sub Implementatie Private Planten As New ArrayList 'Aangeboden producten Private objGeselecteerdProduct As Product Private objVerkoop As New Verkoop 'Huidige verkoop Private Sub frmKassa_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Dim objVerkoper As New Verkoper 'Huidige kassabediener 'Aanmelden verkoper objVerkoop.Kassabediener = objVerkoper.Inloggen() 'Als frmAanmelding gesloten is zonder correcte aanmelding, toepassing afsluiten If objVerkoop.Kassabediener = String.Empty Then Me.Close() Else 'Titelbalk formulier invullen Me.Text = "Kassa: u wordt bediend door " & objVerkoop.Kassabediener 'De vaste gegevens van de producten invoeren InitialisatiePlanten() 'cboPlanten opvullen Dim obj As Product For Each obj In Planten cboPlanten.Items.Add(obj.Naam) Next

End Sub

'eerste plant weergeven in keuzelijst cboPlanten.Text = cboPlanten.Items(0).ToString End If

Private Sub cboPlanten_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles cboPlanten.SelectedIndexChanged 'De geselecteerde plant opzoeken in de collectie Planten objGeselecteerdProduct = CType(Planten(cboPlanten.SelectedIndex), Product) 'Afbeelding en prijs van het geselecteerde product tonen picPlant.Image = Bitmap.FromFile("..\images\" & objGeselecteerdProduct.Afbeelding) lblEPrijs.Text = objGeselecteerdProduct.EenheidsPrijs.ToString("c") End Sub Private Sub btnInvoeren_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnInvoeren.Click Dim objVerkochtProduct As New VerkochtProduct VVKSO


Werkgroep Handel

'Gekozen plant toevoegen aan verkoop objVerkochtProduct.Artikel = objGeselecteerdProduct objVerkochtProduct.Aantal = CInt(txtAantal.Text) objVerkoop.VerkochteProducten.Add(objVerkochtProduct) 'Lijsten op het formulier aanvullen met gegevens verkocht product lstPlant.Items.Add(objVerkochtProduct.Artikel.Naam) lstBerekening.Items.Add(objVerkochtProduct.Artikel.EenheidsPrijs. ToString("c") & " x " & txtAantal.Text) lstbedrag.Items.Add(objVerkochtProduct.Prijs ToString("c")) 'Totaal bedrag weergeven lblTotaal.Text = objVerkoop.TotalePrijs.ToString("c")) 'Aantal terug de standaardwaarde 1 geven txtAantal.Text = "1" 'Knop kasticket beschikbaar stellen btnTicket.Enabled = True End Sub Private Sub btnWis_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnWis.Click Dim intIndex As Integer intIndex = CInt(lstPlant.SelectedIndex) 'De plant in de drie lijsten wissen lstbedrag.Items.RemoveAt(intIndex) lstBerekening.Items.RemoveAt(intIndex) lstPlant.Items.RemoveAt(intIndex) 'Verwijderen uit verkoop objVerkoop.VerkochteProducten.RemoveAt(intIndex) 'Totale prijs herberekenen lblTotaal.Text = objVerkoop.TotalePrijs.ToString("c")

End Sub

'Wisknop terug uitschakelen btnWis.Enabled = False

Private Sub btnTicket_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnTicket.Click Dim obj As VerkochtProduct 'formulier frmkasticket weergeven objVerkoop.KasticketTonen() 'Formulier klaarmaken voor nieuwe ingave 'eerste plant weergeven cboPlanten.Text = CStr(cboPlanten.Items(0)) 'items uit de lijsten wissen lstPlant.Items.Clear() lstBerekening.Items.Clear() lstbedrag.Items.Clear() 'totaalbedrag wissen lblTotaal.Text = String.Empty 'wisknop onzichtbaar instellen btnWis.Enabled = False 'kasticketknop onbeschikbaar stellen VVKSO

Werkgroep Handel


btnTicket.Enabled = False 'Nieuwe verkoop starten objVerkoop = Nothing objVerkoop = New Verkoop End Sub Private Sub lstPlant_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles lstPlant.SelectedIndexChanged 'Wisknop ter beschikking stellen btnWis.Enabled = True End Sub Private Sub InitialisatiePlanten() Dim pl As New Product pl.Naam = "Mimosa" pl.EenheidsPrijs = 1.5 pl.Afbeelding = "mimosa.jpg" Planten.Add(pl) pl = New Product pl.Naam = "Anthemis" pl.EenheidsPrijs = 3 pl.Afbeelding = "anthemis.jpg" Planten.Add(pl) pl = New Product pl.Naam = "Olijf op stam" pl.EenheidsPrijs = 15.2 pl.Afbeelding = "olijfopstam.jpg" Planten.Add(pl) pl = New Product pl.Naam = "Callistemon" pl.EenheidsPrijs = 5.2 pl.Afbeelding = "callistemon.jpg" Planten.Add(pl) pl = New Product pl.Naam = "Bougainvillea" pl.EenheidsPrijs = 11.6 pl.Afbeelding = "Bougainvillea.jpg" Planten.Add(pl) pl = New Product pl.Naam = "Phoenix" pl.EenheidsPrijs = 6.95 pl.Afbeelding = "Phoenix.jpg" Planten.Add(pl) pl = New Product pl.Naam = "Pelargonium" pl.EenheidsPrijs = 2.8 pl.Afbeelding = "Pelargonium.jpg" Planten.Add(pl) pl = New Product VVKSO


Werkgroep Handel

pl.Naam = "Calla" pl.EenheidsPrijs = 7.95 pl.Afbeelding = "Calla.jpg" Planten.Add(pl) pl = New Product pl.Naam = "Washingtonia" pl.EenheidsPrijs = 9 pl.Afbeelding = "Washingtonia.jpg" Planten.Add(pl) End Sub frmAanmelden frmAanmelden:eigenschappen Eigenschap

Waarde

Text

Aanmelding kassa

MinimizeBox

False

MaximizeBox

False

NaamAangemeldeVerkoper

Bijgevoegde eigenschap

Besturingselement

Eigenschap

Waarde

txtNaam

Text

leeg

txtWachtwoord

Text

leeg

PasswordChar * btnOK

Text

OK

Implementatie Private Sub btnOK_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOK.Click 'Controle op juistheid van ingevoerde gegevens 'foutmelding weergeven als invoer niet juist is End Sub Public NaamAangemeldeVerkoper As String Private Gebruikers As New ArrayList 'Bestaande verkopers

VVKSO

Werkgroep Handel


Private Sub btnOK_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOK.Click Dim obj As Verkoper Dim blnCorrecteAanmelding As Boolean Dim blnFout As Boolean 'Foutmelding als geen login is ingevoerd If txtLogin.Text.Equals(String.Empty) Then MessageBox.Show("Naam is vereist!", "INVOERCONTROLE", MessageBoxButtons.OK, MessageBoxIcon.Warning) txtLogin.Focus() blnFout = True End If 'Foutmelding als geen wachtwoord is ingevoerd If txtWachtwoord.Text.Equals(Text.Empty) Then MessageBox.Show("Wachtwoord is vereist!", "INVOERCONTROLE", MessageBoxButtons.OK, MessageBoxIcon.Warning) txtWachtwoord.Focus() blnFout = True End If If Not blnFout Then 'Controle op juistheid van ingevoerde gegevens For Each obj In Gebruikers If obj.Login = txtLogin.Text And obj.Wachtwoord = txtWachtwoord.Text Then blnCorrecteAanmelding = True Me.NaamAangemeldeVerkoper = obj.Naam Me.Close() End If Next

End Sub

'foutmelding weergeven als invoer niet juist is If Not blnCorrecteAanmelding Then MessageBox.Show("Foutieve aanmelding. Probeer opnieuw!", "CONTROLE", MessageBoxButtons.OK, MessageBoxIcon.Stop) 'aanmeldingsgegevens wissen txtWachtwoord.Text = String.Empty txtLogin.Text = String.Empty 'schermcursor weer klaarzetten om nieuwe naam in te voeren txtLogin.Focus() End If End If

Private Sub frmAanmelding_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load 'Initialisatie van de bestaande gebruikers() Dim gebr As New Verkoper gebr.Naam = "Jan" gebr.Login = "jan" gebr.Wachtwoord = "p1r" Gebruikers.Add(gebr) gebr = New Verkoper gebr.Naam = "Tine" gebr.Login = "tine" gebr.Wachtwoord = "pe2" Gebruikers.Add(gebr) gebr = New Verkoper VVKSO


Werkgroep Handel

End Sub

gebr.Naam = "Nele" gebr.Login = "nele" gebr.Wachtwoord = "3er" Gebruikers.Add(gebr)

frmKasticket frmKasticket eigenschappen Eigenschap

Waarde

Text

Overzicht

MinimizeBox

False

MaximizeBox

False

HuidigeKassaBediener

Toegevoegde eigenschap

HuidigeTijd


HuidigeVerkochteProducten


HuidigeTotalePrijs


VVKSO

Werkgroep Handel


Besturingselement

Eigenschap

Waarde

txtTicket

Text

KASTICKET

TextAlign

Right

Multiline

True

ScrollBars

Vertical

ReadOnly

True

Private Sub frmKasticket_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load

End Sub

'Aankoopgegevens invullen op kasticket 'Kasticket afsluiten

Implementatie Public HuidigeKassaBediener As String Public HuidigeTijd As DateTime Public HuidigeVerkochteProducten As ArrayList Public HuidigeTotalePrijs As Single Private Sub frmKasticket_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load txtTicket.AppendText(vbCrLf) txtTicket.AppendText(vbCrLf & HuidigeTijd.ToLongDateString & " om " & HuidigeTijd.ToShortTimeString & "u" & vbCrLf) txtTicket.AppendText(vbCrLf) 'Aankoopgegevens invullen op kasticket Dim obj As VerkochtProduct For Each obj In HuidigeVerkochteProducten txtTicket.AppendText(obj.Artikel.Naam & " " & obj.Artikel.EenheidsPrijs.ToString("c") & " x " & obj.Aantal & " = " & obj.Prijs.ToString("c")) txtTicket.AppendText(vbCrLf) Next txtTicket.AppendText(vbCrLf & "Totaal bedrag : " & HuidigeTotalePrijs.ToString("c")) 'Kasticklet afsluiten txtTicket.AppendText(vbCrLf) txtTicket.AppendText(vbCrLf & "U werd bediend door " & HuidigeKassaBediener) txtTicket.AppendText(vbCrLf) txtTicket.AppendText(vbCrLf & "Bedankt en tot weerzien") End Sub

4.9

User Control

Project

Rekentest

Type

Windows Application

VVKSO


Werkgroep Handel

Doel

OOP User Control, DataTable

Extra

Panel control

Moeilijkheid

***

Vorm

Volledig uitgewerkt

 Probleemstelling Maak een Windows applicatie waarmee het optrekken en aftrekken van getallen, tot een opgegeven bovengrens, kan ingeoefend worden. De oefeningen worden aangeboden in reeksen van 10. De gebruiker kiest vooraf de bewerking: +, - of gemengd. Na verbetering van de oefeningen krijgt de gebruiker de kans om de fouten te verbeteren. De behaalde scores per reeks en per (verbeter)poging worden weergegeven.  Probleemanalyse en implementatie Klassen: frmOefeningen, Oefening, Beurt Alle interactie met de gebruiker gebeurt via een instantie van het formulier frmOefeningen. Uit de probleemstelling kun je nog twee andere belangrijke klassen afleiden: Beurt en Oefening.

VVKSO

Werkgroep Handel


Beurt Beurt +reeks : Integer +poging : Integer +score : Integer +maximum : Integer +bewerking : String

De klasse Beurt wordt gebruikt voor de gegevens van het overzicht van de resultaten. Alle eigenschappen zijn lezen en schrijven.

Implementatie Public Class Beurt Dim intScore As Integer Dim intPoging As Integer Dim intReeks As Integer Dim intMaximum As Integer Dim strBewerking As String Public Property Score() As Integer Get Return intScore End Get Set(ByVal Value As Integer) intScore = Value End Set End Property Public Property Poging() As Integer Get Return intPoging End Get Set(ByVal Value As Integer) intPoging = Value End Set End Property Public Property Reeks() As Integer Get Return intReeks End Get Set(ByVal Value As Integer) intReeks = Value End Set End Property Public Property Maximum() As Integer Get Return intMaximum End Get Set(ByVal Value As Integer) intMaximum = Value End Set End Property Public Property Bewerking() As String Get Return strBewerking End Get Set(ByVal Value As String) strBewerking = Value End Set End Property End Class VVKSO


Werkgroep Handel

Oefening Oefening +getal1 : Integer +getal2 : Integer +resultaat : Integer +operator : String +maximum : Integer -bepaalOperator() -genereerGetal1() -genereerGetal2() -bepaalResultaat() +new()

Een oefening bestaat uit twee te genereren getallen en een bewerking (operator). Als de getallen en de bewerking gekend zijn, kan hiermee de uitkomst (resultaat) bepaald worden. getal1, getal2 en resultaat moeten alleen kunnen gelezen worden.

Oefening: procedures Procedure: New Type

sub

Bereik

public

Argumenten

strType: type bewerking intMax: bovengrens van getallen

Doel

constructor

Algoritme New(strType, intMax) eigenschap maximum ← intMax bepaalOperator(strTypr) genereerGetal1 genereerGetal2 bepaalResultaat Procedure: BepaalOperator Type

sub

Bereik

private

Argumenten

strType waarde: "+", "-" of "gemengd"

Doel

bepalen van de operator

Algoritme Selectiestructuur. Als de waarde "gemengd" is zal de bewerking willekeurig gekozen worden.

VVKSO

Werkgroep Handel


Procedure: GenereerGetal1 Type

sub

Bereik

private

Argumenten

geen

Doel

genereren van het eerste getal

Algoritme Het te genereren getal mag niet groter zijn dan het opgegeven maximum. Procedure: GenereerGetal2 Type

sub

Bereik

private

Argumenten

geen

Doel

genereren van het tweede getal

Algoritme genereerGetal2 operator="+" Ja

Nee

te genereren getal moet kleiner zijn dan maximum - getal1

te genereren getal moet kleiner zijn dan getal1

Procedure: BepaalResultaat Type

sub

Bereik

private

Argumenten

geen

Doel

uitkomst bepalen

Algoritme bepaalResultaat operator="+" Ja

Nee

resultaat ← getal1 + getal2

VVKSO


resultaat ← getal1 - getal2

Werkgroep Handel

Implementatie Friend Class Oefening Private intGetal1 As Integer Private intGetal2 As Integer Private intResultaat As Integer Private strOperator As String Private intMaximum As Integer Private intWillekeurigGetal As New Random Public Sub New(ByVal strType As String, ByVal intMax As Integer) intMaximum = intMax BepaalOperator(strType) GenereerGetal1() GenereerGetal2() BepaalResultaat() End Sub Public ReadOnly Property Getal1() As Integer Get Return intGetal1 End Get End Property Public ReadOnly Property Getal2() As Integer Get Return intGetal2 End Get End Property Public ReadOnly Property Resultaat() As Integer Get Return intResultaat End Get End Property Public Property Operator() As String Get Return strOperator End Get Set(ByVal Value As String) strOperator = Value End Set End Property Public Property Maximum() As Integer Get Return intMaximum End Get Set(ByVal Value As Integer) intMaximum = Value End Set End Property Private Sub BepaalOperator(ByVal strType As String) Select Case strType Case "+" strOperator = "+" Case "-" strOperator = "-" Case Else If Rnd() < 0.5 Then strOperator = "+" Else strOperator = "-" End If End Select

VVKSO

Werkgroep Handel


End Sub Private Sub GenereerGetal1() intGetal1 = intWillekeurigGetal.Next(0, intMaximum) End Sub Private Sub GenereerGetal2() If strOperator = "+" Then intGetal2 = intWillekeurigGetal.Next(0, intMaximum - intGetal1) Else intGetal2 = intWillekeurigGetal.Next(0, intGetal1) End If End Sub Private Sub BepaalResultaat() If strOperator = "+" Then intResultaat = intGetal1 + intGetal2 Else intResultaat = intGetal1 - intGetal2 End If End Sub End Class

4.10

DataGrid, DataTable

De resultaten van de verschillende pogingen, kunnen op verschillende manieren weergegeven worden. Je kunt bijvoorbeeld een tekstvak gebruiken waarvan je de eigenschap Multiline op True hebt gezet, of één of meer keuzelijsten. Je verkrijgt een mooie weegave met een DataGrid. Een DataGrid geeft gegevens weer in tabelvorm. De gegevens worden met de DataGrid verbonden via de eigenschap DataSource. De DataSource is meestal van het type DataTable. Je kunt een DataTable zien als een tabel, m.a.w. een DataTable is opgebouwd uit rijen: DataRows. In het voorbeeld wordt hiervan gebruik gemaakt. frmOefening frmOefening:eigenschappen Eigenschap

Waarde

Text

Oefeningen op som en verschil

VVKSO


Werkgroep Handel

frmOefening: besturingselementen

Besturingselement

Eigenschap

Waarde

txtGrootsteGetal

Text

20

GroupBox1

Text

leeg

rdbPlus

Checked

True

btnNieuweReeks

Text

Nieuwe reeks

btnVerbeteren

Text

Verbeteren

Enabled

False

Text

Nieuwe poging

Enabled

False

btnStoppen

Text

Stoppen

dgrResultaat

ReadOnly

True

pnlOefeningen

rdbMin rdbGemengd

btnNieuwePoging

VVKSO

Werkgroep Handel


pnlOefening is een paneel. Hierop komen de oefeningen. Door de besturingselementen voor de oefeningen op een paneel te plaatsen, worden ze als geheel apart aanspreekbaar (pnlOefening.Controls). Elke oefening moet er hetzelfde uitzien. Je definieert hiervoor een User Control. Voeg een User Control ctrOefening (bestandsnaam) toe aan het project (Solution Explorer: Add, Add User Control in het snelmenu van het project). Noem de control zelf Oef.

Besturingselement

Eigenschap

Waarde

lblGetal1

Text

leeg

lblOp

Text

leeg

lblGetal2

Text

leeg

lblGelijkheidsteken

Text

=

txtResultaat

Text

leeg

Voor je dit nieuwe besturingselement kunt gebruiken, moet je eerst een build maken van het project. Doe dit. Als je frmOefening activeert in Design, zie je in Tools een nieuwe Tab My User Controls. Hierin staat de nieuwe control.

Plaats 10 dergelijke controls op pnlOefeningen in frmOefening.

VVKSO


Werkgroep Handel

frmOefening: procedures Object

Gebeurtenis

Doel

frmOefening

Load

- een instantie van Beurt maken - DataTable dgrResultaat

btnNieuweReeks

Click

maken

voor

DataSource

Click

Datagrid

- bewerking en maximum bepalen - oefeningen op het formulier besturingselementen activeren

btnVerbeteren

van

plaatsen

en

nodige

- oefeningen verbeteren en gepaste actie nemen - score tonen

btnNieuwePoging

Click

- poging met 1 verhogen - nodige besturingselementen activeren

btnStoppen

Click

- formulier sluiten

Implementatie Private objBeurt As Beurt Private dttResultaat As DataTable Private Sub btnNieuweReeks_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnNieuweReeks.Click Dim Dim Dim Dim

intGrootsteGetal As Integer strBewerking As String objOef As Oefening ctrlOef As Oef

'Bewerking en maximum bepalen intGrootsteGetal = CInt(Val(txtGrootsteGetal.Text)) Select Case True Case btnPlus.Checked strBewerking = "+" Case btnMin.Checked strBewerking = "-" Case Else strBewerking = "+/-" End Select 'Oefeningen op formulier plaatsen en opmaak aanpassen For Each ctrlOef In Me.pnlOefeningen.Controls objOef = New Oefening(strBewerking, intGrootsteGetal) ctrlOef.lblGetal1.Text = objOef.Getal1.ToString ctrlOef.lblOp.Text = objOef.Operator ctrlOef.lblGetal2.Text = objOef.Getal2.ToString ctrlOef.Tag = objOef.Resultaat 'Bijhouden voor gebruik bij het verbeteren ctrlOef.txtResutaat.Text = String.Empty ctrlOef.txtResutaat.BackColor = Color.Yellow ctrlOef.txtResutaat.Enabled = True ctrlOef.Visible = True objOef = Nothing Next objBeurt.Reeks += 1 VVKSO

Werkgroep Handel


objBeurt.Poging = 1 objBeurt.Bewerking = strBewerking objBeurt.Maximum = intGrootsteGetal

End Sub

btnNieuwePoging.Enabled = False btnVerbeteren.Enabled = True pnlOefeningen.Enabled = True

Private Sub btnVerbeteren_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVerbeteren.Click Dim ctrlOef As Oef 'Oefeningen verbeteren en gepaste actie nemen objBeurt.Score = 0 For Each ctrlOef In pnlOefeningen.Controls If ctrlOef.txtResutaat.Text = ctrlOef.Tag.ToString Then ctrlOef.txtResutaat.BackColor = Color.LightGreen ctrlOef.txtResutaat.Enabled = False objBeurt.Score += 1 Else ctrlOef.txtResutaat.BackColor = Color.Red End If Next ScoreTonen() btnVerbeteren.Enabled = False btnNieuwePoging.Enabled = True pnlOefeningen.Enabled = False End Sub Private Sub ScoreTonen() Dim objRij(4) As Object 'DataTable opvullen met gegevens huidife beurt objRij(0) = objBeurt.Reeks objRij(1) = objBeurt.Poging objRij(2) = objBeurt.Score objRij(3) = objBeurt.Maximum objRij(4) = objBeurt.Bewerking dttResultaat.Rows.Add(objRij) dgrResultaat.DataSource = dttResultaat End Sub Private Sub frmOefening_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load objBeurt.Reeks = 0 'DataTable als DataSource voor dgrResultaat dttResultaat = New DataTable dttResultaat.Columns.Add("Reeks") dttResultaat.Columns.Add("Poging") dttResultaat.Columns.Add("Score") dttResultaat.Columns.Add("GG") dttResultaat.Columns.Add("+/-") End Sub

VVKSO


Werkgroep Handel

Private Sub btnNieuwePoging_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnNieuwePoging.Click objBeurt.Poging += 1 btnVerbeteren.Enabled = True btnNieuwePoging.Enabled = False pnlOefeningen.Enabled = True End Sub Private Sub btnStoppen_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnStoppen.Click Me.Close() End Sub Waar wordt de DataTable die als DataSource van de DataGrid moet dienen aangemaakt? Waarom daar? Waar wordt het DataTable object gedeclareerd? Waarom? Hoe wordt een kolom toegevoegd aan een DataTable? Hoe wordt een rij toegevoegd aan een DataTable?  Uitbreiding Gebruik je fantasie om dit programma aantrekkelijker te maken voor de doelgroep: kinderen van het eerste en tweede leerjaar.

4.11

Een Class Library maken

In de hiervoor besproken voorbeelden werden zelfgedefinieerde klassen telkens in een apart bestand geplaatst. Dit is niet echt nodig, maar biedt het voordeel dat ze gemakkelijk op te vissen zijn in andere projecten: je voegt ze gewoon toe in Solution Explorer via Add, Add Existing Item. Wil je klassen op een professionelere manier beschikbaar stellen, dan maak je een Class Library. Projecten van dit type kunnen meerdere codebestanden met klassen bevatten. Het spreekt vanzelf dat dit enkel nuttig is als je grotere projecten gaat maken. Voorbeeld Open een nieuw project Persoonsgegevens, kies als type een Class Library.

VVKSO

Werkgroep Handel


Maak in het project een klasse Persoon. Persoon +Voornaam: String +Familienaam: String +Geboortedatum: Date +Geslacht: String +Leeftijd: Integer (Readonly)

Public Class Persoon Dim Dim Dim Dim

strVoornaam As String strFamilienaam As String dteGeboortedatum As Date strGeslacht As String

Public Property Voornaam() As String Get Return strVoornaam End Get Set(ByVal Value As String) strVoornaam = Value End Set End Property Public Property Familienaam() As String Get Return strFamilienaam End Get Set(ByVal Value As String) strFamilienaam = Value End Set End Property Public Property Geboortedatum() As Date VVKSO


Werkgroep Handel

Get

Return dteGeboortedatum End Get Set(ByVal Value As Date) dteGeboortedatum = Value End Set End Property Public Property Geslacht() As String Get Return strGeslacht End Get Set(ByVal Value As String) If Value.ToUpper = "M" Then strGeslacht = "M" Else strGeslacht = "V" End If End Set End Property Public ReadOnly Property Leeftijd() As Integer Get Dim intGeboortejaar, intGeboortemaand, intGeboortedag As Integer Dim intJaar, intMaand, intDag As Integer Dim intAantaljaar As Integer intGeboortejaar = dteGeboortedatum.Year intGeboortemaand = dteGeboortedatum.Month intGeboortedag = dteGeboortedatum.Day intJaar = Date.Today.Year intMaand = Date.Today.Month intDag = Date.Today.Day intAantaljaar = intJaar - intGeboortejaar If intMaand < intGeboortemaand Or (intMaand = intGeboortemaand And intDag < intGeboortedag) Then intAantaljaar -= 1 End If Return intAantaljaar End Get End Property End Class Maak een Build van het project (zet de Active Solution Configuration op Release).

VVKSO

Werkgroep Handel


De Class Library Persoonsgegevens.dll is aangemaakt in de map Bin van de map Persoonsgegevens.

4.12

Een zelfgemaakte Class Library gebruiken

Als je klassen uit een Class Library wilt gebruiken in een project, dan moet je deze library toevoegen aan de References van het project. Maak een Windows Application project Personen. Voeg in Solution Explorer een reference toe naar Persoonsgegevens.dll.

De klasse Persoon is nu beschikbaar voor het project. Probeer dit uit in het codevenster.

4.13

Oefeningen

1

Maak een klasse voor een zwembad. Een zwembad heeft een lengte, breedte en diepte. Een zwembad kan tot 20 cm van de bovenrand gevuld worden met water. Via de klasse moet o.a. de maximale hoeveelheid water bekomen worden (in liter). Test de klasse.

2

Maak een klasse voor een softwareproject. Voorzie o.a. projectnummer, doel, opdrachtgever, uitvoerders (een of meerdere personeelsleden), manuur, prijs per uur, startdatum, (berekende) einddatum, (berekende) prijs. Maak voor de uitvoerders gebruik van de klasse Persoon in Persoonsgegevens.dll. Test de klasse.

3

Maak een programma (Lingo) om Lingo te spelen. In het spelletje voor twee spelers, moet de speler zo snel mogelijk een door de tegenspeler ingegeven 5 letterwoord raden. Beide spelers wisselen elkaar af bij het raden en ingeven van het woord.

4

Na elke poging krijgt de speler een aanduiding over de door hem gebruikte letters: groene achtergrond: juiste letter, juiste positie; rode achtergrond: juiste letter maar foute positie (er wordt geen rekening gehouden met het meerdere keren voorkomen van een letter in het te raden woord of het opgegeven woord). Als een letter niet voorkomt in het te raden woord, blijft de achtergrondkleur ongewijzigd. De speler krijgt maximaal 5 beurten om het woord te raden. De score is als volgt:

VVKSO


Werkgroep Handel

VVKSO

Werkgroep Handel

Geraden bij poging

Punten

1

20

2

15

3

10

4

5

5

3


4.14

Overzicht

4.14.1

Een klasse definiëren

Een klasse bevat de definities van een object. Op basis daarvan worden de objecten gemaakt. Elk object dat men op die manier maakt is een instantie van de klasse. De klasse definieer je uiteraard buiten een procedure of functie. 

Voorbeeld

Public Class Persoon End Class Hierdoor kan je een instantie maken van die klasse: Dim objTestpersson As New persoon

4.14.2

Eigenschappen

Eigenschappen van een klasse worden gedeclareerd via een Get- en een Set procedureblok. Elke Set-clausule geeft een waarde aan de eigenschap. Elke Get-clausule leest de waarde van de eigenschap. 

Voorbeeld Public Property X () As Integer Get Return intX End Get Set(ByVal Value As Integer) intX = Value End Set End Property

Een alleen-lezen eigenschap laat je voorafgaan door het sleutelwoord ReadOnly en je definieert alleen een Get-blok. Public ReadOnly Property X () As Integer Een alleen-schrijven eigenschap laat je voorafgaan door het sleutelwoord WriteOnly en definieert alleen een Set-blok.

je

Public WriteOnly Property X () As Integer

4.14.3

Methoden

Methoden zijn subroutines of functies die binnen de klasse gedefinieerd zijn met het sle utelwoord Public.

VVKSO


Werkgroep Handel

5

Belangrijke kenmerken van OOP Polymorfisme Overerving Constructor/destructor

5.1

Herbruikbaarheid

Een van de belangrijkste voordelen van OOP is de herbruikbaarheid van de code. In dit verband zijn twee begrippen belangrijk: overerving en polymorfisme.

5.1.1

Overerving

Overerving (inheritance) is een belangrijk principe van OO. Volgens dit principe kan men nieuwe klassen maken, gebaseerd op al bestaande klassen, door methodes en eigenschappen te wijzigen en/of toe te voegen. Dit resulteert in een hiërarchische structuur (ook wel boomstructuur genoemd) die zeer groot kan worden. Persoon +voornaam +familienaam +geboortedatum

Leerling +afdeling +klas

Personeel +loon

OnderwijzendPers

AdminstratiefPers

+vakken

+bureel

+geeftPunten()

OnderhoudsPers +poetst()

Leerlingen en personeel hebben (onder andere) als gemeenschappelijke eigenschappen dat ze allemaal een naam en een geboortedatum hebben. Deze gemeenschappelijke eigenschappen worden aan de klasse Persoon toegekend. Personeelsleden hebben een loon, leerlingen (spijtig genoeg) niet. Leerlingen behoren wel tot een bepaalde afdeling en zitten in een bepaalde klas. De eigenschappen in de subklassen Leerling en Personeel zijn extra eigenschappen. De eigenschappen van de superklasse Persoon zijn ook gekend in de subklasse. De klasse Personeel heeft op haar beurt ook weer subklassen. Elke subklasse bevat specifieke eigenschappen en methoden die enkel van toepassing zijn op die klasse. In dit voorbeeld is de klasse Persoon de "basisklasse" (base class) of superklasse en de klasse Leerling de "afgeleide klasse" (derived class) of subklasse. Men gebruikt ook de terminologie "parent class" en "child class". Behalve het toekennen van extra eigenschappen en functies, bestaat ook de mogelijkheid om een functie van de hogergelegen klasse in de hiërarchie te herdefiniëren. Dit principe noemt men overriding en wordt later besproken. Voorbeeld VVKSO

Werkgroep Handel


Elk nieuw formulier dat je aanmaakt erft de eigenschappen en methodes System.Windows.Forms.Form. Dit wordt bij de definitie van de klasse aangegeven.

van

Public Class frmMijnFormulier Inherits System.Windows.Forms.Form … End Class

5.1.2

Polymorfisme

Polymorfisme betekent dat eenzelfde methode (of eigenschap) meerdere vormen kan hebben. Een methode van een basisklasse kan bijvoorbeeld in een afgeleide klasse ‘overschreven’ worden. D.w.z. dezelfde naam wordt behouden, maar de inhoud, de code is anders. Polymorfisme kan ook optreden binnen één klasse: een procedure met dezelfde naam komt meerdere keren voor, maar het aantal of het type van de argumenten is anders. Met polymorfisme, word je vaak geconfronteerd in de IDE. Als je de naam van een methode intikt, dan kun je die op verschillende manieren gebruiken door andere argumenten mee te geven. Voorbeeld De methode Show van MessageBox heeft 12 vormen.

5.2

System.Object

De klassenbibliotheken van CLR zijn georganiseerd in een hiërarchische boomstructuur van namespaces. De top (root) hiervan is de System namespace die diverse klassen bevat waaronder de gegevenstypes. Alle klassen van System bevinden zich in Mscorlib.dll en kunnen gebruikt worden door alle .NET applicaties. Je kunt deze klassen gebruiken zoals ze zijn of je kunt er afgeleide klassen mee maken. Aan de top van alle standaard klassen staat de klasse Object. In VB.NET erven alle standaard klassen van Object, inclusief de klassen die je zelf maakt. Object is m.a.w. de ultieme base class of superklasse. Het is de enige klasse in het .NET Framework die niet erft van een andere klasse. De methodes van Object zijn daarom automatisch beschikbaar in alle klassen van VB.NET, ook in de klassen die je zelf maakt. VVKSO


Werkgroep Handel

Methode

Beschikbaarheid

Beschrijving

Equals

Public

Neemt een ander object als argument en geeft een Boolean terug die aangeeft of beide objecten gelijk zijn (zelfde instanties van een klasse).

GetHashCode

Public

Geeft een integer hash code die de waarde van het object representeert. (Wordt bijvoorbeeld gebruikt als key bij het toevoegen van het object aan een ArrayList.) Twee identieke objecten hebben dezelfde code.

Finalize

Protected

Destructor

MemberwiseClone

Protected

Creëert een kopie van het object.

GetType

Public

Geeft een instantie van System.Type terug

ToString

Public

Geeft een string-representatie van het object.

De modifier Protected betekent: enkel beschikbaar in child classes. E

Voorbeeld

X

Project

KlasseObject

T

Type

Windows applicatie

R

Doel

Nieuwe klasse erft van System.Object

A

Extra Moeilijkheid

**

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Klassen: Form1, KindKlasse Je maakt een klasse KindKlasse met twee eigenschappen: Familienaam en Voornaam en één methode Kloon. Die een kloon maakt van het object. Op een formulier toon je waarden van alle eigenschappen/methoden van een instantie van de klasse, ook de geërfde.

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemanalyse en implementatie Klassen: Kindklasse, Form1 Kindklasse +Familienaam: String +Voornaam: String +Kloon() Implementatie KindKlasse Public Class KindKlasse Public Voornaam As String Public Familienaam As String Public Function Kloon() As KindKlasse Return CType(MyBase.MemberwiseClone(), KindKlasse) End Function End Class Form1 Private Sub btnOK_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOK.Click Dim obj As New Kindklasse Dim objKloon As KindKlasse obj.Voornaam = txtVoornaam.Text obj.Familienaam = txtFamilienaam.Text VVKSO


Werkgroep Handel

txtToString.Text = obj.ToString txtGetType.Text = obj.GetType.ToString txtgetHashcode.Text = obj.GetHashCode.ToString

End Sub

objKloon = obj.Kloon() txtkloonVoornaam.Text = objKloon.Voornaam txtKloonFamilienaam.Text = objKloon.Familienaam txtGelijk.Text = obj.Equals(objKloon).ToString

Voeg aan KindKlasse de volgende methode toe. Public Overrides Function ToString() As String Return String.Concat(Familienaam, Space(1), Voornaam) End Function Test opnieuw. Het sleutelwoord Overrides duidt aan dat je de oorspronkelijke methode van Object wijzigt in de afgeleide klasse. Wijzig het statement objKloon = obj.Kloon() in objKloon = obj Waarom krijg je nu de waarde True in txtGelijk?

5.3

Overerving: uitgewerkt voorbeeld

Project

Personen

Type

Windows Application

Doel

OOP: overerving

Extra

Listbox

Moeilijkheid

**

Vorm

Volledig uitgewerkt

 Probleemstelling Familienaam, Voornaam, geboortedatum en klas van een leerling worden ingevoerd. Bij het drukken op de knop OK wordt de volledige naam van de leerling, gevolg door zijn leeftijd, ingevuld in de kolom van de aangeduide klas.

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemanalyse en implementatie Klassen: Leerling, frmKlassen Leerling De klasse Persoon, beschikbaar in Persoonsgegevens (in project aan Persoonsgegevens.dll toevoegen) kan uitgebreid worden tot een klasse Leerling.

References,

Persoon +Voornaam: String +Familienaam: String +Geboortedatum: Date +Geslacht: String +Leeftijd: Integer (Readonly)

Leerling + Klas: String +VolledigeNaam: String (ReadOnly)

VVKSO


Werkgroep Handel

Implementatie Public Class Leerling Inherits Persoonsgegevens.Persoon Private strKlas As String Public Property Klas() As String Get Return strKlas End Get Set(ByVal Value As String) strKlas = Value End Set End Property Public ReadOnly Property VolledigeNaam() As String Get Return MyBase.Familienaam & Strings.Space(1) & MyBase.Voornaam End Get End Property End Class frmKlassen

Implementatie Private Sub btnOK_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnOK.Click Dim objLeerling As New Leerling Dim strGegevens As String 'Gegevens opvragen objLeerling.Voornaam = txtVoornaam.Text objLeerling.Familienaam = txtFamilienaam.Text objLeerling.Geboortedatum = CType(txtgeboortedatum.Text, Date) objLeerling.Klas = cboKlas.SelectedItem.ToString 'Textboxen leegmaken txtVoornaam.Clear() txtFamilienaam.Clear() txtgeboortedatum.Clear()

VVKSO

Werkgroep Handel


'weg te schrijven tekst samenstellen strGegevens = objLeerling.VolledigeNaam & " (" & objLeerling.Leeftijd.ToString & " jaar)" 'Tekst in juiste kolom schrijven Select Case cboKlas.SelectedItem Case "6A" lst6A.Items.Add(strGegevens) Case "6B" lst6B.Items.Add(strGegevens) Case "6C" lst6C.Items.Add(strGegevens) End Select End Sub

5.4

Polymorfisme: uitgewerkte voorbeelden

Polymorfisme kan in VB.NET op verschillende manieren geïmplementeerd worden. In volgende voorbeelden worden twee verschillende manieren besproken: Overriding en Overloading.

5.4.1

Overriding

Project

Figuren0/Figuren1

Type

Windows Application

Doel

Polymorfisme : overriding

Extra

Werken met grafische objecten

Moeilijkheid

**

Vorm

Volledig uitgewerkt



Probleemstelling

Op een tekenblad wordt door een klik op de linkermuisknop een ellips of een rechthoek getekend afhankelijk van de keuze van de gebruiker. Vorm en kleur van de figuur zijn willekeurig.

VVKSO


Werkgroep Handel

 Probleemanalyse en implementatie Klassen: frmTekenen, Figuur, Rechthoek, Ellips Een ellips en een rechthoek zijn allebei figuren. Ze hebben gemeenschappelijke kenmerken: breedte, lengte, kleur en de positie op het tekenblad (gedefinieerd door de top). Bij een klik met de linkermuisknop moeten beide figuren getekend worden, maar de code die hiervoor gebruikt moet worden is voor beide figuren verschillend. Dit wordt weergegeven door volgende klasse hiërarchie. Figuur +Top +Breedte : Integer +Lengte : Integer +Kleur

Rechthoek +Teken()

Ellips +Teken()

Implementatie 1 (Figuren0) Public Class Figuur Public Top As Point Public Lengte As Integer Public Breedte As Integer Public Kleur As Color End Class Public Class Ellips Inherits Figuur Public Sub Teken(ByVal graOppervlak As System.Drawing.Graphics) Dim objPen As New Pen(MyBase.Kleur) graOppervlak.DrawEllipse(objPen, MyBase.Top.X, MyBase.Top.Y, MyBase.Breedte, MyBase.Lengte) End Sub End Class Public Class Rechthoek Inherits Figuur Public Sub Teken(ByVal graOppervlak As System.Drawing.Graphics) Dim objPen As New Pen(MyBase.Kleur) graOppervlak.DrawRectangle(objPen, MyBase.Top.X, MyBase.Top.Y, MyBase.Breedte, MyBase.Lengte) End Sub End Class Implementatie 2 (Figuren1) De klasse hiërarchie kan ook als volgt voorgesteld en geïmplementeerd worden.

VVKSO

Werkgroep Handel


Figuur +Top +Breedte : Integer +Lengte : Integer +Kleur +Teken()

Rechthoek +Teken()

Ellips +Teken()

Klasse Figuur kan nog de base class worden van een aantal andere figuren. Al deze figuren zullen een methode Teken hebben. Het is gebruikelijk om dan in de base class een abstracte methode Teken te declareren, d.w.z. de naam wordt gedeclareerd, maar de methode heeft geen code. De eigenlijke code wordt ingegeven in de subklassen. Het voordeel hiervan is dat de corresponderende methode in alle subklassen dezelfde naam zal hebben. Public MustInherit Class Figuur Public Public Public Public

Top As Point Lengte As Integer = 100 Breedte As Integer = 100 Kleur As Color = Color.Black

Public MustOverride Sub Teken(ByVal graOppervlak As Graphics) End Class Public Class Ellips Inherits Figuur Public Overrides Sub Teken(ByVal graOppervlak As System.Drawing.Graphics) Dim objPen As New Pen(MyBase.Kleur) graOppervlak.DrawEllipse(objPen, MyBase.Top.X, MyBase.Top.Y, MyBase.Breedte, MyBase.Lengte) End Sub End Class Public Class Rechthoek Inherits Figuur Public Overrides Sub Teken(ByVal graOppervlak As System.Drawing.Graphics) Dim objPen As New Pen(MyBase.Kleur) graOppervlak.DrawRectangle(objPen, MyBase.Top.X, MyBase.Top.Y, MyBase.Breedte, MyBase.Lengte) End Sub End Class

VVKSO


Werkgroep Handel

frmTekenen

frmTekenen: besturingselementen Besturingselement

Eigenschap

Waarde

picTekening

BackColor

White

rdbRechthoek

Checked

True

rdbEllips Implementatie Private pntPositie As Point Private Sub picTekening_MouseDown(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.Windows.Forms.MouseEventArgs) Handles picTekening.MouseDown 'Positie van muisaanwijzer bepalen pntPositie.X = e.X pntPositie.Y = e.Y 'TekenFiguur If rdbRechthoek.Checked Then TekenRechthoek() Else TekenEllips() End If End Sub Private Function RandomRGBKleur() As Color Dim rnd As New Random Return Color.FromArgb(255, _ rnd.Next(0, 255), _ rnd.Next(0, 255), _ rnd.Next(0, 255)) End Function Private Function RandomGrootte(ByVal intMax As Integer) As Integer VVKSO

Werkgroep Handel


Dim rnd As New Random Return rnd.Next(1, intMax) End Function Private Sub TekenRechthoek() Dim objRechthoek As New Rechthoek 'Figuur initialiseren With objRechthoek .Top = pntPositie .Breedte = RandomGrootte(picTekening.Width - pntPositie.X) .Lengte = RandomGrootte(picTekening.Height - pntPositie.Y) .Kleur = RandomRGBKleur()

End Sub

.Teken(picTekening.CreateGraphics) End With

Private Sub TekenEllips() Dim objEllips As New Ellips 'Figuur initialiseren With objEllips .Top = pntPositie .Breedte = RandomGrootte(picTekening.Width - pntPositie.X) .Lengte = RandomGrootte(picTekening.Height - pntPositie.Y) .Kleur = RandomRGBKleur() .Teken(picTekening.CreateGraphics) End With End Sub

5.4.2

Overloading

Project

Figuren2

Type

Windows Application

Doel

Polymorfisme : overloading

Extra

Werken met grafische objecten

Moeilijkheid

**

Vorm

Volledig uitgewerkt

 Opgave Pas het voorgaande project aan zodat de gebruiker kan kiezen tussen het tekenen van een figuur met een dikke of een dunne rand.  Probleemanalyse en implementatie Klassen: Figuur, Rechthoek, Ellips

VVKSO


Werkgroep Handel

Bij het tekenen van een figuur wordt een Pen gebruikt. De constructor hiervan is polymorf: je kunt een kleur opgeven, of een kleur en een lijndikte. De klassen Rechthoek en Ellips krijgen twee methoden Teken, die elk een andere pen gebruiken.

Implementatie Public Class Figuur Public Public Public Public

Top As Point Lengte As Integer Breedte As Integer = Kleur As Color

End Class Public Class Ellips Inherits Figuur Public Overloads Sub Teken(ByVal graOppervlak As Graphics) Dim objPen As New Pen(MyBase.Kleur) graOppervlak.DrawEllipse(objPen, MyBase.Top.X, MyBase.Top.Y, MyBase.Breedte, MyBase.Lengte) End Sub Public Overloads Sub teken(ByVal graOppervlak As Graphics, ByVal psngDikte As Single) Dim objpen As New Pen(MyBase.Kleur, psngDikte) graOppervlak.DrawEllipse(objpen, MyBase.Top.X, MyBase.Top.Y, MyBase.Breedte, MyBase.Lengte) End Sub End Class

VVKSO

Werkgroep Handel


Public Class Rechthoek Inherits Figuur Public Overloads Sub Teken(ByVal graOppervlak As System.Drawing.Graphics) Dim objPen As New Pen(MyBase.Kleur) graOppervlak.DrawRectangle(objPen, MyBase.Top.X, MyBase.Top.Y, MyBase.Breedte, MyBase.Lengte) End Sub Public Overloads Sub teken(ByVal graOppervlak As Graphics, ByVal psngDikte As Single) Dim objpen As New Pen(MyBase.Kleur, psngDikte) graOppervlak.DrawRectangle(objpen, MyBase.Top.X, MyBase.Top.Y, MyBase.Breedte, MyBase.Lengte) End Sub End Class frmTekenen Implementatie (enkel de gewijzigde procedures worden weergegeven) Const csngPenDikte As Single = 10 Private Sub TekenRechthoek() Dim objRechthoek As New Rechthoek 'Figuur initialiseren With objRechthoek .Top = pntPositie .Breedte = RandomGrootte(picTekening.Width - pntPositie.X) .Lengte = RandomGrootte(picTekening.Height - pntPositie.Y) .Kleur = RandomRGBKleur() End With If chkDikte.Checked Then objRechthoek.Teken(picTekening.CreateGraphics, csngPenDikte) Else objRechthoek.Teken(picTekening.CreateGraphics) End If End Sub Private Sub TekenEllips() Dim objEllips As New Ellips 'Figuur initialiseren With objEllips .Top = pntPositie .Breedte = RandomGrootte(picTekening.Width - pntPositie.X) .Lengte = RandomGrootte(picTekening.Height - pntPositie.Y) .Kleur = RandomRGBKleur() End With If chkDikte.Checked Then objEllips.Teken(picTekening.CreateGraphics, csngPenDikte) Else objEllips.Teken(picTekening.CreateGraphics) End If End Sub  Uitbreiding (uitgewerkt) Breid het project uit zo dat de gebruiker tussen een aantal randdiktes kan kiezen.

VVKSO


Werkgroep Handel

5.5

Oefeningen

Maak een klasse voor een bankrekening. Een bankrekening heeft een nummer, een bedrag (positief of negatief), een kredietlimiet en een rekeninghouder. Aan de bankrekening kan al dan niet een ongevallenverzekering verbonden zijn. Het bedrag kan vermeerderd worden met interest (intrestpercentage en looptijd worden opgegeven) of door storting van een opgegeven bedrag. Het bedrag kan verminderd worden met een kredietbedrag (kredietpercentage en looptijd worden opgegeven) of met een opgegeven bedrag als de kredietlimiet hierdoor niet overschreden wordt. Maak een formulier waarmee je de werking van de klasse kunt controleren.

VVKSO

Werkgroep Handel


5.6

Overzicht

5.6.1

Overerving

Een subklasse kan de members van een superklasse erven via de clausule Inherits Klassenaam

5.6.2

Polymorfisme

Zelfde methodenaam, maar verschillende werking. •

In dezelfde klasse: overloading.

De verschillende definities moeten een verschil hebben in de argumenten. •

In subklasse: overriding.

In de superklasse wordt bij de declaratie het sleutelwoord Overridable gebruikt, in de subklasse wordt Overrides gebruikt. Public Overridable Sub Methodenaam Public Overrides Sub Methodenaam

VVKSO


Werkgroep Handel

ASP.NET • • • •

Betekenis van ASP.NET Server controls Validation controls Werken met een tekstbestand

http://samples.gotdotnet.com/quickstart/aspplus/

5.7

Een webserver

Tot hiertoe heb je Windows toepassingen gemaakt. Je kunt op analoge wijze binnen dezelfde ontwikkelomgeving ook ASP.NET Web toepassingen maken, m.a.w. toepassingen voor gebruik op het Internet of een intranet. Grosso modo zijn er drie soorten webpagina's: -

gewone statische html-pagina's;

-

dynamische html-pagina's, dit zijn pagina's waarin code (VBScript, JavaScript, …) verwerkt zit die client-side uitgevoerd wordt;

-

dynamische pagina's met code die server-side uitgevoerd wordt.

ASP staat voor Active Server Pages, een technologie voor het creëren van dynamische webpagina's waarbij code uitgevoerd wordt op de server. ASP.NET is de specifieke invulling van deze technologie in de .NET omgeving. Voor het creëren van dergelijke toepassingen heb je een webserver nodig. In deze cursus wordt gebruikt gemaakt van IIS, Internet Information Services. IIS wordt niet automatisch geïnstalleerd bij een standaard installatie van Windows, maar zit wel in de Windows besturingssoftware. Installeer indien nodig IIS via Start, Configuratiescherm, Software, Windowsonderdelen toevoegen. Selecteer Internet Information Services en volg de installatiewizard.

Open Configuratiescherm, Systeembeheer en selecteer Internet Information Services.

VVKSO

Werkgroep Handel


De standaardwebsite is meteen aangemaakt.

Bekijk de voornaamste standaardeigenschappen van de standaardwebsite. Standaard wordt poort 80 gebruikt

VVKSO


Werkgroep Handel

In de basismap C:\Inetpub\wwwroot worden alle sites aangemaakt. Selecteer voor een goede werking de opties Schrijven en Bladeren door mappen. Klik op de knop Configuratie. Het volgende venster verschijnt.

Op het tabblad Toewijzingen staat een lijst van uitvoerbare bestanden en dll’s die zorgen voor de uitvoering van bestanden met bepaalde extensies. Merk hier onder meer de extensies asax, config en aspx op. Deze ASP.NETextensies worden uitgevoerd door: C:\Windows\Microsoft.NET\F ramework\v1.1.4322\aspnet_i sapi.dll.

Door de installatie van IIS is de PC een Internet/Intranetserver. Test je dit uit op de PC zelf, dan kan je die server aanspreken als localhost. Open Internet Explorer en typ als adres localhost. Test je dit uit op een werkstation in het servernetwerk, dan kan je als adres ofwel de naam van de server opgeven ofwel het server-IP-adres.

VVKSO

Werkgroep Handel


Opmerking Als je een ASP.NET Web project creëert in een (sub)map van de map wwwroot, creëer je automatisch een ASP.NET toepassing voor IIS. Als je een project overbrengt van een andere webserver, bijvoorbeeld van de school naar thuis of omgekeerd, dan moet je er zelf voor zorgen dat dit een toepassing wordt. •

Open Configuratiescherm, Systeembeheer, Internet Information Services.

•

Open het dialoogvenster Eigenschappen van de map via het snelmenu van de map.

•

Klik op de knop Maken.

In het venster Internet Information Services, herken je de toepassingen aan het pictogram:

VVKSO


Werkgroep Handel

5.8

De samenstelling van een ASP.NET Web project

Om meteen kennis te maken met een Web Applicatie maak je een eenvoudige oefening. Project

Kleuren

Type

ASP.NET Web Application

Doel

Gebruik van servercontrols

Extra

Gebruik van IsPostback, Response

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Naam en voornaam van de gebruiker worden gevraagd. Na het opgeven hiervan wordt de gebruiker begroet en krijgt hij/zij de kans een kleur te kiezen van de knop Verzenden op de pagina. Maak een nieuw Visual Basic Project met als sjabloon ASP.NET Web Application.

Kies als locatie http://localhost/Kleuren. In plaats van de webserver op je eigen computer (localhost), kun je ook werken met een webserver die elders in het netwerk actief is. Bij de creatie van het project worden er een map Kleuren gemaakt (C:/)Inetpub/wwwroot. Deze map bevat de verschillende projectbestanden.

in

de

map

Controleer dit. In Visual Studio wordt een scherm gelijkaardig aan het volgende geopend.

VVKSO

Werkgroep Handel


Welke namespaces staan er in References. In het ontwerpvenster (Design) staat een webformulier klaar: WebForm1. Tot welke klasse behoort dit object? Er zijn twee manieren om een webformulier te ontwikkelen: •

Grid Layout mode (standaard optie) gebruikt absolute posities om elementen op een webformulier te plaatsen en is erg vergelijkbaar met de manier dat je besturingselementen op een gewoon Windows Form plaatst.

•

Flow Layout mode positioneert de besturingselementen op de webpagina zoals in een gewone HTML-editor. Dit betekent dat een nieuw element ofwel net onder ofwel net naast een ander element verschijnt. Roep via Solution Explorer het code-ontwerpvenster op.

WebForm1.aspx.vb wordt geopend. De gegenereerde code is in tegenstelling tot deze van een Windows formulier minimaal. Open het html-venster. Hierin staat reeds de basis html-code voor een formulier. Een ASP.NET webformulier heeft als extensie aspx. Het bestaat uit twee delen: -

het document (WebForm1.aspx) met de opmaak (html-pagina)

-

de codebehind met de code (vb-pagina).

VVKSO


Werkgroep Handel

De code zal uitgevoerd worden op de server zoals aangegeven door het attribuut runat van form:
Waar wordt de taal van de programmacode aangegeven in de html-pagina? Waar wordt de naam van de pagina met de programmacode aangegeven?

5.9

Server controls

In de werkset vind je twee reeksen met besturingselementen: Web Forms en HTML. Web Forms bevat ongeveer dezelfde besturingselementen als HTML, maar er zijn er meer. Sleep een HTML-label en een Field naar het document en daaronder een Web Forms label en een Textbox. Merk het verschil in weergave in het design-venster. Vergelijk de html-code van de verschillende besturingselementen. De html-besturingselementen kregen de verwachte html-code. De Web Form besturingselementen worden gekenmerkt door het woordje asp: in de begin- en sluit tags. Dit duidt aan dat de besturingselementen mogelijk gekoppeld zijn aan code die aan de serverkant wordt uitgevoerd. De Web Form besturingselementen worden Server controls genoemd. 

Kenmerken van server controls

-

Ze bezitten een attribuut runat = "server".

-

Vrijwel alle server controls hebben een id attribuut met daarin een unieke naam binnen de pagina. Hiermee kan in code naar het besturingselement verwezen worden.

-

Standaard ASP.NET server controls hebben allemaal het voorvoegsel asp. Het voorvoegsel en de naam van het soort control worden gescheiden door een dubbele punt. Een server control ziet er in principe als volgt uit (zonder eventuele facultatieve attributen):

waarde



Uitwerking voorbeeld Verwijder alle besturingselementen van het formulier. Plaats volgende server controls op het formulier en pas de aangegeven eigenschappen aan.

VVKSO

Werkgroep Handel


Server control

Eigenschap

Waarde

label

ID

lblNaam

Text

Vul je naam in

TextBox

ID

txtNaam

DropDownList

ID

cboKleur

Items

Rood, Geel, Groen, Blauw

Visible

False

ID

btnVerzenden

Text

Verzenden

Button

Voer het project uit. Bekijk de broncode en in het bijzonder de html-code die bij btnVerzenden hoort. Je ziet dat het gaat om een knop van het type "Submit": als je er op klikt worden de formuliergegevens naar de webserver gestuurd. Vermits je geen code hebt toegevoegd, gedraagt het formulier zich verder als een statische htmlpagina. Sluit de browser. Dubbelklik op cboKleur en maak de volgende gebeurtenisprocedure.

VVKSO


Werkgroep Handel

Private Sub cboKleur_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles cboKleur.SelectedIndexChanged Select Case cboKleur.SelectedValue Case "Rood" btnVerzenden.BackColor = Color.Red Case "Geel" btnVerzenden.BackColor = Color.Yellow Case "Groen" btnVerzenden.BackColor = Color.Green Case "Blauw" btnVerzenden.BackColor = Color.Blue End Select End Sub Wat doet deze procedure en bij welke gebeurtenis treedt ze op? Dubbelklik ergens in het webformulier en maak de volgende gebeurtenisprocedure. Private Sub Page_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load If Me.IsPostBack Then lblNaam.Visible = False txtNaam.Visible = False cboKleur.Visible = True Me.Response.Write("Kies een kleur " & txtNaam.Text) End If End Sub Verklaring •

If Me.IsPostBack Then

De procedure moet enkel uitgevoerd worden als het formulier teruggezonden wordt naar de client. De eerste keer niet. •

Me.Response.Write("Kies een kleur " & txtNaam.Text)

De eigenschap Response van de pagina (page) bevat een object dat informatie bevat over het "antwoord" dat de webserver terugstuurt. Met de methode Write hiervan wordt de aangegeven tekst in de pagina geschreven. Voer het project opnieuw uit en test het. Telkens je een andere kleur gekozen hebt, dien je op de knop verzenden te klikken, anders gebeurt er niets. De code wordt immers aan de kant van de server uitgevoerd. 

Response.Write

De methode response Write van het Response-object, schrijft de opgegeven string letterlijk in de pagina. Als in de opgegeven string geen html-tags staan komt de inhoud automatisch in het begin van de pagina. Wil je de positionering bepalen, dan moet je zelf de nodige HTML-code toevoegen. Voorbeeld Response.Write("
" & "Letterlijke tekst" & "
") VVKSO

Werkgroep Handel


5.10

Validation controls

In een formulier zijn meestal bepaalde velden verplicht en moeten ingevoerde waarden aan bepaalde criteria voldoen. Een rekeningnummer bijvoorbeeld heeft een bepaalde structuur, en je wilt alleen rekeningnummers opslaan die ook daadwerkelijk kloppen. Je zou de waarden kunnen controleren als er een postback plaatsvindt, maar dat zorgt voor extra netwerkverkeer. ASP.NET beschikt over speciale server controls die er voor zorgen dat de validatie op de client gebeurt via een javascript. Er zijn vijf verschillende zogenaamde validatie controls, en een server control om de foutmeldingen in te groeperen: -

RequiredFieldValidator,

-

CompareValidator,

-

RangeValidator,

-

RegularExpressionValidator,

-

CustomValidator,

-

ValidationSummary.

De belangrijkste validatie controls worden hierna kort besproken. 

RequiredFieldValidator control

De RequiredFieldValidator control controleert of een bepaald besturingselement een waarde bevat. Is dit niet zo, dan zorgt de RequiredFieldValidator dat de pagina niet afgehandeld wordt, en dat er een foutmelding in de pagina wordt weergegeven. Het enige dat je hoeft te doen is aangeven welke server control gevalideerd moet worden, en wat de foutmelding moet zijn als het veld niet ingevuld is. De eigenschappen hiervoor vind je in onderstaande tabel. Eigenschap

Omschrijving

ControlToValidate

De naam van de server control die gevalideerd moet worden.

ErrorMessage

De foutmelding die moet worden weergegeven. Dit is in principe hetzelfde als Text.

De andere eigenschappen hebben o.a. te maken met opmaak. 

CompareValidator control

De CompareValidator control vergelijkt de waardes van twee server controls, of van een server control en een bepaalde waarde. Standaard kijkt de CompareValidator of de waardes gelijk zijn, en geeft een foutmelding als dit niet zo is. U kunt de CompareValidator echter ook zo instellen dat de waardes moeten verschillen, of controleert of de ene waarde groter is dan de ander. De CompareValidator heeft gelijkaardige eigenschappen als de RequiredFieldValidator. 

RangeValidator control

De RangeValidator verschilt maar weinig van de RequiredFieldValidator, maar in plaats van dat het controleert of een veld wel ingevuld is, controleert het of de gegeven waarde tussen twee waardes in ligt. Verder functioneert de RangeValidator hetzelfde. 

ValidationSummary

Deze klasse wordt gebruikt om alle foutboodschappen van een pagina weer te geven op één plaats. Voorzie het veld Naam in het project Kleuren van een RequiredFieldValidator. VVKSO


Werkgroep Handel

5.11

HttpResponse en HttpRequest

Voor informatie van server naar client wordt de klasse HttpResponse van de namespace System.Web gebruikt. Voor informatie in de andere richting wordt de klasse HttpRequest gebruikt. Deze klassen zijn toegankelijk respectievelijk via de eigenschappen Response en Request van Page, het webformulier dus. Bekijk met Object Browser de eigenschappen en methodes van HttpResponse. Welke eigenschap heb je gebruik in het project Kleuren? Om de surfer door te verwijzen naar een ander pagina gebruik je de methode Redirect van deze klasse. Welke argumenten kan Redirect hebben? In het volgende project wordt hiervan gebruik gemaakt.

5.12

Variabelen in asp.NET

Declaratie bereik en beschikbaarheid van een variabele binnen eenzelfde pagina is hetzelfde als bij Windows applicaties. Als een variabele ook beschikbaar moet zijn in een andere pagina dan maak je gebruik van de eigenschap Session van Page. Via de eigenschap Session van Page heb je toegang tot een object van klasse HttpSessionState van de namespace Session.Web.SessionState. Een sessie (session) is een verbinding van een gebruiker met de server. De klasse HttpSessionState behandelt al wat nodig kan zijn tijdens een sessie. Elke sessie is door de server gekend onder een unieke ID. Via de eigenschap Item, kun je variabelen definiëren en een waarde geven. De variabele is beschikbaar in alle pagina's van de website gedurende de duur van de sessie. Via dergelijke variabelen kun je makkelijk (invoer)gegevens van de ene pagina gekend maken in een andere pagina. Session.Item("variabelenaam") kan verkort geschreven worden als Session("variabelenaam"). Voorbeeld Session(“Surfer”) = “Ria”. In plaats van een Session-object kun je ook gebruik maken van een Cache object om informatie bij te houden.

VVKSO

Werkgroep Handel


5.13

Uitgewerkt voorbeeld

Project

Registratie

Type

AP.NET Web Application

Doel

Session variabele

Extra

Gebruik van IsPostback, Response Gebruik van Validation Controls

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Een website is enkel toegankelijk voor geregistreerde gebruikers. Voor de registratie worden naam, wachtwoord, bevestiging van het wachtwoord en het emailadres gevraagd. Naam, wachtwoord en de bevestiging zijn vereist, het emailadres niet. Een gebruiker die registreert krijgt onmiddellijk toegang tot de site. Een vroeger geregistreerde gebruiker moet zich aanmelden. De ingevoerde gegevens bij registratie worden voorlopig niet weggeschreven. Hiervoor wordt wel een (lege) functie voorzien. Bij het aanmelden worden de ingevoerde gegevens niet gecontroleerd. Hiervoor wordt wel een (lege) functie voorzien. Bij toegang tot de eigenlijke website wordt de gebruiker persoonlijk verwelkomd (d.w.z. zijn naam wordt gebruikt).  Probleemanalyse en implementatie Klassen: Inlogpagina: pagina met keuze tussen registreren en aanmelden Aanmelden: pagina voor aanmelding Registreren: pagina voor registratie Home: startpagina van de eigenlijke beschermde site. Gebruiker: structure Gebruiker Gebruiker + Naam: String + Wachtwoord: String + Email: String + Aangemeld: Boolean

VVKSO


Werkgroep Handel

Implementatie Public Structure Gebruiker Public Public Public Public

Naam As String Wachtwoord As String Email As String Aangemeld As Boolean

End Structure Inlogpagina

Besturingselementen

Eigenschappen

btnAanmelden

Text: Aanmelden

btnRegistreren

Text: Registreren

Implementatie Private Sub btnRegistreren_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnRegistreren.Click Me.Response.Redirect("Registreren.aspx") End Sub Private Sub btnAanmelden_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAanmelden.Click Me.Response.Redirect("Aanmelden.aspx") End Sub Verklaring Met de methode Redirect van het Response object, wordt de aangegeven pagina doorgestuurd. Opgelet: indien de pagina zich in een andere map bevindt, geef dan het pad op.

VVKSO

Werkgroep Handel


Registreren

De verschillende invoervelden worden voorzien op een pagina. Aan die invoervelden worden de nodige validatiecontrols toegevoegd. De gegevens worden verstuurd via een knop Registreer. Plaats txtNaam, txtWachtwoord, txtWachtwoord2, txtEmail en btnRegistreer op de pagina.

Plaats naast txtNaam, txtPaswoord en txtPaswoord2 een RequiredFieldValidator: rfvNaam, rfvWachtwoord, rfvWachtwoord2. Plaats een ValidationSummary besturingselement op de pagina. Geef gepaste waarden aan de eigenschappen Name, ControlToValidate, ErrorMessage, Display en Text. Met de waarde Dynamic voor Display en de waarde * voor Text verberg je de foutboodschap en verschijnt naast het betrokken object een * in geval van fout. In dat geval geef je een overzicht van de foutmeldingen via een ValidationSummary.

VVKSO


Werkgroep Handel

Met een CompareValidator kun je de inhoud vergelijken met de inhoud van een andere control of met een ingevoerde waarde. Gebruik deze validator voor txtWachtwoord2.

Met een ReqularExpressionValidator wordt gecontroleerd of de invoer klopt met een bepaald invoermasker. Gebruik deze validator voor txtAdres. Je kiest de gepaste expressie via de Regular Expression Editor (klik op de … knop).

Implementatie gebeurtenisprocedure Private Sub Page_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Dim objSurfer As Gebruiker If Me.IsPostBack Then objSurfer.Naam = txtNaam.Text objSurfer.Wachtwoord = txtWachtwoord.Text objSurfer.Email = txtEmail.Text If GegevensWegschrijven() Then objSurfer.Aangemeld = True Session("Surfer") = objSurfer Me.Response.Redirect("Home.aspx") Else lblBoodschap.Text = "Er zijn problemem bij het registreren" End If End If End Sub

VVKSO

Werkgroep Handel


Private Function GegevensWegschrijven() As Boolean Return True End Function Verklaring •

Session("Surfer") = objSurfer

De gegevens van de surfer moeten gekend zijn in de verschillende pagina’s van de website. Een ‘globale’ variabele declareren zoals bij een Windows Applicatie gaat niet bij een Web Applicatie. Hier moet je een Session variabele gebruiken. Via de sleutel “Surfer” kun je de variabele bereiken in alle pagina’s van het project. Voer het project uit. Vraag in de browser de broncode op (Beeld, Bron). Hoe zie je dat de validatie aan de client-zijde gebeurt? Controleer de werking.

5.14

Werking van ASP.NET

De gehele webpagina met de bijbehorende besturingselementen is een toepassing, geschreven in een 'uitgebreide' HTML, die gebruik maakt van een bijkomende set besturingselementen, de servercontrols. Wanneer een gebruiker een bestand met de extensie *.aspx opvraagt, gebeurt het volgende. •

Indien een client via de webbrowser de webpagina de eerste keer bevraagt, wordt deze gecompileerd, wat net iets langer duurt dan bij de bevraging van een gewone ASP-toepassing. Deze toepassing genereert dan de nodige HTML-code op de server die teruggestuurd wordt naar de client. Voorbeeld.asp x

Stap 1: Client vraagt voorbeeld.aspx

Stap 2

Internet of intranet

Stap 3: webserver bezorgt HTML-code aan client

•

compiler

webserver

Gecompileerde code

Wanneer een vraag (request) voor een aspx-file, die al gecompileerd werd bij een vorige bevraging, binnenkomt bij de webserver, dan wordt meteen de gecompileerde versie gebruikt waardoor de aanvraag zeer snel afgehandeld kan worden. Zolang IIS blijft werken en er niets verandert aan de toepassing, wordt deze niet meer gecompileerd en zal de webserver vlug antwoord kunnen geven op een vraag van dezelfde of een andere client-computer.

VVKSO


Werkgroep Handel

Voorbeeld.asp x

Stap 1: Client vraagt voorbeeld.aspx

Stap 2

Internet of intranet

Stap 3: webserver bezorgt HTML-code aan client

compiler

webserver

Gecompileerde code

Als je een nieuwe versie van het bestand naar de server kopieert in dezelfde map wordt het oude bestand overschreven. Dit doe je als de aspx-file (met opmaak) of de vb -file (met code) gewijzigd is. De Common Language Runtime (CLR) merkt dit op en hercompileert het bestand. Dit gebeurt dus on the fly, bij de eerste bevraging van een gebruiker. Daarna wordt weer de gecompileerde versie gebruikt totdat er opnieuw wijzigingen optreden. Door de compilatie worden server controls omgezet in 'gewone' HTML controls.

5.15

Oefeningen

1

Maak een aspx-pagina die de tekst 'Hoera het is weekend' weergeeft op weekenddagen en het aantal nachtjes slapen voor het weer weekend is op andere dagen.

2

Maak een aspx-pagina met calendar controls om een begin- en een einddatum aan te duiden. Na ingave worden de ingegeven data in gewone datumnotatie weergegeven.

3

Maak een aspx-pagina om een wachtwoord in te voeren. Als het wachtwoord juist is verschijnt de tekst 'Proficiat'.

VVKSO

Werkgroep Handel


5.16

Overzicht

5.16.1

Server controls

Aan server controls kan code toegevoegd worden die aan de serverkant wordt uitgevoerd. Server controls zien er in principe als volgt uit (zonder eventuele facultatieve attributen): waarde of Het is belangrijk op te merken dat server controls altijd een eind-tag moeten hebben en dat de waarde van attributen tussen aanhalingstekens (dubbele quotes) of apostrofs (enkele quotes) moeten staan. Dit komt omdat server control code well-formed moet zijn, een vereiste die van Extensible Markup Language (XML) is overgenomen. XHTML, de nieuwste versie van HTML, moet ook well-formed zijn, en is in feite ook alleen maar een vorm van XML. De server controls zijn dus eigenlijk ook stukjes XML.

5.16.2

Klasse Page

Het webformulier wordt behandeld door de klasse page. 

Belangrijke eigenschappen

Eigenschap

Beschrijving

IsPostBack

Boolean. Geeft aan of het formulier de eerste keer wordt geladen of niet.

Response

Laat toe informatie terug te sturen met de pagina. Bvb.: Response .Write.

Request

Laat toe informatie op te halen die met de pagina-aanvraag is meegestuurd. Bvb. Request.PhysicalApplicationPath.

5.16.3

Session object

In het Session object kunnen variabelen bijgehouden worden. Voorbeeld: Session(“Naam”) = “Ria”

VVKSO


Werkgroep Handel

6

Gegevensbeheer met ADO.NET • • • •

6.1

ODBC drivers, OLEDB providers ADO.NET klassen Een verbinding maken met een databank Connected en disconnected toegang

Programmatorisch een databank benaderen

Heel veel toepassingen maken gebruik van databanken. Databanken kunnen in VB.NET aangesproken worden via de klassen van de namespace System.Data. Het geheel van deze klassen wordt ADO.NET (ADO staat voor ActiveX Data Objects) genoemd. Hoe de gegevens van een databank weggeschreven en gelezen worden, hangt af van het DBMS (Database Management System) waarmee de databank beheerd wordt: bijvoorbeeld MS Access, Microsoft SQL Server, Oracle enz. Dat is natuurlijk vervelend voor toepassingen die een dergelijke databank willen benaderen. Elke databank van een andere producent zou op een andere manier moeten benaderd worden. Het probleem is een beetje hetzelfde als bij de randapparaten van verschillende producenten. Voor hardware is het probleem opgelost met stuurprogramma's of drivers. Voor databanken heeft men ongeveer hetzelfde gedaan. In deze context spreekt men van providers i.p.v. drivers. ODBC, Open Database Connectivity was een eerste technologie die de koppeling legde tussen een databank en programmeersoftware. De verschillende producenten koppelde ODBC drivers aan hun databanken. OLEDB is een recentere technologie ontwikkeld door Microsoft. Heel wat databanken hebben ook OLEDB providers. ADO.NET voorziet klassen om met die verschillende providers te communiceren: System.Data.OLEDB voor databanken met een OLEDB driver zoals MS Access databanken;

ADO.NET (System.Data.OLEDB)

OleDb-provider voor MS -Access

OleDb-provider voor Oracle

OleDb-provider voor ...

MS Access DB

Oracle DB

… DB

System.Data.ODBC voor databanken met een ODBC driver (analoog aan vorige maar met ODBCproviders). De meeste professionele DBMS-sen hebben een ODBC driver omdat dit de eerst beschikbare technologie was. System.Data.SQLClient specifiek voor Microsoft SQL Server 2000 en hoger.

VVKSO

Werkgroep Handel


ADO.NET (System.Data.SqlClient)

Microsoft SQLServer DB

Microsoft SQL Server databanken hebben ook een OLEDB driver, dus strikt genomen kunnen ze ook benaderd worden met de klassen van System.Data.OLEDB. Dit werkt echter trager, juist door de OLEDB-laag die er dan tussen zit. Deze drie namespaces System.Data.OLEDB, System.Data.ODBC en System.Data.SqlClient worden ADO.NET providers genoemd. In dit hoofdstuk leer je de klassen van System.Data.OLEDB kennen. De klassen in System.Data.SQLClient en System.Data.ODBC zijn volkomen gelijkaardig en hebben dezelfde functionaliteit. Vergelijk met Object Browser de klassen in de 3 namespaces. De namespace System.Data is het hart van de ADO.NET structuur, de klassen ervan zijn volkomen onafhankelijk van het soort database dat aangesproken wordt. Opmerking In het overzicht op het einde van dit hoofdstuk, vind je de tags voor de naamgeving van de objecten van de belangrijkste klassen.

6.2

Een verbinding maken met een databank

In wat volgt ga je de MS Access database ArtemisVS.mdb programmatorisch benaderen. Open de database in MS Access om ze even te bekijken zodat je ongeveer weet wat er in staat. Maak een nieuw Windows Application project Verbinding in VB.NET. Er zijn verschillende manieren om een verbinding met een databank te realiseren. Hieronder wordt een zeer eenvoudige werkwijze beschreven. Open Server Explorer. Gebruik het View-menu of het corresponderende tabblad in het linker paneel. Het Server Explorer venster geeft een grafische toegang tot diverse services beschikbaar op je computer.

VVKSO


Werkgroep Handel

De knoppen op de werkbalk zijn van links naar rechts: Refresh, Stop, Connect to database en Connect to server. Klik op Connect to database. In het tabblad Voorziening (Provider) kies je de OLEDB-provider die bij het bestandstype van de databank hoort. Voor een MS Access databank is dat Microsoft Jet 4.0 OLEDB Provider. In het tabblad Verbinding selecteer je de database die je wenst te gebruiken. Daarna klik je op de knop Verbinding Testen om te zien of alles OK is. Als je een MS Access niet specifiek hebt beveiligd, is de gebruikersnaam Admin (zonder wachtwoord).

Doe dit en sluit daarna het venster.

In Server Explorer wordt de gemaakte verbinding weergegeven. Als je ze openvouwt, krijg je alle tabel- en query-objecten die zich in de databank bevinden te zien met hun structuur. Dubbelklik op een tabelnaam of een querynaam. Je krijgt de inhoud van de tabel of query te zien in de ontwerpruimte. Voor elke tabel is een apart tabblad voorzien. Met de knoppen van de werkbalk Query kun je verschillende vensters in de ontwerpruimte openen.

Experimenteer hiermee.

VVKSO

Werkgroep Handel


Je bent rechtstreeks verbonden met de databank. Voeg je bijvoorbeeld in Visual Studio een categorie toe, dan wordt die categorie rechtstreeks in de databank toegevoegd. Test dit. In de Enterprise editie kun je ook de structuur van de database wijzigen. In de Professional Editie kan dat niet. Een Data Connection die je gemaakt hebt, blijft ter beschikking in Server Explorer, ook voor andere projecten. Je kunt de verbinding sluiten via menuoptie Close Connection van het snelmenu. De verbinding wordt automatisch terug geopend als je dubbelklikt op een tabelnaam.

6.3

Connected/disconnected toegang

Het bevragen en aanpassen van gegevens in een databank via ADO.NET gebeurt typisch met een SQL-statement. De SQL-statement wordt toegekend aan een eigenschap (CommandText) van het object dat gebruikt wordt voor de communicatie met de database. ADO.NET kent twee manieren van datatoegang. -

Ofwel werk je rechtstreeks met de gegevens in de databank (de verbinding blijft open gedurende de bewerking).

-

Ofwel lees je een hele reeks data in en stokkeer je die in een cache DataSet genoemd. Je werkt met de gegevens in de DataSet zonder een open verbinding met de databank. De verbinding met de databank wordt onmiddellijk na het inlezen van de gegevens gesloten.

VVKSO


Werkgroep Handel

De eerste manier wordt connected toegang genoemd, de tweede manier disconnected toegang. Het soort toegang dat je gebruikt hangt af van wat je precies wilt doen met de gegevens van de database.

6.4

Connected toegang

Het bevragen en aanpassen van de gegevens wordt beheerd via de klasse OleDbCommand of SQLCommand afhankelijk van het type database.

Permanente verbinding

Command

Een OleDb/SQLCommand bevat een commando voor het selecteren of aanpassen van gegevens van de database, meestal is dit een SQL-statement.

6.4.1

Wijzigingen aanbrengen

Project

Postnummer

Type

Windows Application

Doel

Connected toegang: wijzigingen aanbrengen

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Wijzig in de tabel tblKlanten van de database ArtemisVS alle postnummers 3020 in 3021.  Uitwerking Maak een nieuw project Postnummer. Maak een formulier frmStart met een Start-knop voor de uitvoering van de wijziging. 

De databaseverbinding Open Server Explorer.

De verbinding met ArtemisVS die je vroeger maakte is beschikbaar. Sleep de verbinding naar het formulier. Neem het paswoord mee op (kies voor Include in het dialoogvenster). Er wordt een OleDbConnection-object in de componentenruimte geplaatst.

VVKSO

Werkgroep Handel


Bekijk de eigenschappen van OleDbConnection1. Geef het connectionobject de naam: cnnArtemisVS. Tot welke namespace behoort de klasse waarvan cnnArtemisVS een instantie is? Als je de muisaanwijzer op de waarde van de eigenschap ConnectionString plaatst, dan krijg je de volledige inhoud te zien in een apart kader. De Connectionstring bevat allerlei parameters om de verbinding op een correcte manier te verzekeren. De waarde van ConnectionString, opgesplitst in de verschillende parameters, is ongeveer als volgt. Jet OLEDB:Global Partial Bulk Ops=2; Jet OLEDB:Registry Path=; Jet OLEDB:Database Locking Mode=1; Data Source="C:\databanken\artemisVS.mdb"; 'pad naar de database Jet OLEDB:Engine Type=5; Provider="Microsoft.Jet.OLEDB.4.0"; Jet OLEDB:System database=; Jet OLEDB:SFP=False; persist security info=False; Extended Properties=; Mode=Share Deny None; Jet OLEDB:Encrypt Database=False; Jet OLEDB:Create System Database=False; Jet OLEDB:Don't Copy Locale on Compact=False; Jet OLEDB:Compact Without Replica Repair=False; User ID=Admin; Jet OLEDB:Global Bulk Transactions=1 Hoe heet de provider van de database? Waar herken je informatie over de vergrendeling van de database? Is de database encrypted? Wat wil dat zeggen? Van welke parameter moet je de waarde aanpassen als je een relatief pad wilt gebruiken voor de locatie van de database? VVKSO


Werkgroep Handel

Je kunt de ConnectionString ook terugvinden in het codevenster in de Windows Form Designer generated code.



Het OleDbCommand

Voor het aanpassen van de gegevens heb je een object van de klasse OleDBCommand nodig. Deze klasse heeft twee belangrijke eigenschappen: Connection: naam van de verbinding die moet gebruikt worden. CommandText: SQL-statement. Sleep een OleDBCommand vanuit het tabblad Data van Toolbox naar het formulier en noem het besturingselement ocmdPostnr. In het eigenschappenvenster kun je dan de eigenschappen Name, Connection en CommandText de gewenste waarde geven. Voor de eigenschap CommandText is Query Builder ter beschikking.

Met Query Builder kun je een SQL-UPDATE (of ander statement) maken. Kies hiervoor in het snelmenu van het bovenste paneel Change Type, Update (of het gewenste type). Query Builder werkt op dezelfde manier als het query-ontwerpscherm van MS Access. Het queryraster is wel gedraaid: de geselecteerde velden staan onder elkaar i.p.v. naast elkaar.

VVKSO

Werkgroep Handel


Voor het uitvoeren van de wijzigingen, gebruik je de methode ExecuteNonQuery() van het OleDBCommand. Voor je deze methode kunt uitvoeren moet je eerst de verbinding openen. Na het uitvoeren van de methode sluit je de verbinding terug. 

Gebeurtenisprocedure Voeg de volgende gebeurtenisprocedure toe.

Private Sub btnStart_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnStart.Click cnnArtemis.Open() ocmdPostnr.ExecuteNonQuery() cnnArtemis.Close() End Sub Test de werking.  Uitbreiding De methode ExecuteNonQuery() geeft het aantal aangepaste records terug (type: Integer). Breid het project uit zodat het aantal aangepaste records weergegeven wordt. Breid het project uit zodat de prijs van alle producten via een tweede knop kan verhoogd worden met 1,5 %.

6.4.2

Eén gegeven uit de database halen

In de vorige paragraaf werd de methode ExecuteNonQuery gebruikt om de SQL-Statement van het OleDbCommand uit te voeren. Deze methode gebruik je als je gegevens in de database wilt wijzigen. NonQuery verwijst naar SQL-statements die wijzigingen aanbrengen (UPDATE, INSERT, DELETE). Als je een andere soort SQL-statement wilt uitvoeren, dan moet je een andere methode van het OleDBCommand-object gebruiken. Voor een SELECT-statement waarmee slechts één gegeven opgevraagd wordt, is de methode ExecuteScalar geschikt. De methode ExecuteScalar geeft de eerste kolom van de eerste rij van de resultaatset van het (SELECT)SQL-commando. Het resultaat is van het algemene gegevenstype Object. Voor het gebruik ervan zul je dus meestal een conversie van het type moeten doen. OleDbCommand

E ExecuteScalar

Object

Voorbeeld Project

Aantallen

Type

Windows Application

Doel

Connected toegang: één gegeven ophalen

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

VVKSO


Werkgroep Handel

 Probleemstelling Maak een formulier waarin het aantal klanten, het aantal werknemers en het aantal leveranciers van Artemis getoond worden.

 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmAantallen Breng de besturingselementen (labels) aan om het aantal klanten, werknemers en leveranciers weer te geven. Noem de labels waar de aantallen in moeten verschijnen lblKlanten, lblWerknemers en lblLeveranciers. Breng een verbinding met ArtemisVS.mdb aan (Server Explorer), noem ze cnnArtemis. Sleep een OleDbCommand naar het formulier. Noem dit ocmdAantal.

Pas de eigenschap Connection aan.

VVKSO

Werkgroep Handel


Het aantal klanten, het aantal werknemers en het aantal leveranciers moet telkens met een ander SQL-statement opgehaald worden. Daarom wordt de eigenschap CommandText niet ingevuld in de design-mode (statisch) maar in een procedure, dus in runtime (dynamisch). 

Gebeurtenisprocedure

De aantallen moeten meteen op het scherm verschijnen als het formulier geopend wordt. Koppel je de volgende code aan de gebeurtenis Load van het formulier. Private Sub frmAantallen_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load cnnArtemis.Open() 'aantal klanten ocmdAantal.CommandText = "SELECT COUNT(Klantnr) FROM tblKlanten" lblKlanten.Text = ocmdAantal.ExecuteScalar.ToString 'aantal werknemers ocmdAantal.CommandText = "SELECT COUNT(WerknemerID) FROM" _ & " tblWerknemers" lblWerknemers.Text = ocmdAantal.ExecuteScalar.ToString 'aantal leveranciers ocmdAantal.CommandText = "SELECT COUNT(Leveranciersnummer)" _ & " FROM tblLeveranciers" lblLeveranciers.Text = ocmdAantal.ExecuteScalar.ToString cnnArtemis.Close() End Sub  Uitbreiding Breid het programma uit zodat ook de totale waarde van de voorraad weergegeven wordt.

6.4.3

Meerdere gegevens gebruiken

Ook als je meerdere gegevens wilt gebruiken heb je een SELECT-statement nodig. Voor het uitvoeren van een dergelijk statement gebruik je de methode ExecuteReader van het OleDbCommand-object. Met de methode ExecuteReader van een OleDbCommand-object wordt een OleDBDataReaderobject gecreëerd. OleDbCommand

ExecuteReader ()

OleDbDataReader

Met behulp van het OleDBDataReader-object kun je de individuele gegevens van de database aanspreken en verwerken. Je kunt echter alleen voorwaarts in de database gaan. Wijzigingen zijn niet mogelijk (SELECT-statement!) Voorbeeld Project

Werknemerslijst

Type

Windows Application

Doel

Connected toegang: meerdere gegevens gebruiken

VVKSO


Werkgroep Handel

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling ID, naam en voornaam van de werknemers van Artemis moeten worden weergegeven in een formulier, alfabetisch gerangschikt op naam.

 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmWerknemers Plaats een (groot) tekstvak op het formulier: txtWerknemerslijst. Windows Forms objecten Object

Eigenschap

Waarde

txtWerknemerslijst

Multuline

True

ReadOnly

True

Tabstop

False

Wat is de betekenis van deze eigenschappen? Waarom worden ze hier gebruikt? Data objecten Object

Eigenschap

Waarde

Connection

cnnArtemisVS

cnnArtemis ocmdWerknemers

VVKSO

Werkgroep Handel


De eigenschap CommandText van ocmdWerknemers moet de eigenlijke SQL-statement bevatten. Je mag die rechtstreeks intypen of je gebruikt Query Builder. Klik op de knop

om Query Builder te openen.

Voeg tblWerknemers toe en selecteer de vereiste velden. Stel de sortering in op Familienaam.

De gegenereerde SQL-statement wordt toegekend aan de eigenschap CommandText.

VVKSO


Werkgroep Handel

Controleer dit. 

OleDbDataReader

Het DataReader-object dat je nodig hebt voor de eigenlijke communicatie met de database, creëer je in de code. Het is immers het resultaat van het uitvoeren van de methode ExecuteReader van het OleDbCommand. Declaratie Dim odrDataReader as OleDb.OleDbDataReader Creatie odrDataReader=ocmdWerknemers.ExecuteReader() De gevraagde gegevens kunnen op het formulier gebracht worden met de volgende code. Implementatie De lijst moet verschijnen als het formulier geopend wordt. De code wordt gekoppeld aan de gebeurtenis Load van het formulier. Private Sub frmWerknemers_Load(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load

End Sub

Dim odrWerknemers As OleDb.OleDbDataReader cnnArtemisVS.Open() odrWerknemers =ocmdWerknemers.ExecuteReader Do While odrWerknemers.Read txtWerknemerslijst.Text = txtWerknemerslijst.Text & odrWerknemers.Item("WerknemerID").ToString & vbTab _ & odrWerknemers.Item("Familienaam").ToString & " " _ & odrWerknemers.Item("Voornaam").ToString & vbCrLf Loop odrWerknemers.Close() cnnArtemisVS.Close()

Verklaring •

Private Sub frmWerknemers_Load(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load

De code wordt gekoppeld aan de gebeurtenis Load van het formulier zodat het tekstvak onmiddellijk gevuld op het formulier verschijnt. •

Dim odrWerknemers As OleDb.OleDbDataReader

Declaratie van de Datareader. •

cnnArtemisVS.Open()

Openen van de databaseverbinding. De verbinding moet geopend zijn voor je het DataReader-object kunt initialiseren. •

odrWerknemers =ocmdWerknemers.ExecuteReader

Initialisatie van de DataReader

VVKSO

Werkgroep Handel


•

Do While odrWerknemers.Read txtWerknemerslijst.Text = txtWerknemerslijst.Text & vbCrLf _ & odrWerknemers.Item("WerknemerID").ToString & vbTab _ & odrWerknemers.Item("Familienaam").ToString & " " _ & odrWerknemers.Item("Voornaam").ToString & vbCrLf Loop

Herhaling met beginvoorwaarde objDataReader.Read. De methode Read verplaatst de DataReader naar de volgende record. Als dit record bestaat wordt True teruggeven, anders False. D.w.z. dat de herhaling eindigt nadat de laatste record gelezen is. Het tekstvak wordt opgevuld met de gegevens van een werknemer op een nieuwe regel. In de code worden de constanten vbCrLf en vbTab gebruikt. Deze zijn gedefinieerd in de klasse ControlChars van de namespace Microsoft.VisualBasic. Wat is hun betekenis? •

odrWerknemers.Close() cnnArtemisVS.Close()

DataReader-object en databaseverbinding worden gesloten. De volgorde is belangrijk. Waarom? Voeg de code toe en test de werking. Implementatie 2 Volgende code geeft hetzelfde resultaat. Private Sub frmWerknemers2_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Dim odrWerknemers As OleDb.OleDbDataReader Dim objLijn(2) As Object cnnArtemis.Open() odrWerknemers = ocmdWerknemers.ExecuteReader(CommandBehavior.CloseConnection) Do While odrWerknemers.Read odrWerknemers.GetValues(objLijn) txtWerknemers.Text &= objLijn(0).ToString & vbTab _ & objLijn(1).ToString & " " & objLijn(2).ToString & vbCrLf Loop odrWerknemers.Close() End Sub Wanneer wordt de connection gesloten? Waar is dat bepaald? Wat is de betekenis van Dim objLijn(2) As Object? Welke methode wordt gebruikt om de gegevens in te lezen?

VVKSO


Werkgroep Handel

E X

6.4.4

CommandType

R

In bovenstaande voorbeelden werd telkens gebruik gemaakt van een SQL-statement in de eigenschap CommandText om de gegevens te benaderen. Je kunt echter ook de naam van een tabel opgeven of de naam van een query. De waarde van de eigenschap CommandType bepaald hoe de eigenschap CommandText moet geïnterpreteerd worden:

A

Text → SQL-statement

T

Stored procedure → naam van een query voor een Access database of van een stored procedure in een SQL-Server database. TableDirect → naam van een tabel. Maak een project dat alle gegevens van de producten, waarvan de voorraad kleiner is dan het bestelpunt, in een tekstvak schrijft. Maak gebruik van een OleDBCommand met CommandType TableDirect

6.4.5

Exception handling

Als je met databases werkt, is het extra belangrijk dat je Exception handling voorziet. Er kan immers van alles misgaan bij de communicatie met de database. In de volgende code is Exception handling voorzien. Private Sub frmWerknemers_Load(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Dim odrWerknemers As OleDb.OleDbDataReader Try cnnArtemisVS.Open() Catch myException As System.Exception MessageBox.Show(myException.Message) End Try If cnnArtemisVS.State = ConnectionState.Open Then Try odrWerknemers =ocmdWerknemers.ExecuteReader Do While odrWerknemers.Read txtWerknemerslijst.Text = txtWerknemerslijst.Text & vbCrLf _ & odrWerknemers.Item("WerknemerID").ToString & vbTab _ & odrWerknemers.Item("Familienaam").ToString & " " _ & odrWerknemers.Item("Voornaam").ToString & vbCrLf Loop odrWerknemers.Close() cnnArtemisVS.Close() Catch myException As System.Exception MessageBox.Show(myException.Message) Finally cnnArtemisVS.Close() End Try End If End Sub

VVKSO

Werkgroep Handel


Verklaring Try

•

cnnArtemisVS.Open() Catch myException As System.Exception MessageBox.Show(myException.Message) End Try

Er wordt specifiek getest of het openen lukt. Indien het niet lukt wordt de foutboodschap weergegeven. If cnnArtemisVS.State = ConnectionState.Open Then

•

De rest van de code mag enkel uitgevoerd worden als de database echt geopend is. Vandaar dat de rest van de code binnen een if-blok staat waarin dit gecontroleerd wordt. Try … Catch myException As System.Exception MessageBox.Show(myException.Message) Finally cnnArtemisVS.Close() End Try

•

De rest van de code is eveneens van Exception handling voorzien. De code achter Finally wordt uitgevoerd nadat de eigenlijke foutafhandeling (Catch-blok) uitgevoerd is. Vermits de verbinding openstaat, dient ze ook gesloten te worden als er een fout optreedt. Voeg de Exception handling toe en test het programma opnieuw. Verplaats het databasebestand op de harde schijf om te zien of de Exception handling effectief werkt. 

Opmerking

In veel gevallen is het nodig om de inhoud van een veld te controleren op Null zijn omdat de eigenschap Text van een besturingselement geen Null aanvaard. Dit kan met de eigenschap IsDBNull van de DataReader. De eigenschap heeft de waarde True bij Null, anders False. Als argument geef je het rangnummer van de kolom op (te beginnen bij 0). Voorbeeld If odrWerknemers.IsDBNull(2) then txtVoornaam.Text = String.Empty else txtVoornaam.Text = odrWerknemers.Item("veldnaam").Tostring end if Een andere manier van werken is er steeds voor te zorgen dat het tekstvak minimum leeg is. Voorbeeld txtVoornaam.Text = String.Empty & odrWerknemers.Item("veldnaam").Tostring  Uitbreiding Pas het programma aan zodat je een betere opmaak verkrijgt. (Tip: gebruik 3 verschillende tekstvakken, labels of listboxen.)

VVKSO


Werkgroep Handel

6.4.6

Overzicht connected toegang

Afhankelijk van het soort SQL-statement, gebruik OleDb/SQLCommand om het statement uit te voeren. •

je

een

andere

methode

van

SELECT, meerdere gegevens → ExecuteReader o

Resultaat: OleDb/SQLDataReader

Het object van de klasse OleDb/SQLDataReader wordt gebruikt om de afzonderlijke gegevens te benaderen. •

SELECT, één gegeven → ExecuteScalar o

•

Resultaat: Object (één waarde)

INSERT, DELETE, SET → ExecuteNonQuery o

Resultaat: Integer (aantal betrokken rijen)

Connected toegang is geschikt als gegevens alleen-voorwaarts gelezen moeten worden, er slechts één gegeven dient opgehaald te worden of als gegevens in blok (met één SQL-statement) gewijzigd moeten worden, m.a.w. als de gegevens onmiddellijk verwerkt worden.

6.5

Disconnected toegang

Bij disconnected toegang worden de gegevens opgehaald en dan verwerkt terwijl de verbinding gesloten is. Dit is interessant als je met meerdere gegevens uit de database wilt werken en deze in willekeurige volgorde wenst te benaderen en/of indien je ze wenst te wijzigen. Als de database op een ander toestel in het netwerk staat, is de belasting van het netwerk minimaal. Tijdens de verwerking van de gegevens is er immers geen verbinding met de database en dus ook geen corresponderend gegevenstransport.

6.5.1

DataSet en DataAdapter

Disconnected toegang maakt gebruik van de klassen OleDbDataAdapter (SQLDataAdapter) en DataSet.

Geen permanente verbinding

DataAdapter

DataSet

Een DataSet bestaat uit een verzameling DataTables en de relaties tussen die DataTables. De DataSet zit in het lokale geheugen. Het is een weerspiegel van de gehele database of een gedeelte hiervan.

VVKSO

Werkgroep Handel


DataSet •

Tables (DataTableCollection) o

DataTable  Rows (DataRowCollection) DataRow  Colums (DataColumnCollection) DataColumn

•

Relations (DataRelationCollection) o

DataRelation

Elke verzameling van records die door een Select-commando van een DataAdapter uit de databank wordt opgehaald wordt een DataTable in de DataSet. In de DataSet kan hiermee gewerkt worden zoals met een 'gewone' tabel: er kunnen rijen worden toegevoegd, bestaande rijen worden bijgewerkt en verwijderd. De wijzigingen worden teruggestuurd naar de DataAdapter om de databank bij te werken. De methode Fill van de DataAdapter brengt de gewenste gegevens van de database in de DataSet. De methode Update van de DataAdapter brengt de eventueel gewijzigde gegevens van de DataSet naar de database. Fill OleDbDataAdapter

DataSet Update

De DataAdapter is verantwoordelijk voor de verbinding met de database en is daarom afhankelijk van het type database: OleDbAdapter, SqlAdapter, … De DataSet is onafhankelijk van het type database.

6.5.2

DataSet met gegevens uit één tabel

Project

Categorieën

Type

Windows Application

Doel

DataSet

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling De gegevens van de productcategorieën van Artemis worden weergegeven in een tabel. Er kunnen wijzigingen in aangebracht worden.

VVKSO


Werkgroep Handel

 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmCategorieën 

DataAdapter

Voor disconnected toegang heb je een DataAdapter- en een DataSet-object nodig. De DataAdapter zorgt voor de communicatie met de database via SQL- statements. Sleep een OleDbDataAdapter naar het formulier vanuit de Data groep van Toolbox. Er komt hulp opdagen: de Data Adapter Configuration Wizard. Kies de al gemaakte verbinding (connection) met ArtemisVS.mdb. Als de verbinding die je nodig hebt nog niet bestaat, kun je ze hier aanmaken.

Het slechte nieuws is dat een MS Access database enkel kan benaderd worden via SQLstatements. Het goede nieuws is dat de wizard je zal helpen om ze te genereren.

VVKSO

Werkgroep Handel


Kies in het volgende dialoogvenster de knop Query Builder om de SQL-statement aan te maken. Bouw de query op. Let hierbij op de volgorde van de velden.

Met de snelmenuoptie Run van het bovenste paneel kun je het resultaat van de query bekijken in het onderste paneel.

In het volgende dialoogvenster wordt de gegenereerde SELECT-statement getoond.

VVKSO


Werkgroep Handel

Tenslotte geeft de wizard aan welke SQL-commando’s worden gegenereerd. Met ieder commando komt een ander bewerkingstype overeen.

Na het beëindigen van de wizard, staan er 2 objecten in het componentenvak van het formulier .

Bekijk de eigenschappen van het OleDbDataAdapter-object. Er zijn 4 Command-eigenschappen: DeleteCommand, InsertCommand, SelectCommand en UpdateCommand. Elk hiervan is een OleDbCommand voor een ander type SQL-statement. Met dezelfde DataAdapter kunnen gegevens geselecteerd, gewijzigd, verwijderd en toegevoegd worden.

Open SelectCommand.

VVKSO

Werkgroep Handel


Je herkent de OleDBCommand.

eigenschappen

van

een

De eigenschap CommandText bevat de Select statement. De eigenschap Connection bevat alle gegevens die nodig zijn om een verbinding met de database te leggen. Het DataAdapterobject zal autonoom de dataverbinding beheren.

Noem de DataAdapter odaCategories en de verbinding cnnArtemis. Open de builder bij de eigenschap TableMappings van odaCategories. De DataAdapter zal gebruikt worden om een DataSet te genereren. In het dialoogvenster Table Mappings kun je de namen van de gegenereerde tabel en de kolommen vastleggen. Standaard zijn die dezelfde als van de oorspronkelijke tabel. Noem de tabel in de DataSet tblCat. Geef de kolom die correspondeert met Figuur als naam Tekening en klik op OK.

VVKSO


Werkgroep Handel

Geef geschikte namen voor je de DataSet genereert (zie volgende paragraaf). 

DataSet Roep het snelmenu van odaCategories op en selecteer Generate Dataset… Noem de nieuwe DataSet dtsCat.

Er wordt een nieuwe klasse aangemaakt die de members van de klasse DataSet erft, maar waaraan eigenschappen zijn toegevoegd, o.a. in dit geval de eigenschap tblCategories die de corresponderende DataTable bevat. Het DataSet-object ObjdtsCat, dat in het componentenvak verschijnt, is een instantie van de nieuwe klasse. Wijzig de naam in objdtsCat Het bestand dtsCat.xsd is een XML-schema dat de opbouw van de dataset beschrijft. De declaratie van de klasse dtsCat wordt bijgehouden in een bestand dtsCat.vb. Dit bestand wordt niet getoond in Solution Explorer. Door een DataSet te genereren bepaal je eigenlijk de structuur van het DataSet-object. De eigenlijke gegevens worden in het DataSet-object gebracht in code met behulp van de methode Fill van de DataAdapter (zie verder). 

Datagrid

Om gegevens van een gegevensbron op een eenvoudige manier weer te geven in tabelvorm, gebruik je een besturingselement van het type DataGrid. Sleep een Datagrid (Windows Forms groep in Toolbox) naar het formulier en wijzig de naam in dgrCat. De binding van het besturingselement met de gegevensbron kan gelegd worden in het eigenschappenvenster of in code. Databinding wordt uitvoerig besproken in het volgende hoofdstuk. In het eigenschappenvenster gebruik je de eigenschappen:

VVKSO

Werkgroep Handel


•

DataSource: het DataSet-object waarin de gegevens staan;

•

DataMember: de weer te geven DataTable uit die Dataset. Geef de eigenschap DataSource van dgrCat de waarde: objdtsCat en de eigenschap DataMember de waarde tblCat.

Je mag als DataSource ook objdtsCat.tblCat selecteren. Je dient dan geen waarde te geven aan de eigenschap Member. Test het programma. Je krijgt een lege tabel te zien omdat het datagrid-object wel verbonden is met de dataset, maar de dataset is nog niet opgevuld, er zitten nog geen data in. Via menuoptie Auto Format van het snelmenu van de Datagrid in Design-mode, kun je een voorgedefinieerde opmaak aan het Datagrid-object geven.

Door je keuze worden de lay-outeigenschappen zoals AlternatingBackcolor, BackgroundColor … ingevuld. 

De methode Fill

Je leest de data in met de methode Fill van de OleDbDataAdapter. odaCat.Fill(objdtsCat) Om de data op te halen uit de database gebruikt de methode Fill de SQL-statement in de eigenschap SelectCommand.CommandText van de DataAdapter Het vullen van de DataSet gebeurt bij het laden van het formulier. Private Sub frmCategorieën_Load(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load odaCategories.Fill(objdtsCat) End Sub Voeg deze code toe. Test het programma.

VVKSO


Werkgroep Handel

Bovenaan de datagrid staan kolomknoppen waarmee je een sortering kunt uitvoeren en de breedte van de kolommen kunt bepalen. Kun je de inhoud van de kolom Tekening verklaren? Ingesloten figuren kunnen niet weergeven worden in een DataGrid. Opmerking: de methode Fill geeft het aantal toegevoegde rijen terug (type: Integer). 

De methode Update

Je kunt veranderingen aanbrengen aan de gegevens, maar deze gebeuren enkel in het DataSetobject. Om de aangepaste gegevens weg te schrijven heb je weer het DataAdapter-object nodig. Voeg aan het formulier een knop btnBewaar toe. Voeg de volgende gebeurtenisprocedure toe. Private Sub btnBewaar_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnBewaar.Click odaCategories.Update(objdtsCat) End Sub De methode Update maakt gebruik van de SQL-statements in DeleteCommand, InsertCommand en UpdateCommand. Test het programma opnieuw: breng een wijziging aan en klik op de knop btnBewaar. Ga na of de wijzigingen doorgevoerd zijn in de database. Opmerking: de methode Update geeft het aantal upgedate records terug (type: Integer).

6.5.3

Een DataTable met gegevens uit verschillende tabellen

Een DataTable in een DataSet kan gegevens bevatten van verschillende tabellen en/of query's van de database. Project

Categorieën (uitbreiding)

Type

Windows Application

Doel

DataTable met gegevens uit verschillende tabellen

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling In een tweede formulier toon je in een datagrid de gegevens productnummer, productnaam, Nederlandse naam en categorienaam.

VVKSO

Werkgroep Handel


In de tabel van de producten wordt het categorienummer weergegeven. Als je over de catagorienaam wilt beschikken moet je gebruik maken van de relatie tussen de tabellen tblCategorieën en tblProducten. Voeg een formulier frmCombinatie toe aan het project via menuoptie Add van het snelmenu van het project in Solution Explorer. Je kunt in MS Access een query aanmaken met de gewenste gegevens en deze query gebruiken om een DataAdapter-object aan te maken, maar je kunt ook rechtstreeks vanuit VB.NET werken. Sleep een OleDbDataAdapter naar het formulier vanuit Toolbox. Met behulp van Query Builder van de DataAdapter Configuration wizard, duid je de gewenste gegevens aan: Productnummer Alias Nummer, ProductNaam Alias Naam, NederlandseNaam Alias Naam 2, Categorienaam Alias Categorie. Sorteer op Productnummer. Bekijk het resultaat van de query (snelmenu-optie Run).

VVKSO


Werkgroep Handel

Als je de wizard verder doorloopt, krijg je volgende melding.

Er kan geen Update SQL-commando aangemaakt worden omdat niet alle primaire sleutels in de query zijn opgenomen. Omdat je toch niet van plan bent wijzigingen aan te brengen aan de gegevens (zet de eigenschap ReadOnly van het DataGrid-object op True), klik je op Nee.

Er is enkel een Select statement aangemaakt, maar dit is voldoende. Noem het nieuwe DataAdapter-object odaComp. Pas de eigenschap TableMappings aan zodat de DataSet tabel tblProd zal heten. Hoe zullen de kolommen heten in de DataSet? Hoe komt dat? Geneer een nieuwe DataSet dtsProd en noem het object in het componentenvak objdtsProd.

VVKSO

Werkgroep Handel


Voeg een datagrid toe aan het formulier, geeft de eigenschappen Name, DataSource en DataMember de gepaste waarde. Pas de code aan om de gegevens te tonen. Test het formulier.

6.5.4

Een DataSet met verschillende tabellen

In de vorige voorbeelden heb je de belangrijkste eigenschappen van de DataAdapter automatisch ingevuld door gebruik te maken van de wizard Data Adapter Configuration Wizard. Als je vanuit Server Explorer een tabel of query naar het formulier sleept, worden de corresponderende verbinding (connection) en DataAdapter automatisch aangemaakt. Alle kolommen van tabel of query zijn dan opgenomen in de SQL-statements. Je mag de eigenschappen ook rechtstreeks invullen in het Eigenschappen venster of via code. In het volgende voorbeeld configureer je o.a. een DataAdapter via code. Voorbeeld Project

Artemis

Type

Windows Application

Doel

DataSet met verschillende DataTables

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

VVKSO


Werkgroep Handel

 Probleemstelling Toon enkele gegevens van de producten van Artemis in een tabel. Via een druk op een knop kun je in dezelfde datagrid ook gegevens zien van de categorieën van Artemis of een combinatie van product en catagorie-gegevens.

 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmArtemis 

Alle gegevens van een tabel in een Datagrid

Je zorgt er eerst voor dat de producten getoond kunnen worden. Als je een volledige tabel wil behandelen met de DataAdapter mag je die tabel gewoon naar het formulier slepen. De configuratie gebeurt dan automatisch. Sleep de tabel tblProducten naar het formulier. Er is automatisch een ConnectionDataAdapter-object aangemaakt.

en

een

Noem de componenten respectievelijk odaProducten en cnnArtemis. Bekijk de waarde van de belangrijkste eigenschappen van beide objecten. Wat is de tekst van het SelectCommand van odaProducten? Genereer een odaProducten.

DataSet

dtsArtemis

via

Plaats een datagrid op het formulier, noem deze dgrArtemis.

VVKSO

Werkgroep Handel


Doe het nodige om de productgegevens te tonen in de DataGrid en test het project.  Uitbreiding (uitgewerkt) Het project wordt uitgebreid zodat dezelfde DataGrid gebruikt wordt om verschillende gegevens te tonen. Hiervoor ga je de DataSource van de DataGrid dynamisch (in code) aanpassen. In plaats van het DataGrid-object in het ontwerpvenster te verbinden met de gepaste DataSource, ga je dit in code doen (dynamisch). Maak een OleDbAdapter voor de gegevens van de categorieën: odaCategorieën. Maak een OleDbAdapter voor de gegevens productnummer, productnaam, Nederlandse naam en categorienaam. Zorg er voor dat de corresponderende tabel in de DataSet tblCombinatie zal heten.

Voeg de tabellen tblCategorieën en tblCombinatie toe aan de bestaande DataSet. Kies hiervoor Generate DataSet in het snelmenu van een DataAdapter.

VVKSO


Werkgroep Handel

Plaats drie knoppen op het formulier: btnProducten, btnCategorieën en btnCombinatie. Bij het laden van het formulier moet de DataSet gevuld worden met de nodige gegevens. Breid de gebeurtenisprocedure uit. Private Sub frmArtemis_Load(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load odaProducten.Fill(objdtsArtemis) odaCategorieën.Fill(objdtsArtemis) odaCombinatie.Fill(objdtsArtemis) End Sub Telkens er op een knop geklikt wordt, moet het datagrid-object gekoppeld worden aan de juiste DataTable. Voeg de volgende gebeurtenisprocedures toe. Private Sub btnProducten_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnProducten.Click dgrArtemis.DataSource = objdtsArtemis.tblProducten End Sub Private Sub btnCategorieën_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnCategorieën.Click dgrArtemis.DataSource = objdtsArtemis.tblCategorieën End Sub Private Sub btnCombinatie_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnCombinatie.Click dgrArtemis.DataSource = objdtsArtemis.tblCombinatie End Sub

VVKSO

Werkgroep Handel


Test het programma.

6.6 1

Oefeningen

Duid in volgende tabel aan hoe de verbinding best gemaakt wordt: connected of disconnected. Motiveer je antwoord.

Situatie

Type verbinding

De gegevens van een tabel worden getoond in een vast lijstje De gegevens van een tabel worden getoond in een lijstje. D.m.v. knoppen kan de gebruiker de volgorde in het lijstje veranderen. De gegevens van een tabel worden getoond in een vaste volgorde. De gebruiker past veel gegevens aan.

2

Toon de gegevens van de producten van wijnhandel Apollo in een formulier. De foto moet niet getoond worden. De naam van de leverancier en de groepsnaam moeten getoond worden (en niet het nummer). Verzorg de opmaak. Er mogen geen wijzigingen aangebracht worden.

3

Toon de producten (code, naam) van wijnhandel Apollo met hun voorraad. De voorraad moet aangepast kunnen worden.

4

Maak een formulier dat de naam van een wijngroep toont met het aantal producten van die wijngroep.

5

Maak een formulier dat de totale waarde van de voorraad van de producten van Apollo geeft.

6

Maak een formulier dat per wijnsoort de waarde van de voorraad toont.

7

Maak een formulier dat de gegevens van een klant toont als zijn klantnummer ingevoerd wordt.

8

Een datagrid kan volledig opgemaakt worden via de eigenschap TableStyles. Hierbinnen is collectie GridColumnStyles voorzien voor de opmaak van de kolommen. Onderzoek de werking hiervan en maak de datagrid uit oefening 4 op door hiervan gebruik te maken. Geef o.a. een kolom een vooraf bepaalde breedte.

VVKSO


Werkgroep Handel

6.7

Overzicht

ADO.NET voorziet klassen om met databronnen te communiceren: System.Data; System.Data.OLEDB; System.Data.SQLClient; System.Data.ODBC. 

Belangrijke klassen in System.Data

Klasse

Beschrijving

DataSet

In-memory container van data

DataTable

Gebruikt voor het ophalen van de TablesCollection, die de DataTable objecten bevat toegevoegd aan de DataSet



Belangrijke klassen in System.Data.OleDB

Class

Description

OleDbCommand

Bevat een SQL statement om uit te voeren op de gegevensbron

OleDbCommandBuilder

Genereert automatisch Commands voor enkelvoudige tabellen.

OleDbConnection

Open verbinding met een databron.

OleDbDataAdapter

Bevat een reeks Commands en een Connection die gebruikt worden om een DataSet op te vullen en een gegevensbron te updaten.

OleDbDataReader

Levert een manier om data uit een gegevensbron 'forward-only' te lezen.

System.Data.SQL bezit analoge klassen.

6.7.1

Connected toegang

Er is een verbinding met de database tijdens de bewerking ervan. Volgende klassen worden gebruikt.

VVKSO

Werkgroep Handel


De DataReader wordt gebruikt om op een snelle en efficiënte manier de gegevens die het resultaat zijn van een database-query, te lezen. Een typisch voorbeeld hiervan is het vullen van een keuzelijst met waarden uit de database. De ontwikkelaar is zelf verantwoordelijk voor het schrijven van de code en voor het lezen van de waarden uit de opgehaalde records.

Permanente verbinding



OleDBCommand

Belangrijke methodes van OleDbCommand

Methode

Beschrijving

ExecuteNonQuery

Voert de SQL-statement (INSERT, DELETE, UPDATE) uit.

ExecuteReader

Voert de SQL-statement uit en creëert een OleDbDataReader voor de toegang tot de individuele gegevens.

ExecuteScalar

Voert de query uit en geeft de eerste kolom van de eerste rij in de resu ltaatset terug.



Belangrijke eigenschap van OleDbDataReader

Eigenschap

Beschrijving

Item

Haalt de waarde van de gespecifieerde kolom.



Belangrijke methodes van OleDbDataReader

Methode

Beschrijving

Close

Sluit het object.

IsDBNull

Gaat na of de gespecifieerde kolom Null (DBNull) is (Boolean).

Read

Verschuift de OleDbDataReader naar de volgende record.

6.7.2

Disconnected toegang

Voor disconnected toegang heb je een DataAdapter- en een DataSet-object nodig. De DataAdapter zorgt voor de communicatie met de database via Commands. 

Belangrijke methodes van OleDbAdapter

Methode

Beschrijving

Fill

Voegt rijen toe of vernieuwt rijen in een DataSet.

Update

Roept respectievelijk de INSERT, UPDATE, or DELETE statements op voor elke

VVKSO


Werkgroep Handel

inserted, updated, of deleted rij in de DataSet.



Belangrijke eigenschappen van OleDbAdapter

Eigenschap

Beschrijving

DeleteCommand

Leest of schrijft een SQL-statement om records in een gegevensbron te wissen.

InsertCommand

Leest of schrijft een SQL-statement om records aan een gegevensbron toe te voegen.

SelectCommand

Leest of schrijft een SQL-statement om records in een gegevensbron te selecteren.

TableMappings

Verzameling (collection) die de overeenkomst (mapping) tussen een DataTable en de gegevens in de gegevensbron vastlegt.

UpdateCommand

Leest of schrijft een SQL-statement om records in een gegevensbron te wijzigen.

6.7.3

VVKSO

Naamgeving

Werkgroep Handel

Object-type

Tag

(OleDb/SQL)Connection

cnn

DataSet

dts

DataTable

dtt

DataRow

dtr

DataColumn

dtc

DataView

dtv

OleDbCommand/SqlCommand

ocmd/scmd

OleDbDataAdapter/SqlDataAdapter

oda/sda

OleDbDataReader/SqlDataReader

odr/sdr


Werken met een database •

Databinding Navigeren in een Dataset Relaties in een Dataset

•

Dataviews

• •

6.8

Databinding

Om gegevens uit een database te tonen, kunnen besturingselementen gekoppeld worden aan die gegevens. Dit wordt databinding genoemd. Er zijn twee soorten databindingen: enkelvoudige en complexe. Enkelvoudige databinding verbindt een besturingselement dat enkelvoudige informatie kan bevatten, zoals een textvak of een keuzevakje, met een veld van een gegevensbron. Men spreekt van complexe databinding als een besturingselement meerdere gegevens uit de gegevensbron kan bevatten. Een keuzelijst is hiervan een voorbeeld.

6.9

Navigeren in een database

Project

KlantenNavigatie

Type

Windows Application

Doel

Navigeren in een DataSet

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling In een formulier worden de gegevens van de klanten van Artemis getoond. Via knoppen kan er genavigeerd worden in de klantenlijst.

VVKSO


Werkgroep Handel

 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmKlanten frmKlanten:besturingselementen

Je dient enkel de besturingselementen die je in code benadert een betekenisvolle naam te geven. Windows Forms objecten Besturingselement

Belangrijkste eigenschappen

Waarde

btnAantal

Text

Aantal

btnVorige

Text

Vorige

btnVolgende

Text

Volgende

textbox voor opmerking

MultiLine

True

Data objecten Omdat er voor- en achterwaarts moet genavigeerd worden, kan je enkel disconnected toegang gebruiken. Object

Beschrijving

cnnArtemis

Connectie met ArtemisVS

odaKlanten

OleDbDataAdapter voor alle gegevens van tblKlanten

objdtsKlanten

Dataset-object van dtsKlanten gegenereerd voa odaKlanten

VVKSO

Werkgroep Handel


Werkwijze Maak een OleDbDataAdapter door de tabel tblKlanten vanuit Server Explorer naar het formulier te slepen. Noem hem odaKlanten. Noem de connection cnnArtemis. Genereer met odaKlanten een DataSet dtsKlanten. 

De databinding

De besturingselementen van een formulier hebben een eigenschap DataBindings. In de subeigenschap Text, kun je het veld selecteren waarmee het tekstvak moet verbonden worden. Verbind alle tekstvakken van het formulier met het gepaste veld van de DataTable van het DataSet-object. Voorzie bij het laden van het formulier de gepaste code zodat het DataSet-object objdtsKlanten gevuld wordt. Controleer de databinding door het project uit te voeren. 

Aantal rijen in een DataTable

Het aantal rijen in een DataTable wordt gegeven door de eigenschap: - Count van de DataTable - Rows.Count van de DataTable. Voeg de volgende gebeurtenisprocedure toe aan de knop btnAantal. Private Sub btnAantal_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAantal.Click MessageBox.Show(objdtsKlanten.tblKlanten.Rows.Count.ToString, _ "Via Rows",MessageBoxButtons.OK) MessageBox.Show(objdtsKlanten.tblKlanten.Count.ToString, _ "Zonder Rows", MessageBoxButtons.OK) End Sub objdtsKlanten.tblKlanten.Rows.Count bevatten dezelfde waarde.

en

objdtsKlanten.tblKlanten.Count

Test dit uit. 

Navigeren

In de eigenschap BindingContext.Position van een formulier wordt de positie van de recordaanwijzer in de gegevensbron bijgehouden. Als je deze positie verandert, dan worden automatisch de bindingen van de besturingselementen aangepast. Op eenzelfde formulier kunnen besturingselementen staan die aan verschillende gegevensbronnen gekoppeld zijn. Voor iedere gegevensbron is er een BindingContext. Om de BindingContext te specifiëren, dien je de gegevensbron waaraan hij gekoppeld is, aan te geven. De knoppen btnVorige en btnVolgende dienen om in de DataSet te navigeren. Voeg de volgende gebeurtenisprocedure toe. VVKSO


Werkgroep Handel

Private Sub btnVorige_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVorige.Click Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position -= 1 End Sub De argumenten van BindingContext verwijzen respectievelijk naar de DataSet en naar de tabel in de DataSet waarvan de gegevens gekoppeld zijn.. De verwijzing naar Me (het huidige formulier) in bovenstaande code is niet verplicht. Test het project. Wat gebeurt er als je op de knop Vorige klikt als de eerste record getoond wordt? Voor de gebruiksvriendelijkheid pas je de vorige procedures aan op de volgende manier. Private Sub btnVorige_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVorige.Click If BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position = 0 Then MessageBox.Show("Eerste record","Klantenlijst", MessageBoxButtons.OK) Else BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString ).Position -= 1 End If End Sub Private Sub btnVolgende_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVolgende.Click

1

If Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString ).Position = _ objdtsKlanten.tblKlanten.Count - 1 Then MessageBox.Show("Laatste record","Klantenlijst", MessageBoxButtons.OK) Else Me.BindingContext(Me.objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString ).Position += End If

End Sub Verklaring •

If BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position = 0 Then MessageBox.Show("Eerste record","Klantenlijst", MessageBoxButtons.OK) Else BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString ).Position -= 1 End If

Als de waarde van de eigenschap Position 0 is, dan staat de de recordaanwijzer voor de DataTable tblKlanten van de DataSet objdtsKlanten op de eerste rij. De gebruiker wordt hiervan verwittigd. Indien de recordaanwijzer op een ander positie staat, wordt de positie met één verminderd, m.a.w. de recordaanwijzer verplaatst zich naar de vorige rij. De aanpassing van de eigenschap Position van BindingContext heeft tot gevolg dat de inhoud van de gebonden tekstvakken onmiddellijk aangepast wordt.

VVKSO

Werkgroep Handel


If Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString ).Position = _ objdtsKlanten.tblKlanten.Count - 1 Then MessageBox.Show("Laatste record","Klantenlijst", MessageBoxButtons.OK) Else Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString ).Position += 1 End If

•

objdtsKlanten.tblKlanten.Count geeft het aantal rijen in de DataTable tblKlanten. Vermits voor de positie (Position) van de recordaanwijzer het tellen begint bij 0 (waarde van Position als de recordaanwijzer op de eerste rij staat) is de waarde van Position gelijk aan het aantal rijen – 1 als de recordaanwijzer de laatste rij aanwijst. In dat geval wordt de gebruiker weer verwittigd. In het andere geval wordt de positie van de recordaanwijzer met één verhoogd. BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Count geeft het aantal niet gewiste rijen van de gegevensbron. In bovenstaande voorbeeld (records kunnen niet gewist worden) is de inhoud gelijk aan het aantal rijen in de DataTable. Controleer de werking van de knoppen.  Uitbreiding Voeg een knop en de gepaste code toe om eventuele wijzigingen te bewaren. (Tip: gebruik de eigenschap Update van de OleDbDataAdapter.)

6.10

Gegevens selecteren

Vul een dataset enkel met gegevens die de gebruiker nodig heeft. Als de gebruiker niet alle gegevens van een tabel nodig heeft, beperk dan met behulp van de DataAdapter de geselecteerde data voor de DataTable van de DataSet. Op die manier kun je de grootte van de DataSet beperken en zal het programma sneller en efficiënter werken.

In sommige gevallen, moet je in je programma nog specifieke gegevens uit een DataTable selecteren. Hiervoor beschikt een DataTable over verschillende methoden. 

Rows.Find Deze methode is alleen bruikbaar als er gezocht wordt op een waarde van de primaire sleutel. Voorbeeld Dim dtrRow As DataRow dtrRow = objdtsArtemis.tblCategorieën.Rows.Find(3) dtrRow is hier maar één rij. Er kan immers maar één rij zijn met de opgegeven waarde als primaire sleutelwaarde, in het voorbeeld de rij met categorienummer =3.



Select Deze methode is altijd bruikbaar. Voorbeeld Dim dtrRows() As DataRow dtrRow = objdtsArtemis.tblProducten.Select("categorienummer=3") dtrRows() is hier een collectie (een array met 1 dimensie) van elementen van het type DataRow. Iedere rij wordt aangesproken via een index te beginnen van 0.

VVKSO


Werkgroep Handel

De ronde haakjes in de declaratie van dtrProd()zijn belangrijk! Als je ze weglaat heb je geen array meer, maar precies één element van het type DataRow. dtrRows wordt opgevuld met de rijen van tblProducten waarvoor het categorienummer gelijk is aan 3. 

FindByKey Key moet vervangen worden de naam van de primaire sleutel. Deze methode is alleen bruikbaar als er gezocht wordt op een waarde van de primaire sleutel. Voorbeeld Dim dtrKlant As dtsArtemis.tblKlantenRow dtrKlant = objdtsArtemis.tblklanten.FindByKlantnr(3) dtrKlant is in hier niet gedeclareerd als een willekeurige DataRow (As DataRow) zoals in de vorige voorbeelden, maar als een speciale DataRow, namelijk een rij van de DataTable tblKlanten (As dtsArtemis.tblKlantenRow). Men spreekt van een een sterk getypeerde DataRow. Het grote voordeel hiervan is dat alle kolommen aanspreekbaar zijn via eigenschappen van het DataRow object, bijvoorbeeld: dtrKlant.Naam. Zo’n sterk getypeerde DataRow heeft ook een methode FindByKey waarmee gezocht kan worden met een waarde van de primaire sleutel. Deze selectie-methode is enkel beschikbaar voor de primaire sleutel.

Voorbeeld Project

ProductenPerCategorie

Type

Windows Application

Doel

Selectie van gegevens van een DataTable

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling In een formulier kan een catagorie geselecteerd worden in een keuzelijst met invoervak. Na selectie verschijnen de gegevens (productnummer, productnaam, prijs per eenheid en voorraad) van de producten van die categorie op het formulier. Via knoppen kan er genavigeerd worden in de productenlijst zodat telkens de gegevens van één product getoond worden.

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmCategorieënPerProduct frmCategorieënPerProduct

Windows Forms objecten Besturingselementen


Waarde

Image

(kies een afbeelding)

DataSource

(Zie verder voor toekennen van

txrProductenummer, txtProductnaam, txtPrijs, txtVoorraad btnEerste, btnVorige, gende, btnLaatste

btnVol-

cboCategorie

VVKSO


het deze

Werkgroep Handel

waarden.) objdtsArtemis.tblCategorieën Displaymember

Categorienaam

Valuemember

Categorienummer

Data objecten De keuzelijst moet gebonden worden aan gegevens van tblCategorieën, de tekstvakken aan gegevens van tblProducten. De gegenereerde DataSet moet deze twee DataTables bevatten. De tekstvakken worden niet gebonden aan de volledige tabel van de producten, maar enkel aan de groep producten die tot de geselecteerde categorie behoren. Telkens een andere catagorie gekozen wordt, verandert die groep. De databinding zal daarom in code (run time) moeten gedaan worden. Object

Beschrijving

cnnArtemis


odaCat

OleDBAdapter voor de gegevens Categorienummer en Categorienaam van tblCategorieën

odaProd

OleDbAdapter voor de gegevens Productnummer, PrijsPerEenheid en Voorraad van tblProducten

objdtsArtemis

Object van de DataSet dtsArtemis, gegenereerd met de DataAdapters



Productnaam,

De keuzelijst

Om een keuzelijst op te vullen, kun je de eigenschap DataSource van de keuzelijst gebruiken. Je geeft ze een DataTable object als waarde. Via de eigenschappen DisplayMember en ValueMember geef je aan welke gegeven getoond wordt in de keuzelijst en welke gebruikt wordern als waarde van de keuzelijst. Plaats een OleDbDataAdapter in het componentenvak van het formulier. Volg de wizard. Voor het keuzevak heb je enkel Categorienummer en Catagorienaam nodig. Sorteer volgens categorienummer. Geef de connectie een gepaste naam. Noem de DataAdapter odaCat. Genereer een DataSet met deze DataAdapter: dtsArtemis. Noem het object van de gegenereerde klasse objdtsArtemis. Selecteer de keuzelijst en vul volgende eigenschappen in. Datasource: objdtsArtemis.tblCategorieën DisplayMember: Categorienaam (de waarde die getoond wordt) ValueMember: Categorienummer (de eigenlijke inhoud) De DataSet moet nu nog opgevuld worden. Dit doe je in code bij de gebeurtenis Load van het formulier.

VVKSO

Werkgroep Handel


Private Sub frmProductenPerCategorie_Load(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load odaCat.Fill(objdtsArtemis) End Sub Test de werking van de keuzelijst. 

De tekstvakken

Om de gegevens van de producten te kunnen tonen, dienen deze gegevens ook toegevoegd te worden aan de DataSet. Om die gegevens naar de DataSet te brengen heb je weer een DataAdapter nodig. Plaats een DataAdapter in het componentenvak en volg de wizard. Selecteer de productgegevens die je nodig hebt. Vergeet niet ook het Catagorienummer toe te voegen, dit heb je immers nodig voor de koppeling met de selectie van de categorie in de keuzelijst. Sorteer volgens productnummer. Noem de DataAdapter odaProd. Roep het dialoogvenster Generate Dataset op en voeg de table tblProducten toe aan de bestaande DataSet dtsArtemis.

dtsArtemis bevat nu 2 DataTabellen: tblCategorieën en tblProducten. De verschillende tekstvakken op het formulier moeten nu verbonden worden met de overeenkomstige gegevens in de DataSet. Dit kan via de eigenschap DataBindings. In de subeigenschap Text, kun je het veld van een gegevensbron selecteren waarmee het tekstvak moet verbonden worden. Dit is een goede werkwijze als dezelfde gegevensbron behouden blijft gedurende heel het programma. In dit programma wijzigt de gegevensbron als er een andere keuze gemaakt wordt in de keuzelijst cboCategorie. Daarom zal de databinding in code gemaakt worden via de methode Add van de eigenschap DataBindings. txtProductnummer.DataBindings.Add(propertyName, dataSource, dataMember) De methode Add van DataBindings heeft 3 argumenten: VVKSO


Werkgroep Handel

propertyName: de eigenschap van het besturingselement dat de waarde van het veld zal bevatten. In het geval van een tekstvak is dat "Text"; dataSource: de bron waarin de gegevens staan, meestal een DataTable of een deel hiervan; dataMember: de veldnaam. Implementatie Zowel bij de gebeurtenis Load van het formulier als bij de gebeurtenis SelectedIndexChanged van de keuzelijst, moeten de tekstvakken gebonden worden. Hiervoor zal daarom een aparte procedure geschreven worden die opgeroepen wordt in beide gebeurtenisprocedures. De code bij het laden van het formulier is de volgende. Private Sub frmProductenPerCategorie_Load(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load odaCat.Fill(objdtsArtemis) odaProd.Fill(objdtsArtemis) Me.ProductWeergeven() End Sub Verklaring •

odaCat.Fill(objdtsArtemis) odaProd.Fill(objdtsArtemis)

DataSet objdtsArtemis wordt gevuld met de eigenlijke gegevens (twee dataTables). •

Me.ProductWeergeven()

Het weergeven van de productgegevens in de verschillende tekstvakken is in een aparte procedure gezet. Deze code moet immers opnieuw uitgevoerd worden als er een andere categorie gekozen is in de keuzelijst. Procedure: ProductWeergeven In de procedure moeten de juiste producten geselecteerd worden aan de hand van de gekozen categorie. Deze verzameling geselecteerde producten vormt de gegevensbron waarvan de velden gebonden moeten worden aan de verschillende tekstvakken. Private Sub ProductWeergeven() Dim dtrProd() As DataRow Dim strFilter As String 'Filter uitdrukking opstellen strFilter = "Categorienummer=" & cboCategorie.SelectedValue.ToString 'Producten selecteren met filter dtrProd = objdtsArtemis.tblProducten.Select(strFilter) 'Als er geen producten geselecteerd zijn 'dan alle tekstvakken leegmaken 'anders de tekstvakken koppelen aan de geselecteerde producten If dtrProd.Length = 0 Then txtProductnummer.Clear() txtProductnaam.Clear() txtPrijs.Clear() txtVoorraad.Clear() Else

VVKSO

Werkgroep Handel


txtProductnummer.DataBindings.Add("text", dtrProd, "Productnummer") txtProductnaam.DataBindings.Add("text", dtrProd, "Productnaam") txtPrijs.DataBindings.Add("text", dtrProd, "PrijsPerEenheid") txtVoorraad.DataBindings.Add("text", dtrProd, "Voorraad") End If End Sub Verklaring •

strFilter = "Categorienummer=" & cboCategorie.SelectedValue.ToString dtrProd = dttProd.Select(strFilter)

Uit de gegevens van de producten worden de producten geselecteerd waarvan het categorienummer gelijk is aan dat van de categorie geselecteerd in de keuzelijst. Omdat er meerdere producten tot eenzelfde categorie kunnen behoren, is het nodig om dtrProd als een array te declareren. Een keuzelijst (met of zonder invoervak) heeft een eigenschap SelectedValue en een eigenschap SelectedItem. Wat is het verschil? Verduidelijk met een voorbeeld. •

If dtrProd.Length = 0 Then txtProductnummer.Clear() txtProductnaam.Clear() txtPrijs.Clear() txtVoorraad.Clear()

Met de eigenschap Length van de array van DataRows wordt nagegaan of de array wel rijen (DataRows/records) bevat. Als de array leeg is (Lenght=0), zijn er geen producten van de geselecteerde categorie en worden de tekstvakken leeggemaakt. •

Else txtProductnummer.DataBindings.Add("text", dtrProd, "productnummer") txtProductnaam.DataBindings.Add("text", dtrProd, "productnaam") txtPrijs.DataBindings.Add("text", dtrProd, "prijspereenheid") txtVoorraad.DataBindings.Add("text", dtrProd, "voorraad")

Als de array rijen bevat dan worden de tekstvakken gebonden aan de overeenkomstige velden. txtProductnummer.DataBindings.Add("Text", dtrProd, "productnummer") "Text": propertyName, naam van de eigenschap waarin de waarde van het veld komt. dtrProd: dataSource, de bron waarin de gegevens zich bevinden. "Productnummer": naam van het veld waarvan de inhoud genomen wordt. Waarom staan Text en Productnummer tussen aanhalingstekens en dtrProd niet? Voer de code in en test de werking van het project. Je hoeft nog niet te testen op het kiezen van een andere categorie. Aan die gebeurtenis is immers nog geen code gekoppeld. 

Code bij de keuze van een andere categorie

Als je een andere categorie kiest in de keuzelijst met invoervak vindt de gebeurtenis SelectedIndexChanged plaats. De code die hierbij hoort is de volgende:

VVKSO


Werkgroep Handel

Private Sub cboCategorie_SelectedIndexChanged(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles cboCategorie.SelectedIndexChanged

End Sub

txtProductnummer.DataBindings.Clear() txtProductnaam.DataBindings.Clear() txtPrijs.DataBindings.Clear() txtVoorraad.DataBindings.Clear() ProductWeergeven()

Verklaring •

txtProductnummer.DataBindings.Clear() txtProductnaam.DataBindings.Clear() txtPrijs.DataBindings.Clear() txtVoorraad.DataBindings.Clear()

Als de categorie verandert, moeten er andere gegevens in de array dtrProd() geladen worden. De tekstvakken moeten gebonden worden aan die nieuwe gegevens. Voor je een nieuwe binding kunt maken, moet je de oude verbreken. •

ProductWeergeven()

Omdat precies hetzelfde moet gebeuren als bij het laden van het formulier, wordt dezelfde procedure opgeroepen. Omdat je de code tweemaal nodig hebt wordt er een aparte procedure van gemaakt. Je kunt ook gebruik maken van de gebeurtenis SelectedItemChanged. Beide gebeurtenissen treden op bij het kiezen van een nieuwe categorie. Raadpleeg de helpfunctie voor het verschil. Voeg de code toe en test het programma. 

Code bij de navigatieknoppen

Als er op een navigatieknop geklikt wordt, moet de positie van de recordaanwijzer (aanwijzer van de huidige record) veranderen. Hiervoor gebruik je de eigenschap BindingContext van het formulier met als argument de gegevensbron, hier dtrProd. In de code bij de gebeurtenis klikken van de knoppen, wordt gebruik gemaakt dezelfde variabele dtrProd, daarom moet deze variabele op klasse niveau gedeclareerd worden: Private dtrProd() As DataRow Verplaats de declaratie van de variabele. Hoewel je het sleutelwoord Dim mag behouden, geeft Private duidelijker het bereik aan. 

Knop Volgende Private Sub btnVolgende_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVolgende.Click Me.BindingContext(dtrProd).Position += 1 End Sub

De positie van de recordaanwijzer wordt met 1 verhoogd. De inhoud van de tekstvakken wordt automatisch aangepast. Als de waarde van de eigenschap Position groter is dan het aantal rijen in objDataRowProd, dan blijft de recordaanwijzer staan op de laatste record.

VVKSO

Werkgroep Handel




Knop Vorige

Private Sub btnVorige_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVorige.Click Me.BindingContext(dtrProd).Position -= 1 End Sub De positie van de recordaanwijzer wordt met 1 verlaagd. De inhoud van de tekstvakken wordt automatisch aangepast. Als de waarde van de eigenschap Position kleiner wordt dan 0, dan blijft de recordaanwijzer staan op de eerste record. 

Knop Eerste

Private Sub btnEerste_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnEerste.Click Me.BindingContext(dtrProd).Position = 0 End Sub De recordaanwijzer wordt op de eerste rij gezet (index 0). De inhoud van de tekstvakken automatisch aangepast. 

Knop Laatste

Private Sub btnLaatste_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLaatste.Click BindingContext(dtrProd).Position=BindingContext(dtrProd).Count-1 End Sub Vermits Position telt vanaf 0, wordt de waarde gezet op het aantal rijen in dtrProd verminderd met 1. Voeg de code toe en test het programma.

6.11

Gegevens aanpassen

6.11.1

Twee stappen

Bij connected toegang kunnen gegevens 'in blok' aangepast worden door de gepaste SQLstatement te gebruiken in het OleDbCommand. Gegevens van een database kunnen ook aangepast worden via een DataSet-object. Het aanpassen gebeurt dan in twee stappen. 

Stap 1: de wijzigingen worden aangebracht in het DataSet-object.



Stap 2: om de wijzigingen door te voeren in de database, gebruik je de methode Update van de DataAdapter. De methode brengt een verbinding met de originele database tot stand en de wijzigingen worden weggeschreven.

Als de gegevens inmiddels al gewijzigd zijn op de server, bijvoorbeeld door een andere gebruiker, dan zal er een exception (foutmelding) worden gegenereerd waarop de ontwikkelaar met gepaste code moet reageren.

VVKSO


Werkgroep Handel

6.11.2

Toestanden van een rij

Een DataAdapter heeft 4 command-objecten: SelectCommand, InsertCommand, DeleteCommand en UpdateCommand. Door gebruik te maken van de SQL-statement in het SelectCommand kan een DataSet gevuld worden (methode Fill). De andere Command-objecten worden gebuikt om aanpassingen te doen aan de gegevens van de database. Om de gepaste actie te kunnen ondernemen, moet de DataAdapter weten welke rijen aangepast zijn en hoe. Hiervoor dient de eigenschap RowState van een DataRow. De belangrijkste waarden die RowState kan aannemen zijn: •

Unchanged – Rij is onveranderd

•

Added – Rij is toegevoegd

•

Modified – Rij is gewijzigd

•

Deleted – Rij is verwijderd

Als je de gegevens van een rij aanpast, verandert de waarde van de eigenschap RowState van die rij in Modified, als je een rij toevoegt, krijgt de eigenschap RowState de waarde Added en als je een rij verwijdert, verdwijnt deze niet echt, maar krijgt de eigenschap RowState de waarde Deleted. De methode Update doorloopt de rijen van de corresponderende DataSet en bepaalt via de eigenschap RowState de soort update die eventueel vereist is en voert het overeenkomstige SQLcommando uit. 

Voorbeeld

Veronderstel dat de toepassing een DataSet aanmaakt met één tabel van twee rijen. De DataTable ziet er na het opvullen (Fill) van de DataSet als volgt uit. (RowState) (Unchanged) (Unchanged)

Voornaam Nicole Ria

Familienaam Legroe Van Eysendeyk

De toepassing verandert "Ria" in "Maria". De waarde van de eigenschap RowState van de tweede rij verandert hierdoor in Modified. (RowState) (Unchanged) (Modified)

Voornaam Nicole Ria

Familienaam Legroe Van Eysendeyk

De toepassing roept nu de methode Update van de DataAdapter op. Deze methode onderzoekt elke rij. Voor de eerste rij wordt geen SQL-commando uitgevoerd omdat deze rij ongewijzigd is gebleven. Voor de tweede rij moet een SQL-commando van het type UPDATE uitgevoerd worden, m.a.w. het UpdateCommand wordt uitgevoerd. Het gehele proces kan als volgt grafisch voorgesteld worden.

VVKSO

Werkgroep Handel


Database

Fill DataSet

DataSet

RowState=Unchanged

Voornaam=Ria Familienaam= Van Eysendeyk DataRowVersion= Original/Current

Originele versie blijft bestaan RowState=Modified

Voornaam=Ria Familienaam= Van Eysendeyk DataRowVersion= Original

WHERE-statement gebruikt originele rij om de record te localiseren

Rij wordt aangepast

Stap 1

Voornaam=Maria Familienaam= Van Eysendeyk DataRowVersion= Current

Stap 2

SET-statement gebruikt huidige waarden om de database aan te passen

Database (zelfde als boven)

Merk op dat de originele rij blijft bestaan.

6.11.3

De methodes AcceptChanges/RejectChanges van een DataSet

De methode AcceptChanges zorgt er voor dat de wijzigingen definitief worden gemaakt in de disconnected DataSet zelf. De methode zet de eigenschap RowState van de betrokken records terug op Unchanged. De wijzigingen blijven behouden (de waarden van DataRowVersion=Current worden behouden). Wijzigingen kunnen ook geannuleerd worden door middel van de methode RejectChanges. Ook in dit geval wordt de RowState van de betrokken records op Unchanged gezet, maar de wijzigingen worden niet doorgevoerd (de waarden van DataRowVersion=Original worden behouden). E X T R A

6.11.4

De methode GetChanges van een DataSet

De methode Update van de DataAdapter onderzoekt de Rowstate van elke rij in de DataSet en dit terwijl er een verbinding is met de database. Als de DataSet een grote hoeveelheid gegevens bevat is dit niet efficiënt, maar het werkt wel. Het proogramma werkt efficiënter met een tweede Dataset die enkel de veranderde rijen bevat en daarop de methode Update los te laten. Om deze tweede DataSet te creëren gebruik je de methode GetChanges van de DataSet.

6.11.5

VVKSO

Toepassing


Werkgroep Handel

Project

KlantenNavigatie2

Type

Windows Application

Doel

Gegevens van een database aanpassen

Extra Moeilijkheid

**

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling Een database moet onderhouden worden. Dit betekent dat er regelmatig gegevens moeten aangepast, verwijderd en toegevoegd worden. Pas het project KlantenNavigatie aan zodat de database volledig kan onderhouden worden.

 Probleemanalyse en implementatie Voeg de nodige knoppen toe aan het formulier. Geef ze passende opschriften en passende namen. Met de knop Alles anuleren worden alle wijzigingen die gebeurd zijn sinds de laatste update ongedaan gemaakt. Met Huidige annuleren worden de wijzigingen aangebracht in de actieve record ongedaan gemaakt. Gebeurtenisprocedures bij de knoppen Alles annuleren Private Sub btnAllesAnnuleren_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAnnuleren.Click Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).CancelCurrentEdit() objdtsKlanten.RejectChanges() End Sub

VVKSO

Werkgroep Handel


Verklaring Een wijziging in een rij van de DataSet wordt pas doorgevoerd als je navigeert naar een andere rij. Met de methode CancelCurrentEdit van BindingContext wordt de wijziging in de huidige rij geannuleerd. Met RejectChanges worden de wijzigingen in de overige rijen eveneens geannuleerd. Wat doet deze methode precies? Huidige annuleren Private Sub btnHuidigeAnnuleren_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAnnuleren.Click Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).CancelCurrentEdit() End Sub Update Private Sub btnUpdate_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnUpdate.Click Dim dtsKlantenVeranderingen As dtsKlanten BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).EndCurrentEdit() If objdtsKlanten.HasChanges Then dtsKlantenVeranderingen = CType(objdtsKlanten.GetChanges, dtsKlanten) odaKlanten.Update(dtsKlantenVeranderingen) objdtsKlanten.AcceptChanges() End If End Sub

Verklaring Met de methode EndCurrentEdit van BindingContext worden eerst de wijzigingen in de huidige rij van de DataSet bijgehouden. Als er wijzigingen zijn, dan wordt er een DataSet gecreëerd die enkel de gewijzigde rijen bevat. Hiervoor wordt de methode GetChanges van de DataSet gebruikt. Verklaar waarom de methode AcceptChanges gebruikt wordt. Toevoegen Private Sub btnToevoegen_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnToevoegen.Click Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).AddNew() End Sub De methode AddNew() voegt een nieuwe rij toe aan de DataSet en verplaatst de recordaanwijzer VVKSO


Werkgroep Handel

hier naar toe. Verwijderen Private Sub btnVerwijderen_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVerwijderen.Click Dim intPositie As Integer intPositie = BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).RemoveAt(intPositie) End Sub Eerste Private Sub btnEerste_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnEerste.Click Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position = 0 End Sub Laatste Private Sub btnLaatste_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLaatste.Click Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position =Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Count - 1 End Sub Test het project. De methode Update geeft een Integer terug die het aantal rijen aangeeft dat upgedated is. Pas het project aan zo dat na het updaten een boodschap verschijnt met daarin het aantal upgedate rijen.  Uitbreiding De eigenschap Count van een DataTable geeft het aantal rijen in de DataTable. De eigenschap Count van BindingContext geeft het aantal niet gewiste rijen, m.a.w. het aantal rijen dat getoond wordt in het formulier. Breid het project uit met twee labels waarin beide aantallen weergegeven worden. (Aanpassen bij elke bewerking.) 

Opmerkingen

Bij het aanpassen van de database, moeten de aanpassingen natuurlijk conform zijn met de beperkingen (constraints) opgelegd in de database zelf. Als een veld van een database in MS Access bijvoorbeeld Waarde null toestaan: Nee (zie tabelontwerpvenster) heeft als beperking, dan mag je de inhoud van dat veld niet wissen. Doe je dat toch dan zal je bij het updaten een exception

VVKSO

Werkgroep Handel


(fout) krijgen. Om dergelijke fouten te vermijden, doe je best invoervalidatie. Belangrijke beperkingen zoals het enig zijn van een primaire sleutel worden automatisch opgenomen in de DataSet

6.11.6

Een bug

In de versie van .NET (Framework 1.1) die gebruikt werd voor deze cursus zit een bug bij de methode AddNew van Databindings. De methode werkt niet als één van de gebonden velden in de DataSet een Ja/Nee veld is waarbij geen standaardwaarde aangegeven is. Om dit probleem te omzeilen ken je een standaardwaarde toe aan de kolom in de DataSet zelf. Dit heeft geen invloed op de uiteindelijke database. Voorbeeld If IsDBNull(dtsProd.tblProd.Columns("UitAssortiment").DefaultValue) Then dtsProd.tblProd.Columns("UitAssortiment").DefaultValue = False 'of True End If

Doe dit bijvoorbeeld in de procedure waarin de DataSet gevuld wordt. Wat is de betekenis van de functie IsDBNull?

6.12

De Data Form Wizard

6.12.1

Een formulier maken met de wizard

Visual Studio.NET biedt een wizard waarmee je op een zeer eenvoudige manier formulieren kunt aanmaken voor het onderhouden van een database. Maak een nieuw project KlantenOnderhouden. Voeg een formulier toe aan het project via het snelmenu van het project in Solution Explorer.

VVKSO


Werkgroep Handel

Als sjabloon (template) kies je Data Form Wizard. Noem het formulier frmKlanten.

Doorloop de wizard. Creëer een nieuwe DataSet dtsKlanten.

VVKSO

Werkgroep Handel


Gebruik de reeds bestaande connectie met ArtemisVS.

Selecteer tblKlanten.

Neem alle velden op in het formulier.

VVKSO


Werkgroep Handel

Kies voor Single record in individual controls. De records zullen één voor één getoond worden in een enkelvoudig formulier. Neem alle besturingselementen voor bewerken en navigeren op.

Beëindig de wizard. Neem een eventueel wachtwoord voor de database op. De wizard heeft een formulier aangemaakt met allerlei knoppen en o.a. de volgende objecten: een Connection, een DataAdapter en een DataSet. Welke naam is aan deze objecten gegeven?

Maak van frmKlanten het Startup object. Voer het project uit. Je krijgt een leeg formulier te zien. Klik op de knop Load. VVKSO

Werkgroep Handel


De gegevens van de eerste klant verschijnen. Met de knoppen van het navigatiebalkje kun je in de DataSet navigeren. Vertaal de bijschriften op de knoppen: &Toevoegen, &Verwijderen en &Annuleren. Het &-teken duidt de sneltoets (combinatie met Alt-toets) aan waarmee de corresponderende functie kan opgeroepen worden. Test de werking van de knoppen door de gegevens van een nieuwe klant in te voeren en een klant te verwijderen.

6.12.2

Navigeren

Keer terug naar de ontwerpmodus. Aan welke eigenschap van de tekstvakken zie je dat ze gebonden zijn? Bekijk de code van de gebeurtenisprocedure optLoad_Click. Wat is het doel van de code? Bekijk de code die hoort bij de navigatieknoppen. Telkens wordt de gebeurtenisprocedure objdtsProducten_PositionChanged()aanroepen. Wat is het doel van deze procedure? Pas de code aan zodat de boodschappen in het Nederlands verschijnen. Verwijder de knop Load en pas de code aan zodat de DataSet gevuld wordt bij het laden van het formulier.  Uitbreiding Maak een formulier om de productgegevens van Artemis te onderhouden (Tip: houd rekening met een mogelijk bug). Je kunt de wizard ook gebruiken voor gegevens uit verschillende tabellen met een parent-child relatie. Maak met de wizard een formulier met de gegevens van tblOrders en tblOrderInformatie. Is dit formulier bruikbaar voor het invoeren van orders? Verklaar je antwoord. E X T

6.12.3

De tabel onderhouden

Via de knop Annuleren kun je de wijzigingen die je aan de huidige record aangebracht hebt, ongedaan maken. De wijzigingen worden automatisch in de DataSet opgenomen als je naar een andere record navigeert.

R

VVKSO


Werkgroep Handel

A 

Toevoegen Test dit.

Als je Toevoegen kiest wordt Klantnr automatisch ingevuld. Waarom? Als je het formulier opent en onmiddellijk op Toevoegen klikt, krijg je problemen. Waarom? Hoe kun je dit oplossen? Bij het klikken op de knop Toevoegen wordt de volgende gebeurtenisprocedure uitgevoerd. Private Sub optAdd_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles optAdd.Click Try 'Clear out the current edits Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlanten").EndCurrentEdit() Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlanten").AddNew() Catch eEndEdit As System.Exception System.Windows.Forms.MessageBox.Show(eEndEdit.Message) End Try Me.objdtsKlanten_PositionChanged() End Sub Opmerking: vermits de recordaanwijzer naar de nieuwe record gaat, worden eventuele wijzigingen aangebracht aan de nieuwe record automatisch doorgevoerd. Het voorafgaandelijk uitvoeren van de methode EndCurrentEdit() is dus niet echt nodig. 

Verwijderen

Bij het klikken op de knop Verwijderen, wordt de volgende gebeurtenisprocedure uitgevoerd. Private Sub optDelete_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles optDelete.Click If (Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlanten").Count > 0) Then Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlten").RemoveAt(Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlanten").Position) Me.objdtsKlanten_PositionChanged() End If End Sub Verklaring Om een foutmelding te voorkomen wordt eerst getest of de DataSet wel records heeft: Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlanten").Count > 0 Het eigenlijke verwijderen gebeurt via: Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlten").RemoveAt(Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlanten").Position) 

Annuleren

VVKSO

Werkgroep Handel


Bij het klikken op de knop Annuleren, wordt de volgende gebeurtenisprocedure uitgevoerd. Private Sub optCancel_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles optCancel.Click Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlanten").CancelCurrentEdit() Me.objdtsKlanten_PositionChanged() End Sub Het oproepen van de procedure Me.objdtsKlanten_PositionChanged() is hier in feite overbodig. Waarom? Beëindig de uitvoering van het project en laat het daarna opnieuw lopen. Controleer of de wijzigingen die je aanbracht doorgevoerd zijn. Dit is niet het geval. De wijzigingen zijn enkel doorgevoerd in de DataSet en niet in de eigenlijke database. Om ze daar naartoe te schrijven moet de DataAdapter ingeschakeld worden. 

Updaten Breng een wijziging aan en klik op de knop Update.

De wijzigingen worden weggeschreven naar de database. Controleer dit door de uitvoering van het project te sluiten en daarna weer op te starten. Bij het klikken op de knop Update wordt de volgende gebeurtenisprocedure uitgevoerd. Private Sub optUpdate_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles optUpdate.Click Try 'Attempt to update the datasource. Me.UpdateDataSet() Catch eUpdate As System.Exception 'Add your error handling code here. 'Display error message, if any. System.Windows.Forms.MessageBox.Show(eUpdate.Message) End Try Me.objdtsKlanten_PositionChanged() End Sub De procedure UpdateDataSet() bevat de volgende code. Public Sub UpdateDataSet() 'Create a new dataset to hold the changes that have been made to the 'main dataset. Dim objDataSetChanges As KlantenOnderhouden.dtsKlanten = _ New KlantenOnderhouden.dtsKlanten 'Stop any current edits. Me.BindingContext(objdtsKlanten, "tblKlanten").EndCurrentEdit() 'Get the changes that have been made to the main dataset. objDataSetChanges = CType(objdtsKlanten.GetChanges, _ KlantenOnderhouden.dtsKlanten) 'Check to see if any changes have been made. VVKSO


Werkgroep Handel

If (Not (objDataSetChanges) Is Nothing) Then Try 'There are changes that need to be made, so attempt to update the 'datasource by calling the update method and passing the dataset and 'any parameters. Me.UpdateDataSource(objDataSetChanges) objdtsKlanten.Merge(objDataSetChanges) objdtsKlanten.AcceptChanges() Catch eUpdate As System.Exception 'Add your error handling code here. Throw eUpdate End Try 'Add your code to check the returned dataset for any errors that may _ 'have been pushed into the row object's error. End If End Sub Verklaring In de procedure is plaats voor foutafhandeling voorzien, maar de ontwerper moet de eigenlijke code hiervoor zelf toevoegen. De procedure doet twee belangrijke dingen: -

een andere procedure (UpdateDataSource) oproepen die eventuele wijzigingen doorgeeft aan de database;

-

de wijzigingen in de DataSet definitief maken.

•

Dim objDataSetChanges As KlantenOnderhouden.dtsKlanten = _ New KlantenOnderhouden.dtsKlanten

Er wordt een variabele van het type dtsKlanten gedeclareerd en meteen geïnitialiseerd. Een kortere schrijfwijze van hetzelfde is: Dim objDataSetChanges As New KlantenOnderhouden.dtsKlanten •

Me.UpdateDataSource(objDataSetChanges)

De procedure UpdateDataSource wordt opgeroepen met als argument het DataSet-object dat de gewijzigde records bevat. Deze procedure bevat volgende code. Public Sub UpdateDataSource(ByVal ChangedRows As _ KlantenOnderhouden.dtsKlanten) Try 'The data source only needs to be updated if there are changes ' pending. If (Not (ChangedRows) Is Nothing) Then 'Open the connection. Me.OleDbConnection1.Open() 'Attempt to update the data source. OleDbDataAdapter1.Update(ChangedRows) End If Catch updateException As System.Exception 'Add your error handling code here. Throw updateException Finally 'Close the connection whether or not the exception was thrown. Me.OleDbConnection1.Close() End Try

VVKSO

Werkgroep Handel


End Sub De belangrijkste statement hier is: OleDbDataAdapter1.Update(ChangedRows) De database wordt aangepast. Voor de aanpassing wordt het DataSet-object ChangedRows gebruikt. Met welk DataSet-object wordt de methode Update uiteindelijk uitgevoerd? (Welk DataSetobject wordt aan de procedure doorgegeven bij het aanroepen ervan?) objdtsKlanten.Merge(objDataSetChanges)

•

De methode Merge voegt het DataSet-object objDataSetChanges samen met objdtsKlanten. Van de rijen met dezelfde primaire sleutel in beide DataSets wordt de rij van objDatSetChanges behouden. Deze methode wordt gebruikt om eventuele wijzigingen die in de database zelf opgetreden (bijvoorbeeld het automatisch toekennen van een berekende primaire sleutel) in de records van de betrokken update-DataSet door te geven aan de DataSet in het geheugen. De methode Merge wordt ook gebruikt om fouten door te geven aan de oorspronkelijke DataSet, bijvoorbeeld bij een het niet slagen van een update. De eigenschap RowError bevat de foutmelding. objdtsKlanten.AcceptChanges()

•

De wijzigingen aangebracht in de DataSet worden definitef.



Cancel all Vertaal het bijschrift van de knop naar het Nederlands.

Bij het klikken op de knop wordt de volgende gebeurtenisprocedure uitgevoerd. Private Sub optCancelAll_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles optCancelAll.Click Me.objdtsKlanten.RejectChanges() End Sub De methode RejectChanges() verwijdert alle wijzigingen die gedaan zijn nadat de DataSet is geopend en nadat de laatste keer op de Update-knop is geklikt. Test dit. De Data Form Wizard is een uitstekend instrument om op een snelle manier een formulier voor het updaten van een database te creëren. Je moet eigenlijk enkel de opmaak van het formulier aanpassen aan de wensen van de gebruiker

6.13

Concurrency problemen

De meeste problemen ontstaan op het moment van updaten van de data in de database. Het kan immers voorkomen dat andere gebruikers ook dezelfde data manipuleren, zodat er concurrencyproblemen ontstaan. (concurrent = gelijktijdig).

VVKSO


Werkgroep Handel

Als je probeert een record in de database te updaten die ondertussen, bijvoorbeeld door een andere gebruiker, gewijzigd is, dan treedt er een exception op. De message van deze exception is de volgende.

Je dient zelf te programmeren wat er moet gebeuren indien de exception optreedt. Meer hierover vind je op http://www.twice.nl/download/Advanced_ADO.NET.pdf. Als je de OleDbAdapter aanmaakt met de wizard, zal er automatisch gekozen worden voor Optimistic concurrency. Je kunt dit wijzigen met Advanced Options. Indien je de aankruising wegdoet in het vakje Use optimistic concurrency, dan zullen bij een update alle veranderingen weggeschreven worden zonder rekening te houden met potentiële veranderingen door andere gebruikers.

VVKSO

Werkgroep Handel


E X

6.14

Inherited forms

T

6.14.1

Visual inheritance

R

Als je een grotere toepassing maakt met meerdere formulieren, dan moet de opmaak van die formulieren uniform zijn. In Visual Studio.NET kun je werken met sjabloonformulieren: formulieren erven van een basisformulier (sjabloon). Men noemt dit Visual Inherintance, Visual omdat je niet alleen gewone overerving hebt, maar het nieuwe formulier ook kunt zien en aanpassen in het ontwerpvenster.

A

Volgende projecten verduidelijken de werking hiervan. Project

TestSjabloon (te combineren met GebruikTestSjabloon)

Type

Class library

Doel

Inherited forms : sjabloon aanmaken

Extra

Class library maken

Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Opgave Maak een project van het type Class Library, met het volgende formulier frmSjabloon.

Dit formulier zal gebruikt worden als sjabloon. De knoppen dienen om na te gaan welke invloed de instelling van de eigenschap Modifier heeft. frmSjabloon: besturingselementen Besturingselement


Waarde

btnProtected

Text

Protected

Modifier

Protected

Text:

ProtectedMet

Modifier

Protected

Text

Friend

btnProtectedMet

btnFriend

VVKSO


Werkgroep Handel

btnFriendMet

Modifier

Friend

Text

Friend

Modifier

FriendMet

Standaard is de modifier van een besturingselement op een formulier Friend. D.w.z. het besturingselement is toegankelijk voor alle leden (klassen, modules, …) van de assembly waarin het gedeclareerd is, m.a.w. in gans het project, maar niet in andere projecten. Door de modifier te wijzigen in Protected, wordt het besturingslement toegankelijk in subklassen van het formulier, m.a.w. in formulieren die erven van het formulier waarin het besturingselement gedeclareerd is. frmSjabloon: procedures Aan het Click-event van de knoppen btnProtectedMet en btnFriendMet worden volgende (lege) procedures gekoppeld. (Het achtervoegsel ‘Met” op de tekst van de knoppen, duidt aan dat er procedures aan gekoppeld zijn.) Protected Overridable Sub btnProtectedMet_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnProtectedMet.Click End Sub Protected Overridable Sub btnFriendMet_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnFriendMet.Click End Sub Maak een Build van het project. Project

GebruikTestSjabloon

Type

Windows Application

Doel

Inherited forms : sjabloon gebruiken

Extra

Betekenis van verschillende modifiers

Moeilijkheid

***

Vorm

Oplossing

 Opgave Maak een project met een formulier dat frmSjabloon uit het vorige project gebruikt als sjabloon.  Uitwerking Open een nieuw project GebruikTestSjabloon. Voeg een referentie (References, Add Reference…) toe naar het dll-bestand uit vorig project.

VVKSO

Werkgroep Handel


Dit is belangrijk, door het toevoegen van de referentie weet .NET in welk bestand er moet gezocht worden. Als je de de class library (het .dll bestand) van plaats verandert, moet je de referentie aanpassen (oude verwijderen en nieuwe toevoegen). Voeg een Inherited Form toe via het snelmenu van het project in Solution Explorer.

Browse in Inheritance Picker naar de gemaakte Class Library van project TestSjabloon.

Het nieuwe formulier ziet er als volgt uit.

VVKSO


Werkgroep Handel

In de ontwerpweergave worden de geërfde besturingselementen weergegeven met een pijltjespictogram (glyph) in de linkerbovenhoek. De besturingselementen met Modifier Friend zijn niet beschikbaar. Ze zijn wel zichtbaar, maar de eigenschappen kunnen niet aangepast worden. De besturingselementen met Modifier Protected zijn wel volledig aanpasbaar, ook de events zijn beschikbaar zodat er procedures aan kunnen gekoppeld worden, bijvoorbeeld: Private Sub btnProtected_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnProtected.Click MessageBox.Show("Ja") End Sub Aan de knoppen btnProtectedMet en btnFriendMet zijn reeds overridable gebeurtenisprocedures gekoppeld in de sjabloon. In frmTest kunnen deze procedures aangepast worden. Protected Overrides Sub btnProtectedMet_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) MessageBox.Show("Ja") End Sub Protected Overrides Sub btnFriendMet_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) MessageBox.Show("Ja") End Sub Merk op dat bij deze procedures geen Handles-deel staat. Zou je dit toevoegen aan de eerste procedure, dan wordt de procedure tweemaal uitgevoerd (één keer door het parent en één keer door het child formulier). Toevoeging aan de tweede procedure is niet mogelijk omdat de gebeurtenis niet toegankelijk is in frmTest (vanwege modifier Friend). Enkel de procedure btnFriendMet_Click is toegankelijk omdat die gedeclareerd is met modifier Protected. Probeer dit uit. Besluit Als je de sjabloon in een class library plaatst, gebruik je het volgende voor de eigenschap Modifier van de besturingselementen. Friend: als je geen wijzigingen meer wilt aanbrengen Protected: als je nog wijzigingen wilt aanbrengen. Je hoeft geen Class Library te maken om de sjabloon te gebruiken. Je kunt de sjabloon ook maken in het project zelf. Je moet wel eerst een Build maken voor het formulier kan geërfd worden. Bij iedere verandering aan de sjabloon moet ook een Build gemaakt worden voor de veranderingen zichtbaar worden in de child formulieren. Vermits je in hetzelfde project blijft, is de instelling van de eigenschap Modifier minder belangrijk.

6.14.2

Een MDI applicatie

Een grotere toepassing heeft meestal een basisformulier met menu waarbinnen de ander formulieren geopend worden. Men noemt dit een MDI-applicatie (Multi Document Interface).

VVKSO

Werkgroep Handel


Project

ArtemisMDI

Type

Windows Application

Doel

- Inherited forms - MDI

Extra

Menu’s

Moeilijkheid

**

Vorm

Implementatie

 Opgave Maak een project voor het onderhoud van de bestanden van ArtemisVS.  Probleemanalyse en implementatie Klassen: frmArtemis, frmKlanten, frmProducten, frmWerknemers frmKlanten, frmProducten, frmWerknemers Voor de verschillende formulieren wordt eerst een sjabloon aangemaakt: frmSjabloon.

Maak een Class Library SjaboonArtemisMDI voor frmSjabloon. Je kunt de Assembly naam en de Root namespace veranderen via de eigenschappen van het project.

VVKSO


Werkgroep Handel

Wijzig beide namen in Sjabloon. (Dit is niet nodig voor het project, maar wordt hier gebruikt om te tonen dat het kan.) frmSjabloon: besturingselementen Besturingselement


Waarde

lblZoek

Text

Zoek

Modifier

Protected

cboZoek

Modifier

Protected

btnEerste

Modifier

Friend

btnVorige

Modifier

Friend

btnVolgende

Modifier

Friend

btnLaatste

Modifier

Friend

btnBewaren

Modifier

Friend

De eigenschap Modifier voor lblZoek en cboZoek is op Protected gezet zodat je nog wijzigingen kunt aanbrengen aan deze besturingselementen in de formulieren die de sjabloon gebruiken. De knoppen krijgen als Modifier Friend. Dit betekent dat er aan het uitzicht van de knoppen niets kan gewijzigd worden in de afgeleide formulieren. Omdat er in de afgeleide formulieren een procedure moet gekoppeld worden aan de gebeurtenis Click van de knoppen, moet deze procedure reeds voorzien worden in de sjabloon. Pas de eigenschap Image van de buttons aan zodat er een gepaste figuur op komt. In het voorbeeld zijn twee Panels gebruikt, met aangepaste kleuren. Als je de mogelijkheid wilt hebben om in de afgeleide formulieren besturingselementen toe te voegen aan de panels, moet je

VVKSO

Werkgroep Handel


de modifier de waarde Protected geven. frmSjabloon: procedures Protected Overridable Sub btnEerste_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnEerste.Click End Sub Protected Overridable Sub btnVorige_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVorige.Click End Sub Protected Overridable Sub btnVolgende_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVolgende.Click End Sub Protected Overridable Sub btnLaatste_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLaatste.Click End Sub Protected Overridable Sub btnZoeken_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) End Sub Protected Overridable Sub btnBewaren_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnBewaren.Click End Sub Protected Overridable Sub cboZoek_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles cboZoek.SelectedIndexChanged End Sub Omdat cboZoek gedeclareerd is met Modifier Protected, is het niet echt noodzakelijk om hiervoor in de sjabloon al een procedure voor te voorzien. Start het project ArtemisMDI. Voeg een Inherited Form (frmKlanten) toe via het snelmenu van het project in Solution Explorer. Vervolledig het formulier met besturingselementen voor de gegevens van de klanten.

VVKSO


Werkgroep Handel

frmKlanten: besturingselementen Windows Form objecten Besturingselement


Waarde

lblZoek

Text:

Klant

cboZoek

DataSource

objdtsKlanten.tblKlanten

DisplayMember

Naam

ValueMember

Naam

Databindings, Text

corresponderend veld

txtKlantnr, txtType, … Data objecten Besturingselement

Beschrijving

cnnArtemis

Connection met ArtemisVS

objdtsKlanten

Object van DataSet dtsKlanten

odaKlanten

Alle velden, sortering op Naam

frmKlanten: procedures Protected Overrides Sub btnEerste_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToVVKSO

Werkgroep Handel


String).Position = 0 cbozoek.SelectedIndex = 0 End Sub Protected Overrides Sub btnVorige_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position -= 1 cbozoek.SelectedIndex -= 1 End Sub Protected Overrides Sub btnVolgende_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position += 1 cbozoek.SelectedIndex += 1 End Sub Protected Overrides Sub btnLaatste_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position = Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Count cbozoek.SelectedIndex = cbozoek.Items.Count - 1 End Sub Protected Overrides Sub btnBewaren_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) odaKlanten.Update(objdtsKlanten) End Sub Private Sub frmKlanten_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load odaKlanten.Fill(objdtsKlanten.tblKlanten) End Sub Protected Overrides Sub cboZoek_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Me.BindingContext(objdtsKlanten, objdtsKlanten.tblKlanten.ToString).Position = cbozoek.SelectedIndex End Sub Maak op basis van frmSjabloon de andere formulieren aan: frmProducten, frmWernemers, frmArtemis frmArtemis is het parent formulier van de toepassing. Eigenschap

Waarde

IsMDIContainer

True

frmArtemis: mnuHoofdmenu

VVKSO


Werkgroep Handel

Voeg een MainMenu mnuHoofdmenu toe met hoofdopties: Bestand, Beeld, Venster.

Bestand

Met menuoptie Sluiten wordt het actieve formulier gesloten. Bij een klik op Exit sluit de toepassing. Implementatie Private Sub mnuSluiten_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuSluiten.Click Me.ActiveMdiChild.Close() End Sub Private Sub mnuExit_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuExit.Click Me.Close() End Sub Beeld Met de menuopties van Beeld open je de diverse child formulieren.

Implementatie Private Sub mnuProducten_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuProducten.Click Dim frm As New frmProducten frm.MdiParent = Me frm.Show() End Sub

VVKSO

Werkgroep Handel


Private Sub mnuKlanten_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuKlanten.Click Dim frm As New frmKlanten frm.MdiParent = Me frm.Show() End Sub Private Sub mnuWerknemers_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuWerknemers.Click Dim frm As New frmWerknemers frm.MdiParent = Me frm.Show() End Venster Met de menuopties van Venster kunnen de open formulieren geschikt worden.

Zet de eigenschap MdiList van menuopti Venster op True. Hierdoor worden de namen van de geopende formulieren automatisch onderaan het menu geschreven, vanwaar ze kunnen geactiveerd worden. Implementatie Private Sub mnuCascade_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuCascade.Click Me.LayoutMdi(MdiLayout.Cascade) End Sub Private Sub mnuHorizontaal_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuHorizontaal.Click Me.LayoutMdi(MdiLayout.TileHorizontal) End Sub Private Sub mnuVertikaal_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles mnuVertikaal.Click Me.LayoutMdi(MdiLayout.TileVertical) End Sub  Uitbreiding Voeg aan de sjabloon een knop toe om de veranderingen te annuleren en een knop om gegevens toe te voegen en pas het project aan.

6.15

Een set-upprogramma maken

Voor eenvoudige Windows applicaties volstaat XCopy deployment, d.w.z. het kopiëren van het uitvoerbaar bestand en de andere nodige bestanden (bijvoorbeeld de database) naar de doelcomputer. Met Setup & Deployment-projecten van Visual Studio, kun je installaties maken VVKSO


Werkgroep Handel

waarbij de omgeving een heleboel standaard installatiezaken regelt. Er zijn vijf projecttypen waaruit je kunt kiezen. Setup-projecten worden gebruikt voor Windows applicaties, Web Setup-projecten voor webapplicaties en Merge Modules voor het uitleveren van bibliotheken en andere gedeelde componenten zoals het .NET Framework. Je gaat een installatiepakket maken voor het project KlantenOnderhouden. Het programma verwacht een database in de map C:\Databanken. De gebruiker moet weten dat hij de databank ArtemisVS daar moet plaatsen. Maak een Readme.txt bestandje waarin je dit meldt.

6.15.1

Setup Wizard

Open het project KlantenOnderhouden. Voeg een project toe via File, Add project, New Project… Open de map Setup en Deployment Projects en kies Setup Wizard. Noem het nieuwe project SetupKlantenOnderhouden.

Kies in pagina 3 Primary output for KlantenOnderhouden. Dit is het exe bestand, aangemaakt bij het builden.

VVKSO

Werkgroep Handel


Voeg in pagina 4 de database ArtemisVS.mdb en het ReadMe.txt bestand toe.

Voltooi de wizard.

6.15.2

Het installatiepakket instellen

Als je in Solution Explorer het setup project selecteert, dan verschijnt een werkbalk met verschillende knoppen voor de verschillende editors waarmee je het setup project verder kunt instellen.

VVKSO


Werkgroep Handel

Bekijk de eigenschappen van het project. Pas de volgende eigenschappen aan: Author, ProductName en Manufacturer.



Plaats van de bestanden Open de File System editor (eerste knop).

VVKSO

Werkgroep Handel


De drie aangeduide bestanden zullen in de Application Folder geplaatst worden. De eigenschap DefaultLocation bepaalt welke mappen in de Program Files map zullen aangemaakt worden voor de applicatie: [ProgramFilesFolder][Manufacturer]\[ProductName]. Manufacturer en ProductName zijn parameters waarvan de waarde ingesteld is in de eigenschappen van het project. 

Een snelkoppeling in het menu Start opnemen Het is handig als een snelkoppeling naar het geïnstalleerde pakket voorkomt in het gedeelte Alle programma’s van het startmenu. Je doet dit in twee stappen: •

Je maakt een snelkoppeling via het snelmenu van de verwijzing naar de output van het project KlantenOnderhouden in de Application Folder via het snelmenu.

•

Je sleept deze snelkoppeling naar de map User’s Programs Menu in de linkerkolom. Pas de naam van de snelkoppeling aan.



Een snelkoppeling op het bureaublad plaatsen Om dit te bekomen voer je ook de twee bovenstaande stappen uit, met één verschil. Je sleept de snelkoppeling nu naar de map User’s Desktop.



De userinterface aanpassen Open de User Interface Editor (vierde knop).

VVKSO


Werkgroep Handel

Via deze editor kun je de dialoogvensters die tijdens het installatieproces zullen getoond worden, aanpassen. Pas de diverse dialoogvensters aan zodat teksten zo veel mogelijk in het Nederlands zijn. Voeg via het snelmenu van End een dialoogvenster toe om de gebruiker aan te manen dat hij/zij het ReadMe bestand moet lezen.

Gebruik eventueel de optie Move up van het snelmenu van het nieuwe dialoogvenster zodat Finisch het laatste dialoogvenster van End is. Browse in de eigenschap ReadMeFile naar Readme.txt in de Application folder.

VVKSO

Werkgroep Handel


6.15.3

Build

Stel de Active Solution Configuration in op Release (Build, Configuration Manager).

Maak een build (Build, Build Solution). Het aangemaakte installatiepakket vind je terug in de deelmap Release van het project.

6.15.4

Installeren en verwijderen

Voer een installatie van het pakket uit. Ga na of je de elementen die je hebt ingesteld terug vindt. Bekijk de installatie in Program Files. Voer het programma uit via één van de aangemaakte snelkoppelingen. Je kunt de gemaakte toepassing op dezelfde manier verwijderen van je computer als een andere toepassing (Configuratiescherm, Software). Kies de optie Verwijderen en kijk na dat alle bestanden uit de map Program Files, het startmenu en het bureaublad inderdaad verwijderd werden.

6.16

Oefeningen

1

Breid het project KlantenOnderhouden uit zodat de gegevens van een klant kunnen opgezocht worden door de naam van de klant te selecteren in een keuzelijst met invoervak.

2

Breid het project KlantenOnderhouden uit zodat klanten van een bepaald type geselecteerd kunnen worden. Het type wordt geselecteerd in een groepsvak met keuzerondjes.

VVKSO


Werkgroep Handel

6.17

Overzicht

6.17.1

Belangrijke eigenschappen van System.Data

Klasse

Beschrijving

DataSet

In-memory container van data

DataTable

Gebruikt voor het ophalen van de TablesCollection, die de DataTable objecten bevat toegevoegd aan de DataSet

DataRow

Gebruikt voor het ophalen van de RowsCollection, die de DataRow objecten in een DataTable bevat

6.17.2

Databinding

-

koppelt een veld van een lijst of table aan een eigenschap van een besturingselement;

-

gebruikt Control.DataBindings.

Elk formlier heeft tenminste één BindingsContext-object. Voor elke databron die ergens met het formulier verbonden is, is er een CurrencyManager-object. Dit object zorgt er voor dat alle besturingselementen die aan een bepaalde gegevensbron gebonden zijn allemaal gegevens tonen van dezelfde record.

Formulier

BindingContext



CurrencyManager

DataTable 1

CurrencyManager

DataTable 2

CurrencyManager

DataTable 3

Belangrijke eigenschappen van BindingContext

Eigenschappen

Beschrijving

Count

Aantal records in de gegevensbron.

Position

Positie van de cursor in de gegevensbron



Belangrijke gebeurtenis van BindingContext

Eigenschappen

Beschrijving

PositionChanged

Treedt op als de waarde van Position veranderd is.

VVKSO

Werkgroep Handel




Belangrijke methodes van BindingContext

Eigenschappen

Beschrijving

AddNew

Voegt een nieuwe record toe aan de gegevensbron.

CancelCurrentEdit

Annuleert de huidige aanpassing.

EndCurrentEdit

Beëindigt en bewaart de huidige aanpassing.

RemoveAt

Verwijdert de record met de opgegeven index.

6.17.3 

Gegevens selecteren

Met de methode Find van de eigenschap Rows van een DataTable-object. Deze methode is alleen bruikbaar als er gezocht wordt op een waarde van de primaire sleutel. Voorbeeld Dim dtrRow as DataRow dtrRow = objdtsArtemis.tblCategorieën.Rows.Find(3)



Met de methode Select van een DataTable-object Voorbeeld Dim dtrRows() as DataRow dtrRow = objdtsArtemis.tblProducten.Select("categorienummer=3")



Met de methode FindByKey van een DataTable-object Voorbeeld Dim dtrKlant As dtsArtemis.tblKlantenRow dtrKlant = objdtsArtemis.tblklanten.FindByKlantnr(3)

6.17.4

Gegevens aanpassen

Gegevens van een database kunnen aangepast worden via een DataSet-object zoals in de vorige paragrafen besproken. Het aanpassen gebeurt dan in twee stappen. 

Stap 1

De wijzigingen worden eerst aangebracht in het DataSet-object. 

Stap 2

Om de wijzigingen door te voeren in de database, gebruik je de methode Update van de DataAdapter. De methode brengt een verbinding met de originele database tot stand en de wijzigingen worden weggeschreven.

VVKSO


Werkgroep Handel



Belangrijke methodes van DataSet

Methode

Beschrijving

AcceptChanges

Legt alle veranderingen vast die gebeurd zijn sinds de DataSet geladen werd of sinds de laatste keer dat AcceptChanges werd uitgevoerd.

GetChanges

Maakt een kopie van de DataSet die alle veranderingen bevat die gebeurd zijn sinds de DataSet geladen werd of sinds de laatste keer dat AcceptChanges werd uitgevoerd.

HasChanges

Haalt een waarde die aanduidt of de DataSet veranderingen bevat.

Merge

Voegt een gespecifieerde DataSet, DataTable, of array van DataRow objects samen met de huidige DataSet of DataTable.

RejectChanges

Maakt alle verandering, die gebeurd zijn sinds de DataSet geladen werd of sinds de laatste keer dat AcceptChanges werd uitgevoerd, ongedaan.



Belangrijke eigenschap van DataRow

Eigenschap

Beschrijving

Rowstate

Bevat een waarde die aanduid of de rij aangepast is (Modified, Added, Deleted, Unchanged).



Belangrijke methodes van DataRow

Methode

Beschrijving

AcceptChanges

Legt alle veranderingen vast die gebeurd zijn sinds de DataSet geladen werd of sinds de laatste keer dat AcceptChanges werd uitgevoerd.

Delete

Verwijdert DataRow.

HasVersion

Geeft waar of onwaar om aan te geven of de opgegeven versie (current/original) bestaat.

IsNull

Geeft waar of onwaar om aan te geven of de waarde van de opgegeven kolom Null is.

RejectChanges

Maakt alle verandering, die gebeurd zijn sinds de DataSet geladen werd of sinds de laatste keer dat AcceptChanges werd uitgevoerd, ongedaan.

VVKSO

Werkgroep Handel


7

Relaties en Views • • • •

7.1

XML XML designer Relaties in een DataSet DataViews

XML

Een DataSet heeft een XML-formaat.. XML, Extensible Markup Language, is een opmaaktaal voor gestructureerde documenten zoals een gegevensbestand of tabel. XML maakt net zoals HTML gebruik van tags. In tegenstelling tot de HTML tags die vast liggen, kan iedereen in zijn XML toepassing eigen tags gebruiken die voor de beschouwde informatie betekenisvol zijn. In tegenstelling tot HTML tags hebben XML tags niets te maken met opmaak van informatie, wel met de inhoud ervan. 

Voorbeeld (contacten.xml)

Jan Peeters <straat>Koepoortstraat 75 <postcode>2000 Antwerpen +32 3 123 45 67 Piet Janssens <straat>Paardenmarkt 45 <postcode>2000 Antwerpen +32 3 890 12 34 Je moet geen XML expert zijn om te begrijpen dat bovenstaand document persoonsgegevens structureert! Merk op dat de tags uit twee delen bestaan: de start-tag en de eind-tag , en tussen deze twee tags komt de data voor waaraan de tag een betekenis geeft. Er zijn geen standaard tags; je kunt tags gebruiken die je wil, de betekenis die je aan de tags geeft, kun je dan ook zelf definiëren. Vandaar de naam eXtensible (uitbreidbaar) Markup Language. XML beschrijft de structuur en het soort inhoud van een document. Het heeft niets te maken met de opmaak van een document. Het inspringen is niet verplicht, maar het maakt het geheel wel overzichtelijker.

VVKSO


Werkgroep Handel

XML is pure tekst (niet binair) en daarom platform- en applicatieonafhankelijk. Een XML-bestand kan je in principe met eender welk programma op eender welk platform bekijken. Dat is ook de reden waarom een DataSet dit formaat heeft. XML is zeer belangrijk in Microsoft's .NET platform. Het vormt de basis van de .NET-strategie. Door XML kunnen gegevens via Internet worden uitgewisseld tussen verschillende platforms, toepassingen, diensten en apparaten.

7.2

XML schema

In een XML-schema wordt de structuur van het document vastgelegd. Hierin krijgen de verschillende elementen een betekenisvolle naam in de vorm van tags. Het schema bevat de afspraken over de elementen die in een bepaald document thuishoren. Afspraken kunnen gaan over de naamgeving, het al dan niet verplicht stellen van een element, het aangeven of bepaalde elementen meer dan een keer in een document kunnen voorkomen enzovoorts. Open het project KlantenXML. Het project maakt gebruik van een DataSet dtsKlanten. Zodra je een nieuwe DataSet genereert, vermeldt Solution Explorer hiervoor een nieuw bestand met extensie xsd. Dit is de standaard extensie voor een XML schema. Open XML Designer door te dubbelklikken op dit bestand.

XML Designer stelt de DataSet op twee manieren voor: -

in een raster (tabblad DataSet),

-

als een XML schema tekstbestand. Open het XML schema.

VVKSO

Werkgroep Handel


In het schema herken je de opsomming van de veldnamen met hun gegevenstype. minOccurs geeft aan of het om een verplicht veld gaat of niet. Zijn er verplichte velden in tblKlanten? Voer het project uit. Geef in de XML-code van de DataSet de elementen een andere volgorde en voer het project opnieuw uit. Merk je een verschil?

7.3

Relaties in een dataset

Je hebt reeds gezien dat je meerdere tabellen in een dataset kunt verzamelen. De relaties die eventueel tussen de tabellen en/of views bestaan in de database, worden niet mee overgenomen. Als je ze wilt gebruiken moet je ze opnieuw leggen. Maak een nieuw project Test met een formulier frmRelaties. Sleep de tabel tblCategorieën en de tabel tblProducten naar het formulier. Noem de besturingelementen cnnArtemis, odaCat en odaProd. Genereer een dataset dtsArtemis met de twee tabellen en noem het DataSet-object objdtsArtemis.

VVKSO


Werkgroep Handel

7.3.1

De relatie leggen in XML designer Kies in het snelmenu van het DataSet-object objdtsArtemis de optie View Schema….

Je krijgt een grafische voorstelling van de dataset.

Klik rechts op het primaire sleutelveld Categorienummer van de tabel tblCategorieën. Kies in het snelmenu optie Add…, New Relation…

VVKSO

Werkgroep Handel


Geef de relatie een naam: relCatProd. Vul de parent tabel (één-kant) en de child tabel (veel-kant) in. Je kunt regels opleggen aan de relatie. Kies voor elke regel Cascade. Dit betekent dat het updaten van één tabel gevolgen zal hebben voor de gerelateerde tabellen. Dit kan op de volgende drie manieren. Update rule: als de primaire sleutel in de parent tabel (hier tblCategorieën) aangepast wordt, wordt die automatisch ook aangepast in de corresponderende rijen van de child tabel (hier tblProducten). Delete rule: als een rij in de parent tabel gewist wordt, dan worden automatisch ook de corresponderende rijen in de child tabel gewist. Accept/Reject rule: je kunt maar rijen in de child tabel toevoegen als er een corresponderende rij in de parent tabel bestaat. Verwoord bovenstaande regels gebruik makend van de tabellen tblCategorieën en tblProducten. Nadat je op OK geklikt hebt, wordt de relatie getoond in het ontwerpvenster.

VVKSO


Werkgroep Handel

De parent kant wordt aangeduid met een bolletje, de child kant met de gekende "kraaienpoot".

7.3.2

Programmatorisch een relatie toevoegen

Bovenstaande werkwijze is enkel mogelijk als de parent-DataTable een primaire sleutel heeft. Via snelmenuoptie Add, Add key of via het dialoogvenster Edit Relation kun je een primaire sleutel (key) toevoegen. Je kunt steeds, ook als er geen primaire sleutel aangegeven is, een relatie toevoegen aan een DataSet via code. Je gebruikt hiervoor de eigenschap Relations van het DataSet-object. objdts.Relations.Add("Relatienaam", kolom_in_parent, kolom_in_child) Voorbeeld dttCat = objdtsArtemis.Tables(“Categorieën”) dttProd = objdtsArtemis.Tables(“Producten”) objdtsArtemis.Relations.Add("relCP",dttCat.Columns("Categorienummer"), dttProd.Columns("Categorienummer")) Hiervan wordt later in de voorbeelden gebruik gemaakt. Programmatorisch toegevoegde relaties zijn niet permanent, hun bereik en beschikbaarheid wordt bepaald door de declaratie.

VVKSO

Werkgroep Handel


7.3.3

Voorbeeld

Project

Relaties

Type

Windows Application

Doel

Relaties in een DataSet

Extra Moeilijkheid

**

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling In het project Relaties worden de Nederlandse namen van de producten behorende tot de geselecteerde categorie getoond. Het aantal producten van die categorie wordt eveneens getoond.

 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmProducten De keuzelijst moet gebonden worden aan gegevens van tblCategorieën. Op het label moet een gegeven van tblProducten staan. De gegenereerde DataSet zal twee DataTables bevatten. Zowel bij de gebeurtenis Load van het formulier als bij de gebeurtenis SelectedIndexChanged van de keuzelijst, zal het label opgevuld worden. Het opvullen van het label zal daarom in een aparte procedure gedaan worden.

VVKSO


Werkgroep Handel



frmProducten

Noem het formulier frmRelaties (Text: Producten). Windows Forms objecten Object


Waarde

cboCategorie

DataSource

objdtsArtemis.tblCategorieën

DisplayMember

Categorienaam

ValueMember

Categorienummer

lblAantal lblProducten Data objecten Object

Beschrijving

cnnArtemis


odaCat

OleDbAdapter voor Categorienummer en Categorienaam van tblCategorieën

odaProd

OleDbAdapter voor Categorienummer en Nederlandse naam van tblProducten

objdtsArtemis

DataSet-object van de DataSet gegenereerd met de OleDbAdapters

Leg de relatie relCatProd tussen de twee DataTables in de DataSet.

VVKSO

Werkgroep Handel


Implementatie Het project bevat twee gebeurtenisprocedures. Beide roepen de procedure Productgegevens op om de productnamen effectief te tonen. Bij het laden van het formulier wordt de dataset objdtsArtemis opgevuld en wordt meteen de procedure Productgegevens opgeroepen. Private Sub frmRelaties_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load odaCat.Fill(objdtsArtemis) odaProd.Fill(objdtsArtemis) Me.Productgegevens() End Sub De procedure wordt ook opgeroepen als er een andere categorie geselecteerd wordt in het keuzevak. Private Sub cboCategorie_SelectedIndexChanged(ByVal sender _ As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) _ Handles cboCategorie.SelectedIndexChanged Me.Productgegevens() End Sub De procedure Productgegevens bevat de volgende code. Private Sub Productgegevens() Dim dtrCat As DataRow Dim dtrProd() As DataRow Dim dtrRij As DataRow Dim strProducten As String dtrCat = objdtsArtemis.tblCategorieën.Rows.Find(cboCategorie.SelectedValue) dtrProd = dtrCat.GetChildRows("relCatProd") lblAantal.Text = dtrProd.Length.ToString strProducten = String.Empty For Each dtrRij In dtrProd If Not IsDbNull(dtrRij("NederlandseNaam")) then strProducten &= dtrRij("NederlandseNaam").ToString & vbCrLf End If Next lblProducten.Text = strProducten End Sub Verklaring •

dtrCat = ObjdtsArtemis.tblCategorieën.Rows.Find(cboCategorie.SelectedValue)

VVKSO


Werkgroep Handel

cboCategorie.SelectedValue is het categorienummer dat correspondeert met de geselecteerde categorie. dtrCat wordt gevuld met de corresponderende rij. De methode Find kan gebruikt worden omdat er gezocht wordt op een waarde van de primaire sleutel. •

dtrProd = dtrCat.GetChildRows("relCatProd")

In de dataset is de relatie relCatProd gedefinieerd. In de methode GetChildRows wordt deze relatie gebruikt om de producten die behoren bij het geselecteerde categorienummer in de collectie rijen dtrProd te brengen. dtrProd moet een collectie van datarow-objecten zijn, omdat er meerdere producten bij één categorie horen. •

lblAantal.Text = dtrProd.Length.ToString

De eigenschap Length geeft het aantal rijen in dtrProd, dus het aantal producten behorende bij de geselecteerde categorie. •

strProducten = String.Empty For Each dtrRij In dtrProd If Not IsDbNull(dtrRij("NederlandseNaam")) then strProducten &= dtrRij("NederlandseNaam").ToString & vbCrLf End If Next

Iedere keer dat de procedure aangeroepen wordt, wordt de string strProducten leeggemaakt. dtrProd is een collectie van rijen. Ze kan doorlopen worden met For Each … Next. dtrRij("NederlandseNaam") is van het type object en moet dus geconverteerd worden naar het type String. Je dient vooraf te controleren op het Null zijn van de inhoud van de kolom. Conversie naar het type string van type DbNull is niet mogelijk (je krijgt een foutmelding). •

lblProducten.Text = strProducten

Als strProducten is samengesteld, wordt de waarde op het label geschreven.  Uitbreiding Pas de code aan zodat ook de voorraad van elk product getoond wordt. Pas het formulier aan zodat de gegevens in een tekstvak verschijnen. Tip: gebruik de eigenschap Trim om de laatste CrLf te verwijderen. txtProducten.Text = strProducten.Trim(vbCrLf.ToCharArray)

7.3.4

Opmerking

In de methode Select van een DataTable mag je ook gebruik maken van bestaande relaties. Voorbeeld dtrOrders=dtsArtemis.tblOrders.Select("Naam='Dons' AND [Child].Productnummer = 26") dtrOrders is een array van rijen van tblOrders met ordergegevens van orders van klant Dons waarin het product met nummer 26 besteld is.

VVKSO

Werkgroep Handel


E X T R A

7.3.5

Typing gebruiken

Je kunt in de procedure Productgegevens() gebruik maken van typing. Bij het genereren van de DataSet heb je een klasse dtsArtemis gemaakt. Bekijk deze klasse in Class View. Welke subklassen zijn er aangemaakt? Welke eigenschappen zijn er aangemaakt? Pas de procedure Productgegevens aan tot Productgegevens2. Private Sub Productgegevens2() Dim dtrCat As dtsArtemis.tblCategorieënRow Dim dtrProd() As dtsArtemis.tblProductenRow Dim dtrRij As dtsArtemis.tblProductenRow Dim strProducten As String dtrCat = CType (objdtsArtemis.tblCategorieën.Rows.Find(cboCategorie.SelectedValue), dtsArtemis.tblCategorieënRow) dtrProd = CType(dtrCat.GetChildRows (objdtsArtemis.tblCategorieën.ChildRelations(0)), DataSetArtemis.tblProductenRow()) lblAantal.Text = dtrProd.Length.ToString For Each dtrRij In dtrProd If Not dtrRij.NederlandseNaam = String.Empty Then strProducten &= dtrRij.NederlandseNaam & vbCrLf End If Next lblProducten.Text = strProducten.Trim(vbCrLf.ToCharArray) End Sub Eén van de voordelen van typing is dat er meer fouten kunnen ontdekt worden in design time. Als je een element van een collectie aanduidt met zijn naam en deze naam is verkeerd gespeld, dan zal deze fout pas ontdekt worden in run time. Bovendien werkt code die gebruik maakt van typing efficiënter. Het opvullen van lblProducten is lichtjes verschillend in Productgegevens en Productgegevens2. Geef commentaar bij de verschillen.  Uitbreiding Voeg een formulier frmRelaties2 toe waarmee ordergegevens kunnen opgespoord worden aan de hand van het ordernummer.

VVKSO


Werkgroep Handel

7.4

DataViews

Een gebruikelijke techniek om met een DataSet te werken is de gegevens tonen met behulp van een DataView. Dit is een 'view' van een bepaalde DataTable die de gegevens gefilterd weergeeft of in een bepaalde volgorde. Met behulp van een DataView kun je de rangschikking en/of de filtering van een DataTable wijzigen zonder dat er een verbinding met de database moet gemaakt worden. De DataView maakt geen kopie van de gegevens, maar werkt rechtstreeks met de DataTable via een index (zie volgende paragraaf). Een DataView kan enkel gegevens van één enkele DataTable bevatten.

7.4.1

Een DataView creëren

Je kunt een DataView creëren met de constructor New of via de eigenschap DefaultView van het DataTable-object. 

Voorbeeld

dtvDranken=dtsArtemis.tblProducten.DefaultView With dtvDranken .Sort= "Productnaam ASC" .RowFilter="categorienummer=1" End With De waarde van de eigenschap Sort is een string waarmee je een sortering op meerdere kolommen kunt doen, bijvoorbeeld .Sort="Categorienummer ASC, Productnaam DESC" Als de Sort-eigenschap een waarde heeft gekregen, wordt er een index opgebouwd om de gegevens in gesorteerde volgorde te tonen. Je kunt een index zien als een gesorteerde tabel met twee kolommen. In de eerste kolom staat de gesorteerde kolom, in de tweede kolom een indexnummer dat aangeeft in welke rij de gegevens corresponderend met de waarde uit de eerste kolom kunnen gevonden worden in de DataView.

VVKSO

Werkgroep Handel


7.4.2

Zoeken en sorteren met een DataView

Naast het gebruik van de eigenschap RowFilter om rijen te selecteren kan er met de methode Find van de DataView snel gezocht worden in de index opgesteld voor de eigenschap Sort. Je kunt dus alleen zoeken op waarden van kolommen die opgegeven zijn bij de eigenschap Sort. Het resultaat is een integer die de index van de rij aangeeft in de gesorteerde reeks. 

Voorbeeld

Dim intRij as Integer intRij=dtvDranken.Find("Ale") Als de gezochte waarde niet gevonden wordt, wordt -1 teruggegeven.

7.4.3


Project

Klanten

Type

Windows Application

Doel

Sorteren en filteren met een DataView

Extra Moeilijkheid

**

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling In het volgende voorbeeld worden klantengegevens opgezocht aan de hand van hun naam.  Uitwerking 1 De gegevens worden opgezocht aan de hand van de naam die ingevuld wordt in een tekstvak.

 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmKlanten

VVKSO


Werkgroep Handel

Bij het klikken op de knop Zoek wordt gezocht naar de naam. Indien die gevonden wordt, worden de coresponderende gegevens getoond, anders verschijnt een boodschap. frmKlanten

Windows Forms objecten Objecten


txtZoekNaam, btnZoek, lblKlantnr, lblNaam, lblStraat, lblPostnr, lblGemeente Data objecten Object

Beschrijving

cnnArtemis


odaKlanten

OleDbAdapter voor Klantnr, Naam, Straat, postnr en gemeente van tblKlanten.

objdtsArtemis

DataSet-object van de DataSet gegenereerd met odaKlanten

Implementatie Bij het laden van het formulier wordt volgende code uitgevoerd. Private Sub frmKlanten_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load

End Sub

odaKlanten.Fill(objdtsArtemis) dtvKlanten = objdtsArtemis.tblKlanten.DefaultView dtvKlanten.Sort = "Naam ASC"

Verklaring dtvKlanten is een variabele van het type DataView. Deze variabele moet globaal gedeclareerd worden, omdat hij ook gebruikt wordt in de gebeurtenisprocedure btnZoek_Click. VVKSO

Werkgroep Handel


Declaratie: •

Private dtvKlanten As DataView

dtvKlanten = objdtsArtemis.tblKlanten.DefaultView dtvKlanten.Sort = "Naam"

In de eerste regel wordt dtvKlanten geïnstantieerd via de eigenschap DefaultView van de DataTable tblklanten. In de tweede regel wordt de DataView oplopend gesorteerd op de kolom Naam. Door deze sortering is een index gemaakt waarmee snel gezocht kan worden op de naam van de klant. Bij het klikken op de knop Zoek wordt de volgende code uitgevoerd. Private Sub btnZoek_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnZoek.Click Dim intRij As Integer intRij = dtvKlanten.Find(txtZoekNaam.Text) If Not intRij = -1 Then lblKlantnr.Text = dtvKlanten(intRij)("Klantnr").ToString lblNaam.Text = dtvKlanten(intRij)("Naam").ToString lblStraat.Text = dtvKlanten(intRij)("Straat").ToString lblPostnr.Text = dtvKlanten(intRij)("Postnr").ToString lblGemeente.Text = dtvKlanten(intRij)("Gemeente").ToString Else MessageBox.Show("Geen klant met die naam!", "Klanten", MessageBoxButtons.OK) lblKlantnr.Text = String.Empty lblNaam.Text = String.Empty lblStraat.Text = String.Empty lblPostnr.Text = String.Empty lblGemeente.Text = String.Empty End If End Sub Verklaring •

intRij = dtvKlanten.Find(txtZoekNaam.Text)

In de index, gemaakt bij de sortering, wordt gezocht naar de naam ingevoerd in het tekstvak. •

If Not intRij = -1 Then

Als de rij niet gevonden is (intRij = -1) dan moet de gebruiker verwittigd worden, anders worden de gegevens in het formulier getoond. •

lblKlantnr.Text = dtvKlanten(intRij)("Klantnr").ToString

De labels worden gevuld met de gevonden rij in de DataView.  Uitwerking 2 In frmKlanten2 los je hetzelfde probleem op met behulp van een keuzelijst.

VVKSO


Werkgroep Handel

 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmKlanten2 Je kunt dit oplossen op ongeveer dezelfde manier als hiervoor. Omdat je echter zeker bent dat de gezochte naam ook gevonden wordt, (hij wordt immers gekozen uit bestaande namen) kun je ook makkelijk via databinding werken. Hiervoor is gekozen in volgende oplossing. Voeg een tweede formulier toe aan het project frmKlanten2.

Windows Forms objecten Besturingselementen


cboNaam

DataSource, DisplayMember, ValueMember. Toekenning: zie verder.

lblKlantnr, lblNaam, lblStraat, lblPostnr, lblGemeente

VVKSO

Werkgroep Handel


Data objecten Object

Beschrijving

cnnArtemis


odaKlanten

OleDbAdapter voor Klantnr, Naam, Straat, postnr en gemeente van tblKlanten.

objdtsArtemis

DataSet-object. Creatie zie verder.

Voeg de DataAdapter toe voor de gegevens. Je zou nu een nieuwe DataSet kunnen genereren via de DataAdapter, maar in het eerste formulier heb je al een klasse dtsArtemis gecreëerd voor de benodigde gegevens. In dit formulier creëer je een instantie van dezelfde klasse. Voeg een DataSet toe (slepen uit Tools, Data). Je hebt reeds de typed DataSet (klasse) dtsArtemis gemaakt in het eerste formulier. Vermits je nu een DataSet-object van hetzelfde type nodig hebt kies je hiervoor.

Noem het DataSet-object objdtsArtemis. De keuzelijst cboNaam is gekoppeld aan het veld Naam van DataTable tblKlanten. De databinding is in het Design-venster gemaakt. De databinding van de labels gebeurt in code (Runtime). Aan het formulier zijn volgende gebeurtenisprocedures gekoppeld. Private Sub frmKlanten2_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load odaKlanten.Fill(objdtsArtemis) dtvKlanten = objdtsArtemis.tblKlanten.DefaultView dtvKlanten.Sort = "Naam" lblKlantnr.DataBindings.Add("text", dtvKlanten, "klantnr") lblNaam.DataBindings.Add("Text", dtvKlanten, "Naam") lblStraat.DataBindings.Add("Text", dtvKlanten, "Straat") lblPostnr.DataBindings.Add("Text", dtvKlanten, "Postnr") lblGemeente.DataBindings.Add("Text", dtvKlanten, "Gemeente") End Sub

VVKSO


Werkgroep Handel

Private Sub cboNaam_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles cboNaam.SelectedIndexChanged Dim intRij As Integer

End Sub

intRij = dtvKlanten.Find(cboNaam.SelectedValue) Me.BindingContext(dtvKlanten).Position = intRij

Waar is dtvKlanten gedeclareerd? Waarom? Los hetzelfde probleem op zonder gebruik te maken van een DataView.  Uitbreiding Vaak is het interessant om opzoekingen te doen met gebruik van jokertekens. Met de methode Find van een DataView is dit niet mogelijk, omdat je geen expressie als zoekwaarde kunt invoeren. Dit kan wel bij de eigenschap RowFilter. Voorbeeld dtvKlanten.RowFilter = "naam like '" & txtZoekNaam.Text & "%'" De te gebruiken jokertekens zijn zoals in ANSI SQL. Maak op frmKlanten een knop Zoek2 om de klanten op deze manier te zoeken. Toon het aantal gevonden klanten in een dialoogvenster. E X

7.4.4

RowStateFilter

T

Naast de eigenschap RowState heeft een DataView ook een eigenschap RowStateFilter.

R

Voorbeeld

A

myDataView.RowStateFilter = DataViewRowState.Deleted Welke rijen worden hier gefilterd? Hiervan kun je bijvoorbeeld gebruik maken om gewiste rijen te archiveren. Hoe beperk je een DataView tot de toegevoegde rijen

7.5

Berekende kolommen

7.5.1

Een berekende kolom toevoegen in de XML Designer Voeg een nieuw Windows formulier frmProducten toe aan het project Test. Voeg een connectie en een DataAdapter odaProducten toe voor de tabel tblProducten. Genereer een DataSet dtsProducten.

VVKSO

Werkgroep Handel


Plaats een DataGrid object dgrKlanten op het formulier en pas de eigenschappen aan zodat de productgegevens worden weergegeven.

Open de XML Designer. Voeg een veld WaardeVoorraad toe door het volgende in te vullen in het raster of via Add, New Element. Eerste kolom: E(lement) Tweede kolom: WaardeVoorraad, de naam van de nieuwe kolom in de tabel. Derde kolom: Double, het gegevenstype van de nieuwe kolom.

Selecteer de rij met de ingevoerde waarden en pas in het eigenschappenvenster de volgende eigenschap aan. VVKSO


Werkgroep Handel

Eigenschap

Waarde

Expression

PrijsPerEenheid * Voorraad

Het berekend veld is toegevoegd aan de DataSet. Vervolledig het project zodat je het kunt testen.

7.5.2

Programmatorisch een berekende kolom toevoegen

Als je gebruik wilt maken van een berekend veld in je programma, dan kun je dit als kolom toevoegen aan een DataTable. 

Voorbeeld

dttWerknemers.Columns.Add("Naam", GetType(String), "Familienaam & ' ' & Voornaam") of dttWerknemers.Columns.Add("Naam", GetType(String)) dttWerkenemers.Columns("Naam").Expression = "Familienaam & ' ' & Voornaam" De toegevoegde kolom heeft als naam "Naam", als type String en de inhoud is de concatenatie van Familienaam en Voornaam.

7.5.3


Project

Orders

Type

Windows Application

Doel

Berekende velden

Extra Moeilijkheid

**

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling In een keuzelijst wordt een ordernummer geselecteerd. De naam van de klant die het order plaatste en het totaal bedrag van het order moeten worden weergegeven.

VVKSO

Werkgroep Handel


 Probleemanalyse en implementatie Klasse: frmOrders Om het probleem te kunnen oplossen hebben je waarden nodig uit 4 tabellen van ArtemisVS: tblKlanten (naam van de klant), tblOrders (ordernummer en vrachtkosten), tblOrderinformatie (hoeveelheid, korting) en tblProducten(PrijsPereenheid). Het probleem kan (o.a.) opgelost worden door gebruik te maken van een DataSet met twee DataTables. In de eerste DataTable verzamel je de gegevens van tblOrders en de naam van de klant. In de tweede DataTable verzamel je de gegevens van tblOrderinformatie met de prijs per eenheid. Tussen beide DataTables kan een (parent-child) relatie gelegd worden. Totaal per product: hoeveelheid * PrijsPerEenheid * (1-korting) Totaalprijs order: som van (totaal per product) van de 'children' + vrachtkosten Voor het berekenen van het totaal per order, moeten de totalen per product opgeteld worden. De totalen per product kunnen als een berekende kolom toegevoegd worden aan tblOrderInformatie. Het eindtotaal kan als berekende kolom aan tblOrders toegevoegd worden. frmOrders.

Windows Forms objecten Objecten


Waarde

cboOrders

DataSource

objdtsArtemis.tblOrders

VVKSO


Werkgroep Handel

DisplayMember

OrderID

ValueMember

OrderID (zie verder)

lblKlant, lblTotaal Data objecten Object

Beschrijving

cnnArtemis


odaOrders

OleDbAdapter voor OrderID en Vrachtkosten van tblOrders en Naam van tblKlanten. (zie verder)

odaOrderinformatie

OleDbAdapter voor OrderID, Korting, Hoeveelheid van tblOrderinformatie en PrijsPerEenheid ook NederlandseNaam van tblProducten.

objdtsArtemis

DataSet-object met DataTables tblOrders Gegenereerd via de OleDbAdapter(s).

en

tblOrderinformatie.

Per DataTable heb je een DataAdapter nodig. Sleep een OleDbAdapter naar het formulier en volg de wizard zoals hieronder beschreven. De DataTable krijgt de naam van de eerste database-tabel die je toevoegt in de Query Builder. Voeg daarom eerst tblOrders toe en daarna pas tblKlanten. Selecteer de velden OrderID, Vrachtkosten en Naam. (Je kunt nadien ook de naam van de tabel bepalen via de eigenschap TableMappings van de OleDbAdapter).

Noem de OleDbDataAdapter: odaOrders. Noem de connectie cnnArtemis. Sleep een tweede OleDbDataAdapter naar het formulier en volg de wizard. Zorg er voor dat de DataTable Orderinformatie heet. Voeg naast OrderID, Korting, Hoeveelheid en PrijsPerEenheid ook NederlandseNaam toe. Die heb je later nodig voor een uitbreiding. VVKSO

Werkgroep Handel


Noem deze OleDbDataAdapter odaOrderinformatie. Genereer een DataSet dtsArtemis met beide DataTables. Noem het DataSet-object objdtsArtemis. Welke relatie moet er gelegd worden tussen de twee tabellen? Deze relatie zal in code (runtime) gelegd worden bij het laden van het formulier. (Je mag de relatie ook leggen in design-modedesign-mode, ze wordt hier gelegd in code bij wijze van voorbeeld.) Implementatie Om het OrderID snel te kunnen lokaliseren, maak je gebruik van een DataView-object voor DataTable tblOrders. Je instantieert het object bij het laden van het formulier, maar je gebruikt het elke keer er een andere waarde in de keuzelijst geselecteerd wordt. Je moet er dus een globale variabele voor declareren. Private dtvOrders As DataView Doe dit. Bij het laden van het formulier moet er code uitgevoerd worden voor: - vullen van de DataSet, - leggen van de relatie, - toevoegen van de berekende kolom ItemTotaal aan DataTable tblOrderinformatie, - toevoegen van berekende kolom OrderTotaal aan DataTable tblOrders, - instantiëren en initialiseren van de Dataview van DataTable tblOrders.

VVKSO


Werkgroep Handel

Volgende code moet uitgevoerd worden bij het laden van het formulier. Private Sub frmOrders_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load odaOrders.Fill(objdtsArtemis) odaOrderinformatie.Fill(objdtsArtemis) With objdtsArtemis .Relations.Add("relOrders", _ objdtsArtemis.tblOrders.OrderIDColumn, _ objdtsArtemis.tblOrderinformatie.OrderIDColumn) .tblOrders.Columns.Add("OrderTotaal", GetType(Decimal)) .tblOrderinformatie.Columns.Add("ItemTotaal", GetType(Decimal)) .tblOrderinformatie.Columns("ItemTotaal").Expression = _ "Hoeveelheid * PrijsPerEenheid" .tblOrders.Columns("OrderTotaal").Expression = _ "SUM(Child.ItemTotaal)+ IsNull(Vrachtkosten,0)" dtvOrders = .tblOrders.DefaultView End With dtvOrders.Sort = "OrderID Asc" End Sub Verklaring •

odaOrders.Fill(objdtsArtemis) odaOrderinformatie.Fill(objdtsArtemis)

De dataset objdtsArtemis wordt gevuld via de OleDbDataAdapters. •

With objdtsArtemis … End With

Omdat er heel wat bewerkingen moeten gebeuren op het dataset-object wordt gebruik gemaakt van het With-blok. •

.Relations.Add("relOrders", _ objdtsArtemis.tblOrders.OrderIDColumn, _ objdtsArtemis.tblOrderinformatie.OrderIDColumn)

Er wordt een relatie relOrders gelegd tussen de beide DataTables. Welke DataTable is de parent en welke de child? •

.Tables("tblOrders").Columns.Add("OrderTotaal", GetType(Decimal)) .Tables("tblOrderinformatie").Columns.Add("ItemTotaal", GetType(Decimal))

Aan de DataTables tblOrders en tblOrderinformatie wordt een kolom toegevoegd respectievelijk met naam OrderTotaal en ItemTotaal. Van welk type zijn de gegevens in deze kolommen. Waarom? •

.tblOrderinformatie").Columns("ItemTotaal").Expression = _ "Hoeveelheid * PrijsPerEenheid"

De kolom ItemTotaal krijgt de berekende waarde Hoeveelheid * PrijsPerEenheid, d.w.z. per aangekocht product wordt de kostprijs bijgehouden in de kolom ItemTotaal.

VVKSO

Werkgroep Handel


Pas de code aan zodat ook rekening gehouden wordt met een winstpercentage van 30 % (PrijsPerEenheid is de inkoopprijs) en de korting. •

.tblOrders.Columns("OrderTotaal").Expression = _ "SUM(Child.ItemTotaal)+ IsNull(Vrachtkosten,0)"

De kolom OrderTotaal krijgt berekende waarde SUM(Child.ItemTotaal) + IsNull(Vrachtkosten,0). Vanwege de relatie Orders kan naar de rijen uit de kolom ItemTotaal verwezen worden met Child.ItemTotaal. In iedere rij van DataTable tblOrders wordt de kolom OrderTotaal gevuld met de som van de waarden van ItemTotaal van de rijen uit DataTable tblOrderinformatie die hetzelfde OrderID hebben. De functie IsNull zorgt ervoor dat indien er geen waarde ingevuld is voor Vrachtkosten (waarde; Null), de Null wordt omgezet in het getal 0. •

dtvOrders = objdtsArtemis.tblOrders.DefaultView dtvOrders.Sort = "OrderID Asc"

Er wordt een DataView aangemaakt en gesorteerd op OrderID. Omdat hier gewerkt wordt met DefaultView van tblOrders, zullen de rijen van DataTable tblOrders gerangschikt worden. In de keuzelijst merk je dit. Voeg de code toe. Als er een Ordernummer geselecteerd wordt, moeten de naam van de klant en het ordertotaal getoond worden. De volgende code moet uitgevoerd worden. Private Sub cboOrders_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles cboOrders.SelectedIndexChanged Dim intRij As Integer intRij = dtvOrders.Find(cboOrders.SelectedValue) lblKlant.Text = dtvOrders(intRij).Item("Naam").ToString lblTotaal.Text = dtvOrders(intRij).Item("OrderTotaal").ToString End Sub Verklaring •

intRij = dtvOrders.Find(cboOrders.SelectedValue)

Het geselecteerde ordernummer wordt opgezocht in dtvOrders. •

lblKlant.Text = dtvOrders(intRij).Item("Naam").ToString lblTotaal.Text = dtvOrders(intRij).Item("OrderTotaal").ToString

De labels worden gevuld met de inhoud uit de betrokken kolommen van de DataView. Je mag ook schrijven: lblKlant.Text = dtvOrders(intRij)("Naam").ToString lblTotaal.Text = dtvOrders(intRij)("OrderTotaal").ToString Voeg de code toe en test het programma. Pas het project aan zodat ook rekening gehouden wordt met de korting. VVKSO


Werkgroep Handel

 Uitbreiding (uitgewerkt) Klasse: frmUitbreiding Breid het project uit zodat ook de orderdetails (Nederlandse naam, eenheidsprijs, hoeveelheid en itemtotaal) worden weergegeven van het geselecteerde order.



Methode 1

Private Sub frmUitbreiding_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Dim dtvOrders As DataView odaOrders.Fill(dtsUitbreiding) odaOrderinformatie.Fill(dtsUitbreiding) dtvOrders = dtsUitbreiding.tblOrders.DefaultView dtvOrders.Sort = "OrderID" 'Relatie leggen en berekende velden toevoegen With dtsUitbreiding .Relations.Add("relOrders",dtsUitbreiding.tblOrders.OrderIDColumn, _ dtsUitbreiding.tblOrderinformatie.OrderIDColumn) .tblOrders.Columns.Add("OrderTotaal", GetType(Double)) .tblOrderinformatie.Columns.Add("ItemTotaal", GetType(Double)) .tblOrderinformatie.Columns("ItemTotaal").Expression = _ "Hoeveelheid * PrijsPerEenheid" .tblOrders.Columns("OrderTotaal").Expression = "SUM(Child.ItemTotaal)+ isnull(Vrachtkosten,0)" End With 'DataTable voor de orderlijnen dtsUitbreiding.Tables.Add("Orderlijnen") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Columns.Add("Product") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Columns.Add("Prijs") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Columns.Add("Hoeveelheid") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Columns.Add("Totaal") End Sub Private Sub cboOrders_SelectedIndexChanged(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles cboOrders.SelectedIndexChanged Dim intRij As Integer Dim objOrderlijn(3) As Object Dim dtrv As DataRowView VVKSO

Werkgroep Handel


intRij = dtvOrders.Find(cboOrders.SelectedValue) lblKlant.Text = dtvOrders(intRij).Item("Naam").ToString lblTotaal.Text = dtvOrders(intRij).Item("OrderTotaal").ToString lblVrachtkosten.Text = dtvOrders(intRij).Item("Vrachtkosten").ToString 'DataTable leeg maken dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Rows.Clear() 'DataTable opvullen For Each dtr In dtrOrderlijnen objOrderlijn(0) = dtr("NederlandseNaam") objOrderlijn(1) = dtr("PrijsperEenheid") objOrderlijn(2) = dtr("Hoeveelheid") objOrderlijn(3) = dtr("ItemTotaal") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Rows.Add(objOrderlijn) Next dgrOrderlijnen.DataSource = dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen") End Sub Verklaring In de code wordt een DataTable toegevoegd aan de DataSet. Deze DataTable wordt gebruikt als DataSource van het DataGrid-object. Waarom wordt deze DataTable reeds aangemaakt bij het laden van het formulier? Met welke methode wordt deze DataTable leeggemaakt alvorens ze op te vullen met nieuwe gegevens? Met welke methode worden rijen toegevoegd aan een DataTable? Welke argumenten heeft deze methode? Wat betekenen ze en welk is hun gegevenstype? 

Methode 2

Private dtvOrders, dtvOrderinformatie As DataView Private Sub frmUitbreiding_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load odaOrders.Fill(dtsUitbreiding) odaOrderinformatie.Fill(dtsUitbreiding) 'Relatie leggen en berekende velden toevoegen With dtsUitbreiding .Relations.Add("relOrders", dtsUitbreiding.tblOrders.OrderIDColumn, dtsUitbreiding.tblOrderinformatie.OrderIDColumn) .tblOrders.Columns.Add("OrderTotaal", GetType(Double)) .tblOrderinformatie.Columns.Add("ItemTotaal", GetType(Double)) .tblOrderinformatie.Columns("ItemTotaal").Expression = "Hoeveelheid * PrijsPerEenheid" .tblOrders.Columns("OrderTotaal").Expression = "SUM(Child.ItemTotaal)+ isnull(Vrachtkosten,0)" End With 'Dataviews instantiëren in sorteren dtvOrders = dtsUitbreiding.tblOrders.DefaultView dtvOrders.Sort = "OrderID" dtvOrderinformatie = dtsUitbreiding.tblOrderinformatie.DefaultView VVKSO


Werkgroep Handel

dtvOrderinformatie.Sort = "NederlandseNaam" 'DataTable voor de orderlijnen dtsUitbreiding.Tables.Add("Orderlijnen") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Columns.Add("Product") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Columns.Add("Prijs") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Columns.Add("Hoeveelheid") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Columns.Add("Totaal") End Sub Private Sub cboOrders_SelectedIndexChanged (ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles cboOrders.SelectedIndexChanged Dim intRij As Integer Dim objOrderlijn(3) As Object Dim dtrv As DataRowView intRij = dtvOrders.Find(cboOrders.SelectedValue) lblKlant.Text = dtvOrders(intRij).Item("Naam").ToString lblTotaal.Text = dtvOrders(intRij).Item("OrderTotaal").ToString lblVrachtkosten.Text = dtvOrders(intRij).Item("Vrachtkosten").ToString dtvOrderinformatie.RowFilter = "OrderID = " _ & cboOrders.SelectedValue.ToString 'DataTable opvullen dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Clear() For Each dtrv In dtvOrderinformatie objOrderlijn(0) = dtrv("NederlandseNaam") objOrderlijn(1) = dtrv("PrijsperEenheid") objOrderlijn(2) = dtrv("Hoeveelheid") objOrderlijn(3) = dtrv("ItemTotaal") dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen").Rows.Add(objOrderlijn) Next dgrOrderlijnen.DataSource = dtsUitbreiding.Tables("Orderlijnen") End Sub Verklaring Voor de selectie van de gegevens die in de datagrid moeten komen, werd een DataView gebruikt.

7.6

Oefeningen

1

Maak een formulier waarin de wijnen van een geselecteerde wijngroep worden weergegeven. De wijngroep moet met de naam aangeduid worden. (Gebruik ApolloVS.mdb)

2

Maak een formulier om orders voor Artemis in te voeren.

VVKSO

Werkgroep Handel


7.7

Overzicht

7.7.1

Relaties

Je kunt een DataSet vullen met de tabellen van een database. Bestaande relaties tussen de tabellen worden niet overgenomen. Je moet die zelf leggen. Je kunt dit doen in het grafische ontwerpvenster van de DataSet (kies in het snelmenu van het DataSet-object de optie View Schema…) of in code via de eigenschap Relations van het DataSetobject. De eigenschap Relations bevat een collectie DataRelations. 

Belangrijke eigenschappen van DataRelation

Eigenschap

Beschrijving

ChildColumns

Haalt de child DataColumn objecten van deze relatie.

ChildTable

Haalt de child tabel van deze relatie.

DataSet

Haalt de DataSet waartoe deze relatie behoort.

ParentColumns

Haalt de parent DataColumn objecten van deze relatie.

ParentTable

Haalt de parent tabel van deze relatie.

RelationName

Bevat de naam van de relatie.

7.7.2 

DataRow

Belangrijke methode van DataRow

Eigenschap

Beschrijving

GetChildRows

Haalt de child rijen volgens de aangegeven relatie.

7.7.3

DataView

Via een DataView-object kun je verschillende visies op een table in een DataSet maken. 

Belangrijke eigenschappen van DataView

Eigenschap

Beschrijving

Table

Bevat de bron DataTable voor de visie.

Sort

Bevat de kolom(men) die gebruikt worden voor sortering en de soorteervolgorde (ascending, decending).

RowFilter

Bevat de expressie die gebruikt wordt om de rijen te filteren.

RowStateFilter

Bevat de status van de rijfilter (CurrentRows, Deleted, ModifiedCurrent, None, ModifiedOriginal, New, OriginalRows, Unchanged).

VVKSO


Werkgroep Handel



Belangrijke methodes van DataView

Methode

Beschrijving

Find

Zoekt een waarde van de sorteersleutel (eerst sort!). Resultaat Integer (index in de sortering).

FindRows

Zoekt rijen met de DataRowView().

7.7.4

waarde van de sorteersleutel (eerst sort!). Resultaat

Gegevens selecteren in DataSet

Beperk de DataSet tot gegevens die je nodig hebt in het project. 

DataTable



Methode Find van de eigenschap Rows. Alleen bruikbaar als er gezocht wordt op een waarde van de primaire sleutel. dtrRow = objdtsArtemis.tblCategorieën.Rows.Find(3) Resultaat: DataRow



Methode Select van een DataTable-object dtrRow = objdtsArtemis.tblProducten.Select("categorienummer=3") Resultaat: DataRow()



Met de methode FindByKey van een DataTable-object Voorbeeld dtrKlant = objdtsArtemis.tblklanten.FindByKlantnr(3) Resultaat: sterk getypeerde DataRow



DataView



Eigenschap RowFilter. dtvView.RowFilter = "categorienummer=3" Resultaat: de DataView wordt beperkt tot de gefilterde rijen.



Methode Find. Vooraf de eigenschap Sort instellen. dtvView.Sort="Naam" dtvView.Find=("Van Eysendeyk") Resultaat: Integer



Methode FindRows. Vooraf de eigenschap Sort instellen. dtvView.Sort="Naam" dtvView.FindRows=("Van Eysendeyk")

VVKSO

Werkgroep Handel


Resultaat: DataRowView ()

VVKSO


Werkgroep Handel

E X T R A

8

Rapportering

In bedrijfseconomische en administratieve toepassingen is rapportering zeer belangrijk. In Visual Studio .NET wordt Crystal Reports gebruikt als rapportgenerator.

8.1

Een rapport creëren

Project

Rapportering (uitgewerkt over gans hoofdstuk)

Type

Windows Application

Doel

Gebruik van Crystal Reports

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

Maak een nieuw Windows Application project Rapportering. Noem het formulier frmStart. Voeg een rapport Adreslijst toe aan het project: Add, Add New Item …

Kies voor As a Blank Report.

VVKSO

Werkgroep Handel


De Crystal Reports Designer wordt geopend met het ontwerpvenster, Field Explorer en twee werkbalken Crystal Reports – Main en Crystal Reports - Insert.

Kies in het snelmenu van DataFields (Data Field Explorer): Add/Remove Database. Open ArtemisVS.mdb via Database Expert. (Selecteer de map OLE DB (ADO) en klik op OK.)

VVKSO


Werkgroep Handel

Selecteer tabel tblKlanten.

De velden van tblKlanten zijn nu beschikbaar in Field Explorer. Sleep de adresgegevens naar de Details-sectie.

Gebruik de sorteerknop op Crystal Reports – Main om een sorteervolgorde op te leggen.

VVKSO

Werkgroep Handel


8.2

Rapport informatie Kies in het snelmenu van een willekeurige sectie: Report, Summary info …

Deze rapportinformatie kan in het rapport gebruikt worden (Special Fields). Vul de gepaste velden in.

8.3

Designer Kies in het snelmenu van een willekeurige sectie: Designer.

8.3.1

Printer Setup

Instelling van onder andere het papierformaat.

VVKSO


Werkgroep Handel

8.3.2

Page Setup

Instelling van de marges.

8.3.3

Default Settings

Instelling van ondermeer het formaat van allerhande veldtypes.

VVKSO

Werkgroep Handel


8.4

Velden toevoegen

Je kunt velden toevoegen via het snelmenu van een sectie: Insert… en via Field Explorer. Voeg in de Report Header-sectie de volgende velden toe: Special Fields: Report Title, File Creation Date Text (via Insert, Text): Gemaakt op In de Report Footer-sectie: Special Fields: Print Date, Page Number

8.5

Het rapport gebruiken

8.5.1

Crystal Reports Viewer Voeg een formulier frmAdreslijst toe aan het project. Plaats hierop vanuit Tools, Windows Forms: CrystalReportViewer.

Pas volgende eigenschappen aan: Dock: Fill ReportSource: Browse naar het bestand Adreslijst.rpt.

VVKSO


Werkgroep Handel

Met de Crystal Report Viewer kun je o.a. in het rapport navigeren en het rapport afdrukken. Je kunt het ook exporteren naar een ander formaat.

8.5.2

Het startformulier Plaatst op frmStart (startup object) een knop btnAdreslijst. Voeg volgende code toe en test de werking.

Private Sub btnAdreslijst_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAdreslijst.Click Dim rptForm As New frmAdreslijst rptForm.ShowDialog() End Sub

8.6

Report expert Maak een nieuw rapport AdreslijstPerPostnummer (adreslijst Postnummer) door gebruik te maken van de Report Expert: Standard.

gegroepeerd

per

Pas het project aan zodat je ook dit rapport kunt bekijken. Maak een nieuw rapport Factuur door gebruik te maken van de Report Expert: Subreport. 

De Report Expert

•

Eerst hoofdrapport, subrapport via tab Subrapport.

VVKSO

Werkgroep Handel


•

Verifieer of de relatie tussen de opgenomen tabellen correct is.

•

Neem enkel de hieronder aangeduide velden op

VVKSO


Werkgroep Handel

•

Maak het subrapport in de Details-sectie

•

Klik op de knop Report Expert … om het subrapport aan te maken.

•

Neem enkel de hieronder aangeduide velden op

VVKSO

Werkgroep Handel


•

Voeg een berekend veId Prijs toe via knop Formula

•

Groepeer per OrderID

VVKSO


Werkgroep Handel

•

Sommeer het veld Prijs

•

Link her hoofdrapport en het subrapport



Designer

VVKSO

Werkgroep Handel


Pas de opmaak aan. Nieuwe pagina na Details-sectie: eigenschap NewPageAfter: True Geef een gepast formaat aan de datumvelden (via optie Format.. in het snelmenu van de velden) Open het subrapport door erop te dubbelklikken Voeg de nodige velden (Formula Fields) toe zodat Totaal excl. BTW, BTW, Totaal incl. BTW weergegeven worden. 

Testen

Doe het nodige om het rapport te testen

VVKSO


Werkgroep Handel

9

ASP.NET en databases • • • • •

9.1

Werken met een tekstbestand Werken met een Access/SQL-database Property Builder van een DataGrid Variabelen Gebruik van CSS

Een gastenboek

In veel websites kunnen gebruikers feedback geven. In volgend voorbeeld maak je een elektronisch gastenboek. De gegevens zullen bijgehouden worden in een tekstbestand Gastenboek.txt.

9.1.1

De toegang verzekeren http://www.asp.NET/security.aspx

IIS gebruikt account ASPNET om toegang te krijgen tot mappen. Dit is een account met beperkte machtigingen. De Asp.NET account heeft standaard geen schrijftoegang op willekeurige mappen. Als je wilt werken met tekstbestanden en/of databases waarin geschreven moet worden, dan dien je het account eerst schrijfrechten te geven. Om schrijftoegang te verlenen, volg je volgende stappen. Indien je Windows XP gebruikt, dien je eerst de ‘simpel file sharing’ optie uit te schakelen. Dit doe je als volgt: • • • •

Kies Extra, Mapopties in Windows Verkenner Kies tabblad Weergave Deactiveer de optie "Eenvoudig delen van bestanden gebruiken" Klik op OK

In tweede fase moet je het ASP.NET proces toegang geven tot het tekstbestand of de database. • • • • • • • •

Selecteer in Windows Verkenner de map waarin het tekstbestand of de database staat. Open het venster Eigenschappen van deze map. Kies tabblad Beveiliging. Klik op Toevoegen. Vul bij objectnaam \ASPNET in. Dit account wordt ook wel het aspnet_wp account genoemd, of de ASP.NET Machine account. Klik op OK. Bij Machtigingen klik je "Wijzigen" en "Schrijven" aan. Klik nogmaals OK.

Nu heb je ASP.NET schrijftoegang gegeven tot de tekstbestanden en databases in de map. Je kunt ze gebruiken in webapplicaties. 

Foutmeldingen

Volgende foutmeldingen duiden op 'geen schrijftoegang'. •

Microsoft JET Database Engine ; Operation must use an updateable query

•

Microsoft JET Database Engine ; De bewerking moet worden uitgevoerd op een query die kan worden bijgewerkt.

VVKSO

Werkgroep Handel


9.1.2

StreamWriter/StreamReader

Project

Gastenboek

Type


Doel

Lezen en schrijven van een tekstbestand

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

 Probleemstelling In een pagina kunnen naam, e-mailadres en een boodschap opgegeven worden. Deze kunnen weggeschreven worden in een gastenboek (tekstbestand) samen met de huidige datum. Elke bezoeker kan de reeds ingegeven gegevens opvragen.

VVKSO


Werkgroep Handel

 Probleemanalyse en implementatie: methode 1 Methode 1: de gegevens worden getoond in een tekstvak Klasse: GastenboekTekstvak GastenboekTekstvak

Creëer een submap Data in de hoofdmap van het project. Hierin zal het tekstbestand gastenboek.txt gecreëerd worden. Zorg dat de asp.NET account de nodige rechten krijgt in deze map. Web Form objecten Objecten


Waarde

TekstMode

MultiLine

txtNaam, txtEmail, txtBoodschap, btnToevoegen, btnAnnuleren txtBoodschappen GastenboekTekstvak: procedures Knop Toevoegen -

De ingevoerde gegevens en de huidige datum (korte datumnotatie) worden toegevoegd aan het tekstbestand. Gegevens worden gescheiden door een tabulator.

-

De tekstvakken met de invoervelden worden leeggemaakt.

-

txtBoodschappen wordt opgevuld met de gegevens van het tekstbestand gastenboek.txt.

Knop Lezen -

VVKSO

txtBoodschappen wordt opgevuld met de gegevens van het tekstbestand gastenboek.txt.

Werkgroep Handel


Knop Annuleren -

De tekstvakken met de invoervelden worden leeggemaakt.

Implementatie Procedure voor het leegmaken van de tekstvakken Voeg volgende procedure toe. Private Sub Leegmaken() txtNaam.Text = String.Empty txtEmail.Text = String.Empty txtBoodschap.Text = String.Empty End Sub Procedure voor het vullen van het tekstvak Een tekstbestand kan programmatorisch benaderd worden via de klassen StreamReader (tekstbestand lezen) en StreamWriter (tekstbestand schrijven) van de namespace System.io. Om deze klassen gemakkelijk aanspreekbaar te maken voeg je volgende statement toe als eerste regel van de codebehind pagina. Imports System.IO Doe dit. Voeg volgende procedure toe. Private Sub VulTekstvak() Dim stmrGastenboek As New StreamReader (Me.Request.PhysicalApplicationPath & "Data\Gastenboek.txt") txtBoodschappen.Text = stmrGastenboek.ReadToEnd stmrGastenboek.Close() End Sub Verklaring •

Dim stmrGastenboek As New StreamReader (Me.Request.PhysicalApplicationPath & "Data\Gastenboek.txt")

Er wordt een StreamReader gedeclareerd en meteen geïnitialiseerd met de constructor New. Als eerste argument is een absoluut pad naar het tekstbestand vereist. Als je de webapplicatie naar een host verplaatst, ken je dit absolute pad vaak niet, maar wel het pad relatief t.o.v. de root map van de applicatie. De eigenschap PhysicalApplicationPath van het object Request bevat het absolute pad van de root map van de applicatie. (Algemeen bevat het object Request informatie over de paginaaanvraag.) Door hiervan gebruik te maken, kun je het absolute pad naar het tekstbestand samenstellen. Request.PhysicalApplicationPath & "Data/Gastenboek.txt" mag je vervangen door Server.MapPath("/Data/Gastenboek.txt")

VVKSO


Werkgroep Handel

Als je Exception handling gaat toevoegen, moet die voor deze statement beginnen. Het is immers mogelijk dat het aangeduide bestand niet gevonden wordt. •

txtBoodschappen.Text = stmrGastenboek.ReadToEnd

Het tekstvak wordt gevuld met de volledige inhoud van het bestand Gastenboek.txt. Een StreamReader heeft nog twee verwante methoden: Read: er wordt één karakter gelezen en de cursor verplaatst zich naar het volgende karakter, ReadLine: er wordt gelezen tot aan een nieuwe regel (CrLf) en de cursor verplaatst zich naar de volgende regel. Gebeurtenisprocedures Voeg de volgende procedures toe. Private Sub btnAnnuleren_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAnnuleren.Click Me.Leegmaken() End Sub Private Sub btnLezen_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLezen.Click Me.VulTekstvak() End Sub Private Sub btnToevoegen_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnToevoegen.Click Dim stmwGastenboek As New StreamWriter (Me.Request.PhysicalApplicationPath & "Data\Gastenboek.txt", True) stmwGastenboek.WriteLine(DateTime.Now.ToShortDateString & _ vbTab & txtNaam.Text & vbTab & txtEmail.Text & vbTab & txtBoodschap.Text) stmwGastenboek.Close() Me.Leegmaken() Me.VulTekstvak() End Sub Verklaring •

Dim stmwGastenboek As New StreamWriter (Me.Request.PhysicalApplicationPath & "Data\Gastenboek.txt", True)

Er wordt een streamwriter voor het opgegeven bestand gedeclareerd en meteen geïnitialiseerd. Het tweede argument (True) duidt aan dat de streamwriter geopend wordt om achteraan toe te voegen (Append mode). •

stmwGastenboek.WriteLine(DateTime.Now. ToShortDateString & _ vbTab & txtNaam.Text & vbTab & txtEmail.Text & vbTab & _ txtBoodschap.Text)

De gegevens worden in het bestand geschreven gescheiden door een tab. Wat wordt er eerst weggeschreven?

VVKSO

Werkgroep Handel


De methode WriteLine zorgt er, in tegenstelling tot de methode Write, voor dat de gegevens op de volgende regel worden weggeschreven. •

stmwGastenboek.Close()

Het object wordt gesloten zodat het tekstbestand weer vrij komt. Test het project. Zou je in het project het tekstvak mogen vervangen door een label? Verklaar je antwoord.

9.1.3

Een DataGrid gebruiken

 Probleemanalyse en implementatie: methode 2 Voor een betere opmaak gebruik je een DataGrid i.p.v. een tekstvak. Methode 2: de gegevens worden getoond in een datagrid Voeg een Web Form GastenboekDataGrid toe aan het project. Voeg de nodige besturingselementen toe. (Kopieer de nodige besturingselementen van pagina GastenboekTekstvak.) Voeg een DataGrid dgrBoodschappen toe. Je hoeft hieraan geen DataSource toe te kennen, dit zal in run-time gebeuren.

VVKSO


Werkgroep Handel

Voor het opvullen van dgrBoodschappen moet de eigenschap DataSource een waarde krijgen. In de volgende procedure wordt een DataTable aangemaakt die hiervoor gebruikt wordt. Sub VulTabel() Dim dttTbl As New DataTable Dim stmrGastenboek As New StreamReader(Request.PhysicalApplicationPath & "Data\Gastenboek.txt") Dim strLijn As String Dim strDelen(3) As String 'datatable maken dttTbl.Columns.Add("Datum") dttTbl.Columns.Add("Naam") dttTbl.Columns.Add("E-mail") dttTbl.Columns.Add("Boodschap") 'datatable vullen strLijn = stmrGastenboek.ReadLine Do While strLijn <> "" strDelen = strLijn.Split(CType(vbTab, Char)) dttTbl.Rows.Add(strDelen) strLijn = stmrGastenboek.ReadLine Loop stmrGastenboek.Close() dgrBoodschappen.DataSource = dttTbl dgrBoodschappen.DataBind() End Sub Verklaring Een DataGrid moet met een DataSource verbonden worden. Een DataTable is hiervoor geschikt. In de procedure wordt een DataTable geconstrueerd met de gegevens uit het tekstbestand. •

Dim dttTbl As New DataTable

Van dttTbl wordt meteen ook een instantie van de aangegeven klasse gecreëerd door gebruik te maken van de constructor New. M.a.w. declaratie en initialisatie gebeuren in dezelfde statement. dttTbl wordt meteen ook geïnitialiseerd omdat je in de code van het standaardobject vertrekt en daarvan de eigenschappen aanpast. •

Dim stmrGastenboek As New StreamReader(Request.PhysicalApplicationPath & "Data\Gastenboek.txt")

Ook hier heb je declaratie en initialisatie in dezelfde statement. Je creëert meteen een StreamReader-object voor het aangeduide gegevensbestand. Dim strDelen(3) As String

•

Er wordt een array van 4 elementen van het type String gecreëerd: strDelen(0), …, strDelen(3). •

dttTbl.Columns.Add("Datum") dttTbl.Columns.Add("Naam") dttTbl.Columns.Add("E-mail") dttTbl.Columns.Add("Boodschap")

VVKSO

Werkgroep Handel


Er wordt een DataTable gecreëerd met 4 kolommen. Elke rij van de DataTable zal opgevuld worden met de gegevens van een boodschap. De naam van elke kolom is meegegeven als argument. Er is geen gegevenstype meegegeven voor de inhoud van de kolommen, de standaardwaarde wordt genomen, nl. String. •

strDelen = strLijn.Split(CType(vbTab, Char))

strLijn wordt opgesplitst in verschillende delen (array van strings). Hoe worden de verschillende delen bepaald, m.a.w. hoe wordt er opgesplitst? Waarom? dttTbl.Rows.Add(strDelen)

•

De DataTable wordt aangevuld met een rij die de verschillende delen bevat. Is de volgorde waarin de kolommen toegevoegd zijn aan de DataTable van belang? •

dgrBoodschappen.DataSource = dttTbl dgrBoodschappen.DataBind()

De DataGrid word gebonden aan de DataTable. In webpagina's dien je de verbinding met de opgegeven DataSource expliciet te maken via de methode DataBind(). Het is pas bij het uitvoeren van de methode DataBind() dat de datagrid zichtbaar wordt. Controleer de werking van het project. Maak van GastenboekDataGrid de startpagina. (Gebruik hiervoor het snelmenu in Solution Explorer.  Uitbreiding Pas het project aan zodat het invoeren van de naam vereist wordt.

9.2

Gebruik van databases in Webtoepassingen

Door een combinatie van ASP.NET en ADO.NET te gebruiken kun je een database koppelen aan een webpagina. Om het gebruik van de systeembronnen te optimaliseren, zijn gegevensoperaties ook in ASP.NET erop gericht de gegevens snel te verkrijgen en vervolgens de verbinding zo snel mogelijk te sluiten. Als je werkt met disconnected toegang wordt het openen en sluiten van de verbinding door de DataAdapter verzorgd. Dit betekent dat de verbinding onmiddellijk wordt geopend voordat de gegevens worden verkregen en wordt gesloten zodra de gegevensoverdracht is gebeurd. Elke manipulatie van de gegevens wordt gedaan nadat de verbinding is gesloten, zodat deze bronnen gebruikt kunnen worden voor andere verzoeken. In geval van connected toegang moet je zelf zorgen voor openen en sluiten van de verbinding. Net zoals in een Windows Application kun je diverse formaten voor de database gebruiken. In de vorige hoofdstukken werd gebruik gemaakt van MS Access databases. In dit hoofdstuk komen ook SQL Server databases aan bod. Creëer een map Databanken (bijvoorbeeld in de rootmap) met de vereiste machtigingen voor het aspnet account. In deze map ga je alle MS Access databases en tekstbestanden waarvoor schrijftoegang nodig is verzamelen. De beveiliging van SQL server databases wordt door SQL Server zelf geregeld. Deze moeten dus niet in die speciale map geplaatst worden.

VVKSO


Werkgroep Handel

9.3

Een gastenboek met een database

9.3.1

Voorbeeld

Project

GastenboekDB

Type


Doel

Lezen en schrijven van een database

Extra Moeilijkheid

*

Vorm

Oplossing

Klasse: GastenboekDB In het vorige hoofdstuk maakte je een gastenboek waarbij de gegevens werden weggeschreven in een tekstbestand. Je kunt hiervoor ook een database gebruiken. Plaats de database Gastenboek.mdb in de map Databanken. Open de database Gastenboek.mdb in MS Access en bekijk de structuur van de enige tabel. Maak in Server Explorer een verbinding met de database. GastenboekDB

VVKSO

Werkgroep Handel


Web Form objecten Besturingselementen


Waarde

DataSource

objdtsGastenboek

Datamember

tblBoodschappen

txtNaam, txtEmail, txtBoodschap, btnToevoegen, btnAnnuleren dgrBoodschappen

Data objecten Objecten

Beschrijving

cnnGastenboek

Verbinding met Gastenboek.mdb

odaBoodschappen

OleDbAdapter voor alle gegevens van tblBoodschappen.

objdtsGastenboek

DataSet-object gegenereerd met odaBoodschappen

GastenboekDB: procedures Procedure Leegmaken Zowel bij het klikken op de knop Annuleren als bij het klikken op de knop Toevoegen moeten de invoervelden leeggemaakt worden. Dit wordt daarom in een aparte procedure gedaan. Private Sub LeegMaken() txtNaam.Text = String.Empty txtEmail.Text = String.Empty txtBoodschap.Text = String.Empty End Sub Opmerking In feite zou het leegmaken van de tekstvakken beter via client-side scripting gebeuren. Hierdoor wordt een trip naar de server uitgespaard. Dit betekent snelheidswinst en vermindering van de belasting van de server. Gebeurtenisprocedure (Handles btnAnnuleren.Click) Private Sub btnAnnuleren_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAnnuleren.Click Me.LeegMaken() End Sub Gebeurtenisprocedure (Handles MyBase.Load) Iedere keer als de gegevens getoond moeten worden, moet de DataSet opnieuw opgevuld worden. (De DataSet verdwijnt uit het geheugen van de webserver als de pagina verzonden is naar de client.) Je kunt de DataSet daarom opvullen bij het laden van het formulier.

VVKSO


Werkgroep Handel

Private Sub Page_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load If Me.IsPostBack Then odaBoodschappen.Fill(ObjdtsGastenboek) End If End Sub Waarom wordt de DataSet alleen maar opgevuld bij 'PostBacks'? Gebeurtenisprocedure (Handles btnLezen.Click) Bij klikken op de knop Lezen, moeten de reeds bestaande gegevens getoond worden. Hiervoor moet de methode DataBind van de DataGrid opgeroepen worden. In webpagina's dien je de binding met de opgegeven DataSource steeds expliciet te maken via de methode DataBind(). Private Sub btnLezen_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnLezen.Click dgrBoodschappen.DataBind() End Sub Gebeurtenisprocedure (Handles btnToevoegen.Click) Bij klikken op de knop Toevoegen moeten de nieuwe gegevens weggeschreven worden in de database waarna de gegevens getoond worden. Private Sub btnToevoegen_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnToevoegen.Click Dim dtrRij As Data.DataRow odaBoodschappen.Fill(objdtsGastenboek) objdtsGastenboek.tblBoodschappen.AddtblBoodschappenRow(txtBoodschap.Text, DateTime.Now, txtEmail.Text, txtNaam.Text) odaBoodschappen.Update(objdtsGastenboek) dgrBoodschappen.DataBind() Call LeegMaken() End Sub Verklaring •

odaBoodschappen.Fill(objdtsGastenboek)

De DataSet wordt gevuld. •

objdtsGastenboek.tblBoodschappen.AddtblBoodschappenRow(txtBoodschap.Text, DateTime.Now, txtEmail.Text, txtNaam.Text)

Er wordt een rij met de opgegeven waarden toegevoegd aan de DataTable tblBoodschappen. Let op de volgorde waarin de waarden worden opgesomd. Waarmee moet deze volgorde overeenkomen? In de statement wordt gebruik gemaakt van typing. De corresponderende methode zonder typing is Rows.Add

VVKSO

Werkgroep Handel


Wat is het voordeel van typing? •

odaBoodschappen.Update(objdtsGastenboek)

De database wordt via de DataAdapter geüpdatet. •

dgrBoodschappen.DataBind()

De DataGrid wordt gevuld en getoond. Test het programma.  Uitbreiding Zorg ervoor dat bij Toevoegen de Naam moet ingevuld zijn.

9.3.2

Property Builder http://www.microsoft.com/netherlands/msdn/aspnet/dbcolumns.aspx http://www.aspnl.com/aspnl/nl/artikelen/datagridcontrol.asp

Hoewel de gegevens in de DataGrid verschijnen, kan de opmaak ervan verbeterd worden. De datum moet volgens de BIN-normen verschijnen, bij klikken op het e-mailadres moet de standaard e-mail client geopend worden enz. Kies een Auto Format voor de DataGrid. Voor de overige eigenschappen gebruik je Property Builder, te bereiken via het snelmenu van de DataGrid. Roep Property Builder op.

VVKSO


Werkgroep Handel

Er zijn 5 panelen beschikbaar: General, Columns, Paging, Format, Borders. 

General Laat sortering toe.



Columns

De DataGrid control genereert standaard in runtime voor alle velden in de DataSource een kolom met als kolomkop, de naam van die kolom. Om zelf te bepalen welke kolommen getoond worden en hoe, deselecteer je Create columns automatically at runtime. Doe dit. Een kolom kan verschillende types hebben: Bound, Button, Hyperlink en Template. Wat is de betekenis van deze types. Voeg de volgende Bound columns toe: Datum, Naam en Boodschap. Pas de Data formatting expression aan zodat de datum in korte datumnotatie, volgens de Bin-norm zal weergegeven worden. (Gebruik de Help-knop voor meer informatie hierover.)

Verwijder de Sort expression bij Boodschap. Voeg een Hyperlink column toe. Pas de waarde van de eigenschappen aan zoals weergegeven in volgende schermafdruk. (Gebruik de Help-knop voor meer informatie over de verschillende eigenschappen.)

VVKSO

Werkgroep Handel


Test de webpagina. Hoe zie je op welke kolommen gesorteerd kan worden? De sortering werkt nog niet. Door het klikken op de kolomkop Datum of Naam wordt de DataGrid gebeurtenis SortCommand gegenereerd. Wat dan moet gebeuren moet je zelf coderen . Private Sub dgrBoodschappen_SortCommand(ByVal source As Object, _ ByVal e As System.Web.UI.WebControls.DataGridSortCommandEventArgs) _ Handles dgrBoodschappen.SortCommand Dim dtv As New DataView dtv = objdtsGastenboek.tblBoodschappen.DefaultView dtv.Sort = e.SortExpression dgrBoodschappen.DataSource = dtv dgrBoodschappen.DataBind() End Sub Verwijder in het designvenster de waarde van de eigenschap DataSource van dgrBoodschappen zodat deze in runtime toegekend wordt. (Indien je dit vergeet krijg je geen foutmelding, maar ook geen sortering!) Verklaring •

dtv = objdtsGastenboek.tblBoodschappen.DefaultView dtv.Sort = e.SortExpression

De standaard DataView wordt gesorteerd. Waarop gesorteerd moet worden wordt meegegeven als argument bij het optreden van de gebeurtenis SortCommand. •

dgrBoodschappen.DataSource = dtv dgrBoodschappen.DataBind()

VVKSO


Werkgroep Handel

De gesorteerde DataView wordt de DataSource van de DataGrid en de corresponderende data worden gebonden.

9.4

Microsoft SQL Server http://www.microsoft.com/belux/nl/windowsserversystem/sql/2000/

Microsoft SQL Server is de grote broer van MS Access. Je kunt er grote client-server toepassingen mee maken. Raadpleeg bovenstaande website voor uitgebreide informatie. Je hoeft niet over de volledige Microsoft SQL Server toepassing te beschikken om toch met SQLdatabases te kunnen werken. De MSDE-engine is hiervoor voldoende. Raadpleeg de bijlagen voor informatie over de installatie hiervan. Je kunt een MS Access database transformeren naar een Microsoft SQL Server database met behulp van de Wizard Upsize van MS Access. Deze is bereikbaar via menuoptie Extra, Database hulpprogramma's. Transformeer de databases ArtemisVS.mdb, ApolloVS.mdb en Hobbyclub.mdb naar SQL Server databases.

9.5

Een kleine website bouwen

Project

Hobbyclub

Type


Doel

Een website maken met ASP.NET Beveiliging van een website

Extra

- Werken met DataSets - Doorverwijzen naar een andere pagina - Gebruik van Session-variabelen

Moeilijkheid

**

Vorm

Volledig uitgewerkt in meerdere paragrafen

 Probleemstelling In de volgende oefening maak je een met een wachtwoord beveiligde website rond hobby's. Leden kunnen de gegevens bekijken van de andere leden. Ze kunnen hierbij een keuze maken: de gegevens van leden bekijken die een bepaalde hobby beoefenen of de hobby's van een bepaald lid bekijken. De website bevat 4 pagina's: -

aanmelden.aspx: invoer van login en wachtwoord

-

keuze.aspx: keuze maken uit overzicht per hobby of overzicht per lid

-

leden.aspx: overzicht van de hobby's van een geselecteerd lid

-

hobby.aspx: overzicht van de leden die een geselecteerde hobby beoefenen.

De pagina's zullen één voor één aangemaakt en besproken worden.

VVKSO

Werkgroep Handel


Maak een ASP.NET Web Application Hobbyclub. Maak in VS een verbinding met de SQL-database Hobbyclub. Bekijk inhoud en opbouw van de database.

9.5.1

Doorverwijzen naar een andere pagina

 Probleemstelling en implementatie (aanmelden.aspx) In tblLeden zijn velden voorzien voor een login en wachtwoord. Die gebruik je om toegang te verlenen tot de rest van de website. De website start met een loginscherm (aanmelden.aspx). Als de ingevoerde gegevens niet voorkomen in de database wordt een foutmelding gegeven, in het andere geval krijgt de gebruiker automatisch het keuzeformulier (Keuze.aspx) toegezonden.

Gebeurtenisprocedure (Handles btnAanmelden.Click) Ingevoerde login zoeken in database Gevonden Ja

Nee Wachtwoord juist

Ja

Foutmelding Nee

Keuze.aspx tonen

Foutmelding

 Methode 1: gebruik van disconnected toegang Maak een Web form Aanmelden.aspx zoals hierna beschreven.

VVKSO


Werkgroep Handel

Geef de eigenschap Title van DOCUMENT de waarde: Hobbyclub. Wat is de betekenis van deze eigenschap. Web Form objecten Besturingselement


Waarde

Textmode:

password

Visible

False

txtLogin txtWachtwoord btnAanmelden lblMelding

lblMelding wordt gebruikt om meldingen weer te geven bij foutieve invoer. Login en wachtwoord moeten gecontroleerd worden in tblLeden van de database. Data objecten Object

Beschrijving

cnnHobbyClub

Verbinding met SQL-database Hobbyclub.

sdaLogin

Voor velden Login en Wachtwoord van tblLeden

objdtsLogin

DataSet-object gegenereerd via sdaLogin

Opmerking Bij het maken van de verbinding met Hobbyclub met Server Explorer kies je in Data Linkeigenschappen: Voorziening: Microsoft Ole DB Provider voor SQL Server

VVKSO

Werkgroep Handel


Het tabblad Verbinding vul je als volgt in (Gebruik je eigen servernaam).

Door Opslaan van wachtwoord toestaan te kiezen, kun je telkens wanneer een connectie gebruikt wordt, bepalen of je het wachtwoord toevoegt aan de ConnectionString of niet. Kies steeds voor toevoegen. Gebeurtenisprocedure (Handles btnAanmelden.Click) Private Sub btnAanmelden_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAanmelden.Click Dim dtv As DataView sdaLogin.Fill(objdtsLogin) dtv = objdtsLogin.tblLeden.DefaultView dtv.RowFilter = "Login = '" & txtLogin.Text & "'"

End Sub

If dtv.Count = 0 Then lblMelding.Text = "Foute Login" Else If CType(dtv(0).Item(1), String) = txtWachtwoord.Text Then Response.Redirect("Keuze.aspx") Else lblMelding.Text = "Foutief wachtwoord" End If End If lblMelding.Visible = True

Verklaring •

dtv = objdtsLogin.tblLeden.DefaultView dtv.RowFilter = "Login = '" & txtLogin.Text & "'"

Er wordt gewerkt met een DataView omdat deze gefilterd kan worden.

VVKSO


Werkgroep Handel

•

If dtv.Count = 0 Then lblMelding.Text = "Foute Login"

Als de gefilterde DataView leeg is, komt de ingevoerde login niet voor in de database. Als de login wel gevonden wordt moet het wachtwoord gecontroleerd worden. •

If CType(dtv(0).Item(1), String) = txtWachtwoord.Text Then

dtv(0): eerste rij van de DataView, dtv(0).Item(1): tweede kolom van de eerste rij. Je mag ook schrijven: dtv(0)("wachtwoord") •

Response.Redirect("Keuze.aspx")

De methode Redirect van het Response object zorgt er voor dat de opgegeven webpagina naar de gebruiker wordt gestuurd. Creëer een lege webpagina keuze.aspx en test de webpagina. (Voor login en wachtwoorden, zie tblLeden.)  Methode 2: gebruik van connected toegang Je kunt ook met connected toegang werken. Dit is sneller en vraagt minder geheugenbronnen. Maak een Web form Aanmelden2.aspx zoals hierna beschreven.

Web Form objecten Besturingselement


Waarde

Textmode

Password

Visible

False

txtLogin txtWachtwoord btnAanmelden lblMelding

VVKSO

Werkgroep Handel


Data objecten Object

Beschrijving

cnnHobbyClub


scmdAanmelden

SqlCommand, Connection=cnnHobbyClub, CommandText wordt toegekend in runtime.

Gebeurtenisprocedure (Handles btnVerzenden.Click) Private Sub btnVerzenden_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnVerzenden.Click Dim objWachtwoord As Object scmdAanmelden.CommandText = "Select wachtwoord from tblLeden" _ & " WHERE login = '" & txtLogin.Text & "'" cnnHobbyclub.Open() objWachtwoord = scmdAanmelden.ExecuteScalar() cnnHobbyclub.Close() If objWachtwoord Is Nothing Then lblMelding.Text = "Foute inlog" Else If objWachtwoord.ToString = txtWachtwoord.Text Then Response.Redirect("Keuze.aspx") Else lblMelding.Text = "Foutief wachtwoord" End If End If End Sub Verklaring Als met de methode ExecuteScalar geen resultaat gevonden wordt, wordt Nothing teruggegeven. Om hierop te kunnen testen vang je het resultaat op in een variabele van het algemene type Object.

9.5.2

Variabelen in een website

 Probleemstelling (Keuze.aspx) In het keuzeformulier kiest de gebruiker of hij/zij een overzicht wil krijgen van alle leden die een bepaalde hobby beoefenen of een lid wil kiezen om daarvan de hobby's te zien. Nadat een keuze gemaakt is, kan de gebruiker in een keuzelijst de hobby, respectievelijk het lid kiezen waarvan hij/zij de gegevens wil zien. Als die keuze gemaakt is wordt het gevraagde overzicht getoond.

VVKSO


Werkgroep Handel

Als de volgende pagina getoond wordt, moet hierin nog gekend zijn welk lid of welke hobby in deze pagina gekozen is. Je moet dus gebruik maken van een Session-variabele.  Probleemanalyse en implementatie Er zijn (zoals steeds) verschillende manieren om dit op te lossen. In de hieronder uitgewerkte versie wordt bij het herladen van het formulier de toestand (inhoud) van de verschillende besturingselementen onderzocht. Afhankelijk hiervan wordt andere code uitgevoerd. Titel webformulier: Hobbyclub.

VVKSO

Werkgroep Handel




Waarde

btnlOverzicht oButtonsList)

AutoPostback

True

Items

zie verder

(Radi-

lblHobby

Visible: False

lblLid

Visible: False

cboHobby

DataSource

objdtsKeuze

DataMember

tblHobby

DataTextField

Beschrijving

DataValueField

HobbyID

Visible

False

DataSource

objdtsKeuze

DataMember

tblLeden

DataTextField

Naam (zie verder)

DatValueField

LidID

Visible

False

Visible

False

cboLeden

btnVerzenden

De meeste server controls hebben een eigenschap AutoPostback. Als deze eigenschap op True wordt gezet zal er automatisch een postback optreden bij een wijziging in de control. Vul de Items-eigenschap van de RadioButtonsList met de bijhorende builder ListItem Collection Editor. Text

Value

Overzicht per hobby

hobby

Overzicht per lid

lid

VVKSO


Werkgroep Handel

De dropdownlists moeten opgevuld worden met data uit de database. Data objecten Object

Beschrijving

cnnHobbyClub


sdaHobby

Voor velden HobbyID en Beschrijving van tblHobby

sdaLid

Voor het veld LidID en berekend veld Naam (zie verder) van tblLeden

objdtsKeuze

DataSet-object gegeneerd via sdaHobby en/of sdaLid

Voor het vullen van de Command-eigenschappen van sdaLid gebruik je Query Builder.

Om het berekend veld Naam te creëren gebruik je de syntaxis van Transact SQL omdat je een SQL-database aanspreekt.

VVKSO

Werkgroep Handel


Gebeurtenisprocedure (Handles Mybase.Load) Private Sub Page_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load If Me.IsPostBack Then btnVerzenden.Visible = True Select Case btnlOverzicht.SelectedValue Case "lid" If lblLid.Visible = False Then 'nog geen lid gekozen 'Mogelijk maken om lid te kiezen sdaLid.Fill(objdtsKeuze) cboLeden.DataBind() lblLid.Visible = True cboLeden.Visible() = True 'Onmogelijk maken om hobby te kiezen lblHobby.Visible = False cboHobby.Visible = False Else 'reeds lid gekozen Session("intLid") = cboLeden.SelectedValue Response.Redirect("Leden.aspx") End If Case "hobby" If lblHobby.Visible = False Then sdaHobby.Fill(objdtsKeuze) cboHobby.DataBind() lblHobby.Visible = True cboHobby.Visible = True lblLid.Visible = False cboLeden.Visible = False Else Session("strHobby") = cboHobby.SelectedItem.Text Session("intHobby") = cboHobby.SelectedValue Response.Redirect("Hobby.aspx") End If End Select End If End Sub Verklaring Er moet alleen code uitgevoerd worden bij een postback van het formulier. De code die moet uitgevoerd worden hangt af van de gemaakte keuze in de RadioButtonsList. De eerste keer dat een keuze gemaakt wordt, zijn de andere besturingselementen nog niet zichtbaar. Afhankelijk van de keuze worden de juiste besturingselementen zichtbaar gemaakt. Als er nadien op de knop Verzenden wordt geklikt, wordt de aanvraag doorverwezen naar de gepaste webpagina. •

Session("intLid") = cboLeden.SelectedValue Session("strHobby") = cboHobby.SelectedItem.Text Session("intHobby") = cboHobby.SelectedValue

Om de juiste informatie te kunnen tonen in de pagina's waarnaar doorverwezen wordt, moet de gemaakte keuze van hobby of lid bewaard worden. Hiervoor wordt de page-eigenschap Session gebruikt. Gedurende de duur van de sessie blijven de gedefinieerde variabelen bestaan. In de bovenstaande statements worden de variabelen intLid, intHobby en strHobby gedefinieerde en krijgen ze meteen ook een waarde. Maak lege webformulieren Leden.aspx en Hobby.aspx en test het project.

VVKSO


Werkgroep Handel

9.5.3

Gegevenstype van een session-variabele

Een session-variabele is van het type Object. Vermits je werkt met sterke typering (geen automatische gegevenstypeconversie) moet je bij elk gebruik van de variabele het gegevenstype converteren naar het gewenste type. Gebruik hiervoor de functie CType.  Probleemstelling (Hobby.asp) Als de surfer kiest voor een overzicht per hobby, dan wordt de gekozen hobby vermeld met de lijst van gegevens van de leden die ze beoefenen.

 Probleemanalyse en implementatie De Web Form bevat twee besturingselementen: Label: de geselecteerde hobby is bewaard in een (sessie)variabele. DataGrid: de DataSource van de DataGrid moet gevuld worden met de juiste gegevens, deze kunnen geselecteerd worden via HobbyID, bewaard in een (sessie)variabele.

VVKSO

Werkgroep Handel




lblHobby dgrLeden

Gebruik Property Builder (verwijder eventueel de DataSource na het opmaken van de kolommen, de DataSource zal in code toegekend worden) en Auto Format voor de opmaak.

In de dataGrid moeten de gegevens van de leden die de gekozen hobby beoefenen, gekozen worden. Data objecten Object

Beschrijving

cnnHobbyClub


sdaLeden

Gebruik Query Builder (zie hieronder).

objdtsHobbyKeuze

DataSet-object gegeneerd via sdaLeden

VVKSO


Werkgroep Handel

Gebeurtenisprocedure (Handles Mybase.Load) Private Sub Page_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Dim dtvLeden As DataView sdaLeden.Fill(objdtsHobbyKeuze) lblHobby.Text = CType(Session("strHobby"), String) dtvLeden = objdtsHobbyKeuze.tblHobbyLid.DefaultView dtvLeden.RowFilter = "hobbyID= " & CType(Session("inthobby"), String) dgrLeden.DataSource = dtvLeden dgrLeden.DataBind() End Sub Verklaring •

lblHobby.Text = CType(Session("strHobby"), String)

De naam van de geselecteerde hobby is bewaard in de session-variabele strHobby. Deze wordt getoond op het label. •

dtvLeden = objdtsHobbyKeuze.tblHobbyLid.DefaultView dtvLeden.RowFilter = "hobbyID= " & CType(Session("inthobby"), String)

Als DataSource van de DataGrid zal een DataView gebruikt worden omdat die makkelijk te filteren is. Enkel de rijen met de hobbyID van de geselecteerde hobby worden behouden. •

dgrLeden.DataSource = dtvLeden dgrLeden.DataBind()

De DataSource wordt toegekend en gebonden aan de DataGrid. VVKSO

Werkgroep Handel


Pas het project aan zodat de DataAdapter enkel de gewenste gegevens ophaalt. (Tip: pas de eigenschap CommandText van de eigenschap SelectCommand aan.)  Probleemstelling (Leden.aspx) Als de surfer kiest voor een overzicht per lid, dan worden de gegevens van het geselecteerde lid getoond en de lijst van de hobby's die het beoefent.

 Probleemanalyse en implementatie De Web Form bevat verschillende tekstvakken en een DataGrid. Tekstvakken: het geselecteerde lid kan opgezocht worden via LidID bewaard in een sessie(variabele). DataGrid: de DataSource van de DataGrid moet opgevuld worden met de juiste gegevens. Deze kunnen opgezocht worden via LidID, bewaard in een (sessie)variabele.

VVKSO


Werkgroep Handel


Eigenschappen

txtFamilienaam, txtVoornaam, txtAdres, txtPostcode, txtGemeente, txtEmail, txtTelefoonnummer, txtGeboortedatum, txtGeslacht dgrHobbys

Gebruik Property Builder (verwijder de DataSource na het opmaken van de kolommen, de DataSource zal in code toegekend worden) en Auto Format voor de opmaak.

De tekstvakken en de DataGrid moeten gebonden worden aan gegevens uit de database. Data objecten Object

Beschrijving

cnnHobbyClub


sdaLeden

Voor alle velden van tblLeden behalve Foto,login en wachtwoord

sdaHobby

Gebruik Query Builder (zie hieronder).

objdtsLid

DataSet-object gegeneerd via sdaLeden en/of sdaHobby.

sdaLeden zal gebruikt worden voor de gegevens van het lid. sdaHobby zal gebruikt worden voor de DataSource van de DataGrid. Enkel de hobby's van het geselecteerde lid moeten getoond worden.

VVKSO

Werkgroep Handel


Gebeurtenisprocedure (Handles Mybase.Load) Private Sub Page_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Dim dtvLeden As DataView Dim dtvHobbys As DataView sdaHobby.Fill(objdtsLid) sdaLeden.Fill(objdtsLid) dtvLeden = objdtsLid.tblLeden.DefaultView dtvLeden.RowFilter = "LidID = " & CType(Session("intLid"), String) txtFamilienaam.Text = CType(dtvLeden(0).Item("Familienaam"), String) txtVoornaam.Text = CType(dtvLeden(0).Item("Voornaam"), String) txtAdres.Text = CType(dtvLeden(0).Item("Adres"), String) txtPostcode.Text = CType(dtvLeden(0).Item("Postcode"), String) txtGemeente.Text = CType(dtvLeden(0).Item("Gemeente"), String) If IsDBNull(dtvLeden(0)("Email")) Then txtEmail.Text = "" Else txtEmail.Text = CType(dtvLeden(0)("Email"), String) End If txtTelefoonnummer.Text = CType(dtvLeden(0).Item("Telefoonnummer"), _ String) txtGeboortedatum.Text = CType(dtvLeden(0).Item("Geboortedatum"), _ String) txtGeslacht.Text = CType(IIf(CType(dtvLeden(0).Item("Geslacht"), _ Integer) = 1, "M", "V"), String) dtvHobbys = objdtsLid.tblHobby.DefaultView dtvHobbys.RowFilter = "LidID = " & CType(Session("intLid"), String) dgrHobbys.DataSource = dtvHobbys dgrHobbys.DataBind() End Sub

VVKSO


Werkgroep Handel

Verklaring •

dtvLeden = objdtsLid.tblLeden.DefaultView dtvLeden.RowFilter = "LidID = " & CType(Session("intLid"), String)

De DataView wordt beperkt tot de gegevens van het geselecteerde lid. •

txtFamilienaam.Text = CType(dtvLeden(0).Item("Familienaam"), String) ….

De tekstvakken krijgen de corresponderende waarden van het geselecteerde lid. If IsDBNull(dtvLeden(0)("Email")) Then txtEmail.Text = "" Else txtEmail.Text = CType(dtvLeden(0)("Email"), String) End If Als een veld NULL is (een veld waarin geen waarde is ingevoerd), is conversie naar een String via CType niet mogelijk. Het geval wordt daarom apart behandeld. In principe moeten alle velden waarbij NULL is toegestaan getest worden. •

dtvHobbys = objdtsLid.tblHobby.DefaultView dtvHobbys.RowFilter = "LidID = " & CType(Session("intLid"), String) dgrHobbys.DataSource = dtvHobbys dgrHobbys.DataBind()

De DataView wordt beperkt tot de gegevens van het geselecteerde lid. De DataView wordt gebruikt als DataSource van de DataGrid en hieraan gebonden. Test het project. Pas het project aan zodat via de DataAdapter enkel de gegevens van het geselecteerde lid worden opgehaald.

9.6

Gebruik van Cascading Style Sheets

Bij de aanmaak van een nieuwe site wordt meteen een standaard css-bestand aangemaakt, Styles.css. Heb je reeds een stylesheet die je wilt toepassen, dan kun je dit bestand overschrijven met je eigen CSS-bestand. Je kunt de stijlen aanpassen en eventueel uitbreiden naar wens.

Open Styles.css in Document Outline (dubbelklik op Styles.css in Solution Explorer).

VVKSO

Werkgroep Handel


In het structuurvenster zie je een lijst met de reeds opgenomen stijlen. Rechts zie je de ingestelde opmaak. Om deze stijlen toe te passen gebruik je de eigenschappen CssClass en Style die in de basisklasse WebControl gedefinieerd zijn.

Om een stijl aan te passen selecteer je in het snelmenu van die stijl in Styles.css de optie Build style. Stel een andere achtergrondkleur in voor de stijl Body.

Je koppelt het css-bestand Styles.css aan de webpagina door het vanuit Solution Explorer naar het Design paneel van de webpagina te slepen. Doe dit voor alle pagina's van het project HobbyClub. Bekijk de html-weergave van één van de pagina's. In de Head-sectie vind je een verwijzing naar Styles.css. Naast bestaande stijlen aanpassen, kun je zelf stijlen toevoegen. Open het css-bestand en kies in het snelmenu voor Add Style Rule.

VVKSO


Werkgroep Handel

Kies het element LABEL. In het cssbestand is het nieuwe element opgenomen. LABEL { }

Via snelmenu – Build Style stel je de gewenste opmaak in. Onderaan het dialoogvenster zie je een voorbeeld van je instellingen.

Geef de eigenschap CssClass van alle labels in het project de waarde label. Voer het project uit. E X

9.7

T

Een (OleDb/Sql)DataAdapter verzorgt de verbinding tussen database en de toepassing door middel van SQL-Commando's. De volgende eigenschappen zijn hierbij de belangrijkste:

R A

Een DataAdapter maken met code

•

DeleteCommand,

•

InsertCommand,

•

SelectCommand,

•

UpdateCommand.

Ze bevatten een object van de klasse (OleDb/Sql)Command.

VVKSO

Werkgroep Handel


Bekijk de eigenschappen van de klasse SqlCommando met Object Browser. Welke eigenschap bevat de SQL-statement? Je kunt een DataAdapter aanmaken met code (in runtime) door gebruik te maken van de Constructor van de klasse. De constructor is polymorf. Hoeveel verschillende vormen heeft de constructor van een SqlDataAdapter? (Tip: zoek dit op in Object Browser.) Welke vorm gebruik je als je meteen de SQL-statement en de verbinding wilt meegeven? Project

Apollo

Type


Doel

Een DataAdapter maken in code

Extra

Images gebruiken Gevanceerde opmaak van een DataGrid Gebruik van CSS

Moeilijkheid

***

Vorm

Volledig uitgewerkt in meerdere paragrafen

 Probleemstelling Je maakt een website voor de wijnhandel Apollo. De website bestaat (voorlopig) slechts uit één pagina waarin bepaalde gegevens van de wijnen in een DataGrid weergegeven worden Op basis van een gekozen wijngroep moeten de voornaamste wijngegevens van die groep worden weergegeven.

VVKSO


Werkgroep Handel

Maak een nieuw project Apollo. Noem het webformulier WijnenPerGroep.aspx.  Methode 1 Vervolledig het formulier zoals hierna beschreven.



Waarde

cboWijngroep

Autopostback

True

DataSource

objdtsApollo

DataMember

tblWijngroepen

DataTextfield

Groepsnaam

DataValuefield

Groepsnummer

dgrWijnen Data objecten Je maakt een DataSet voor de dropdownlist. De gegevens voor de DataGrid zullen in code gegenereerd worden.

VVKSO

Werkgroep Handel


In Design-mode is enkel een DataAdapter gemaakt om een DataSet te genereren als bron voor de keuzelijst. In de datagrid moeten enkel gegevens komen van wijnen die behoren tot de gekozen wijngroep. In code zal hiervoor een DataAdapter gemaakt worden. Een tabel met de nodig gegevens zal toegevoegd worden aan de bestaande DataSet. Procedure StelgegevensVoor – methode 1 Corresponderende gegevens moeten getoond worden bij het openen van het formulier en telkens er een andere wijngroep gekozen wordt. Hiervoor wordt een aparte procedure aangemaakt. Private Sub StelGegevensVoor() 'sql-commando om wijngegevens van de gekozen wijngroep op te vragen Dim strSQL As String strSQL = "SELECT Code,Jaar,Naam,Omschrijving,Inhoud,PrijsPerFles,Foto" _ & " FROM tblWijnen" _ & " WHERE groepsnummer=" & cboWijngroep.SelectedItem.Value 'DataAdapterobject waarin het sql-commando wordt gedefinieerd Dim sdaWijnen As New SqlClient.SqlDataAdapter(strSQL, cnnApollo) 'Dataset vullen met de betrokken wijngegevens 'uitvoering van het sql-commando sdaWijnen.Fill(objdtsApollo, "qryWijnen") 'wijngegevens weergeven in de datagrid dgrWijnen.DataSource = objdtsApollo dgrWijnen.DataMember = "qryWijnen" dgrWijnen.DataBind() End Sub Verklaring Vermits de keuzelijst (dropdownlist) enkel bij het laden van de pagina voor de eerste keer (not ispostback) mag geïnitialiseerd worden is een IsPostBack-selectie vereist. Van zodra de surfer een keuze maakt wordt die keuze verstuurd naar de server (dropdownlisteigenschap postback is ingesteld op true) en wordt de pagina opnieuw geladen met het antwoord van de server (postback). In dit geval moet de dropdownlist de keuze van de surfer behouden. Voor de weergave van de wijngegevens in de datagrid wordt de procedure StelGegevensVoor() aanroepen. Deze procedure zal ook gebruikt worden als een andere wijngroep geselecteerd wordt. •

strSQL = "SELECT Code,Jaar,Naam,Omschrijving,Inhoud,PrijsPerFles,Foto" _ & " FROM tblWijnen" _ & " WHERE groepsnummer=" & cboWijngroep.SelectedItem.Value

SQL-commando om de wijnen van de geselecteerde wijngroep te selecteren. Merk op dat het commando eindigt met een puntkomma (;). •

Dim sdaWijnen As New SqlClient.SqlDataAdapter(strSQL, cnnApollo)

De sqlDataAdapter wordt gedeclareerd met behulp van het SQL-commando en de bestaande connectie. •

sdaWijnen.Fill(objdtsApollo, "qryWijnen")

Aan de DataSet objdtsApollo wordt op basis van de DataAdapter een tabel toegevoegd met als naam qryWijnen.

VVKSO


Werkgroep Handel

Indien je geen naam opgeeft voor de nieuwe DataTable, wordt deze Table genoemd. Als deze naam al bestaat wordt het Table1 enz. •

dgrWijnen.DataSource = objdtsApollo dgrWijnen.DataMember = "qryWijnen" dgrWijnen.DataBind()

De DataSource van de DataGrid wordt toegekend en de data worden gebonden. Gebeurtenisprocedure (Handles MyBase.Load) – Methode 1 Private Sub Page_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load If Not IsPostBack Then 'wijngroepen ophalen uit databank sdaWijngroepen.Fill(objdtsApollo) cboWijngroep.DataBind() 'wijngegevens van eerste wijngroep meteen weergeven in de datagrid Me.StelGegevensVoor() End If End Sub Alhoewel de DataSource van cboWijngroep is toegekend in design-time, moet de databinding expliciet gemaakt worden in run-time.  Methode 2 Als je weet met welke gegevens de Dataset moet gegenereerd worden, dan genereer je best de Dataset in design-mode zodat je typed kunt werken. Maak een nieuw webformulier WijnenPerGroep2.aspx. Vervolledig het formulier zoals hierna beschreven.

VVKSO

Werkgroep Handel


Web Form objecten Zelfde als in WijnenPerGroep, maar je verbindt de DataGrid reeds aan de DataSource. Data objecten Object

Beschrijving

cnnAppolo

Verbinding met de SQL database ApolloVS.

sdaWijngroepen

Voor Groepsnummer en Groepsnaam van tblWijngroepen

sdaWijnen

Voor de gegevens van de DataGrid.

objdtsApollo

DataSet-object gegeneerd via sdaWijngroepen

Procedure StelGegevensVoor – Methode 2 De code van StelGegegevensVoor moet gewijzigd worden. Private Sub StelGegevensVoor() 'DataAdapterobject waarin het sql-commando wordt gewijzigd sdaWijnen.SelectCommand.CommandText &= " WHERE groepsnummer=" & _ cboWijngroep.SelectedItem.Value sdaWijnen.Fill(objdtsApollo) dgrWijnen.DataBind() End Sub

VVKSO


Werkgroep Handel

objdtsApollo bevat eigenschappen voor beide DataTables (objdtsApollo.tblWijngroepen en objdtsApollo.tblWijnen). Bij gebruik van methode 1 bestaat enkel objdtsApollo.tblWijngroepen. Verklaar. Gebeurtenisprocedure (Handles cboWijngroep.SelectedIndexChanged) Maakt de surfer een nieuwe wijngroepkeuze dan moet de inhoud van de DataGrid worden aangepast. De gebeurtenisprocedure is dezelfde voor methode 1 en methode 2. Private Sub cboWijngroep_SelectedIndexChanged(ByVal sender As _ System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles cboWijn _ groep.SelectedIndexChanged Me.StelGegevensVoor() End Sub Verklaring Bij methode 2 is het niet nodig om telkens de DataTable "qryWijnen" uit de DataSet te verwijderen omdat er telkens een nieuw DataSet-object gecreëerd wordt bij het laden van het formulier. Test de werking van het project. Bij het werken met een typed DataSet (methode 2) kun je ook gebruik maken van een DataView om de gegevens te selecteren. Welke methode is het efficiëntste? Verklaar.

9.8

Beeldbestanden weergeven: Template Column

In de fotokolom moet niet de naam van het beeldbestand komen, maar het beeld zelf. Om dit te verwezenlijken heb je Property Builder nodig. Elke gegevenskolom wordt gedefinieerd als een Bound column. Voor het beeld definieer je een Template Column zoals hierna beschreven.

VVKSO

Werkgroep Handel

•

Create columns automatically zet je af.

•

Per datakolom selecteer je een Bound Column, vul je een passende hoofding in en verwijs je naar het betrokken veld. Vermits het hier enkel om raadplegen gaat stel je voor elke kolom Read only in.


Voor de fotokolom selecteer je een Template Column en geef je enkel de hoofding aan.

Sluit Property Builder. De inhoud van de Template Column moet nog bepaald worden. Kies in het snelmenu van de DataGrid Edit Template en selecteer de aangemaakte Template Column.

In het vakje ItemTemplate moet je de html-code typen die de inhoud van de kolom weergeeft. Als je de beeldbestanden in de submap img van de (C:\Inetpub\wwwroot\Apollo\img) onderbrengt, vul dan het volgende in:

sitemap

Apollo

Verklaar deze html-code. VVKSO


Werkgroep Handel

Beëindig het editeren door in het snelmenu End Template Editing te kiezen. Test het programma. ( We hebben wel vals gespeeld: verschillende wijnen krijgen dezelfde afbeelding).

9.9

Paginering instellen

Als een datagrid veel records bevat is het interessant om een paginering toe te voegen. Gebruik hiervoor Property Builder. Open in Property Builder het paneel Paging.

Maak de volgende instellingen. •

Allow paging

•

Aantal records schermpagina: 3

•

Position: Top and bottom; Mode: Page numbers. (Bekijk ook de andere mogelijkheden.)

per

Voer het project uit. Je krijgt al een en ander te zien, maar het werkt nog niet. Voor de werking moet er nog een gebeurtenisprocedure toegevoegd worden. De nieuwe schermpagina moet door de server aangereikt worden bij de gebeurtenis PageIndexChanged. Private Sub dgrWijnen_PageIndexChanged(ByVal source As Object, _ ByVal e As System.Web.UI.WebControls.DataGridPageChangedEventArgs) _ Handles dgrWijnen.PageIndexChanged dgrWijnen.CurrentPageIndex = e.NewPageIndex StelGegevensVoor() End Sub Verklaring •

dgrWijnen.CurrentPageIndex = e.NewPageIndex

Als de gebeurtenis PageIndexChanged optreedt, worden er argumenten meegegeven, deze zitten

VVKSO

Werkgroep Handel


in het object e. De eigenschap NewPageIndex bevat de gevraagde pagina.

Bij het kiezen van een nieuwe wijngroep stel je de huidige pagina in op de eerste pagina (index 0). Private Sub cboWijngroep_SelectedIndexChanged(ByVal sender _ As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles _ cboWijngroep.SelectedIndexChanged dgrWijnen.CurrentPageIndex = 0 Me.StelGegevensVoor() End Sub Doe dit en test het project.

9.10

Een DataGrid opmaken

Via Auto Format kun je een DataGrid een voorgedefinieerde opmaak geven. Via het tabblad Format van Property Builder kun je de opmaak verfijnen. Kies in het dialoogvenster Auto Format een sjabloon.

Je kunt zelf nog een pak wijzigingen aanbrengen in de opmaak van de datagrid via Property Builder. Kies het tabblad Format en stel de gewenste opties in.

VVKSO


Werkgroep Handel

Via het tabblad Borders kun je nog andere dingen voor de opmaak instellen. Gebruik je fantasie bij de opmaak.

VVKSO

Werkgroep Handel


9.11

Gegevens in een datagrid aanpassen

Property Builder kan ook gebruikt worden om gegevens in een DataGrid te wijzigen of te verwijderen.  Probleemstelling 1 In de bestaande webpagina mogen prijs per fles en omschrijving gewijzigd worden. Open Property Builder van de datagrid en kies het tabblad Columns.

Schakel Read only uit voor de kolommen die mogen gewijzigd worden. Selecteer in de categorie Button Column: Edit,Udate,Cancel-knop en breng deze naar de Selected Colums. Pas de EditCommandColumn eigenschappen aan zoals in de volgende schermweergave.

VVKSO


Werkgroep Handel

Als gevolg hiervan komt er een kolom bij. Voer de toepassing uit. Je kunt reeds op de Aanpassen-knop klikken, maar om ze te laten werken is er code vereist bij de gebeurtenis EditCommand van de datagrid. Private Sub dgrWijnen_EditCommand(ByVal source As Object, _ ByVal e As System.Web.UI.WebControls.DataGridCommandEventArgs)_ Handles dgrWijnen.EditCommand

End Sub

dgrWijnen.EditItemIndex = e.Item.ItemIndex StelGegevensVoor()

Verklaring •

dgrWijnen.EditItemIndex = e.Item.ItemIndex

e.Item.ItemIndex bevat de rij waarin op de Edit-knop is geklikt. Deze rij wordt in Edit-modus gezet, d.w.z. de gegevens die niet Read Only zijn, komen in tekstvakken zodat ze kunnen aangepast worden. Test de werking. Klik op de knop Aanpassen. Wat je als Read Only hebt aangegeven blijft onaangeroerd. Bovendien krijg je meteen twee 'knoppen' Updaten en Annuleren.

VVKSO

Werkgroep Handel


Beide knoppen werken nog niet. Hiervoor is weer code nodig. Annuleren Wanneer de surfer de knop Cancel aanklikt moet de oorspronkelijke voorstellingswijze worden hersteld.

Private Sub dgrWijnen_CancelCommand(ByVal source As Object, _ ByVal e As System.Web.UI.WebControls.DataGridCommandEventArgs)_ Handles dgrWijnen.CancelCommand dgrWijnen.EditItemIndex = -1 StelGegevensVoor() End Sub Updaten Een gewijzigde record moet in de databank op de schijf worden bijgewerkt. Dit gebeurt via volgende procedure. Private Sub dgrWijnen_UpdateCommand(ByVal source As Object, _ ByVal e As System.Web.UI.WebControls.DataGridCommandEventArgs) _ Handles dgrWijnen.UpdateCommand 'Besturingselemente Dim txtOmschrijving As TextBox = CType(e.Item.Cells(3).Controls(0), TextBox) Dim txtPrijs As TextBox = CType(e.Item.Cells(5).Controls(0), TextBox) Dim objCode As TableCell = e.Item.Cells(0) 'Inhoud Dim strCode, strOmschrijving, strPrijs As String Dim strSql As String strcode = objCode.Text strOmschrijving = txtOmschrijving.Text strPrijs = Replace(txtPrijs.Text, ",", ".") 'het update-commando strSql ="UPDATE tblWijnen SET Omschrijving='" & strOmschrijving & "'," _ VVKSO


Werkgroep Handel

& " PrijsPerFles= '" & strprijs & "'" _ & " WHERE code='" & strcode & "'" Dim scmdUpdate As New SqlClient.SqlCommand(strSql, cnnApollo) 'het update-commando uitvoeren cnnApollo.Open() scmdUpdate.ExecuteNonQuery() cnnApollo.Close() 'editmode sluiten en de gegevens vernieuwen dgrWijnen.EditItemIndex = -1 StelGegevensVoor() End Sub Verklaring •

Dim txtOmschrijving As TextBox = CType(e.Item.Cells(3).Controls(0), TextBox) Dim txtPrijs As TextBox = CType(e.Item.Cells(5).Controls(0), TextBox) Dim objCode As TableCell = e.Item.Cells(0)

Variabelen voor de besturingselementen die de gegevens die je nodig hebt, bevatten. Een datagrid is opgebouwd uit TableCells. Het argument e dat meegegeven wordt met de gebeurtenis UpdateCommand bevat de huide rij. De cellen hierin worden geteld vanaf index 0. De code van de wijn is nodig om in de database de record te lokaliseren.

•

strCode = objCode.Text strOmschrijving = txtOmschrijving.Text strPrijs = Replace(txtPrijs.Text, ",", ".") strSql ="UPDATE tblWijnen SET Omschrijving='" & strOmschrijving & "'," _ & " PrijsPerFles= '" & strprijs & "'" _ & " WHERE code='" & strcode & "'"

De waarden worden bewaard als een String omdat ze verder in de SQL-statement moeten gebruikt worden. In de SQL-statement moet het decimaal scheidingsteken een punt (.) zijn. •

Dim scmdUpdate As New SqlClient.SqlCommand(strSql, cnnApollo)

De aanpassing gebeurt via een SQL-commando. De declaratie kan slechts uitgevoerd worden nadat de SQL-statement strSql ingevuld is. •

cnnApollo.Open() scmdUpdate.ExecuteNonQuery() cnnApollo.Close()

De verbinding wordt geopend om het update-commando uit te voeren en daarna weer gesloten.  Probleemstelling 2 In diezelfde DataGrid moet het mogelijk zijn een bepaalde wijn uit de databank te verwijderen. Open opnieuw de Property Builder van de datagrid en kies het tabblad Columns. Selecteer de Delete-knop en breng deze naar de Selected Columns. Pas de ButtonColumn VVKSO

Werkgroep Handel


eigenschappen aan.

Er is een kolom bijgekomen voor het wissen van een record. Klikt de surfer op de wissen-knop, dan moet de betrokken record in de databank worden verwijderd. Hiervoor is weer een gebeurtenisprocedure nodig. Private Sub dgrWijnen_DeleteCommand(ByVal source As Object, _ ByVal e As System.Web.UI.WebControls.DataGridCommandEventArgs)_ Handles dgrWijnen.DeleteCommand Dim strCode As String = e.Item.Cells(0).Text Dim strSql As String strSql = "DELETE FROM tblWijnen WHERE Code='" & strCode & "'" Dim scmdDelete As New SqlClient.SqlCommand(strSql, cnnApollo) 'het delete-commando uitvoeren cnnApollo.Open() scmdDelete.ExecuteNonQuery() cnnApollo.Close() StelGegevensVoor() End Sub Verklaring De code is gelijkaardig aan deze voor het updaten. Om de betrokken record te lokaliseren in de database wordt weer de primaire sleutel (Code) gebruikt.

VVKSO


Werkgroep Handel

9.12

Concurrency http://www.15seconds.com/issue/030604.htm

In asp.NET applicaties is het concurrency-probleem verschillend van in Windows applicaties. In een DataSet worden twee RowStateVersions bijgehouden: Original en Current. Bij een update in een Windows applicatie kan de originele waarde van een veld in een record vergeleken worden met de huidige waarde in de database. Is die verschillend, dan treedt er een exception op. Bij een asp.NET applicatie wordt een DataSet gebruikt voor het verzamelen van de gegevens die op een pagina moeten komen, maar als de pagina verzonden wordt, verdwijnt deze DataSet uit het geheugen. Bij het updaten wordt een nieuwe DataSet gecreëerd, de originele waarden zijn dus niet gekend. De nieuwe gegevens worden weggeschreven zonder controle. Dit kan natuurlijk tot ernstige problemen leiden. Om de originele waarden aan de pagina te verbinden, moeten deze weggeschreven worden in de ViewState van de pagina. Raadpleeg de boven aangegeven website voor meer informatie hierover.

9.13

Gegevens toevoegen met een SQLCommand-object

 Probleemstelling Het is natuurlijk niet de bedoeling dat iedereen zomaar de gegevens kan wijzigen of wissen. Er moet een aanmeldingspagina gemaakt worden. Enkel geregistreerde gebruikers krijgen toegang tot de webpagina WijnenPerGroep.aspx. Hun gegevens worden bijgehouden in tblGebruikers.

Er zijn 2 beveilingingsniveau's: •

2: toegang

•

1: toegang & aanmaken NieuweGebruiker.aspx.

van

nieuwe

gebruikers

via

een

nieuwe

webpagina

Een beheerder heeft beveiligingsniveau 1. Je maakt eerst een webformulier aan om een nieuwe gebruiker toe te voegen.

VVKSO

Werkgroep Handel


Voeg een webformulier NieuweGebruiker toe aan het project. Vervolledig het zoals hierna beschreven.

Maak hiervan het startformulier (Set as Start page in snelmenu van de pagina in Solution Explorer). Web Form objecten Object


Waarde

txtNaam txtWachtwoord

Textmode: Password

chkBeheerder btnRegistreren

VVKSO


Werkgroep Handel

Als chkBeheerder aangevinkt is, krijgt de nieuwe gebruiker beveiligingsniveau 1, anders 2. Data object cnnApollo Om toegang te krijgen tot de pagina moet de gebruiker met beveiliging 1 zijn aangemeld. Dit probleem wordt behandeld, na bespreking van de aanmelding. Code voor de registratie (Handles btnRegistreren.Click) Private Sub btnRegistreren_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnRegistreren.Click Dim strBeveiliging As String Dim strSql As String If chkBeheerder.Checked Then strBeveiliging = "1" Else strBeveiliging = "2" End If strSql = "INSERT INTO tblGebruikers (naam,paswoord,beveiliging)" _ & " VALUES('" & txtNaam.Text & "','" & txtWachtwoord.Text _ & "','" & strBeveiliging & "')" Dim scmdToevoegen As New SqlClient.SqlCommand(strSql, cnnApollo) cnnApollo.Open() scmdToevoegen.ExecuteNonQuery() cnnApollo.Close() End Sub Voeg code toe om te controleren of de ingevoerde naam al bestaat. Als dat zo is, wordt een gepaste boodschap gegenereerd waarin het wachtwoord dat bij die naam hoort wordt getoond. Breid de pagina uit zodat het wachtwoord tweemaal moet ingevoerd worden. Enkel als beide waarden dezelfde zijn wordt de gebruiker toegevoegd. Zorg ervoor dat alle tekstvelden ingevoerd moeten worden.

9.14

Eén gegeven ophalen met een SqlCommand-object

Je kunt een SqlCommand ook gebruiken om gegevens aan te passen en te verwijderen. In al deze gevallen stel je eerst de SQL-statement op waarmee je het SQlCommand-object creëert. Daarna voer je deze uit met de methode ExecuteNonQuery. Als je via een SqlCommand-object slecht één gegeven uit een database wilt halen, stel je hiervoor de SQL-statement op. Je creëert het SqlCommand-object en je voert de statement uit met de methode ExecuteScalar.  Probleemstelling 1 Je maakt een aanmeldingsscherm. Als de aangemelde gebruiker een beheerder is, dan krijgt hij/zij de keuze tussen het oproepen van WijnePerGroep.aspx en NieuweGebruiker.aspx. Een andere geregistreerde gebruiker wordt onmiddellijk doorgeschakeld naar WijnenPerGroep.aspx.

VVKSO

Werkgroep Handel


Maak een nieuwe pagina Aanmelding.aspx. Stel deze in als startpagina. Via deze pagina kan een gebruiker zich aanmelden. Een geregistreerde gebruiker met beveiligingsniveau 1 krijgt onmiddellijk toegang tot WijnenPerGroep.aspx. Een gebruiker met beveiligingsniveau 2 krijgt de keuze: een nieuwe gebruiker toevoegen of WijnenPerGroep. Als de logingegevens fout zijn verschijnt er een foutbericht.



Waarde

txtWachtwoord

TextMode

Password

lblFout

Text

Foutieve opnieuw.

Visible

False

txtNaam

aanmelding.

Probeer

btnAanmelden lnkNieuweGebruiker

VVKSO

(Link Button) Visible: False


Werkgroep Handel

lnkWijnen

(Link Button) Visible: False

Code bij de Link Buttons Private Sub lnkNieuweGebruiker_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles lnkNieuweGebruiker.Click Response.Redirect("NieuweGebruiker.aspx") End Sub Private Sub lnkWijnen_Click(ByVal sender As Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles lnkWijnen.Click Response.Redirect("WijnenPerGroep.aspx") End Sub Bij het klikken op een Link Button verschijnt de overeenkomstige pagina. Code bij aanmelden Private Sub btnAanmelden_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles btnAanmelden.Click Dim strSql As String strSql = "Select beveiliging FROM tblGebruikers WHERE " & _ "naam='" & txtNaam.Text & "' AND paswoord='" & txtWachtwoord.Text & "'" Dim scmdSelect As New SqlClient.SqlCommand(strSql, cnnApollo) cnnApollo.Open() Session("Beveiliging") = scmdSelect.ExecuteScalar Select Case CType(Session("Beveiliging"), String) Case "1" lnkNieuweGebruiker.Visible = True lnkWijnen.Visible = True lblFout.Visible = False Case "2" Response.Redirect("WijnenPerGroep.aspx") Case Else lblFout.Text = "Foutieve aanmelding. Probeer opnieuw." lblFout.Visible = True End Select cnnApollo.Close() End Sub Verklaring •

Dim strSql As String strSql = "Select beveiliging FROM tblGebruikers WHERE " & _ "naam='" & txtNaam.Text & "' AND paswoord='" & txtWachtwoord.Text & "'" Dim scmdSelect As New SqlClient.SqlCommand(strSql, cnnApollo)

Het beveiligingsniveau wordt geselecteerd uit tblGebruikers via de ingevoerde gegevens van de gebruiker(SELECT-commando). •

Session("Beveiliging") = scmdSelect.ExecuteScalar

De Select-instructie wordt uitgevoerd via de methode ExecuteScalar omdat het resultaat slechts één waarde bevat. Het resultaat wordt in een Session-variabele gestopt, zodat het beschikbaar blijft voor alle pagina's. ExecuteScalar geeft Null terug, indien er geen gegevens gevonden worden.

VVKSO

Werkgroep Handel


•

Select Case CType(Session("Beveiliging"), String) Case "1" lnkNieuweGebruiker.Visible = True lnkWijnen.Visible = True lblFout.Visible = False Case "2" Response.Redirect("WijnenPerGroep.aspx") Case Else lblFout.Visible = True End Select

Er zijn 3 mogelijkheden: •

Foutieve aanmelding: de pagina blijft actief en de sessionvariabele krijgt de waarde 0.

•

Correcte aanmelding met beveiliging 1: beide linkknoppen worden zichtbaar. De gebruiker heeft toegangsrechten voor beide vervolgpagina’s.

•

Correcte aanmelding met beveiliging 2: onmiddellijke doorverwijzing naar webpagina WijnenPerGroep.aspx.  Probleemstelling 2

Als een gebruiker via een andere weg dan de aanmeldingspagina toegang zoekt, moet de beveiliging blijven werken. Hiervoor gebruik je de Session-variabele. Toegang tot wijnenpergroep.aspx Tot deze pagina hebben alle geregistreerde gebruikers toegang. Bij het laden van de pagina moet de beveiliging 1 of 2 zijn. Klopt de beveiliging niet dan krijgt de surfer de aanmeldingspagina. Pas de code bij het laden van de pagina als volgt aan. Private Sub Page_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load if ctype(session("beveiliging"),string) <>"1" and _ ctype(session("beveiliging"),string)<>"2") then Response.Redirect("Aanmelding.aspx") Else If Not IsPostBack Then 'wijngroepen ophalen uit databank sdaWijngroepen.Fill(objdtsApollo) Page.DataBind() Me.StelGegevensVoor() End If End If End Sub Toegang tot NieuweGebruiker.aspx Tot deze pagina hebben alleen geregistreerde gebruikers met beveiliging 1 toegang. Klopt de beveiliging niet dan krijgt de surfer de aanmeldingspagina. Private Sub Page_Load(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load 'Put user code to initialize the page here If CType(Session("beveiliging"), String) <> "1" Then Response.Redirect("Aanmelding.aspx") End If VVKSO


Werkgroep Handel

End Sub

9.15

Oefeningen

1

Pas de opmaak van Apollo aan door gebruik te maken van CSS.

2

Voorzie Apollo van Exception Handling.

3

Breid het project Gastenboek uit zodat gekozen kan worden hoe de boodschappen weergegeven worden: in een DataGrid, een DataList of een tekstvak.

Raadpleeg http://www.microsoft.com/netherlands/msdn/aspnet/dbdatalist.aspx informatie over het DataList besturingselement. 4

voor

meer

Maak een website waarin geregistreerde gebruikers mopjes kunnen invoeren (project: Mopjes). Alle surfers kunnen ze lezen. Voor elke mop kan een sleutelwoord worden ingevoerd waarop surfers kunnen selecteren. Als een surfer een mop gelezen heeft, kan hij ze evalueren (aantal sterren). Per mop wordt het gemiddeld aantal toegekende sterren bijgehouden en getoond met het aantal gebruikers dat de mop evalueerde. Je mag hiervoor een Access of een SQL database aanmaken.

VVKSO

Werkgroep Handel


9.16

Overzicht

9.16.1

StreamReader/StreamWriter

StreamReader en StreamWriter worden gebruikt om tekstbestanden te lezen en te schrijven. 

Belangrijke methodes van StreamReader

Methode

Beschrijving

Close

Sluit het tekstbestand.

Read

Leest het teken op de huidige positie in het tekstbestand.

ReadLine

Leest een lijn uit het tekstbestand vanaf de huidige positie.

ReadToEnd

leest van de huidige positie tot het einde van het tekstbestand.



Belangrijke methodes van StreamWriter

Methode

Beschrijving

Close

Sluit het tekstbestand.

Write

Schrijft de opgegeven tekenreeks in het tekstbestand.

WriteLine

Schrijft de opgegeven tekenreeks in het tekstbestand, gevolgd door een lijnafsluiter.

9.16.2 

DataTable

Belangrijke methode van DataTable

Methode

Beschrijving

Add

Voegt een column toe aan de DataTable

9.16.3

DataGrid Property Builder

Wil je niet dat de DataGrid control voor alle velden automatisch een kolom genereert, dan dien je de AutoGenerateColumns eigenschap op False te zetten. Vervolgens geef je op welke velden je wel wenst weer te geven.

VVKSO


Werkgroep Handel



BoundColumn

Min of meer gelijk aan de kolom die de DataGrid control standaard genereert. •

Header text (HeaderText eigenschap): tekst van de kolomkop.

•

Footer text (FooterText eigenschap): hetzelfde voor een eventuele voettekst.

•

Sort expression (SortExpression eigenschap): bepaalt op welk veld gesorteerd moet worden als de gebruiker op de kolomkop klikt.

•

Data Field : veld dat weergegeven wordt door de kolom.

•

Data formatting expression (DataFormatString eigenschap): geef via een expressie aan in welk formaat de gegevens weergegeven moeten worden.



HyperLinkColumn

De HyperLinkColumn dient om een kolom met links in te voegen. Text field (DataTextField eigenschap): geeft aan welk veld gebruikt moet worden als tekst die moet worden weergegeven. Text format string: geeft via een expressie aan in welk formaat het Text Field weergegeven moet worden. URL field (DataNavigateUrlField eigenschap): geeft aan welk veld gebruikt moet worden voor het opbouwen van de URL waarnaar gelinkt wordt.

VVKSO

Werkgroep Handel


URL format string (DataNavigateUrlFormatyString eigenschap): geeft aan hoe de URL opgebouwd moet worden op basis van het gegeven veld. 

TemplateColumn

In het geval dat de standaardkolommen geen uitkomst bieden, kun je een HTML sjabloon opgeven dat gebruikt wordt om de velden in een kolom weer te geven. Je kunt dit het makkelijkste doen door in Property Builder een BoundColumn of een HyperLinkColumn te maken) en na het instellen daarvan te klikken op de link Convert this column into a Template Column, maar je kunt ook een Template Column leeg invoegen. Vervolgens kun je vanuit Design-mode met de rechter muisknop op de DataGrid control klikken en Edit Templates ... selecteren om de sjablonen te wijzigen. Doel

Gebeurtenis

Eigenschap Datagrid

Eigenschap argument

Sorteren

SortCommand

Sort

e.SortExpression

Paginering

PageIndexChanged

CurrentPageIndex

e.NewPageIndex

Aanpassen

EditCommand

EditItemIndex

e.Item.ItemIndex

Annuleren

CancelCommand

EditItemIdex=-1

Updaten

UpdateCommand

e.Item.Cells

Verwijderen

DeleteCommand

e.Item.Cells

9.16.4

Klasse Page

Het webformulier wordt behandeld door de klasse page. 

Belangrijke eigenschappen

Eigenschap

Beschrijving

Application

Bevat informatie over de huidige toepassing.

IsPostBack

Boolean. Geeft aan of het formulier de eerste keer wordt geladen of niet.

MapPath

Geeft het fysieke pad van het opgegeven virtuele pad.

Response

Laat toe informatie terug te sturen met de pagina (type HttpResponse).

Request

Laat toe informatie op te halen die met de pagina-aanvraag is meegestuurd (type HttpRequest).

Session

Bevat informatie over de sessie (Type HttpSessionState). Wordt o.a. gebruikt voor variabelen.



Belangrijke methode

Methode

Beschrijving

DataBind

Bindt de pagina en child controls.

VVKSO


Werkgroep Handel

9.16.5

Variabelen

Je kunt een waarde toekennen aan een Session-variabele. Deze is gekend in alle pagina's van de applicatie gedurende gans de sessie van een surfer. Voorbeeld Session("Naam") = "Ria Van Eysendeyk" Je kunt een waarde toekennen aan een Application-variabele. Deze is gekend zolang de applicatie blijft draaien (niet opnieuw opgestart wordt). Voorbeeld Application("AantalBezoekers")= 999

VVKSO

Werkgroep Handel


Bijlagen

VVKSO


Werkgroep Handel

1

MSDE

Werken met een SQLdatabank in een client/servertoepassing vereist minstens de installatie van de Microsoft SQL Server Desktop Engine (MSDE) op de server. Deze software is gratis te downloaden van de Microsoftwebsite. Surf naar http://www.microsoft.com/belux/msnl.asp, typ msde in het zoekvenster en start het zoeken.

MSDE 2000 versie A is vereist voor een nieuwe installatie. In dit geval is dit te downloaden. Het servicepack is vereist voor de upgrade van een bestaande installatie.

DUT… bevat de software. Readme… bevat ondersteunende documentatie.

1.1

de

MSDE 2000 versie A installeren

Uiteraard moet de gebruikte computer voldoen aan de hard- en softwarevereisten voor SQL Server 2000 voordat MSDE 2000 versie A wordt geïnstalleerd. Hardware

Minimale vereisten

Computer

Intel Pentium of compatible, 166 MHz of hoger

Geheugen (RAM)

128 MB op Windows XP Minimaal 64 MB op Windows 2000 Minimaal 32 MB op alle andere besturingssystemen

Vasteschijfruimte

44 MB

Station

Cd-rom-station

VVKSO

Werkgroep Handel


Software Besturingssysteem

• • •

• • • •

Browser

Windows Server 2003 Standard Edition, Windows Server 2003 Enterprise Edition, Windows Server 2003 Datacenter Edition. Windows 2000 Server, Windows 2000 Advanced Server, Windows 2000 Datacenter Server. Windows NT Server 4.0, SP5 of hoger; Windows NT Server 4.0, Enterprise Edition, SP5 of hoger; Windows NT Workstation 4.0, SP5 of hoger. Windows XP Professional, Windows XP Home Edition. Windows 2000 Professional. Windows Millennium Edition. Windows 98. Windows 98 Second Edition is vereist als de computer geen netwerkkaart heeft.

Microsoft Internet Explorer 5.0 of hoger

Netwerkverbinding De bestands- en printerdeling voor MSnetwerken moet beschikbaar zijn.

Systeembeheer – Lokaal beveiligingsbeleid



VVKSO


Werkgroep Handel



Voornaamste setupparameters voor MSDE 2000

Parameter

Beschrijving

SAPWD="Sterkwachtwoord"

Hiermee wordt opgegeven dat een sterk wachtwoord moet worden toegewezen aan de sa-beheerdersaccount.

INSTANCENAME="NaamExemplaar"

Hiermee wordt de naam van het exemplaar opgegeven. Als INSTANCENAME niet wordt opgegeven, wordt een standaardexemplaar geïnstalleerd.

DISABLENETWORKPROTOCOLS=n

Hiermee wordt opgegeven of het exemplaar netwerkverbindingen accepteert van toepassingen die op andere computers worden uitgevoerd. Standaard, of als u DISABLENTWORKPROTOCOL=1 opgeeft, wordt het exemplaar geconfigureerd om geen netwerkverbindingen te accepteren. Geef DISABLENETWORKPROTOCOLS=0 op om netwerkverbindingen in te schakelen.

SECURITYMODE=SQL

Hiermee wordt opgegeven dat het exemplaar moet worden geïnstalleerd in gemengde modus, waarbij het exemplaar aanmeldingsaccounts met zowel Windowsverificatie als SQL-verificatie ondersteunt.

DATADIR="gegevens_map_pad"

Hiermee wordt de map opgegeven waar de systeemdatabases, foutenlogboeken en installatiescripts worden geïnstalleerd. De opgegeven waarde voor gegevens_map_pad moet eindigen met een backslash (\). Bij een standaardexemplaar wordt MS SQL\ aan de opgegeven waarde toegevoegd. Bij een benoemd exemplaar wordt MSSQL$NaamExemplaar\ toegevoegd, waarbij NaamExemplaar de waarde is die is opgegeven bij de parameter INSTANCENAME. In Set-up worden drie mappen gemaakt op de opgegeven locatie: een gegevensmap, een logboekmap en een scriptmap.

TARGETDIR="uitvoerbaar_map_pad"

Hiermee wordt de map opgegeven waar de uitvoerbare bestanden van MSDE 2000 worden geïnstalleerd. De opgegeven waarde voor uitvoerbaar_map_pad moet eindigen met een backslash (\). Bij een standaardexemplaar wordt MSSQL\Binn aan de opgegeven waarde toegevoegd. Bij een benoemd exemplaar wordt MSSQL$NaamExemplaar\Binn toegevoegd, waarbij NaamExemplaar de waarde is die is opgegeven bij de parameter INSTANCENAME.

Desktop Engine Set-up.exe is een opdrachtpromptprogramma. Het heeft geen gebruikersinterface. Voor de setupparameters gebruiken we daarom ofwel schakelopties, ofwel een INI-bestand. De map waarin we de setupbestanden hebben geplaatst (C:\MSDERelA) bevat het bestand set-up.ini. Daarin voegen we setupparameters toe.

de

Set-up wordt correct uitgevoerd met het commando: C:\MSDERelA\set-up.exe /settings "setup.ini"

VVKSO

Werkgroep Handel


Na de installatie dien je de PC opnieuw op te starten om alle services correct in te schakelen.

1.2

De geïnstalleerde MSDE op de server

In Systeembeheer – Services zien we de service gestart staan. Dubbelklik op deze service om de eigenschappen ervan te zien.

In de systeembalk zien we het pictogram met een groene knop indien de server gestart is en een rode knop indien de server gestopt is.

Dubbelklik op het pictogram om de SQL Server Service Manager te openen.

Op de harde schijf bevinden de bestanden zich in de mappen die in het ini-bestand werden meegegeven. Deze SQL Server volstaat voor onze toepassingen. In MS Access kan je, van de databank artemisVS.mdb, via Databasehulpprogramma’s – Wizard Upsize een nieuwe SQLdatabank maken met naam artemisVSSQL.

Op http://support.microsoft.com/default.aspx?scid=kb;en-us;Q322336 vind je informatie om een standaard geïnstalleerde MSDE aan te passen met de hiervoor beschreven parameters.

VVKSO


Werkgroep Handel

VVKSO

Werkgroep Handel


2

Naming conventions in .NET http://www.tenback.NET/

Hongaarse notatie voor de besturingselementen op formulieren. Control

Prefix

AdRotator

drtr

Button

btn

Calender

cld

CheckBox

chk

CheckedListBox

chkl

ColorDialog

clrdlg

ComboBox

cbo

Compare Validator

cval

ContextMenu

cmnu

Control

ctr

DataGrid

dgr

DataList

dlst

DateTimePicker

dtp

DropDownList

cbo

DomainUpDown

updw

ErrorProvider

erprv

FolderBrowse Dialog

fbdlg

FontDialog

fntdlg

Form

frm

GroupBox

grp

HelpProvider

hpv

HScrollBar

hsb

HyperLink

lnk

Image

img

ImageButton

ibtn

ImageList

ils

Label

lbl

LinkButton

lbtn

LinkLabel

llbl

ListBox

lst

ListView

lvw

Literal

ltr

Menu

mnu

MonthCalender

mclr

NotifyIcon

nicn

NumericUpDown

nudn

OpenFileDialog

ofdlg

PageSetupDialog

psdlg

Panel

pnl

PictureBox

pic

PlaceHolder

phdr

PrintDialog

prtdlg

PrintDocument

prtdoc

VVKSO


Voorbeeld btnOk

frmMain

lblName

mnuFileOpen

Werkgroep Handel

PrintPreview Control

ppvcrt

PrintPreview Dialog

ppvdlg

ProgressBar

prg

RadioButton

rdb

RadioButtonList

rdbl

RangeValidator

rvt

RegularExpressionValidator

rxv

Repeater

rptr

RequiredFieldValidator

rfv

RichTextBox

rtf

SaveFileDialog

sdlg

Splitter

spt

StatusBar

stb

TabControl

tab

Table

tbl

TextBox

txt

Timer

tmr

ToolBar

tlb

ToolTip

tlt

TrackBar

tbr

TreeView

tvw

Validation Summery

vds

VScrollBar

vsb

Xml

xml

VVKSO

Werkgroep Handel

txtUserID

vsbRate


6 Informaticabeheer Ria Van Eysendeyk Nicole Legroe Werkgroep Handel 2005

Recommend Documents