50-plussers. Op weg naar een vitaal leven. Schaakmat of aan zet? Het fenomeen heet vergrijzing. Gehoorverlies betekent ook communicatieverlies

EEN KRANT GEPRODUCEERD DOOR MEDIAPLANET

Schaakmat of aan zet? Het fenomeen heet ‘vergrijzing”

Gehoorverlies

betekent ook communicatieverlies

50-plussers Maart 2009

4 TIPS

Op weg naar een vitaal leven Wat is pijn:

Om langer te leven

advertentie

de manier waarop het lichaam pijn voelt en erop reageert.

DIABETES

Pas uw leven aan

voor het te laat is.

2. MAART 2009

Voorwoord

Schaakmat of aan zet? De geïndustrialiseerde samenleving wordt voor het eerst in haar bestaan geconfronteerd met een groep ouderen die een steeds belangrijker deel van de bevolking uitmaakt. Dat fenomeen heet tegenwoordig ‘vergrijzing’. Stilaan groeit het algemeen besef dat het zich aanpassen aan deze bevolkingsgroep een noodzaak is. tekst: Erika Claessens

samenleving lange tijd deze houding aangenomen. Stilaan komt er een tegenbeweging op gang. Die is deels ingegeven door economische factoren, zoals ‘de oudere zal na zijn pensioen moeten bijverdienen’ en ‘de sociale zekerheid is niet meer betaalbaar’. Dominique Verté

Professor aan de Vrije Universiteit Brussel en lid van de vakgroep educatiewetenschappen en de onderzoeksgroep agogische

I

n de jaren zestig werden vijftigers met pensioen gesteld. Van hen werd verwacht – en vergeef mij deze plastische voorstelling – ‘dat ze zich in stilte zouden bezighouden’. Voor de samenleving hoefden ze niets meer uit te richten. Er werd hen een ongedwongen levensstijl als consument aangepraat. Niettegenstaande de toename van de vijftigplussers heeft de

Na langdurig en diepgaand onderzoek ben ik tot de vaststelling gekomen dat er bij de vijftigplussers een wil is om iets te betekenen. Actief burgerschap is zeker voor hen weggelegd. De bijdrage die zij kunnen leveren aan een versterking van de samenleving is van groot belang voor iedereen. Als professor en wetenschapper voer ik onderzoek naar de manieren waarop vijftigplussers een actieve rol kunnen opnemen in de maatschappij. Deze bevolkingsgroep kan tot een inspiratiebron voor een

verdere beleidsontwikkeling uitgroeien. De steden in ons land staan daarom voor een grote uitdaging bij het uitvoeren van hun beleid: hoe kunnen ze deze actieve groep een actieve rol in hun gemeenschap laten opnemen? Vijftigplussers willen zoveel mogelijk actief deel uitmaken van de samenleving. Dat is gebleken uit de onderzoeken. Ze willen nog verre streken verkennen, ze willen nog betrokken zijn in het verenigingsleven, ze willen zelfstandig blijven en een rol in de samenleving behouden. Ze voelen zich verre van afgeschreven. Sommige steden en gemeenten zijn daar al in meegegaan. In Antwerpen bijvoorbeeld schakelt het OCMW vrijwillige vijftigplussers in om kwetsbare ouderen aan te spreken en naar de hulpverlening te brengen. Een andere gemeente heeft een openbaar toilettenplan

opgesteld in samenspraak met de senioren. Nog een andere gemeente liet hen een plan voor zitbanken uittekenen. De samenleving heeft hen jarenlang schaakmat gezet, maar de actieve vijftigplussers zijn eindelijk aan zet. Het wordt hoog tijd dat beleidsmakers daar rekening mee houden. Dr. Dominique Verté is professor aan de Vrije Universiteit Brussel en lid van de vakgroep educatiewetenschappen en de onderzoeksgroep agogische wetenschappen. Schaakmat of aan zet? Monitor voor lokaal ouderenbeleid in Vlaanderen, Reeks: Ouderen in beeld, Verté Dominique, De Witte Nico, De Donder Liesbeth, Vanden Broele, Brugge, 2007, ISBN 978 90 8584 701 4

Vijftig plussers : Gedistribueerd met Het Nieuwsblad op maart 2009 PUBLICATIES MEDIAPLANET PUBLISHING HOUSE

Mediaplanet produceert, financiert en ontwikkelt themakranten In

Project Manager: Leticia Zurawska, Mediaplanet Publishing House B.V. +32 2 421 18 27 Design & repro: Yoram Salamon (K-TACTIK / +33 661 585 988) Redactie: Erika Claessens, Heidi Vandekeere Pictures: www.istockphoto.com Print: Corelio Country Manager: Aurore Prezsow, Mediaplanet Publishing House, tel: +32 2 421 18 20 www.mediaplanet.com Mediaplanet is de leidinggevende Europese uitgever van themakranten in pers, online en via broadcasting. Als u zelf een idee heeft over een onderwerp, of misschien wel een heel thema, Leticia Zurawska aarzelt u dan niet om contact met ons op te nemen.

Vijftigplussers krijgen in dit dossier de hoofdrol toegespeeld. Want deze generatie is actiever dan ooit. Tweederde van de ouderen doet aan sport en een kwart doet dat zelfs meerdere malen per week. De toekomst vormt voor hen geen schrikbeeld. Integendeel : ze zien haar met een open blik tegemoet. Ze zetten zichzelf centraal en zorgen goed voor zichzelf. Lang leve de vijftigplusser!

INHOUD Schaakmat of aan zet?

2

Gehoorverlies betekent ook communicatieverlies

3

Wanneer uw trap een hindernis vormt

4

In het huis van de toekomst is 50+ koning

5

Met een stevig ontbijt zet u dag goed in.

6

Geef uw huid een tweede leven

6

Diabetes: pas uw levensstijl aan voor het te laat is

7

Onmisbare vitamines

8

Cholesterol alleen een probleem voor mannen?

9

Wat is pijn ?

10

Wanneer is buikpijn alarmerend ?

11

Gewrichten hebben smeerolie nodig

12

Zenuwpijn: van kriebelend gevoel tot hevige pijnscheuten

13

Voorbij het einde van de wereld

14

“Ik wacht tot de sterren van de hemel in zee vallen”

15

MAART 2009 .3

Welzijn Hoorcentrum

Gehoorverlies betekent ook communicatieverlies Wie de vijftig voorbij is, houdt er rekening mee dat zijn zicht vermindert. Een bezoek aan de oogarts of de opticien ligt dan voor de hand. Maar wie slecht hoort, houdt dat angstvallig verborgen. Want wie wil er nu voor oudje versleten worden?

Wie slechthorend is, gaat het best zo snel mogelijk naar een hoorcentrum, want vooraleer gehoorverlies zich manifesteert, zijn er meestal al meerdere jaren verstreken en is de schade vaak onherstelbaar. Na het intakegesprek met de audioloog van het centrum volgt er meestal een aantal tests. Het gehoor wordt gemeten en er wordt een foto van de gehoorgang en het trommelvlies genomen. Dat is nodig om een hoortoestel op maat te maken. In sommige hoorcentra kan de slechthorende ook een ‘Levensstijl Test’ ondergaan. Hij vult een vragenlijst in en schetst daarmee een beeld van zijn manier van leven. Dat is geen overbodige luxe, want de antwoorden op de vragen laten toe het meest geschikte hoortoestel aan te bieden. Een muzikant als Boogie Boy heeft een heel ander toestel nodig dan een omaatje van 80 jaar.

Oud mannetje

tekst: Erika Claessens

I

n een gezondheidsdossier over gehoorproblemen, gepubliceerd door het Universitair Ziekenhuis Gent, staat nochtans zwart op wit dat men in België het aantal matig tot ernstig gehoorgestoorden op 200 000 en licht gehoorgestoorden op 800 000 personen schat. Bovendien zou wereldwijd ongeveer 10% van de bevolking met gehoorverlies kampen. Dat is meer dan men doorgaans vermoedt. Onder de slachtoffers bevinden zich ook jongeren. Ze lopen gehoorschade op door naar te luide muziek te luisteren of door lawaaihinder te trotseren. Het optreden van gehoorverlies is echter niet voor iedereen het begin van levenslange gehoorproblemen. Het gaat soms alleen maar om een gaatje in het trommelvlies

of om een prop die de gehoorgang verstoort. Pas wanneer het gehoorverlies na de leeftijd van vijftig jaar optreedt, is er sprake van slechthorendheid. Dan speelt veroudering veelal een rol. Zachte medeklinkers Het valt zelden op wanneer iemands gehoor achteruit gaat. Gehoorverlies is immers een langzaam proces waarvan noch de betrokkene, noch zijn omgeving, weinig merkt. In de beginfase vervagen enkel de zachte geluiden uit de omgeving. Het is pas wanneer ook de zachte medeklinkers [m,b, n, f, s, v, w] nog nauwelijks hoorbaar zijn, dat er een belletje gaat rinkelen. In eerste instantie zijn het de naasten die de slechthorende attent maken

op het gehoorverlies, want tot vervelens toe herhalen wat men net gezegd heeft, daar is niemand mee opgezet. Podiumbeest Zo verging het ook Paul Ambach, alias Boogie Boy, muzikant en podiumbeest in hart en nieren. Op zijn zestigste durfde hij eindelijk wereldkundig maken dat hij niet meer goed hoorde en daar veel hinder van ondervond. Zijn vrouw verdroeg het niet langer om alles twee tot drie keer te herhalen. De volumeknop van de televisie en de autoradio ging ook altijd meer open staan wanneer Paul in de buurt was. Tijdens vergaderingen verstond Boogie Boy overigens nog maar de helft van wat er gezegd werd. “Ik had het eerst niet in de gaten, want

het duurt jaren vooraleer je gehoor volledig aangetast is. Na een tijdje krijg je dan het besef dat er iets scheelt, maar je wil dat niet meteen van de daken roepen. Het is nog steeds taboe om op mijn leeftijd – ik ben maar 61 – te zeggen dat je slechthorend wordt. Ik zocht daarom naar trucjes om het te verbergen, maar ik voelde me daar niet gemakkelijk bij. Toen mijn vrouw me zei dat ze er genoeg van had en dat ik nu maar eens iets moest ondernemen, heb ik de koe bij de horens gevat. En ik heb er achteraf gezien geen spijt van, integendeel, want gehoorverlies betekent ook communicatieverlies. Je sociale contacten gaan eronder lijden en dat is toch het laatste wat je wil, zeker in mijn vak. ”

Net zoals vele anderen stapte Boogie Boy niet meteen na het onderzoek bij de Neus-, Keel- en Oorarts een hoorcentrum binnen. Hij zag het probleem wel onder ogen, maar kon moeilijk aanvaarden dat hij misschien een hoortoestel zou moeten dragen. “Nee, zo vlug is dat niet gegaan, want het dragen van zo’n toestel schrikte me af. Zolang ik mij herinner, draag ik een bril, maar daar heb ik nooit complexen over gehad. Bij het denken aan een hoortoestel, doemde er een beeld van een oud mannetje in me op. Ik dacht: ik heb afgedaan. Wat zullen de mensen wel niet van me denken? Daar heb je Boogie Boy, de dove pianist! Met dat soort angsten en twijfels liep ik rond. Maar zodra ik de testen had ondergaan en met de audioloog alles besproken had, ging het snel. Het verschil was onmiddellijk te merken. Het was alsof de zon opeens weer scheen en de vogeltjes opnieuw floten! Dat is misschien een beetje overdreven, maar ik was er wel vanaf het eerste ogenblik ontzettend blij mee. Je kunt je niet voorstellen hoe dat voelt.“

Studie Ouderdomsslechthorendheid (OSH) is een complexe aandoening. Tot op heden is er weinig onderzoek naar OSH gedaan. Daarom wil het UZGent gegevens verzamelen om op die manier een beter inzicht te verwerven in OSH en de oorzaken ervan. Alle personen tussen 55 en 65 jaar (zowel personen met een goed, als met een minder goed gehoor) worden uitgenodigd om mee te werken aan deze studie. Als u meer informatie wenst of geïnteresseerd bent om deel te nemen, kunt u terecht op de poliklinische NKO Dienst van het UZGent. Telefoon: 09 332 23 32

4.

MAART 2009

lifestyle

Wanneer uw trap een hindernis vormt

Wanneer uw trap een hindernis vormt, zoekt u naar een oplossing? Een traplift zorgt ervoor dat is u eigen woning kan blijven. U hoeft niet te verhuizen, uw huis past zich aan uw noden aan! tekst: Erika Claessens

advertentie

O

p het moment dat u uw woning bouwde of kocht, dacht u er waarschijnlijk niet aan dat u misschien ooit over minder bewegingsvrijheid zou hebben. Wanneer het dan toch zover is, beseft u dat u niet meer over uw volledige woning beschikt. Dat is zonde. Maar daarom hoeft u nog niet meteen te verhuizen. U kan ervoor zorgen dat uw woning aangepast wordt.

PHOTO: / omslag SAPHIRE

Weer naar boven Eén van die oplossingen is een kleine huislift, een stoeltraplift, een ruime platformlift of een verticale traplift. De meeste van deze modellen kunnen op of bij alle soorten trappen worden gemonteerd: rechte trappen, trappen met bochten of trappen met tussenverdiepingen. Ze bestaan bovendien in allerlei uitvoeringen, zodat uw huislift geen vreemde eend in de bijt wordt. Ze kan perfect aan uw interieur aangepast worden.

Tips bij het kiezen Het is belangrijk het juiste type lift bij uw trap te kiezen. Maak vooraf een checklist en vink aan wat op uw situatie van toepassing is. Heeft u bijvoorbeeld een tekort aan ruimte, dan kan een verticale huislift de beste oplossing zijn. Moet de ruimte onder de lift toegankelijk blijven, dan kijkt u beter uit naar een model dat ruimtebesparend is. Is er plaats bij uw trap voor een schacht of niet? Verkiest u om te zitten terwijl u naar boven gaat of dient er rekening te worden gehouden met attributen, zoals krukken of een wandelstok? Zit u in een rolstoel dan kan een lift met een platform of een hefplateau een oplossing bieden. Over hoeveel verdiepingen gaat het? Heeft u enkel binnen een lift nodig, of heeft u er ook buiten nood aan? Zo ja, kies dan voor een weerbestendige lift. Kan u makkelijk een bedieningsknop of een afstandsbediening hanteren

of heeft u een aangepast bedieningspaneel nodig (bv. reuma in de handen)? Wenst u een inklapbare zitting en zo ja, wat zijn daar de voor- en nadelen van? Is de voetenplank veilig? Beschikt de lift van uw keuze over een batterij in geval van elektriciteitspanne? Is het makkelijk om op of af te stappen of te rijden wanneer u de lift gebruikt? Is de stoel wendbaar? Is er sprake van een vergrendelingssysteem of andere accessoires die uw comfort kunnen verhogen? Wanneer u uw lijstje afwerkt, zal u merken dat het uw keuze kan vergemakkelijken.

Stap met uw checklist naar een verkoper van trapliften en vraag advies. Laat uw beste keuze afhangen van de veiligheid. Uw minder beweeglijke situatie laat immers niet toe dat er een loopje met de veiligheid wordt genomen.

MAART 2009 .5

lifestyle

In het huis van de toekomst is 50+ koning Vijftigplussers worden steeds actiever en blijven daardoor ook gezonder. Daarom planden de architecten een comfortabele en toegankelijke woning toen ze het Huis van de Toekomst bedachten. tekst: Erika Claessens

De vijfigplusser is actief en verwacht in het huis van de toekomst een ruimte die hem voldoende comfort en service verleent. De vraag blijft of een actieve vijftigplusser niet liever autonoom blijft en zelf de touwtjes in handen heeft. Dat zal vooral van zijn gezondheid afhangen. www.livingtomorrow.be

PHOTO: / ISTOCKPHOTO

PHOTO: / ISTOCKPHOTO

H

et Huis van de Toekomst is een innovatieproject van Living Tomorrow dat een blik op de wereld van morgen biedt. In het huis kwam er ook een flat voor vijftigplussers, ontwikkeld door het Research Lab van Living Tomorrow en een aantal producenten van nieuwe technologieën. Het Huis van de Toekomst in Vilvoorde ziet er dus uit zoals het zou kunnen zijn: een luxueuze flat voor actieve, gezonde vijftigplussers, die kunnen rekenen op technische hoogstandjes om

zo lang mogelijk zelfstandig te leven en te genieten. Het is een levensloopbestendige woning die zich in elke levensfase aan de veranderende levensomstandigheden aanpast, zonder dat er grote verbouwingswerken aan te pas komen. Veilig genieten Wie genieten zegt, denkt ook aan veiligheid. Een vijftigplusser wil zich veilig voelen in zijn vertrouwde omgeving. Daarom is de keuken in de flat van de toekomst uitgerust met intelligente

kookapparatuur. De sensoren van de oven en de dampkap meten vooraf de temperatuur en het vochtgehalte van de eetwaren. Wanneer het voedsel niet voldoet, stopt het toestel met werken. Ook het tapijt in de kamer signaleert onveilige situaties. Wanneer de flatbewoner valt, detecteren de sensoren onder de vloermat een langdurige druk. Zodra er zich een abnormale situatie voordoet, alarmeert het ‘intelligent’ tapijt een centrale die haar personeel inschakelt. Zo kan een ernstige breuk of een hartinfarct onmiddellijk

worden opgevolgd. Spiegeltje aan de wand Aan de wand van de badkamer in het huis van de toekomst hangt een spiegel die als het ware de bondgenoot van de bewoner wordt. De tandenborstel registreert met bodysensoren de hartslag, de bloeddruk en de lichaamstemperatuur van degene die hem hanteert en stuurt deze gegevens onmiddellijk door naar de huisarts. Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, is er iets met mij aan de hand? De huisarts bekijkt

meteen uw ochtendmeting wanneer hij het bericht in zijn mailbox vindt. Werd er iets verdachts genoteerd, dan kan hij u bellen of op huisbezoek komen. De tijd die vrijkomt omdat hij zelf de metingen niet meer verricht, kan besteed worden aan contact met u. Uw ‘intelligente’ spiegel heeft ook nog een signaalfunctie: het levenloze object kijkt warempel toe of u tijdig uw medicatie neemt en waarschuwt wanneer u een pilletje overslaat.

6. MAART 2009

GEZONDHEID Met een stevig ontbijt zet u de dag goed in ! Calcium in de voeding doet het lichaam beter functioneren. Toch krijgt niet iedereen voldoende calcium binnen. Bij vijftigplussers kan dit leiden tot botontkalking. tekst: Erika Claessens

C

alcium of kalk is een mineraal dat de botten en de tanden versterkt. Onze spieren werken ook beter wanneer het lichaam voldoende calcium opneemt. De geleiding van de zenuwprikkels gaat daarenboven vlotter en het bloedstollingsproces, de celgroei en de hormoonstofwisseling verlopen met de inname van voldoende calcium veel beter.

bevatten veel minder calcium dan zuivelproducten, maar dragen wel bij tot de totale calciumvoorziening. Twee plakjes kaas zorgen al voor 30 % van de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid calcium (ADH). Eén glas halfvolle melk draagt 20% van die hoeveelheid bij en vijf sneetjes tarwebrood zijn goed voor 5% van de aanbevolen hoeveelheid calcium.

Toch eet niet iedereen de juiste voedingsstoffen om voldoende calcium binnen te krijgen. In welke voeding zit er dan calcium? Calcium komt vooral voor in zuivelproducten, zoals melk en kaas. Brood, groenten, peulvruchten en aardappelen

Bij ouderen kan een te lage calciuminname leiden tot osteoporose of botontkalking. Wanneer calcium door een tekort aan vitamine D niet voldoende wordt opgenomen, kan er osteomalacie of beenverweking ontstaan.

Sommige vijftigplussers krijgen spierkrampen of een vertraagde bloedstolling. Naast een tekort aan vitamine D zijn de hormonale veranderingen tijdens de menopauze en de consumptie van alcohol ook factoren die tot een calciumtekort kunnen leiden. Daarom is het niet slecht om vanaf 55 jaar af en toe naar je bloedparamaters te laten kijken. De huisarts kan nagaan of je genoeg vitaminen opneemt en kan eventueel bijsturen met een vitaminensupplement. Een stevig ontbijt ’s morgens helpt u al op weg om in uw dagelijkse behoefte van 1000 mg per dag te voorzien.

PHOTO: / ISTOCKPHOTO / VITRASTOCK

Geef uw huid een tweede leven

De capaciteit van de huid om zichzelf voortdurend te vernieuwen, wordt beïnvloed door de ouderdom. Door de huid een goede verzorging te geven en door gezond te leven, blijft u er toch jong uitzien. tekst: Erika Claessens

N

et zoals alle andere lichaamsorganen, staat ook de huid onder invloed van het verouderingsproces. Waar de veroudering van bijvoorbeeld de lever niet zichtbaar is, zijn de veranderingen van de huid erg zichtbaar. Bij een verouderde huid duurt de huidvernieuwing immers gemiddeld twee keer zo lang als bij een jonge huid. Dat komt doordat de alom aanwezige, natuurlijke zuurmantel rondom de huid op lange termijn verandert. De afscheiding van vet en zweet verloopt niet meer zo effectief, waardoor de huid droger, dunner en kwetsbaarder wordt. De balans tussen vocht en vet op huidniveau geraakt op latere leeftijd verstoord. Menopauze Vanaf veertig jaar verliest de huid haar elasticiteit. Diepere trekken worden dan zichtbaar. De neus en de kaaklijn lijden er het meest onder. Het vochtverlies van de huid begint dan werkelijk op te vallen. Vanaf de menopauze verliest het lichaam ook oestrogenen. Dat zijn hormonen die de

een stralende huid. Onze huid is ons grootste orgaan en heeft het deze dagen zwaar te verduren. Luchtvervuiling, UV-stralen, slechte voedingsgewoonten en airconditioning hebben een nefaste uitwerking op onze look. Maar vooral een te geringe verzorging zorgt ervoor dat onze huid sneller dan nodig veroudert. Een goede huidverzorging is van groot belang. Het is echt wel mogelijk om de tand des tijds met een eenvoudige dagelijkse verzorging steeds een stapje voor zijn.”

PHOTO: / ISTOCKPHOTO / LOVELAH

aanmaak van huidproteïnes, met name collageen, en lipiden vertragen of zelfs stilleggen. Het wordt dan erg belangrijk om de huid zoveel mogelijk te hydrateren. Na vijftig jaar is de huid over het algemeen slapper geworden en treden er in de hals en decolleté rimpels op. De mimische spieren verslappen en er duiken pigmentstoornissen op. Hier en daar springt er

een bloedvaatje. Bij sommigen wordt de huid zelfs blijvend rood als gevolg van de verwijde en gesprongen bloedvaatjes. Skincoach Rika Van Rompaey is skincoach en make-up adviseuse. Ze adviseert mensen die aan hun uitstraling willen werken. “Een gezonde uitstraling begint bij

Nachtcrème Rika raadt haar cliënteel aan de huid iedere morgen en iedere avond met reinigingsmelk en lotion schoon te maken. Daarna wordt er een dag- of nachtcrème aangebracht om de huid te hydrateren en te beschermen tegen kwalijke invloeden van buitenaf. Nachtcrème werkt het herstel van de huid in de hand. “De vrije radicalen zijn de agressieve stoffen uit onze vervuilde lucht, uit sigarettenrook of uit zonnestralen. Ze verzwakken de collageenvezels waardoor het

bindweefsel uit de huid haar soepelheid verliest en er rimpels komen”, zegt Rika van Rompaey. “Het is daarom van groot belang dat er anti-aging producten worden gebruikt. Ze bevatten onder andere glycolzuur, retinol en verschillende vitaminen. Glycolzuur bevordert de afschilfering van de huid, verwijdert de dode huidcellen, homogeniseert de celpopulatie en brengt de synthese van collageen en elastine weer op gang. Het resultaat is dat onze huid strakker en zuiverder wordt en we een gezondere gelaatskleur krijgen. Vijftigplussers hoeven niet bang te zijn om er ouder te gaan uitzien. Met de juiste verzorging kan de huid aan een nieuw leven beginnen.” Rika Van Rompaey Skincoach www.loox4life.com 0499 342 222 Bronnen: Beauty therapie, Jane Hiscock Facials & skincare, Helen McGuinness Pure Skin, Barbara Close

MAART 2009 .7

GEZONDHEID

Diabetes: pas uw levensstijl aan voor het te laat is ‘Ouderdomsdiabetes’ of ‘suikerziekte’ is een van de meest voorkomende ziekten van onze samenleving. Ze gaat gepaard met een verhoogd overlijdensrisico voor hart- en vaatziekten en met een verhoogd risico op blindheid en nieraantasting. Vooraleer de eerste tekens optreden, zijn er vaak al onherstelbare letsels in het lichaam ontstaan. tekst: Erika Claessens

M

et de woorden ‘ouderdomsdiabetes’ of ‘suikerziekte’ die in de volksmond worden gebruikt, bedoelt men eigenlijk ‘diabetes mellitus’ van het type II. Het is een chronische, niet geneesbare aandoening die het leven van vele vijftigplussers onnodig hypothekeert. Daarom is het een belangrijke uitdaging voor de gezondheidszorg om de eerste tekenen ervan vroegtijdig op te sporen, maar ook om preventief maatregelen te nemen zodat personen met een hoog risico vroegtijdig gewaarschuwd worden. Wat is diabetes? Een lichaam dat onvoldoende insuline aanmaakt of niet reageert op het effect van insuline veroorzaakt diabetes. Dat betekent dat de suiker die we opnemen uit ons voedsel niet meer in onze cellen terechtkomt en het bloedsuikergehalte verhoogt. Dat heet hyperglykemie. Soms raakt daarbij ook de bloedbaan en de bloeddruk verstoord. Of u diabetes hebt, kan enkel een dokter bevestigen nadat hij een bloedonderzoek deed. Wanneer de normaalwaarden van uw bloedsuiker in nuchtere toestand lager liggen dan 110 mg/dl, is er niets aan de hand. Zodra uw bloed een waarde tussen 100 en 125 mg/ dl vertoont, is er al sprake van een gestoorde glucosetolerantie.

PHOTO: / ISTOCKPHOTO / SDOMINIK

Wie krijgt diabetes? Er wordt over twee soorten diabetes gesproken. Het Type I wordt gekenmerkt door een stoornis in de insulineproductie van de alvleesklier. Meestal duikt deze vorm vóór de leeftijd van 35 jaar op. Vijf à tien procent van alle diabetespatiënten lijdt aan deze vorm. Type I diabetes ontwikkelt zich meestal over een korte periode. Men krijgt dan vrij snel klachten. Het Type II is de zogenaamde ‘ouderdomsdiabetes’. De insuline wordt dan nog aangemaakt door de pancreas, maar komt niet meer aan in de cellen. Het lichaam werd als het ware resistent voor de werking ervan. Vooral volwassenen boven de veertig krijgen deze vorm van suikerziekte, alhoewel de laatste tijd ook meer en meer jongeren door deze ziekte worden getroffen. De voornaamste oorzaak van Type II diabetes is overgewicht en te weinig beweging. In tegenstelling tot Type I diabetes ontwikkelt deze ziekte zich langzaam. Daardoor wordt er ongemerkt onherstelbare schade in het lichaam aangericht. Hoe ouder men wordt, hoe groter de kans op diabetes.

kan de ontwikkeling van diabetes voorkomen worden. Wie zijn leefgewoonten aanpast, kan nog een tegenbeweging inzetten. Zo kunt u evenwichtig en gezond eten volgens de principes van de actieve voedingsdriehoek. Een half uurtje beweging per dag kan ook wonderen doen. Dat mag gerust tien minuten fietsen, tien minuten wandelen en tien minuten trappen lopen zijn. Zolang u beweegt , is het goed. Maar roken is absoluut uit den boze. Als u wilt stoppen met roken, dan raadpleegt u het best een arts om te zoeken naar de methode die u het meest ligt. Omdat overgewicht het risico op diabetes Type II verhoogt, is ook een gezond gewicht van levensbelang om diabetes de rug toe te keren. Een combinatie van gezond eten en regelmatig bewegen, is ideaal om diabetes te vermijden.

Mijn bloedsuikergehalte is te hoog Wanneer na een bloedafname een verhoogd bloedsuikergehalte wordt opgemerkt en uw dokter raadt u aan om uw levensstijl aan te passen, dan is het ook belangrijk Hoe vermijd ik dat u op langere termijn denkt diabetes? aan manieren om met diabetes Door vroegtijdig uw levensstijl en diabetesverwikkelingen om te aan te passen, op uw gewicht te gaan. Een goede diabetesregeling letten en voldoende te bewegen helpt bij het voorkomen ervan, zo

hebben onderzoeken aangetoond, want diabetes tast vooral de bloedvaten aan, waardoor de slagaders vernauwen. De bloedvaten vernauwen ook als er te veel cholesterol door stroomt, of als ze in aanraking komen met nicotine, of als ze te veel onder spanning komen te staan bij hoge bloeddruk. Deze risicofactoren zullen dus ook moeten worden aangepakt. Wat specifiek aan diabetes is, is de aantasting van de kleine bloedvaatjes. Dat merkt men aan de ogen en de nieren. De aantasting van de grote bloedvaten vergroot dan weer de kans op een hartinfarct, hersentrombose en een slechte bloedcirculatie in de benen. Dat leidt meestal tot voetwonden. Ten slotte kunnen ook de zenuwbanen worden aangetast. Een goed afgestemde bloedsuiker remt zeker diabetes af, maar een gezonde levensstijl is de beste manier om verwikkelingen te voorkomen. Vergeet ook niet dat diabetes type 2 sterk erfelijk bepaald is. Met deze informatie kunt u er nog sneller bij zijn. Vraag gerust eens rond in de familie of er gevallen bekend zijn en laat daarna meteen uw bloed onderzoeken.

Niet te

negeren signalen

PHOTO: / ISTOCKPHOTO/ DELERICK

* veel plassen * een droge mond * intense dorst, ook ‘s nachts * abnormale vermoeidheid * gewichtsverlies, zelfs met gewone tot verhoogde eetlust * jeuk * huidinfecties * schimmelinfecties * trage wondgenezing * tintelingen in handen en voeten * verminderd gezichtsvermogen / dubbel zien

8. MAART 2009

GEZONDHEID

Onmisbare vitamines

PHOTO: / ISTOCKPHOTO / KCLINE

Vitamines zijn onmisbaar voor het lichaam. Ons lichaam kan ze niet of onvoldoende zelf aanmaken. Daarom is het belangrijk dat we deze chemische verbindingen uit omgevingsfactoren halen. tekst: Erika Claessens

advertentie

U

kijkt misschien raar op wanneer u hoort dat vitamines chemische verbindingen zijn, maar toch is dat zo. Dit ontdekten wetenschappers in de negentiende eeuw. Het woord vitamine is een samenstelling die verwijst naar het Latijnse woord vita, dat leven betekent, en het woord amine, dat een stikstofverbinding is. Ondertussen is minzaam bekend dat niet alle vitamines uit stikstof bestaan, maar dat heeft niemand ervan weerhouden het woord vitamine te blijven gebruiken.

PHOTO: / ISTOCKPHOTO / O-CHE

Zonder vitamines zou ons lichaam niet groeien en zouden we na een ziekte niet meer herstellen. Daarom noemen we vitamines de motor van onze gezondheid. Leeft u gezond? Ik zie u meteen al ‘ja’ knikken, wanneer de dokter u deze vraag stelt. Maar met gezond leven bedoelt hij of we op regelmatige tijdstippen gezond eten en regelmatig aan beweging doen. U zegt dus ‘ja’, maar u neemt het misschien niet zo nauw. Want zeg eens eerlijk: eet u genoeg fruit en groeten per dag? Bent u zuinig met vetten en suikers? Drinkt u voldoende water per dag? Maakt u elke dag een wandelingetje om in beweging te blijven? Als u eerlijk bent, dan laat u af en toe wat steken vallen. Per dag hebt u immers een ‘aanbevolen dagelijkse hoeveelheid’ (ADH) nodig. Die kan verschillen per leeftijdsgroep en per geslacht. Sommige bevolkingsgroepen

hebben supplementen nodig omdat ze niet voldoende vitamines opnemen. Mannen en vrouwen worden tegenwoordig steeds ouder. Hoe oud, hangt af van onze voedingsgewoonten en onze manier van bewegen. Hoe minder men beweegt en hoe ongezonder men leeft, hoe meer kans op hart- en vaatziekten, kanker en diabetes. Daarvoor biedt de inname van aanvullende vitamines een oplossing. Zo hebben vrouwen vanaf vijftig en mannen vanaf zeventig jaar een verhoogde behoefte aan vitamine D, die niet via de voeding te verkrijgen is. De oudere huid maakt namelijk steeds minder vitamine D aan onder invloed van UV-straling. Ook ontberen oudere mensen vaak vitamine B12 omdat deze onvoldoende in het lichaam opgenomen wordt. Dan is de kans groot dat er op lange termijn een vitamine B12tekort optreedt. Nog een stoorzender is het gebruik van medicijnen. Hoe meer medicatie men neemt, hoe minder de noodzakelijke vitamines worden opgenomen. Denk er eens over na of u voldoende vitamines uit uw dagelijkse voeding haalt. Misschien kan een aanvullend vitaminesupplement wel soelaas bieden. Bron: www.vitamine-info.nl

MAART 2009 .9

GEZONDHEID

Cholesterol alleen een probleem voor mannen? Te hoge cholesterol? Dat is een probleem voor de mannen, denken veel vrouwen. Hoewel, uit medische studies blijkt dat meer Belgische vrouwen dan Belgische mannen boven de 55 jaar een verhoogd cholesterolgehalte hebben. De menopauze zou daar de oorzaak van zijn. Hoe zit de vork nu precies in de steel? tekst: Erika Claessens

PHOTO: / ISTOCKPHOTO : JIMD_STOCK

PHOTO: / ISTOCKPHOTO / OZGURARTUG

Z

eventig procent van de Belgische volwassenen heeft een verhoogd cholesterolgehalte. Volgens een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie uit 2002 behoort dit probleem in de ontwikkelde landen tot de belangrijkste cardiovasculaire risicofactoren. Op initiatief van Benecol voerde men vorig jaar een onafhankelijke studie naar verhoogde cholesterol bij Belgische vrouwen en mannen uit. Aan de studie namen 400 volwassenen deel, die representatief waren voor de Belgische bevolking. Daaruit bleek dat 74 % van de ondervraagde vrouwen ervan uitging dat alleen mannen ouder advertentie

dan 55 jaar ermee te maken kregen. Nochtans is gebleken dat het veeleer de vrouwen boven de 55 jaar zijn die een kans maken op verhoogde cholesterol, vooral dan na de menopauze. Stijging na menopauze Vrouwen weten dus te weinig over de invloed van de menopauze op hun cholesterolgehalte. De daling van de oestrogeenspiegel die optreedt tijdens de menopauze kan echter een stijging van het cholesterolgehalte teweegbrengen. Slechts 42 % van de ondervraagde vrouwen schatte dit in. Erg opmerkelijk

was ook dat de gevolgen van de menopauze op het cholesterolgehalte beter werden ingeschat door mannen. Wanneer men weet dat een groot deel van de Europese bevolking uiteindelijk sterft aan cardiovasculaire aandoeningen, dan is een goede voorlichting over de onderschatte gevolgen van een verhoogde cholesterol aangewezen. Verlaag uw cholesterol De beste oplossing om uw cholesterol te verlagen, is evenwichtig eten en veel bewegen. Een cholesterolverlagend dieet is gericht op een beperking van de totale

vet- en cholesterolinname; door minder verzadigde vetten te consumeren en door veel groenten, fruit en vezelrijke voeding te eten. Vermijd dierlijke vetten en gebruik olijf- of notenolie in de plaats. Eet mager vlees en magere vis en bereid uw maaltijden met plantaardige olie. Ga voor 400g fruit en groenten per dag. Zout en suiker weert u best zoveel mogelijk uit uw voeding. Drink ook elke dag veel water. Voeding met plantaardige stanolen (zoals Benecol) kunnen het cholesterolgehalte in het bloed tot 10 % verlagen en passen dus uitstekend in een cholesterolverlagend dieet.

TIP

1 VOEDING Eet vijf keer per dag een handjevol fruit en gebruik olijfolie om uw cholesterol laag te houden. Drink thee om uw weerstand te verhogen en u tegen ziekte te beschermen. Vis is goed voor uw hersenen en houdt de huid in vorm. Bezegel uw gezond eetpatroon dagelijks met een glaasje wijn.

10. MAART 2009

omgaan met pijn

Wat is pijn ? Geen symptoom of gewaarwording die mensen beter kennen dan pijn. Allemaal worden we er nu en dan mee geconfronteerd. Meestal ten goede, omdat ze ons waarschuwt of beschermt. Maar pijn kan ook langer aanhouden of chronisch worden, en zwaar wegen op de levenskwaliteit. tekst: Heidi Vandekeere

Dr Bart Morlion

Voorzitter van de Belgian Pain Society

G

een symptoom of gewaarwording die mensen beter kennen dan pijn. Allemaal worden we er nu en dan mee geconfronteerd. Meestal ten goede, omdat ze ons waarschuwt of beschermt. Maar pijn kan ook langer aanhouden of chronisch worden, en zwaar wegen op de levenskwaliteit. ‘Een onaangename zintuiglijke of emotionele ervaring, die verband houdt met bestaande of dreigende weefselbeschadiging’. Dat is de definitie die wetenschappers geven aan het fenomeen ‘pijn’. « Deze defnitie wijst meteen op het subjectieve karakter van pijn », zegt Dr. Bart Morlion (pijnspecialist UZLeuven, en voorzitter van de Belgian Pain Society). « Het is een gewaarwording die gepaard gaat met een pijnveroorzakende prikkel, én een emotionele ervaring van intense onaangename gevoelens. » Hoe ontstaat pijn ? De manier waarop het lichaam pijn voelt en erop reageert, is een erg complex systeem. Een aantal aspecten is al opgehelderd Andere zijn nog veel minder duidelijk. De manier waarop acute pijn onstaat, is grotendeels ontrafeld. Als er ergens in het lichaam weefselschade optreedt of dreigt, treedt er vrijwel onmiddellijk een soort waarschuwingssysteem in actie. « Het is één van de snelste en meest gevoelige verdedigingsmechanismen in het lichaam », zegt Bart Morlion. « Het is alsof mechanische, chemische of warmteprikkels de alarmbereidheid van het lichaam verhogen. » Pijnprikkels kunnen in het lichaam

PHOTO: / ISTOCKPHOTO / ERICSPHOTOGRAPHY

ontstaan (bijvoorbeeld door een ontsteking) of van buitenuit komen (na een verwonding). Vrijwel onmiddellijk stellen de beschadigde cellen een aantal chemische stoffen (mediatoren) vrij. Die worden opgevangen door de pijnreceptoren in de zenuwuiteinden die zich overal in het lichaam bevinden. Vervolgens wordt het pijnsignaal via zenuwvezels naar het ruggenmerg en de hersenen geleid. Het transport van de zenuwprikkel naar de hersenen resulteert in de ervaring van pijn. We onderscheiden twee types zenuwvezels die instaan voor pijngeleiding. Dr. Morlion : « De snelle zenuwvezels zorgen voor een vrijwel onmiddellijke scherpe pijnreactie die aanleiding geeft tot een reflexmatige terugtrekreactie. De trage zenuwvezels zijn veeleer verantwoordelijk voor de brandende, zeurende pijn die pas in een tweede fase optreedt en die uren tot dagen kan aanhouden. Vooral die trage zenuwvezels spelen een rol bij chronische pijn» Een letsel blijft meestal pijnlijk aanvoelen zolang het genezingsproces duurt. Ook dat heeft volgens Bart Morlion zijn voordelen : « op die manier wordt de verwonding ontzien en verloopt de genezing sneller en beter. » Acuut versus chronisch Acute pijn heeft dus een belangrijke alarmfunctie in het lichaam. Ze waarschuwt als er iets fout loopt. Als de oorzaak wordt weggenomen (de kies gevuld, de infectie behandeld, de brandwonde genezen…) verdwijnt gewoonlijk ook de pijn. Pijn kan echter ook langer aanhouden, soms heel lang, zonder nog enige functie te hebben in het lichaam. « We spreken over chronische pijn van zodra de pijn drie tot zes maanden aanhoudt », zegt Dr. Morlion. « Maar in sommige gevallen weet je al na zes weken dat het over chronische pijn gaat, en in andere gevallen pas na twee jaar. » De chronische pijnproblematiek is aanzienlijk. Ook in ons land. « Uit grootschalige epidemiologische studies die betrekking hebben tot meer dan 40.000 Europeanen, leren de cijfers voor België dat 23% van bevraagde volwassenen zegt langer dan drie maanden pijn te hebben, en die pijn als een probleem ervaart. » Het betekent volgens Dr. Morlion niet dat al deze mensen behoefte hebben aan specialistische

medische behandelingen of aan een behandeling in een pijnkliniek. « Toch worden ze geplaagd door pijn. » Als we de cijfers voor andere landen in Europa bekijken, is er een beetje variatie van land tot land maar over het algemeen schommelt het cijfer rond 20%. De groep mensen die zo zwaar in de put zit omwille van extreme vormen van chronische pijn wordt in België geschat op minstens 300 000 patiënten. « Dat zijn de mensen die dagdagelijks met belangrijke psychologische problemen kampen omwille van die pijn. » Voor hen is pijn helemaal geen alarmsignaal maar een kwaal waarmee ze vooral moeten leren leven. « In een ver gevorderd stadium kunnen we immers nog zelden genezing brengen » besluit Dr. Morlion.

Acute pijn : belangrijk alarmsignaal Het acute pijnsysteem is een bijzonder waardevol alarmsignaal dat waarschuwt en beschermt tegen verdere weefselschade. Kinderen die omwille van een genetisch defect geen pijn voelen, lopen bijvoorbeeld veel meer gevaar dan andere kinderen om zich her en der te kwetsen, met vaak belangrijke weefselbeschadiging en infecties voor gevolg. Mensen die omwille van suikerziekte (diabetes) veel minder gevoel hebben in hun voeten, lopen een belangrijk risico voor ernstige verwondingen aan de voeten die soms een amputatie van de voet noodzakelijk maken. Precies omdat ze geen pijn voelen, worden ze niet gealarmeerd en nemen ze geen of te weinig maatregelen om de wonde te verzorgen en erger te voorkomen.

Maag-darmklachten door pijnstillers: einde in zicht?

Morfinepreparaten hebben een krachtige pijnstillende werking en zijn dikwijls onontbeerlijk in de behandeling van ernstige chronische pijn. Spijtig genoeg geven ze ook aanleiding tot nevenwerkingen. Vooral de maag-darmklachten zijn vervelend. Gelukkig is er voor patiënten met deze klachten een oplossing in zicht. tekst: Heidi Vandekeere

M

isselijkheid, braken, sufheid, constipatie, … Het zijn gekende nevenwerkingen van morfineachtige pijnstillers. Gelukkig zijn deze nevenwerkingen grotendeels van voorbijgaande aard. ‘De meest hinderlijke, met name constipatie en andere maagdarmklachten, zijn daarentegen dikwijls permanent’, zegt Dr. Bart Morlion. ‘Niet zelden gebeurt het dat je als arts tevreden bent omdat je eindelijk een goed schema gevonden hebt om de pijn te verzachten, maar dat je na enkele weken de behandeling moet onderbreken vanwege de gastro-intestinale klachten.’ Deze nevenwerkingen kunnen een goede pijnstillende werking dus in het gedrang brengen. In vaktermen worden deze blijvende maag- en darmklachten gedefinieerd als “opioïd geïnduceerde darmdysfunctie”. Constipatie, harde stoelgang, reflux, een opgeblazen gevoel, een opgezwollen buik en onvolledige ontlasting zijn allemaal symptomen die onder deze aandoening vallen. Een belangrijk percentage van de patiënten die een opioïd neemt, ondervindt er ernstige last van.

Licht in de tunnel Momenteel worden de symptomen van “opioïd geïnduceerde darmdysfunctie” vaak individueel behandeld. Patiënten met reflux krijgen maagbeschermers. Bij constipatie wordt de raad gegeven om veel te bewegen of krijgt de patiënt een laxeermiddel. Deze bijkomende medicatie helpt de symptomen te verminderen, maar heeft geen effect op de oorzaak van het probleem.

Er is dus behoefte aan nieuwe pijnmedicatie die geen invloed heeft op de maag-darmfunctie. Gelukkig moeten pijnpatiënten er niet lang meer op wachten. Nieuwe therapieën komen onze richting uit. ‘Zo is er onder meer in Duitsland al een nieuw opioïd op de markt dat de pijn efficiënt behandelt en tevens de maag-darmfunctie van de patiënt duidelijk minder beïnvloedt. Vooral het optreden van obstipatie wordt hiermee oorzakelijk aangepakt. Een van deze middelen zal wellicht in de loop van dit jaar ook in België beschikbaar zijn’, besluit dr. Morlion.

MAART 2009 .11

omgaan met pijn

Wanneer is buikpijn alarmerend ? Buikpijn kan vervelend zijn maar is in veel gevallen onschuldig. Raadpleeg wel de huisarts als de pijn blijft duren, als ze je ‘s nachts wakker houdt, als ze gepaard gaat met koorts of vermagering of met wijzigingen in de stoelgang.

V

aak is buikpijn onschuldig. « In meer dan de helft van de gevallen is er geen duidelijke lichamelijke oorzaak maar hebben de klachten eerder een psychische achtergrond of schrijven we ze toe aan het prikkelbaredarmsyndroom», » zegt Dr. Bruno Vermeersch (maagdarmspecialist, AZ Alma, campus Sijsele). Buikpijn is bijvoorbeeld een veel gehoorde klacht in de context van stress of angst. Toch is niet iedere buikpijn banaal. In een aantal gevallen is er wel degelijk een lichamelijke oorzaak die ook ernstig kan zijn. Wat is er aan de hand? Als mensen met klachten van buikpijn bij de huisarts aankloppen, zal de arts in de eerste plaats luisteren naar de aard van de klachten : Hoe lang duurt de pijn al ? Is het een scherpe, stekende pijn ?Zijn het eerder krampen ? Komt de pijn voor in relatie met de maaltijden ? Of houdt ze verband met de menstruele cyclus als het een vrouw betreft ?... « Heel belangrijk is daarnaast het lichamelijk onderzoek, waarbij de arts de buik palpeert » legt Dr. Vermeersch uit. « In zowat 90% van de gevallen kan de huisarts vermoeden op basis van de ondervraging en het klinisch onderzoek in welke richting de diagnose gaat. » Zo nodig zal hij verdere onderzoeken plannen en/ of de patiënt verwijzen naar een specialist. De lichamelijke oorzaken van buikpijn kunnen op zich ook advertentie

erg uiteenlopend zijn : een maagzweer, een infectie in de darm, een blindedarmonsteking, een gezwel, menstratiepijn of andere gynaecologische pijn bij vrouwen… « Een ernstige oorzaak van pijn in de buikstreek is een barstend aneurysma (een plaatselijke verwijding van de buikslagader). Bruno Vermeersch : « Het gaat gepaard met hevige buikpijn die uitstraalt naar de rug. Die pijn is meestal zo hevig dat mensen er niet mee blijven rondlopen maar dringend medische hulp inroepen. » En dat geldt meestal ook voor andere ernstige oorzaken (zoals een perforatie in maag of darmen) van pijn in de buik. « Wel kan het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, vooral bij oudere mensen, een acuut probleem in de buik maskeren. Het is dus goed om daar steeds rekening mee te houden. » Hart of longen De oorzaak van buikpijn kan ook buiten de buikstreek liggen. « Pijn in de bovenbuikstreek kan bijvoorbeeld evengoed een oorsprong vinden in de longen, of zelfs in het hart. Als bovenbuikpijn gepaard gaat met hoesten of kortademigheid moet je volgens Bruno Vermeersch rekening houden met de mogelijkheid van een longontsteking. « In geval van braken en ongemak moet je altijd bedacht zijn op de mogelijkheid van een hartaanval», benadrukt Dr. Vermeersch. « Zeker bij patienten met aanleg voor atherosclerose zoals rokers of bij mensen met

suikerziekte (diabetes). »

De ene pijn is de andere niet Vanuit medisch oogpunt kunnen we vier grote groepen pijn onderscheiden :

• In de eerste plaats

is er de pure waarschuwingspijn. Dat is bijvoorbeeld de pijn die je voelt bij het aanraken van een hete kookplaat, of bij een prik met een naald. Deze pijn hebben we absoluut nodig om te overleven. Die alarmeert ons wanneer er iets fout loopt of dreigt te lopen. Dat systeem kun je niet zomaar ongestraft uitschakelen.

• Een tweede

doen er volgens Bruno Vermeersch vorm van pijn, die vaak bij acute problemen goed aan om iets alerter te zijn voorkomt, is ontstekingspijn. Een typisch Wanneer is bijzondere voor verdachte symptomen. voorbeeld is de pijn die wordt veroorzaakt alertheid vereist ? door een tandabces. Deze pijn gaat « Omdat er in het buikpijnpatroon «Op basis van deze tekenen kunnen gewoonlijk over wanneer de ontsteking zoveel variaties zitten is het als leek mensen soms zelf al voorspellen genezen is. Ze kan ook aanslepen vaak moeilijk om een onderscheid of er iets aan de hand is dat nader - bijvoorbeeld bij mensen met een te maken tussen pijn die nader onderzoek vergt », zegt de maag- chronische gewrichtsontstekingsziekte onderzoek vergt en eerder banale darmspecialist. « In ieder geval zoals reumatoïde artritis. klachten », zegt Dr. Vermeersch. Hij is het raadzaam om in geval van schuift alvast volgende tips naar pijn die enkele dagen aanhoudt • Het derde type voren die kunnen helpen om het of die steeds terugkeert bij de is de zenuwpijn (neuropathische pijn). kaf van het koren te scheiden : huisarts langs te gaan. » Ook Die doet zich voor bij een aantasting of oudere personen of mensen met bij slecht functioneren van de zenuwen. •Als er sprake is van nachtelijke een familiale aanleg voor bepaalde Voorbeelden zijn de pijn door een geknelde pijn is er meestal een lichamelijke aandoeningen zoals darmkanker, zenuw (ischias), met mogelijke uitstraling oorzaak en is de kans kleiner dat doen er volgens Bruno Vermeersch naar been of arm, de brandende pijn in de de pijn een louter psychische goed aan om iets alerter te zijn voeten die kan voorkomen bij patiënten achtergrond heeft. voor verdachte symptomen. met suikerziekte, of de extreme pijn die kan optreden van gordelroos (zona). •Pijn die gepaard gaat met koorts Hiernaast zijn er nog tientallen andere kan wijzen op een infectie en vergt mogelijke oorzaken van zenuwpijn. De bijzondere aandacht. oorzaak kan ook in de hersenen of het ruggenmerg liggen. •Hetzelfde geldt voor pijn die gepaard gaat met veranderingen • Het vierde type in de stoelgang : bloedverlies, slijm pijn is de disfunctionele pijn. Hierbij in de stoelgang of verandering van herken je noch de waarschuwingsfunctie, stoelgangspatroon. noch een ontstekingsfenomeen, noch schade aan de zenuwen. Toch klagen deze • Gebrek aan eetlust of vermagering mensen over pijn, meestal van kop tot kunnen eveneens alarmtekens zijn teen. Type voorbeeld hier is fibromyalgie. Maar dat is slechts één voorbeeld. ‘Op basis van deze tekenen kunnen Chronisch pijn kan ook een eindstadium mensen soms zelf al voorspellen zijn van alle andere types pijn die om één of er iets aan de hand is dat of andere reden blijven aanslepen. Als nader onderzoek vergt’, zegt dr. pijn, ongeacht de oorzaak, lang genoeg Vermeersch. ‘In ieder geval is blijft aanslepen, riskeren patiënten na het raadzaam om in geval van verloop van tijd immers af te glijden naar pijn die enkele dagen aanhoudt deze vierde vorm van pijn. Uiteindelijk of die steeds terugkeert bij de wordt hun pijnsysteem zo gevoelig dat ze huisarts langs te gaan.’ Ook oudere op alles reageren. personen of mensen met een familiale aanleg voor bepaalde PHOTO: / ISTOCKPHOTO / OSTILL aandoeningen zoals darmkanker,

12. MAART 2009

omgaan met pijn

Gewrichten hebben smeerolie nodig

Tot de groep van vijftigplussers gerekend worden, betekent ook meer vrije tijd hebben en vooral meer genieten. Jammer genoeg heeft de medaille ook een keerzijde. Wie niet dagelijks beweegt, verliest aan soepelheid en krijgt last van pijnlijke gewrichten. TIP

tekst: Erika Claessens

D

e één klaagt van pijn in haar heupen, de ander van pijn in de knieën of de polsen. Gewrichtspijn treedt op na 45 jaar en twee op de drie vrouwen en één op de twee mannen hebben er last van. Het is niet altijd duidelijk wat de oorzaak ervan is. Soms komt de pijn plots op en verdwijnt ze even snel als ze gekomen is, op andere momenten blijft het gewricht wekenlang pijnlijk. In sommige gevallen zwelt het zelfs op. Streep door de rekening Een verwonding of een infectie liggen in vele gevallen aan de basis. Maar het kan ook om slijtage gaan. De plek is dan gevoelig en de pijn advertentie

blijft aanhouden. Een flinke streep door de rekening van wie had gehoopt ten volle van zijn pensioen of zijn oude dag te genieten. Wie er tijdig aan denkt om zijn gewrichten te smeren, mag erop rekenen dat zijn dagelijkse bewegingen soepeler verlopen. Het komt erop aan veel te bewegen en zich een gezonde levensstijl aan te meten.

ontstekingremmende en beschermende werking op uw gewrichten. Wilde vis bevat bijvoorbeeld visolie, die de gewrichten smeert. Want onze botten zijn bedekt met een laagje kraakbeen op de plaats waar ze over elkaar glijden. Als het gewricht voldoende vocht bevat, verloopt het glijden soepel en pijnloos. Maar bij een ontsteking of een scheurtje laat het kraakbeen Visolie smeert verstek. Op zo’n moment kan Bepaalde voedingsmiddelen visolie verlichting brengen en bevatten voedingsstoffen en bescherming bieden. vitaminen die de soepelheid van uw gewrichten Zorg goed voor bevorderen. Het is dus de uzelf bij stekende, kunst om de juiste voeding tot Raadpleeg zich te nemen. Een maaltijd acute gewrichtspijn altijd dokter en neem die rijk aan essentiële vetzuren een is, zorgt voor een natuurlijke ontstekingsremmers wanneer

ze worden voorgeschreven. Neem deze medicijnen nooit langer dan twee weken, want het risico op maagklachten is groot. Vergeet niet dagelijks beweging te nemen en gezond te eten. In bepaalde situaties is het uiteraard moeilijk om goed voor zichzelf te zorgen, maar laat de zaken nooit op hun beloop. Neem eventueel een voedings- of vitaminesupplement wanneer u voelt dat u de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid vitaminen en mineralen niet haalt. Praat er zeker eens over met uw arts of uw apotheker.

2 BEWEGING Beweeg iedere dag een half uurtje en sport één keer per week. Geen tijd om te sporten? Doe dan aan yoga. U wordt er lenig van en verbetert uw afweersysteem, uw ademhaling, uw hartslag en uw bloeddruk. Als ook yoga u niets zegt, vergeet dan niet dat seks erg bevorderlijk voor uw lichamelijk welzijn is. Bij een orgasme komen er immers stoffen vrij die u een prettig gevoel geven. Toch mooi meegenomen? PHOTO: / ISTOCKPHOTO /

MAART 2009 .13

omgaan met pijn

Zenuwpijn: van kriebelend gevoel tot hevige pijnscheuten Als zenuwen gekwetst zijn of niet goed meer functioneren, kan dat aanleiding geven tot hevige pijnscheuten. Zenuwpijn komt frequent voor, kan uiteenlopende oorzaken hebben en laat zich niet altijd eenvoudig behandelen. tekst: Heidi Vandekeere

PHOTO: / ISTOCKPHOTO

D

e pijnscheuten kunnen hevig of scherp zijn; de pijn kan ook branderig zijn of een prikkelend gevoel geven; of zich laten voelen als onaangename kriebelingen, of als krampen … Zenuwpijn kent dus vele vormen en kan op vele plaatsen in het lichaam voorkomen. Wat al deze vormen gemeen hebben, is dat de pijn wordt veroorzaakt door een probleem met een zenuw. Door knelling of beschadiging functioneert de zenuw niet meer zoals het hoort: de signaalgeleiding is gestoord en er ontstaan spontane pijnprikkels. Of prikkels die normaal gezien als weinig pijnlijk worden ervaren, worden plots erg hevig. Eén tot twee procent van de bevolking zou kampen met een of andere advertentie

vorm van zenuwpijn. Hier volgen enkele gekende vormen. Ischias In het geval van een hernia – een scheurtje in een tussenwervelschijf dat vooral het onderste gedeelte van de lendenwervelkolom treft – kan het gebeuren dat de gelatineuze kern van de tussenwervelschijf naar buiten uitpuilt. Hierbij kan er druk ontstaan op een van de zenuwwortels op de plaats waar ze het ruggenmergkanaal verlaten. Dat kan gepaard gaan met een typische pijn die uitstraalt naar de dij of het hele been. In vaktermen heet het ischias (de ischiasdiscuszenuw is de belangrijkste lendenzenuw). De pijn volgt het verloop van de ingeknelde zenuw. Als de druk op de zenuwwortel te lang

aanhoudt, kan dit leiden tot ernstige beschadiging van de zenuw. Een ischias vraagt dus een zorgvuldig nazicht. Pijn na zona Een ander gekend voorbeeld van zenuwpijn is de pijn die kan optreden na het doormaken van gordelroos (zona of Herpes zoster). Zona wordt veroorzaakt door een herpesvirus. Het probleem bij deze herpesvirussen is dat ze, ook na genezing van de infectie, in het lichaam aanwezig blijven. ‘Het virus blijft wonen in de dorsale zenuwwortel. Dat kan aanleiding geven tot hevige pijnscheuten in de overeenkomstige zenuwbaan. Typisch is de pijn op de rug, naast de wervelzuil, die tot voren uitstraalt onder de ribben’, legt dr. William Van Landegem uit. Hij benadrukt echter dat er doeltreffende geneesmiddelenschema’s zijn om zonapijn te behandelen. ‘Zonapijn is een voorbeeld van een aandoening waarbij niet-pijnstillers een belangrijk pijnstillend effect kunnen hebben. Middelen tegen epilepsie, al dan niet in combinatie met middelen tegen depressie, kunnen hier mooie resultaten geven.’ Sinds kort is er in België bovendien een pleister beschikbaar op basis van een lokaal anestheticum (lidocaïne) die doeltreffend is gebleken in de behandeling van zonapijn. De pleister wordt aangebracht op de plaats waar de pijn het meest

uitgesproken is. Niet alle patiënten die gordelroos doormaken, kampen nadien met pijn. Het is niet eenvoudig te voorspellen bij wie de pijn wél en bij wie ze niet zal optreden. ‘In ieder geval blijft dat een optimale behandeling van gordelroos, in een vroeg stadium, het risico voor deze postherpetische pijn sterk vermindert.’ Zenuwpijn bij diabetes De verhoogde bloedsuikerspiegel en de minder goede doorbloeding, eigen aan suikerziekte of diabetes, kunnen aanleiding geven tot beschadiging van de zenuwen. De structuur van de zenuwen verandert en hun werking verslechtert. Dat kan leiden tot een verminderde gevoeligheid, tot dove plekken ter hoogte van handen, voeten of benen; maar ook tot branderige, tintelende gewaarwordingen of zelfs tot krampen of stekende pijn in de ledematen. De klachten kunnen sterk verschillen van patiënt tot patiënt. Een goed geregelde bloedsuikerspiegel helpt om deze zenuwaantasting en zenuwpijn te voorkomen. Fantoompijn Nog een typische vorm van zenuwpijn is de zogenaamde fantoompijn: dat is de pijn na een amputatie. Het is alsof je been er nog is: je tenen jeuken of ze tintelen, terwijl ze er in werkelijkheid niet meer zijn. Het

gebeurt ook dat mensen effectief krampen of spasmen voelen in een voet die er niet meer is, of scherpe pijnscheuten voelen die hen ‘s nachts wakker houden. Het blijven mysterieuze verhalen en de precieze oorsprong van fantoompijn blijft onduidelijk. Mogelijk wordt de pijn veroorzaakt door irritatie van de afgesneden zenuwen. Ook de doorbloeding in de stomp zou een rol spelen. En stress zou meer aanleiding geven tot pijn.

TIP

3 BRAIN Train uw brein. Een sudoku invullen, een partijtje scrabble spelen of naar de Arabische les gaan, doet wonderen. U hoeft daarom geen uren bezig te zijn. Elke dag enkele minuten is genoeg. Hersenen zijn als spieren. Door ze te prikkelen, blijven ze fit. Wist u trouwens dat een danspasje op tijd en stond de kans op Alzheimer met 75% vermindert?

14. MAART 2009

VRIJE TIJD TIP

4 ONTSPAN Lachen is gezond. Een echte dooddoener, ware het niet dat het klopt. Lachen, net als vrijen, geeft gelukshormonen vrij en daarvan wordt u gezonder. Stress wordt verzacht en pijn verdwijnt. Als u het met z’n tweeën of met z’n allen doet, levert het nog meer op. Daarom is het ook goed om een sociaal netwerk te onderhouden. Mensen onderhouden elkaar. Dat bevordert weer de gezondheid. U bent al halfweg naar een lang leven! PHOTO: / ISTOCKPHOTO

Voorbij het einde van de wereld

De vijftigplussers Frans en Joke houden niet van georganiseerde reizen. Vorig jaar trokken ze samen naar wat weleens ‘het einde van de wereld’ wordt genoemd: Patagonië, in het uiterste zuiden van Argentinië. tekst: Erika Claessens

F

rans Verheijden (60) is nu gepensioneerd, maar werkte voorheen als diensthoofd op de medisch administratieve dienst van een ziekenhuis. Zijn vrouw Joke Veldman (60) is nog steeds actief als psychiatrisch verpleegkundige. Zodra de kinderen het huis uit waren, gingen ze reizen. Soms tezamen, soms apart – al naargelang hun voorkeur. Ze houden niet van georganiseerde reizen, maar stippelen vooraf altijd hun reisroute uit. Alleen op zee “Twee jaar geleden ben ik met een Russisch expeditieschip van Nederland naar Ushuaïia

gevaren”, vertelt Frans. Ik voer non-stop 35 dagen lang over de Atlantische Oceaan en voelde me als het ware een lid van de bemanning. Bij aankomst in Ushuaïia zag ik Joke weer en trokken we nog een week door Vuurland. Na deze ervaring in het uiterste zuiden van Argentinië besloten we dat we het niet bij praten over Patagonië zouden laten. We wilden allebei zo snel mogelijk terug om de regio beter te leren kennen. “ Baken “Ons uitgangspunt is altijd de vrijheid”, vult Joke aan. “Wij zoeken de ruimte op. Wij zijn avontuurlijk aangelegd en deinzen er niet voor terug om weinig

begaanbare paden te volgen. Frans en ik vinden het heerlijk om van niemand afhankelijk te zijn. Met groepsreizen ligt dat moeilijker. In zo’n groep zit altijd wel een storend element, iemand die het de anderen lastig maakt. Niet dat we het gevaar opzoeken, dat niet: we nemen altijd voorzorgsmaatregelen. Voor deze reis hadden we een baken mee: dat zendt een noodsignaal en gps-coördinaten naar een satelliet. Stel dat je in een levensbedreigende situatie terechtkomt, dan weet de buitenwereld je precies terug te vinden.” In nood Frans en Joke vertrokken zeker niet onvoorbereid op reis. Ze gingen thuis ook al eens met volgestouwde rugzakken wandelen om te wennen aan het gewicht dat ze dra met zich mee zouden zeulen. Ze bogen zich ook maandenlang over allerlei kaarten om de wandelroute en de slaapplekken vast te leggen. Toch overkwam Frans onverwacht een ongeluk. Op de terugweg, ongeveer drie uur stappen van de standplaats Puerto Williams, struikelde hij over een boomwortel die opstak uit de ondergrond van het oerbos. “Frans botste

frontaal met zijn hoofd tegen een boom”, vertelt Joke nuchter. Als verpleegster diende ze hem de eerste zorgen toe. “Ik keek meteen of hij nog reageerde, liet hem vragen beantwoorden en probeerde de wonde zo goed als mogelijk te stelpen. Daarna wandelden we zo snel we konden verder. In het Marine Hospitaal in Puerto Williams werd de wonde gespoeld en verzorgd. Met de nodige instructies keerden we gerustgesteld weer naar onze slaapplaats.”

Genieten Frans en Joke reizen vooral om andere mensen te leren kennen, te genieten en eens helemaal weg van de dagelijkse wereld te zijn. “Natuurlijk geeft ook de uitdaging grote voldoening”, voegt Joke eraan toe. “We maakten zware wandelingen onder soms barre omstandigheden en waagden ons op onbekend terrein. Maar wanneer we genieten, ervaren we geluk. Daar is het ons om te doen.”

Goed luisteren Frans en Joke spreken Nederlands en Engels, maar zonder de kennis van het Spaans kwamen ze er ook. “Overal wordt Engels gesproken”, legt Frans uit. “Wie alleen Spaans praat, vindt altijd wel een manier om zich verstaanbaar te maken. Dat geldt voor ons evenzeer. Ter plaatse steek je snel wat van de Spaanse taal op. Overal ter wereld komen mensen met elkaar in contact, aan een tafeltje of tijdens een tocht. Zelfs wanneer je de taal niet spreekt, vind je altijd een manier om te communiceren. Dat begint vaak al met goed luisteren naar elkaar. De rest komt vanzelf. Uit ervaring weet ik dat iedereen begrijpt waar het over gaat.”

Lees meer over de belevenissen van Joke en Frans ‘voorbij het einde van de wereld’ op www.bestemmingnavarino. blogspot.com/

MAART 2009 .15

VRIJE TIJD

“Ik wacht tot de sterren van de hemel in zee vallen” Dat schreef Brel aan een vriend toen hij op de Markiezeneilanden de laatste jaren van zijn leven doorbracht. “Maar ze vallen niet, de sterren, … morgen misschien.” Vandaag reizen vijftigplussers met een cruiseboot de wereld rond en, wachtend op de brug, speuren ze de hemel af. Naar vallende sterren bijvoorbeeld. tekst: Erika Claessens

“

landhotel met vijf sterren.”

Er zijn pluspunten aan reizen met een boot voor mensen die in de lente van hun oude dag zijn”, zegt Jean Alen, Managing Director. “Maar ik hou er niet van dat er strakke grenzen in leeftijden worden getrokken. Wat betekent dat, vijftigplusser zijn? Vandaag begint iemand van 65 zich pas een dagje ouder te voelen. Termen als ‘senioren’ of ‘derde leeftijd’ zijn niet meer op hun plaats in deze maatschappij. Uiteraard verschillen je verlangens en behoeften naargelang je leeftijd, maar ik ken zeventigers die nog bergen beklimmen en vijftigers die met een schip naar een noordpoolgebied trekken en overstappen in een roeibootje. Trouwens, iedereen kent veertigers die niet meer te been zijn. Elk individu is anders. Op een cruiseschip vindt iedereen zijn gading.”

die veel reizigers aantrekt. “De meeste reizigers die voor een schip kiezen, doen dat omdat ze alle voordelen van een ‘varend’ hotel hebben. Eens op het schip en de koffers uitgepakt, vallen alle onzekerheden weg. Nadenken over een slaapplaats aan het einde van de dag of een veilige plaats voor de bagage is er niet bij.” Cruiseschepen doen steeds verschillende bestemmingen aan en de gast beslist zelf wanneer hij van boord stapt. Aan wal neemt men deel aan excursies of trekt men er alleen of met enkele vrienden op uit. Wie aan boord blijft, kiest voor een plekje naast het zwembad, een uurtje snuisteren in de bibliotheek of een hapje eten in een van de vele restaurants. Vele schepen beschikken over een sportveld, een filmzaal, een fitnessruimte, een ijspiste, een hobbyatelier of een wellnesscenter.

Zorgeloos Het reizen met een cruiseschip heeft voordelen. Het is, volgens Alen, ook de zorgeloosheid

Nicole & Hugoscenario “Sommige mensen denken bij het woord ‘cruiseschip’ meteen

PHOTO: / ISTOCKPHOTO / NATAQ

aan jachten en miljonairs, of aan een ‘Nicole & Hugoscenario’, maar men kan rederijen het best vergelijken met hotelketens”, verduidelijkt Jean Alen. “Er zijn budgetschepen en megaschepen, er zijn charmante croissières, vijfsterrenrelais en drijvende vakantieresorts. De vakantieganger kiest zelf of hij opgaat in de anonimiteit van een groot schip of mee participeert aan het leven aan boord. Men kiest naargelang zijn budget, de reistijd, of er al dan niet kinderen meereizen, ... Op heel wat schepen reizen kinderen bovendien gratis. Het is overigens een huizenhoog cliché dat een cruise iets voor oudere mensen is. Een schip gonst van de activiteiten. Voor de prijs hoeft men het ook niet te laten, want voor 750 euro per persoon heeft men al een volledige week volpension. En een cruiseschip is geen ferry die een overtocht maakt. Het sterrenniveau van een cruiseschip ligt hoger dan bij een landhotel. Een viersterrenboot heeft het comfort van een

Veilig reizen? Reizen per schip is veilig, ook in gevaarlijke streken als Venezuela of gebieden waar men zich niet meteen thuisvoelt omdat men de taal niet spreekt, zoals in Qingdao in China. “Dat appreciëren de passagiers erg. Wanneer ze na een dagexcursie weer aan boord gaan, staat het boordpersoneel hen op te wachten. Het is alsof ze thuiskomen. Ze hebben net een avontuurlijke tocht gemaakt, maar ’s avonds kunnen ze lekker douchen in hun kajuit of eten in hun vertrouwde restaurant. Een cruisereis boet niet in aan comfort en veiligheid, om het even welke bestemming men kiest. Op dat vlak zien we wél dat vijftigplussers voor een formule van comfortabel en veilig reizen kiezen. Ze hebben heel vaak hard en lang gewerkt en zeggen ‘Nu is het mijn beurt’. Ze appreciëren het wanneer ze aandacht krijgen van het boordpersoneel.” Alles achterlaten “De echte cruiseliefhebber”, vervolgt Jean Alen, “vindt een dagje op zee geen verloren dag. Hij geniet van de bezoeken aan land, maar geniet ook van een ‘zeedagje’ aan boord omdat hij dan het gevoel krijgt dat hij alles achter zich laat: BrusselHalle-Vilvoorde, zijn favoriete voetbalclub die niet in eerste geraakt, de kinderen die zeuren om geld of het aanhoudende slechte weer. Men zit op zee met zicht op de horizon en het element ‘tijd’ valt weg. Zoals Jacques Brel vanuit de Markiezeneilanden naar zijn vriend schreef: ‘Ik lees, ik luister naar muziek, ik droom en ik wacht tot de sterren van de hemel in zee vallen. Maar ze vallen niet ... morgen misschien’. Dat is wat een cruisepassagier

zoekt: de regelmaat van een schip, de veiligheid, de ontspannende sfeer. Elke dag om 12 uur ’s middags de geruststellende stem van de kapitein: ‘Our position today is …’ Er zwemmen dolfijnen langs en morgen bezoekt u misschien een botanische tuin of maakt u een tocht met een 4x4. Een vijftigplusser heeft dan natuurlijk nog het bijkomende voordeel dat hij buiten de schoolvakanties kan reizen. Dat is goedkoper en men vermijdt de nadelen van een lastminuteboeking. Wie tijd heeft, profiteert ervan; want hoe langer men vaart, hoe goedkoper de reis. Een minicruise is per dag altijd duurder dan een cruise van dertig dagen, en de prijs van de vlucht blijft dezelfde.“

Advies Het is moeilijk kiezen uit de dikke catalogus boordevol cruises, vaarroutes, tarieven en troeven. “Wie voor het eerst een cruise wil boeken, kan langs een reisbureau lopen of online boeken. Maar ik raad toch aan gespecialiseerd advies in te roepen. Iemand die de verschillende rederijen kent, kan u helpen om een reis te kiezen die rekening houdt met uw persoonlijkheid, uw gewoonten en uw budget. Het is van belang te weten of iemand van snorkelen houdt of van luieren naast het zwembad, van comfort, glamour of van avontuur.” Meer info over cruisereizen vindt u in het driemaandelijkse tijdschrift C magazine. U kunt een gratis proefnummer krijgen bij Cruise Travel op het nummer 03 236 89 39 of per e-mail via [email protected]