5 jaar Brandweer Zuid-Limburg SPECIAL
Focus december 2013
Magazine van de Brandweer Zuid-Limburg
Algemeen commandant Gerard van Klaveren had hier 5 jaar geleden voor getekend
‘We hebben niet alleen geïntegreerd, maar ook fors geïnvesteerd’ In deze Special van Focus, ter gelegen-
Pionieren
hebben gespeeld bij de ontwikkeling
‘Landelijk zijn de ontwikkelingen die we in ZuidLimburg zien, intussen ook gaan spelen. Zo hebben nu bijna alle korpsen variabele voertuigbezetting, al dan niet in eigen varianten. Bij sommige onderwerpen liepen wij als regio landelijk voorop en hebben we echt moeten pionieren. Dat is mooi, maar je hebt dan ook te maken met de wet van de remmende voorsprong. Elders in het land hebben veel korpsen gebruik kunnen maken van wat wij met vallen en opstaan ontwikkeld hebben.’
van het nieuwe regionale korps. We
Eén van de goedkoopste
heid van het vijfjarig bestaan van de Brandweer Zuid-Limburg, laten we mensen van binnen en buiten de organisatie aan het woord die een rol
Financieel was de start van het nieuwe korps lastiger dan gedacht, constateert Van Klaveren achteraf. ‘Andere regio’s hebben de verdeelsleutel per gemeente nog gedetailleerder toegepast, maar onder de streep komt er hetzelfde uit. Uit recent onderzoek is gebleken dat wij qua kosten per inwoner één van de goedkoopste brandweerregio’s van het land zijn. Dat danken we mede aan het prima werk van onze ondersteunende diensten. Die hebben ongelooflijk hard gewerkt en zullen niettemin ook capaciteit moeten inleveren. Zij verdienen, evenzeer als de repressieve mensen, een pluim.’
beginnen met algemeen commandant Gerard van Klaveren, die terugkijkt op vijf turbulente jaren en ook vooruitkijkt naar de toekomst. ‘Als ik zie waar we nu staan, had ik daar vijf jaar geleden voor getekend. Er zijn grote stappen gezet. We hebben niet alleen de verschillende onderdelen geïntegreerd, maar ook in de nieuwe organisatie geïnvesteerd. Dat heeft veel nieuwe perspectieven geopend. Toch ben je uiteraard nooit helemaal tevreden. Zo is het ontzettend jammer dat we de afgelopen jaren tegenover elkaar gestaan hebben, tot in de rechtszaal aan toe. Doodzonde dat we deze onnatuurlijke situatie niet hebben kunnen voorkomen. De harmonisering van dienstroosters was op zich al een zware kluif. Daar kwamen de bezuinigingen nog eens overheen. Ik ga zelf voor goed overleg en consensus. Maar helaas hadden de partijen zich in dit conflict te diep in hun stellingen ingegraven. Het geschil met de bonden was echt het minst prettige van de afgelopen vijf jaar. Alleen advocaten zijn hier beter van geworden.’ Eén standaard
Mede door forse investeringen in 2013 is er een enorme standaardiseringsslag gemaakt, legt Van Klaveren uit. ‘Nieuwe voertuigen, ademlucht, 2
heeft nieuwe dimensies gekregen; het is nu gebruikelijk om over je grenzen heen te kijken. Dit heeft zeker een vliegwieleffect gehad. We hebben heel wat mensen van verschillende pluimage bij uiteenlopende projecten kunnen betrekken. Dat werkt prima. Het heeft veel interessante ideeën en plannen opgeleverd die deels al zijn uitgevoerd, zoals de snel inzetbare eenheid SIE, en deels al ver in de steigers staan. Medewerkers hebben nieuwe dingen mee kunnen ontwikkelen, wat voor extra draagvlak heeft gezorgd.’
Focus
Dankbaar
Gerard van Klaveren: ‘Medewerkers hebben nieuwe dingen mee kunnen ontwikkelen, wat voor extra draagvlak heeft gezorgd’ communicatie-apparatuur, uitrukkleding, het voldoet allemaal aan één standaard en draagt daardoor bij aan de beoogde efficiency. Dat geldt ook voor opleiden en oefenen. De medewerkers spreken nu ook zo’n beetje dezelfde taal. Het besef deel uit te maken van een regionale organisatie bestaat volgens mij wel, al blijven lokale gevoelens bestaan. En daar is ook niets mis mee. We hebben kazernes en posten weten te behouden - Beek en Cadier en Keer zijn bijvoorbeeld weer springlevend - en ook de vrijwilligheid is gemiddeld redelijk op peil gebleven.’
Doelmatiger
‘De investeringen van dit jaar waren in de oude situatie op deze schaal onmogelijk geweest. De nieuwe voertuigen springen misschien het meest in het oog, naast de nieuwe kazernes natuurlijk. Maar er zijn meer voorbeelden te noemen van stappen die we hebben kunnen zetten om de veiligheid, efficiency en slagkracht te verhogen. Ook door de dit jaar ingevoerde variabele voertuigbezetting kunnen we nu doelmatiger met onze uren omgaan, met als doel om uiteindelijk meer capaciteit vrij te spelen voor preventieen brandveiligheidsadvies aan burgers en bedrijven.’ Nieuwe dimensies
‘Als regiokorps kunnen we medewerkers betere carrièrekansen en meer mogelijkheden bieden.’ Dat is volgens Van Klaveren al ruimschoots bewezen. ‘Velen hebben al ervaren hoe verrijkend dat is. Het werk zelf
Als Van Klaveren vijf jaar vooruit kijkt, ziet hij een brandweer die een sterke en stabiele partner is in de rampenbestrijding en crisisbeheersing. ‘Verder moeten in 2018 de bezuinigingen volledig geëffectueerd zijn en moet er een financieel afgeslankte organisatie staan. Wij denken dat het kan, maar het zal heel wat moeite kosten om de exploitatie rond te krijgen. Belangrijk is dat de service centra goed gaan draaien. Dat ze goede service gaan bieden en beantwoorden aan de verwachtingen van de klanten, want zo moeten ze de collega’s gaan zien. En verder hoop ik op een constructieve samenwerking met de bonden, op basis van vertrouwen. Zoals wij ook heel goed samenwerken met onze ondernemingsraad. OR en directie hebben elkaar steeds in goed overleg kunnen vinden. Dat werkt al vijf jaar heel plezierig en daar ben ik ze dankbaar voor. Het heeft zeker bijgedragen aan de realisatie van onze huidige positie.’ Focus 3
Hoofd Financiën Jan Meertens: ‘We bezuinigen zonder dat de kwaliteit van de brandweerzorg eronder lijdt’
op geen enkel moment een tekort gehad. Ook in de toekomst willen we dit zo volhouden, ondanks de personele bezuinigingen op het team Financiën en het niet meer kunnen verrekenen van 21% BTW.’
‘Maar in eerste instantie komt niet ons de eer toe,’ vindt Meertens, ‘maar de bestuurders die van visie blijkgegeven hebben door voor regionalisering te kiezen. Want als iedere burgemeester op zijn eigen koninkrijkje was blijven zitten, waren we nog lang niet zover geweest. Vergeet niet dat ten tijde van de besluitvorming over regionalisering nog nauwelijks sprake was van een economische crisis. De bomen groeiden nog bijna tot in de hemel. Het is dus de bestuurlijke visie die dit mogelijk heeft gemaakt. Met de operatie ”Schoon door de Poort” hebben we ervoor gezorgd dat elk gemeentelijk brandweerkorps netjes is overgegaan naar de regionale organisatie. Momenteel komt er bij alle Zuid-Limburgse gemeenten samen méér uit het Gemeentefonds onderdeel Brandweer binnen dan wij als korps uitgeven. Afgezien van de inflatie is de brandweerzorg ook niet duurder geworden. Vervolgens zijn we nog eens tien procent aan het bezuinigen. Het is maar zéér de vraag of dat op gemeentelijke schaal ook was gelukt...’
Uitstekende samenwerking
Korps heeft financiën prima op orde
‘We hebben de gemeenten ontzorgd’ ‘Door de grotere eenheden hebben we
genomen. Zonder dat het iets extra
synergie-effecten kunnen realiseren die
kost hebben we ze ontzorgd.’ Hoofd
zowel de kwaliteit als de kosten
Financiën Jan Meertens van de
gunstig hebben beïnvloed. De
Brandweer Zuid-Limburg is best trots
gezamenlijke slagkracht is verhoogd,
op wat er in de afgelopen vijf jaar en
terwijl we per saldo een kosten-
in de aanloop naar de regionalisering is
reductie hebben gerealiseerd. Nu
bereikt. ‘Landelijk zijn wij als regio één
voeren we zelfs bezuinigingen door
van de trekkers. We hebben vanuit
zonder dat de kwaliteit van de
oorspronkelijk 19 gemeenten de zeer
brandweerzorg eronder lijdt. En verder
diverse korpsen, organisatiemodellen
hebben we de gemeenten de zorg
en culturen bijeengebracht en tot een
voor de brandweer uit handen
redelijke eenheid gesmeed.’
Vertrouwen waard
De synergie en schaalvoordelen vertalen zich in het operationele werkveld, maar zeker ook op financieel gebied, legt Meertens uit. ’Dat hebben we duidelijk laten zien in de uitgebreide financiële verantwoording naar gemeenten. Daarmee wilden we inzicht geven en vertrouwen wekken. We hebben – denk ik – bewezen het vertrouwen waard te zijn. Vanaf nu gaan we meer inhoudelijk verslagleggen op een hoger aggregatieniveau. Ons product zullen we onderbouwen in termen van kwaliteit x hoeveelheid. Daarmee kunnen bestuurders hun afwegingen maken. Want zij zijn het die beslissen of we, binnen de wettelijke eisen, voor een 8 gaan of dat we een 7 ook voldoende vinden…’ Tussentijds bijsturen
4
Focus
‘Vanaf het eerste uur hebben we de toets van de externe accountant met glans doorstaan. We kunnen hier ook in de loop van het jaar financieel de vinger aan de pols houden en hebben daardoor de mogelijkheid om tussentijds bij te sturen. Niemand komt dus voor verrassingen te staan en niemand hoeft te twijfelen aan onze cijfers. We hebben in de afgelopen vijf jaar ook
‘Nu we op regionale schaal inkopen en Europees aanbesteden levert ook dat aantrekkelijke voordelen op bij de aanschaf van voertuigen, materialen, kleding, verzekeringen enzovoort. Wat betreft de gebruiksgoederen, de gebouwen en het onderhoud daarvan hebben we als Brandweer Zuid-Limburg overigens een grote inhaalslag moeten maken. De jaren voorafgaande aan de regionalisering is door de gemeenten zeer behoudend geïnvesteerd in het materieel. Wij hebben na de regionalisering eerst onderzocht welke en hoeveel voertuigen, materialen en
‘In vijf jaar op geen enkel moment een tekort gehad’ kleding ook echt noodzakelijk zijn voor de nieuwe organisatie. Op basis van deze eisenprogramma’s hebben we in 2013 flinke investeringen moeten doen. Voertuigen, materialen en kleding zijn sinds kort weer helemaal up to date en dat geldt uiteraard ook voor de nieuwe brandweerkazernes. En dat alles hebben we kunnen doen bij verminderde gemeentelijke bijdragen. In nauw overleg met de betrokken gemeenten hebben we ook kunnen zorgen voor een goede financiering van de nieuwe kazernes. In die projecten zijn we echt samen opgetrokken, waardoor in minder dan een jaar een aantal mooie nieuwe kazernes kon worden gebouwd. Ik denk dat dit resultaten zijn van de uitstekende samenwerking met gemeenten, en dat alle betrokken partijen daar trots op kunnen zijn.’ Vergrijzing
Hoe ziet Meertens de Brandweer Zuid-Limburg zich de komende vijf jaar ontwikkelen? ‘Er bestaat, denk ik, een kans dat de brandweer straks nog alleen door Den Haag wordt gefinancierd, net als de politie. Het Rijk zou daarmee meer grip kunnen krijgen op vooral de regio’s die nog niet echt zijn geregionaliseerd. Naast de financiering zou dan ook de zeggenschap anders komen te liggen, zoals nu ook bij de centralisatie van de meldkamers is gebeurd. Verder vraag ik mij wel eens af of we straks door de vergrijzing nog aan voldoende mensen kunnen komen, zowel beroeps als vrijwilligers. Lagere overheden zijn al aan het vergrijzen en bij de brandweer is dat niet veel anders. Bovendien mogen brandweermensen maximaal maar 20 jaar in operationele dienst zijn. Ik denk dat de personeelsvoorziening in de toekomst niet gemakkelijk gaat worden.’ Focus 5
Burgemeester Mirjam Clermonts wil wel optimaal geïnformeerd blijven
‘Contact is minder geworden, maar vertrouwen niet’ ‘Vanuit mijn verantwoordelijkheid als burgemeester is er aan het veiligheidsgevoel niets veranderd. Ik heb
negatieve groepsdynamiek die de werkverhoudingen verstoort, wat risico s met zich mee kan brengen op momenten dat elke seconde telt? Nu ben ik dan ook heel blij voor alle partijen dat dit achter ons ligt. En gelukkig heb ik nooit gemerkt dat het van invloed is geweest op de dagelijkse operationele uitvoering.’
naar de gemeenten heel dienstbaar opstelt. Ik heb er veel waardering voor dat commandant Van Klaveren periodiek naar alle burgemeesters gaat om ze bij te praten over alles wat er speelt, bijvoorbeeld ook over arbeidsrechtelijke kwesties en de dilemma’s waar de korpsleiding voor staat.’
Rampbestrijdingsplan Awacs
Beter informeren s.v.p.
‘Als gemeente Onderbanken zijn wij meer dan deskundig door de brandweer begeleid inzake het rampbestrijdingsplan Awacs. De contacten die de brandweer met de basis in Geilenkirchen heeft gelegd, zie ik als een groot winstpunt. Afgelopen najaar hielden de Duitse hulpdiensten een oefening op de Awacs-basis. Voor ’t eerst was de Brandweer Zuid-Limburg daar ook bij uitgenodigd om langs de lijn mee te kijken. Awacs is ook al op bezoek geweest
De directe invloed op de brandweer mag dan kleiner geworden zijn, de behoefte aan informatie blijft gelijk, beklemtoont Clermonts. ‘Op dat punt valt er nog wel iets te verbeteren. Over een behoorlijk incident wordt ik natuurlijk via de meldkamer
nog steeds het vertrouwen dat, mocht zich een probleem voordoen, dit adequaat wordt aangepakt. Dat is waar de burger ook op moet kunnen rekenen. Vroeger waren de lijnen met de lokale brandweercommandant natuurlijk korter en had je vaker overleg. ‘Een toenemend wij-gevoel van Je kende de vrijwilligers, want zij vormen brandweer en gemeente samen’ de kurk waar de post op drijft. Wij waren in Onderbanken op sterkte, al werd de dagbezetting een steeds groter probleem. Overigens zijn hier nog steeds dezelfde mensen bij de brandweer
geïnformeerd. Maar ook over kleinere incidenten wil ik ingeseind worden. In een kleine gemeenschap met korte afstand tot het bestuur verwachten burgers dat de burgemeester ook weet wat er gisteravond in de buurt aan de hand was. Maar helaas gebeurt dat niet consequent genoeg. Dat mag dus snel weer op peil worden gebracht. Ik zal te allen tijde en vol overtuiging aan de raad moeten kunnen uitleggen dat de veiligheid geborgd is en dat aan alle afspraken wordt voldaan. Dat vertrouwen heb ik gelukkig. De afstand mag dan groter geworden zijn, aan vertrouwen hebben we geen millimeter hoeven inboeten.’
Burgemeester Mirjam Clermonts van Onderbanken: ‘In beginsel ga ik ervan uit dat de regionale organisatie levert wat is afgesproken en wat we als gemeente mogen verwachten’
in het coördinatiecentrum MCC in Maastricht. En komend jaar gaan we samen een oefening organiseren met het scenario dat er een Awacstoestel in Onderbanken is neergestort. Je ziet dus dat de brandweer dit soort communicatie en grensoverschrijdende contacten goed heeft opgepakt. Dit soort acties versterken het wij-gevoel van brandweer en gemeente samen.’
actief. Alleen is hun optreden nu Heel dienstbaar
geborgd in een grotere, professionele organisatie.’ Enkele malen per jaar heeft burgemeester Mirjam Clermonts van Onderbanken nu overleg met de commandant of kazernechef. ‘Halen we de dag- en nachtbezetting, vraag ik dan onder meer. Maar in beginsel ga ik ervan uit dat de regionale organisatie levert wat is afgesproken en wat we als gemeente mogen verwachten. Wel heb ik me zorgen gemaakt toen dat conflict met de bonden zo lang aansleepte. Wat voor gevolgen heeft dat voor de verhoudingen op de werkvloer, vroeg ik mij af. Ontstaat er geen 6
Focus
Onderbanken maakte al deel uit van de Parkstadsamenwerking, maar door de regionalisering is de brandweer nóg meer op afstand komen te staan, legt burgemeester Clermonts uit. ‘Het korps heeft een eigen opdracht en takenpakket. Een aantal taken is voor de gemeente weggevallen, zoals bijvoorbeeld de werving van vrijwilligers. Toch werken we er graag aan mee als er nieuwe vrijwilligers geworven moeten worden in onze lokale samenleving. De opschaling naar een regiokorps heeft zeker voordelen. Alle aspecten rondom repressie waren al op een goed niveau, maar ook werkterreinen als preventie, proactie, communicatie en strategie zijn verder geprofessionaliseerd. Daarnaast is mij opgevallen dat de korpsleiding zich Focus 7
‘Dit uniforme materieel is gemakkelijk uit te ruilen’
en Doelmatig”. De op elkaar afgestemde aankopen en de standaardinrichting van voertuigen leiden tot uniformiteit en optimale flexibiliteit in de organisatie.’
oude situatie onmogelijk geweest óf onbetaalbaar. Verder kopen we nu centraal in, wat vele voordelen biedt. Alle aankopen zijn gericht op onze nieuwe manier van werken en dragen rechtstreeks bij aan versterking van onze repressieve slagkracht.’
Stappen gezet
Centrale regie
‘Oplossing bezettingsproblemen was in oude situatie onmogelijk óf onbetaalbaar’
‘Resultaten van de afgelopen vijf jaar mogen gezien worden’ ‘Naast een lang en moeizaam traject
heel veel expertise in huis te hebben.
over arbeidsvoorwaarden, hebben we
De resultaten van de afgelopen vijf jaar
de afgelopen jaren toch heel wat
mogen dan ook gezien worden.’
kunnen bereiken. Dat is te danken aan de vele collega’s die er de schouders onder gezet hebben, omdat ze het grote belang ervan inzagen. Op het vlak van repressie, materieel en verbindingen hebben we alle binnen onze organisatie beschikbare knowhow, kwaliteiten en ervaringen gebundeld. Dan blijken we 8
Focus
Jac Salemans en Loek Essers zijn respectievelijk portefeuillehouder en vakspecialist repressie, materieel en verbindingen binnen de Brandweer Zuid-Limburg. Wat beschouwen zij als belangrijkste resultaten van de regionalisering? ‘Heel belangrijk is dat we nu veel meer mogelijkheden hebben om op plekken waar onvoldoende vrijwilligers op de been kunnen worden gebracht, gezamenlijk voor aanvulling te zorgen. Zo komt er komend voorjaar een tweede Snel Inzetbare Eenheid (SIE). Die gaat vanuit Valkenburg posten in de omgeving aanvullen, zoals de SIE van Nijswiller dat nu al succesvol in het Heuvelland doet. De mogelijkheden om bezettingsproblemen op te lossen zijn door de regionalisering optimaal geworden. Dat was in de
Zuid-Limburg loopt met deze regionalisering in Nederland mee voorop, weet Salemans. ‘Als korps kunnen we nu grote, ingrijpende projecten draaien, zoals de omschakeling naar variabele voertuigbezetting. We kunnen de resultaten daarvan centraal monitoren en evalueren en er gezamenlijk van leren. Die centrale regie, daar profiteert de hele regio van. Ook maken we nu als regio afspraken met bijvoorbeeld Chemelot voor bijstand bij grote ongevallen gevaarlijke stoffen. Als regionaal korps kunnen we de diverse kazernes nu beter ondersteunen met materialen en voertuigen die ze voor oefeningen nodig hebben, zonder dat elke post zelf alles op voorraad moet hebben. Het is straks ook niet meer nodig dat posten blusvoertuigen alleen voor oefendoeleinden in bedrijf houden, omdat dit voortaan regionaal georganiseerd wordt.’ Met minder materieel
Onlangs zijn elf nieuwe tankautospuiten afgeleverd, geheel ontwikkeld naar de eisen die Zuid-Limburg aan de brandweerzorg stelt. Verder hebben acht blusvoertuigen een volledige update ondergaan. Essers: ‘In totaal voldoen nu 19 tankautospuiten aan de nieuwste standaard die wij hanteren. In 2020 moet het hele wagenpark zijn vernieuwd. Alles conform één en dezelfde standaard, zodat dit uniforme materieel gemakkelijk uit te ruilen is en optimaal effectief kan worden ingezet. Door de beschikbaarheid van blusvoertuigen groter te maken en efficiënt te alarmeren, kunnen we in de toekomst met minder materieel toe. Dat is geen loze bewering, daar hebben we uitgebreid onderzoek naar gedaan. Uiteindelijk heeft dit geleid tot een strak investeringsprogramma.’ “Sober en Doelmatig”
‘We hebben voor tien jaar vooruit uitgerekend wat er aan voertuigen, materieel en materiaal nodig is,’ legt Salemans uit. ‘Er ligt dus een gezamenlijk gedragen visie onder de aankopen die wij nu hebben gedaan. Daarbij zijn we stukken goedkoper uit dan vroeger. De omvang van de Europese aanbesteding heeft tot een heel scherpe inkoop geleid. Dat we gebruikmaken van de mogelijkheden van de Europese markt, zou in de oude situatie bij de meeste lokale korpsen ook vrij ondenkbaar zijn geweest. Alles wat we nu inkopen voldoet aan de eis “Sober
‘Ook op verschillende andere terreinen hebben we stappen kunnen zetten. Zo beschikken binnenkort alle repressieve medewerkers over helmcommunicatie. Dat is extra van belang nu we met variabele voertuigbezetting werken. Dit nieuwe systeem verbetert de verstaanbaarheid van de verbindingen namelijk
‘Alles wat we inkopen voldoet aan de eis “Sober en Doelmatig” aanzienlijk en verhoogt daarmee de veiligheid. Ook hebben we voor de hele organisatie nu één soort ademlucht. Dat leidt tot een optimale uitwisselbaarheid, terwijl je de voorraden kunt beperken omdat de reserves voor de hele regio nu centraal geregeld zijn. Eenzelfde verhaal kun je vertellen over de voorraden slangen en over de kleding.’ Servicecentra vertraagd
Overigens is nog niet alles gerealiseerd wat in de planning zat, moeten Salemans en Essers toegeven. ‘De elf servicecentra die we gaan optuigen, hadden al een jaar geleden operationeel moeten zijn. Dat is gewoon niet gelukt. Er zijn nog maar drie servicecentra in bedrijf. De opstart is vertraagd door het late akkoord met de vakbonden. Maar alle plannen liggen klaar en de plaatsingsprocedure gaat beginnen. Rond 1 april moeten de servicecentra in de lucht zijn. Dat is niet alleen belangrijk voor de beoogde bezuiniging, het is vooral essentieel voor de optimale ondersteuning van de medewerkers en met name de vrijwilligers.’ Aan uitgezette lijn vasthouden
‘Een van de uitdagingen voor de komende jaren zal zijn de verworvenheden van de afgelopen jaren stabiel te houden, voorspelt Salemans. ‘Er ligt nu een vastgesteld materieelspreidingsplan. Daarin staat welke kazerne straks over welk materieel moet beschikken. Ook hebben we een af- en ombouwplan opgesteld om dit eindplaatje in 2017/2018 te bereiken. Het verplaatsen van materieel is een thema dat bij de brandweer altijd voor emotie zorgt. Uiteindelijk willen we vijf tankautospuiten en een aantal andere voertuigen afstoten. Daar zitten heel wat gevoeligheden in, waar we zorgvuldig mee willen omgaan. Maar omdat deze aanpassingen de veranderende werkwijze binnen repressie moeten ondersteunen, willen we zoveel mogelijk aan de uitgezette lijn vasthouden.’ Focus 9
Huub de Haan, gemeente Kerkrade: ‘Regio heeft aan slagkracht gewonnen’
‘Zorg voor de burgers is sterk verbeterd’ ‘De zorg voor de burgers bij een ramp of
al hoop je natuurlijk dat ze dat nooit in
Heerlen toen in 2003 de brandweer Parkstad-Limburg werd opgericht. Met de voorbereidingen voor de huidige regionalisering zijn we eind 2005 al begonnen. In het verleden was de rampenbestrijding ook al best goed geregeld, zeker hier in Parkstad waar we goed op grotere calamiteiten voorbereid waren. Maar het voordeel van de nieuwe regionale structuur is wel dat je bij een grote ramp of een calamiteit die wekenlang aanhoudt meer mensen en disciplines op de been kunt brengen.’
de praktijk zullen ervaren. We beschikken
Een heel gebied evacueren?
crisis is op de schaal van Zuid-Limburg sterk verbeterd. Daar zijn de inwoners van deze regio echt op vooruitgegaan,
was. En de betrokken medewerkers
Gemeenten hebben in een crisissituatie een belangrijke rol te vervullen, legt De Haan uit. ‘Zij zijn primair verantwoordelijk voor de bevolkingszorg en de burgemeester heeft nog altijd het opperbevel over de aanpak van de crisis. Niet dat de burgemeester zich met operationele zaken zal bemoeien; daar zijn uitstekende professionals voor in touw. Maar de bestuurlijke dilemma’s liggen natuurlijk wel op zijn of haar bordje. Neem je bijvoorbeeld de moeilijke beslissing om uit voorzorg een heel gebied te evacueren? Daarom wil de burgemeester ook altijd geïnformeerd worden wanneer bevolkingszorg aan de orde is of kan komen.’
worden momenteel nog verder opgeleid
Hulpverleningsapparaat
nu over een brede groep deskundige mensen die we ingeval van een groot incident in de hele regio kunnen inzetten. Er is een beter gecoördineerde structuur dan vroeger op lokaal niveau mogelijk
voor hun rol in de crisisbeheersing. Dit alles is het resultaat van de regionalisering van de brandweer en de geneeskundige hulpdienst Ghor, maar vooral van de start van de Veiligheidsregio op 1 januari 2012. Toen is ook de Bevolkingszorg als taak van de 18 Zuid-Limburgse gemeenten centraal opgepakt. De regio heeft hiermee duidelijk aan slagkracht gewonnen.’ Huub de Haan, senior beleidsmedewerker openbare orde en veiligheid van de gemeente Kerkrade, is al jarenlang betrokken bij de schaalvergroting van de hulpdiensten. ‘Voorheen werkte ik in dezelfde rol in 10 Focus
Wanneer de veiligheid van burgers in het geding is, komt er een hulpverleningsapparaat op gang met ambtenaren uit de 18 Zuid-Limburgse gemeenten; om burgers op te vangen, te verplaatsen, te voorzien van eerste levensbehoeften, onder te brengen in hotels of sporthallen, de wegafzettingen te regelen, milieudeskundigen en constructeurs in te vliegen, slachtoffers te registreren, een info- en adviescentrum in te richten, enzovoort. De Haan: ‘In deze hoek van Parkstad hebben we vijf gemeentelijke officieren van dienst bevolkingszorg standby: twee van Kerkrade, twee van Landgraaf en één van Simpelveld. Zij worden door de meldkamer opgeroepen bij een opschaling naar Grip1 en draaien dan mee in het commando plaats incident, het Copi. In dat overleg van alle hulpdiensten en de gemeente neemt onze OvD volwaardig deel en zal hij de beslissingen gelijk vertalen naar wat dit betekent voor de omwonenden en welke bevolkingszorg-maatregelen er nodig zijn.’ Allerlei disciplines ter plekke
De regionalisering die geleid heeft tot één Brandweer Zuid-Limburg past volledig in die structuur, vindt De
Huub de Haan van de gemeente Kerkrade: ‘Er is nu een beter gecoördineerde structuur dan vroeger op lokaal niveau mogelijk was’
Haan. ‘De brandweer heeft hierdoor aan slagkracht gewonnen. We hebben nu een hele brede, grote brandweer. Ook heeft de samenwerking met Duitse en Belgische partners nog meer structuur gekregen. Als het ergens echt fout gaat, zie je dat er in no time deskundigen van allerlei disciplines ter plekke zijn en de brandweer goed werk levert. Er is absoluut een kwaliteitsslag gemaakt, qua opleidingen, geoefendheid en innovatief vermogen, bijvoorbeeld. Zo is de overgang naar variabele voertuigbezetting op een verantwoorde manier ingezet. Dit soort vernieuwingen en experimenten kan ik wel waarderen.’
Vinger in de pap
‘Verder hebben wij als gemeenten goed overleg met de brandweer en de indruk dat er echt iets met onze opmerkingen wordt gedaan. Mede omdat wij de brandweer voor een groot gedeelte financieren, willen we natuurlijk toch een vinger in de pap houden. Maar de mate van invloed die wij hebben is prima. En ook de communicatie is goed en verbeteren we samen waar dat nog kan. Zo lukt het gemeenten om bestuurlijk grip te houden. Op een prettige en constructieve manier staan we samen voor de veiligheid van onze burgers.’ Focus 11
Vrijwilliger Hub Vaessen: ‘Elke reorganisatie biedt nieuwe openingen en mogelijkheden’
Opkomst goed gebleven
Jongeren
Die frustratie geldt zeker voor het afbouwen van de wachtdienstregeling, wil Vaessen wel kwijt. ‘Je mag op dagen dat je wachtdienst hebt, niet de gemeente uit en krijgt daar ook een vergoeding voor. Als die regeling straks niet meer bestaat, wordt de opkomst volledig gebaseerd op het
‘Het valt mij op dat jongeren die geen weet hebben van de oude situatie, gemakkelijk in het nieuwe systeem meegaan. Vrijwilligers zullen er zeker aan gaan wennen. Wanneer het goed wordt aangepakt, blijft de brandweer beslist attractief voor vrijwilligers. Kijk maar naar de grote belangstelling voor de diensten op de Middenweg.’ Zelf was Vaessen nauw betrokken bij de werkgroep die inrichting en uitrusting van deze nieuwe kazerne mede heeft bedacht. ‘Douche en toilet op elke slaapkamer, de situering van de keuken en de fitnessruimte, TV en wifi op alle kamers; het zijn zaken die uit onze koker zijn gekomen. Met onze werkgroep hebben we de nieuwe kazerne op deze wijze samen mee vormgegeven. Er zijn dan ook heel wat mensen trots op dit resultaat.’
‘Reorganisatie is altijd onderhevig aan kritiek’ principe van vrije instroom. Het wordt dan echt afwachten wie er opkomt. Zelf ben ik ontzettend blij dat de opkomst in Stein altijd goed gebleven is. Daar hamer ik ook steeds op bij de jongere collega’s. “Het is ons bestaansrecht als vrijwilligers” leg ik hen dan uit. Zelf woon ik in Urmond, zodat ik extra tijd nodig heb om naar de kazerne in Stein te komen. Vaak ben ik dus te laat en zie ik de collega’s wegrijden. Natuurlijk is dat erg frustrerend. Het is één van de redenen geweest om ook op de nieuwe kazerne Middenweg in Sittard-Geleen te gaan meedraaien.’ Innovaties
Zien de vrijwilligers de regionalisering volgens Vaessen wel als een goede zaak? ‘Zelf kan ik alleen zeggen wat ik heb kunnen overzien. Elke reorganisatie is een probleem en vaak is het niet leuk. Maar in het algemeen heeft het altijd zin. Want het biedt openingen om innovaties en
Zelfstandigheid
‘De post Stein hoorde al jaren bij de brandweer Westelijke Mijnstreek. Een zekere mate van zelfstandigheid is er, voor ons gevoel, gelukkig wel gebleven. Zelf ben ik in Stein duikleider bij de
‘Brandweer blijft attractief voor vrijwilligers’ duikploeg – erg leuk om te doen – en instructeur brandweertechniek, EHBO en reanimatie. Daar heb ik onlangs, na ontslag door mijn werkgever, ook mijn beroep van gemaakt. Ik ben nu zelfstandig EHBO- en
Vrijwilliger Hub Vaessen wil niet blijven stilstaan bij herinneringen
‘Goede opkomst is ons bestaans recht als vrijwilliger’ ‘De regionalisering moest er gewoon komen; vanuit de wetgeving en vanuit de noodzaak tot samenwerking die je overal in de maatschappij ziet. Zoals elke reorganisatie was ook deze onderhevig aan kritiek. De tijd zal uitwijzen of hier de juiste keuzes zijn gemaakt.’ 12 Focus
‘Bij veel collega’s is het idee dat we nu samen één organisatie vormen nog onvoldoende ingedaald,’ vindt vrijwilliger Hub Vaessen. ‘Ook in Stein, waar ik al twintig jaar als vrijwilliger actief ben. Daar zijn nogal wat collega’s gefrustreerd door het feit dat er materieel werd weggehaald. “Ze nemen ons alles af”, hoor je dan. We hadden sinds kort een prachtig nieuw haakarmvoertuig. Dat wordt binnenkort weer omgeruild voor een ouder exemplaar met minder laadvermogen. We snappen het wel, maar het blijft toch vervelend. Dit soort dingen heeft hier en daar tot oud zeer geleid dat een hele tijd boven de markt kan blijven hangen.’
nieuwe technieken en werkwijzen te introduceren. En voor individuele medewerkers, beroeps én vrijwilligers, ontstaan er nieuwe mogelijkheden om door te groeien. Dat zie je bij de Brandweer ZuidLimburg ook heel duidelijk. Bovendien kom je hierdoor ook weer met andere collega’s te werken en oefen je samen. Dat is allemaal positief. In de praktijk gaat dat oefenen overigens nog niet altijd soepel. Want er zijn wel degelijk problemen op onze oefenavonden. Regelmatig ontbreken er spullen, waardoor je de geplande oefening niet kunt draaien. Ik hoop maar dat dit aanloopperikelen zijn, die over een tijdje zijn opgelost.’
BHV-instructeur. Maar omdat mijn bedrijfje nog in de opbouwfase zit, past de dienst op de Middenweg voor mij nu mooi in het plaatje.’ Dóór naar morgen
Voor de komende jaren verwacht Vaessen nog wel meer veranderingen. ‘Maar de meeste mensen zullen eraan wennen. Ik hoop dus maar dat er geen sterkteprobleem zal ontstaan waardoor posten zouden moeten sluiten. Dat zou echt ten koste gaan van de veiligheid van de burgers. Het is daarom voor ons allemaal verstandig om niet stil te blijven staan bij herinneringen. We moeten dóór naar morgen.’ Focus 13
INCIDENT UITGELICHT
Bluswaterkelder van nabijgelegen Makro biedt uitkomst
Vluchtige stoffen in verfhandel maken brand Nuth extra fel Officier van Dienst Leon van Kalmthout staat net op het punt om naar bed te gaan als op dinsdag 12 november om 23.35 de melding komt van een binnenbrand in een industriepand op het bedrijventerrein in Nuth. Het blijkt om verfhandel Tisaco te gaan. De vluchtige stoffen die in het bedrijf zijn opgeslagen wakkeren het vuur extra fel aan.
14 Focus
I
n eerste instantie zijn twee tankauto-
Omdat het altijd even duurt voordat het
Het Tisaco-bedrijfspand is van een
‘Ik heb er een goed gevoel over,’ kijkt
spuiten gealarmeerd, uit Brunssum en
grootwatertransport in bedrijf is,
bepaalde leeftijd. Dus weet de brandweer
Van Kalmthout terug. ‘We hebben snel
Schinnen, elk met zes man bemensing.
concentreren de blusploegen zich allereerst
dat er hoogstwaarschijnlijk asbest in zit.
de juiste inschatting gemaakt en onze
De eerste is binnen acht minuten ter
op het voorkomen van brandoverslag door
Iedere bandweerman die benedenwinds
aanpak is heel effectief gebleken.
plaatse. De bevelvoerder ziet de vlammen
de naast- en achtergelegen panden af te
werkt, draagt daarom ademlucht. Vanaf
De samenwerking tussen de eenheden is
al uit het dak slaan en besluit een derde
schermen. Dat lukt, mede met hulp van de
de twee hoogwerkers wordt de brand met
uitstekend verlopen, de communicatie
tankautospuit te laten komen. Om dan aan
wind die van het dichtbij gelegen buurpand
torenstralen bestreden. ‘Het is een kwestie
liep soepel en ook het
voldoende bluswater te komen, wordt ook
af staat en de vonken de straat over blaast.
van volhouden, want het heeft een hele
grootwatertransport was relatief snel
het grootwatertransport uit Stein
Er is een behoorlijke afstand tussen het
tijd nodig voordat de blussing echt
opgebouwd. De gemeente heeft
gealarmeerd, een tankautospuit, een
brandende bedrijf en de panden aan de
effectief wordt.’ De vluchtige stoffen in
eveneens goed werk geleverd door de
dompelpompunit en één kilometer slang.
overkant van de straat. Van Kalmthout:
de verfhandel branden extra fel, maar zijn
wegen met hekken af te zetten. Dat is
‘Anders was het zwaar geworden om dit te
relatief snel opgebrand. De eveneens
vooral ook nuttig in de nablusfase, want
Van Kalmthout is zelf binnen een kwartier
houden, want de naastgelegen panden
aanwezige gordijnstoffen en behang zijn
er rijden anders altijd wel wat mensen
ter plekke. Hij wil water uit de nabijgelegen
liggen maar 5 à 6 meter verderop.’
vervolgens gaan meebranden waardoor er
door de afzetting. Dat brengt de
een normale brandsnelheid ontstaat.
veiligheid van onze mensen in gevaar en
Geleenbeek pompen, maar tijdens het
is ook niet goed voor onze slangen.
aanrijden constateert hij dat afstand toch te
De blusploeg uit Schinnen ziet dat de
groot is. Dus wordt er nog een
brand niet verder oprukt dan tot circa
Op een zeker moment begint de brand in
Er hebben tijdens deze langdurige inzet
dompelpompunit, nu met drie kilometer
tweederde van de lengte van het pand.
te zakken en kan Van Kalmthout om
zo’n 45 brandweermensen aan de
slang, opgeroepen. Om de waterwinning te
Daar moet zich dus een brandwerende
01.45 uur het sein brand meester geven.
bestrijding van dit incident gewerkt.
coördineren, komt ook een tweede Officier
scheidingswand bevinden. Het voorste
Er wordt afgeschaald. De laatste eenheid
Er zijn geen gewonden gevallen en geen
van Dienst ter plaatse. Deze realiseert zich
deel van de verfhandel brandt als een
blijft echter tot de volgende middag
rare dingen gebeurd. Dus mogen we er
dat er ook een flinke watervoorraad
fakkel. Terpentinegedragen verf, thinner
14.00 uur nablussen. En zelfs daarna
best tevreden over zijn.’
beschikbaar is in de bluswaterkelder van de
en dergelijke branden zeer fel.
moet de brandweer nog driemaal terug
nabijgelegen Makro. Intussen heeft Van
Spuitbussen hoor je ontploffen. Gelukkig
naar Nuth om plekjes waar nog vlammen
De asbestbesmetting bij het afgebrande
Kalmthout in overleg opgeschaald naar
blijkt een groot deel van de voorraad te
opflakkeren, af te blussen. De beplating
bedrijfspand is in opdracht van de
zeer grote brand. Er komt onder meer een
zijn opgeslagen in het afgeschermde
van de ingestorte gevels dekt de
gemeente door een gespecialiseerd
tweede hoogwerker en alarmeringsniveau
achterste deel van het gebouw. Dat kan
brandhaard af. ‘Dat maakt het lastig om
bedrijf opgeruimd.
Grip 1 wordt afgekondigd.
uiteindelijk worden behouden.
de hitte eruit te krijgen.’
Focus 15
Burgemeester Sjraar Cox van Sittard-Geleen zeer tevreden
‘Regionalisering was een huzarenstukje’ ‘De wijze waarop in de afgelopen jaren
gelukt terwijl er ook nog eens flink moet worden bezuinigd, is best een knap staaltje.’
de regionalisering tot stand gekomen is, Preventie-advies
vind ik echt een huzarenstukje. De Brandweer Zuid-Limburg is op een redelijke en verantwoorde manier gerealiseerd, de organisatie voldoet volledig aan de eisen van de wet op de Veiligheidsregio’s, financieel hebben ze
‘Gelukkig is het slepende conflict met de bonden nu eindelijk opgelost. Die legde toch een grijze deken over de successen van de afgelopen jaren. Want de repressie lijkt me nu prima op orde. Vroeger hoorde je als burgemeester wel eens van burgers dat de brandweer niet adequaat zou hebben gereageerd. Maar dat heb ik al heel lang niet meer meegemaakt. Nu de repressie goed loopt, moet extra aandacht naar preventie gaan. Woningen zijn tegenwoordig veel brandveiliger dan vroeger, maar toch kunnen burgers zelf nog heel wat doen om de risico’s verder te beperken. Voor voorlichting en informatie hierover kan onder meer de
kazerne Middenweg worden ingezet. Die is laagdrempelig en letterlijk heel transparant. Daar kun je burgers gemakkelijk naar binnen halen voor preventie-advies.’ Meegegaan met de tijd
‘De brandweer is in Zuid-Limburg helemaal meegegaan met de tijd,’ vindt Cox. ‘Vroeger had elke post zijn eigen brandweerauto’s, nu staat er in de regio overal hetzelfde materieel. De beroeps en vrijwilligers zijn allemaal uitstekend geoefend en topfit. De term vrijwilliger is trouwens erg verwarrend, want deze mensen zijn in niets te vergelijken met de vrijwilligers bij de voetbalclub. Ik vind het altijd mooi dat brandweermensen hun werk koppelen aan romantiek en heroïek. Ik weet dat de onderlinge sfeer voor hen ook heel belangrijk is. Vroeger had ik zelf intensiever contact met individuele brandweermensen. Dat is wel veranderd. Ik denk dat ik gemiddeld nog één keer per jaar op de kazerne kom. Wel word ik goed en snel geïnformeerd over calamiteiten. Nu ook onze gemeentelijke OvD ter plekke verschijnt, krijg ik de info zelfs vaak van twee kanten.’
Zuid-Limburgse burgemeesters wijzen ook allemaal dezelfde kant op. Ik denk dat we trots kunnen zijn op wat er is bereikt. De voertuigbezetting terugbrengen van zes naar vier heeft wel tot discussie geleid. Maar nu het is ingevoerd, hoor ik er niemand meer over. Dat lijkt mij het bewijs dat het goed werkt. Dat ook het aantal loze uitrukken sterk is teruggebracht, beschouw ik in meerdere opzichten als pure winst. Verder moeten we natuurlijk kritisch blijven op de aanrijtijden.
‘Allemaal uitstekend geoefend en topfit’ Als die bij kleine posten te vaak niet worden gehaald, moet je goed kijken naar de levensvatbaarheid van zo’n post. Maar daar zit de brandweer gelukkig ook zelf bovenop. Al met al ben ik dus volledig overtuigd van de kwaliteit van de brandweerzorg zoals we die in Zuid-Limburg nu georganiseerd hebben.’
Klaar voor de toekomst
‘De Brandweer Zuid-Limburg is klaar voor de toekomst. Er is nu een stabiele situatie, dus ik verwacht geen grote ingrepen meer. De neuzen van de
Burgemeester Sjraar Cox: ‘Dat dit allemaal is gelukt terwijl er ook flink moet worden bezuinigd, is best een knap staaltje’
het goed in de greep en de vrijwilligers die ik spreek, zijn in het algemeen tevreden over hoe ze bij het proces zijn betrokken en hoe ze in het nieuwe korps verder kunnen. Zelfs het hybride rooster blijkt prima aan te slaan. Je bent dan als vrijwilliger wel een etmaal op de kazerne, maar daarna ben je ook weer een tijdje helemaal vrij.’ ‘Ja, ik ben zonder meer tevreden,’ zegt burgemeester Sjraar Cox van Sittard-Geleen. ‘In feite is nu op ZuidLimburgse schaal gerealiseerd wat wij hier in de Westelijke Mijnstreek in 2006 van plan waren. We schreven het plan “Samen Sterk” over samenwerking van de gemeentelijke korpsen en het tot stand brengen van een centraal gelegen één-minuutspost. Dat plan is met de opening van de kazerne Middenweg in Sittard-Geleen en de nieuwe kazerne in Beek nu in feite pas echt geëffectueerd, zij het door de regionale organisatie. Dat dit allemaal is 16 Focus
Focus 17
Bevelvoerder Mark Verkerk: ‘Ik vind het nog steeds leuk bij deze baas’
‘Conflict ging echt niet alleen maar om geld’
ligt nu geen slecht sociaal plan. Onze vertegenwoordigers verdienen wat mij betreft een pluim, want ze hebben erg hun best gedaan voor ons. En wat die roosters betreft: er waren erg veel verschillende roosters en diensten in Zuid-Limburg; maak daar maar eens iets moois van…’ Slecht geslapen
‘De regionalisering was nodig en er is zeker winst mee te behalen. Dat zie je nu al: de organisatie is steeds professioneler geworden, de opleidingen zijn nu in de hele regio op elkaar
dan wel de verbinding zoeken. Er blijkt in dit korps dan heel veel te doen, wat ook interessante mogelijkheden voor jezelf oplevert. Alleen komt niemand je die brengen, je moet er zelf achteraan. Ieder van ons wil gewoon lekker zijn vak uitoefenen. Een mooi vak. Natuurlijk was de oude situatie voor velen best comfortabel. Een korpsje binnen de gemeente, met korte lijntjes naar het gemeentehuis. En sommige korpsen hadden het ook best goed voor mekaar.’
het arbeidstijdenbesluit. Er was dus al veel onzekerheid, er hing van alles boven de markt en toen kwam daar de regionalisering nog eens overheen. Ik denk dat we als personeel de weg bewandeld hebben die we moesten gaan. Jammer
‘Veiligheid is geen moment in het geding geweest’
afgestemd en ook de inkoop van Onzekerheid
materieel levert grote voordelen op. Alleen jammer dat het gevoel van “een
‘De nieuwe werkelijkheid is nu een feit. De strijd is gestreden.’ Maar was zo’n langdurig conflict nou echt wel nodig? Verkerk: ‘Het rommelde al langer, onder meer vanwege de landelijke FLO-inperking en
eigen korps” er bij veel medewerkers
dat het zo lang moest duren, want het gaf toch wel spanningen. Voor mijn gevoel is er een hele tijd meer óver elkaar dan mét elkaar gepraat. Als je meer de verbinding zoekt, krijg je meer begrip voor elkaar. Er
‘Ik heb er soms slecht van geslapen,’ geeft Verkerk toe. ‘Er gingen zoveel verhalen: over herplaatsingen, over piket dat verdwijnt en teruggang in sterkte. Is dat wel verantwoord, vroeg ik mij af. Met minder mensen uitrukken, terwijl de nieuwe voertuigen nog niet beschikbaar zijn. Daar maakte ik me zorgen om. Ik wilde nagaan of ik zelf iets kon bijdragen aan beter en veiliger uitrukken, of ik kon bijsturen. Het conflict ging dus echt niet alleen maar om geld. Zeker niet. Als iedereen wat toeschietelijker was geweest, had het volgens mij ook geen jaren hoeven duren. Maar soms werd het echt eng. Bijvoorbeeld toen een burgemeester tegen ons zei: “als het je niet bevalt, dan ga je toch wat anders doen…” Zie je dat voor je in deze tijd?’ Behoorlijke impact
in het proces. Veel bleef lang
‘De regelingen van alle korpsen waren natuurlijk heel lastig in elkaar te weven. De een krijgt wat, de ander laat wat. Verschillende mensen hebben aardig wat moeten inleveren. Deels is dat achteraf weer gecompenseerd, maar toch. Het had een behoorlijke impact. Dat heeft men zich in het begin waarschijnlijk onvoldoende gerealiseerd. Gelukkig hebben we het tijdens het hele conflict netjes gedaan; de veiligheid is geen moment in het geding geweest.’
onduidelijk, zodat de regionalisering als
Fijnslijpen
nog niet echt is. Ik heb het gevoel dat in het begin van de reorganisatie de mensen niet genoeg zijn meegenomen
‘Van hieruit gaan we nu verder, in een nieuwe werkelijkheid, als één club. We gaan het weer gewoon over ons mooie brandweervak hebben. Veranderingen zullen er bij de brandweer steeds blijven, dat is altijd al zo geweest. Mij persoonlijk
bedreigend werd gezien en mensen het idee hadden de regie kwijt te raken. Terwijl dat helemaal niet hoeft. Als directie en bestuur eerder de richting
‘Nu optimaal organiseren’
hadden aangegeven – “dit gaat ’t worden” – was de nieuwe werkelijkheid veel minder als bedreigend ervaren. Maar nu zijn de kaders helder en gaan we samen verder.’ Zelf heeft beroeps-bevelvoerder Mark Verkerk ervaren dat je wel degelijk invloed kunt uitoefenen. ‘Je moet 18 Focus
Bevelvoerder Mark Verkerk: ‘Van hieruit gaan we nu verder, in een nieuwe werkelijkheid, als één club’
heeft de regionalisering veel gebracht. Ik heb nieuwe kansen gekregen en gepakt. Dat was erg verrijkend. Daarom zeg ik tegen alle collega’s: kijk wat je er voor jezelf uit kunt halen en kom zelf in actie. Schaalvergroting zie je overal, dus ook bij de brandweer. We moeten het nu alleen optimaal organiseren. Nu is het een kwestie van fijnslijpen. Daarbij kunnen medewerkers hun eigen inbreng laten gelden. Uit ervaring weet ik dat dit veel voldoening geeft. Ik hoop echt dat de rust terugkeert en dat we nu in goede harmonie verder kunnen. Want ik vind het nog steeds leuk bij deze baas.’ Focus 19
‘Gebouwen die helemaal geschikt zijn voor voortdurende veranderingen en vernieuwingen’ aspecten, over nieuwe manieren van werken die de mobiliteit en uitwisselbaarheid van medewerkers en de efficiency en slagvaardigheid van ons korps ten goede komen. We kunnen aantonen dat de veiligheid en snelheid van optreden ermee gediend zijn.’ Functionaliteit staat voorop
‘In de huisvesting die we nu gerealiseerd hebben, kunnen nieuwe methoden van werken, een goede bedrijfsvoering en ook onze service-centra optimaal worden ingericht,’ vertelt Urlings. ‘Dat was in de oude setting domweg niet mogelijk geweest. Zo hebben we de voorzieningen voor ICT nu behoorlijk goed op orde. Dat is een enorme vooruitgang. Het maakt flexwerken mogelijk en zorgt voor de uitwisselbaarheid van organisatie-onderdelen en zelfs
Nieuwe kazernes nog resultaat van gemeentelijk beleid van vóór 2009
‘Korps voert huisvestingsbeleid nu vanuit een overall-visie’ ‘Een goed kwaliteitsniveau wordt de
Zuid-Limburg. ‘We zijn best trots op wat
standaard voor onze huisvesting. Dat is
er nu aan huisvesting tot stand gebracht
nóg ingewikkelder hebben gemaakt. Op dit onderdeel is er dus nog het een en ander te regelen en het moment daartoe begint wel te komen, lijkt mij.’
een verantwoorde investering. En goed
is. In de ogen van velen is dat onze
Amper geïnvesteerd
mag je niet verwarren met luxe. Soms is
verdienste, maar dat is maar zeer
het wel duur, maar dan is het ook heel
gedeeltelijk waar. De nieuwe kazernes in
duurzaam en ben je uiteindelijk
Sittard, Beek en Vaals zijn namelijk nog
goedkoper uit. Verder draagt het in
het resultaat van gemeentelijk beleid van
belangrijke mate bij aan efficiëntie, het
vóór 2009. De kazerne Maastricht-Zuid
Vroeger moest elke lokale brandweercommandant bij zijn gemeente gedaan zien te krijgen dat de huisvesting van zijn korps op orde werd gehouden of gebracht, legt Urlings uit. ‘Dat kostte veel energie en sleepte vaak jaren aan. In het zicht van de naderende regionalisering was er door gemeenten bovendien al jaren amper meer in huisvesting voor de brandweer geïnvesteerd. De noodzakelijke ingrepen werden nog wel uitgevoerd en bestaande verplichtingen nagekomen, maar dat was het dan ook.’
welbevinden van mensen, een
is nauw verbonden met de aanleg van
Nut en noodzaak aantonen
vriendelijke uitstraling van ons korps en
de A2-tunnel.’
de aantrekkelijkheid voor nieuwe vrijwilligers en medewerkers.’ Aan het woord is Henk Urlings, beleidsmedewerker huisvesting van de Brandweer 20 Focus
Naast dit misverstand bestaat bij heel wat betrokkenen ook het beeld dat alle gemeentelijke taken inzake de brandweer door de regionalisering zijn overgedragen aan de Brandweer Zuid-Limburg. Klopt ook niet, zegt Urlings. ‘Personeel en materieel zijn overgegaan naar ons korps, maar huisvesting niet. Dat zou het allemaal
‘Nu hoeft geen kazernechef bij de gemeente meer te leuren langs de deuren. Als regionaal korps kunnen wij nut en noodzaak van investeringen in huisvesting nu op een andere manier en vanuit een overall-visie aantonen. Veel hangt nog wel af van het sentiment dat bij een gemeente en bij de lokale brandweerpost leeft en de mogelijkheden die er zijn, maar we komen nu met sterkere, beter onderbouwde argumenten. We praten dan over het dekkingsplan voor de regio, over arbo-technische en functionele
gebouwen. Ik heb ook geen vaste werkplek meer. Ik vind in elk gebouw van ons korps de standaardvoorzieningen om te kunnen werken. En ik ontmoet steeds andere collega’s, wat ook heel functioneel is. Projectmatig werken wordt er bijvoorbeeld heel gemakkelijk door. En je hebt minder vaste werkplekken nodig, wat weer kosten bespaart. Toch is bezuinigen niet het doel van ons huisvestingsbeleid. Functionaliteit staat voorop.’ Vernieuwen
Op verzoek kijkt Urlings ook al vooruit naar de komende vijf à tien jaar. Het kost hem zichtbaar weinig moeite. ‘We zijn zeker nog niet klaar met bouwen en verbouwen. Er zijn nog verschillende oudere kazernes. Na 40 à 50 jaar is zo’n gebouw functioneel verouderd en afgeschreven. Dan moet je kijken of renovatie mogelijk is of dat je nieuw bouwt. Je zult er hoe dan ook iets mee moeten. Verder hoop ik dat we over vijf jaar ook qua huisvesting alles met de gemeenten goed afgewikkeld hebben. Dan is de regionalisering pas helemaal rond. Dan staat er een volwassen organisatie die intern tot rust gekomen is, en ontwikkelen en vernieuwen niet als een bedreiging ziet, maar als de realiteit van elke dag. En die gebouwen heeft die helemaal geschikt zijn voor die voortdurende veranderingen en vernieuwingen.’ Focus 21
GGD-directeur Frank Klaassen: ‘Nog heel wat synergievoordelen te behalen’
‘Brandweer kan nu pas gaan oogsten’ ‘De nieuwe brandweerorganisatie gaat nu eigenlijk pas goed van start. De opbrengsten van de regionalisering kun je nu pas volledig gaan zien. Daardoor zullen ook de laatste twijfelaars inzien dat het onmogelijk was geweest om op de oude voet door te gaan. Het was een absolute noodzaak om aan de versnippering van de brandweer in Zuid-Limburg een einde te maken. Ook qua eenduidigheid gaan we er enorm op vooruit. Vroeger was er naast de gemeentelijke korpsen ook een regionale
Frank Klaassen is als voorzitter van de directie van de GGD Zuid-Limburg ook directielid van de Veiligheidsregio. ‘In de Veiligheidsregio werken de vier kolommen, brandweer, politie, de geneeskundige hulpdienst Ghor en gemeenten intensief samen. Maar het succes hangt voor een groot deel van de brandweer af, verreweg de grootste partner binnen dit samenwerkingsverband. Omdat de hulpdiensten nu alle drie op regionale schaal werken, is het samenwerken gemakkelijker te organiseren. In ZuidLimburg hebben we gekozen voor een Veiligheidsregio die zelf heel compact is. Het zijn de vier kolommen die het meeste werk verzetten. Die zijn dan ook sterk en robuust. Waar nuttig en noodzakelijk wordt er multidisciplinair samengewerkt. De Veiligheidsregio helpt dat goed te organiseren, maar is verder alleen de paraplu boven dit geheel. We hebben bewust gekozen voor deze constructie. Zo bereiken we namelijk een hoog realiteitsgehalte en zijn we heel kosteneffectief bezig. De samenwerking tussen de kolommen, ook fysiek in het meld- en coördinatiecentrum MCC, verloopt nu door de veel kortere lijnen een stuk soepeler dan vroeger. Ik denk dat we hier best trots op mogen zijn. En dat we dit vooral te danken hebben aan een aantal hele goede mensen die hier zeer gemotiveerd aan werken.’
brandweer. Die was verantwoordelijk voor Grote winst komt nog
rampenbestrijding en crisisbeheersing. Maar de commandant was een koning zonder leger. Voor mankracht moest hij
De GGD is zelf een aantal jaren geleden geregionaliseerd en werkt nu als één organisatie op de schaal van Zuid-Limburg. Klaassen heeft het vergelijkbare proces bij de brandweer vanaf de zijlijn gevolgd. ‘Een reorganisatie gaat nooit zonder problemen, maar dit proces heeft helaas onnodige extra
bij de verschillende korpsen aankloppen. In de huidige opzet sluiten crisis-
GGD-directeur Frank Klaassen: ‘Crisisbeheersing en rampenbestrijding sluiten nu naadloos aan op de reguliere brandweerzorg; een grote vooruitgang’ enorme worsteling met de vakbonden. Volgens mij zijn bij een aantal betrokkenen de principes de boventoon gaan voeren en raakte het grotere belang buiten beeld. Dat heeft de nieuwe organisatie veel energie gekost die je beter kunt inzetten om nieuwe concepten te ontwikkelen en het korps optimaal vorm te geven. Voor zover ik het kan zien, heeft het de doorontwikkeling van de brandweer jarenlang voor een deel verlamd. We mogen dan ook heel blij zijn dat er nu een oplossing is.’
‘Qua eenduidigheid gaan
Veelvuldig oefenen
De Veiligheidsregio draait inmiddels op volle toeren en blijkt volgens Klaassen een succes. ‘Een concreet voorbeeld van een succesvolle activiteit is MOTO, multidisciplinair opleiden, trainen en oefenen. Rampen en crises komen gelukkig heel weinig voor. Dus zul je, om toch goed voorbereid te zijn, veelvuldig moeten oefenen. Tegenwoordig gebeurt dat regelmatig en heel grondig, in alle kolommen. De brandweer vervult daarbij een kartrekkende rol. Vroeger waren oefeningen vooral demonstraties van eigen kunnen, maar nu worden er echte leeromgevingen gecreëerd en scenario’s geoefend die er qua heftigheid en complexiteit bepaald niet om
‘Samenwerken nu Kinderziektes
beheersing en rampenbestrijding
we er enorm op vooruit’
naadloos aan op de reguliere brandweerzorg. Dat zie ik als een grote vooruitgang. De brandweer heeft daardoor wel een groot aantal taken en opgaven op haar bordje gekregen.’ 22 Focus
vertraging opgeleverd. De moeizame totstandkoming van het arbeidsvoorwaardenpakket heeft de nieuwe brandweerorganisatie in de opstartfase onevenredig veel energie gekost. Ik gun de brandweer nu de oogst van jaren ploeteren. En ik ben er zeker van dat dit ook gaat gebeuren. Want de grote winst gaat nog komen, omdat er nog heel wat synergievoordelen te behalen zijn. Het oogsten kan pas later op gang komen door de
Ook het financiële dossier was heel moeilijk, heeft Klaassen waargenomen. ‘Ontvlechten uit de gemeenten en tegelijkertijd een solide basis leggen onder het nieuwe korps, het is niet niks. Bij sommige gemeenten ontstond het beeld dat de brandweer duur is en niet transparant. Een aantal onduidelijkheden heeft de voortgang van dit proces gehinderd. Zuid-Limburg was een van de eerste regio’s die regionaliseerden. Dus hebben we hier alle kinderziektes meegemaakt. Daar zullen andere regio’s nu al veel minder last van hebben.’
gemakkelijker te organiseren’ liegen. Ook de steeds intensievere samenwerking tussen brandweer en ambulancezorg verloopt met het jaar beter. Ze oefenen samen en durven steeds vaker over hun eigen grenzen heen te kijken. Dat is nu veel gemakkelijker te organiseren dan vroeger, maar het succes ligt ook hier vooral aan de betrokkenheid van de mensen. Die geeft de doorslag.’ Focus 23
Hoofd P&O Manon Weijts: ‘Onze nieuwe instrumenten hebben al interessante carrièrestappen opgeleverd’
Hoofd P&O Manon Weijts kan heel wat voorbeelden opsommen van regelingen, studiemogelijkheden, budgetten voor opleidingen en trainingen enzovoort. ‘We hebben allerlei instrumenten ontwikkeld. Als je
‘De één-organisatie-gedachte heeft echt een tijd nodig gehad’ daar iets mee wilt, zijn er veel nieuwe kansen. Bij een aantal mensen heeft dit ook al interessante carrièrestappen opgeleverd. Maar natuurlijk zijn er ook medewerkers die daar minder belangstelling voor hebben. Die vinden het wel goed zo, bijvoorbeeld omdat het einde van hun brandweerloopbaan toch al in zicht is.’ Aantrekkelijk
Volgens hoofd P&O Manon Weijts zijn brandweermensen erop vooruit gegaan:
‘Horizonten zijn nu veel breder dan in oude gemeentelijke korpsen’ ‘De Brandweer Zuid-Limburg biedt
bevorderen. Deze organisatie investeert
‘Maar hoe dan ook valt het mij steeds weer op dat we alleen maar brandweermensen in hart en nieren hebben. Ze zijn ook na de regionalisering die hen overkomen is, zéér betrokken gebleven. Ze gaan nog steeds door ’t vuur. Er is ook niets wezenlijks veranderd in de belangstelling van vrijwilligers. We hebben een aantal mensen om heel uiteenlopende redenen zien vertrekken, maar ook nieuwe mensen binnengehaald die deze organisatie aantrekkelijk vinden. Sinds 2011 hebben we voor vrijwilligers ook een mooi pakket arbeidsvoorwaarden, al zal ook hier gelden dat een enkeling er wel wat op achteruit gegaan is. Het binden van vrijwilligers vinden we enorm belangrijk. We hebben ook onderzocht waar zij waarde aan hechten en hebben die informatie gebruikt om het aantrekkelijk te maken. We willen ze immers behouden…’ Nieuwe uitdaging
‘Bij de start van de nieuwe organisatie moest iedereen natuurlijk zijn plek vinden. Sommigen kregen zelfs een andere standplaats. De mobiliteit werd groter, maar velen bleven zich toch verbonden voelen met hun eigen kazerne. De één-organisatie-
medewerkers, ondanks de bezuinigingen, dus echt in mensen. Dat heeft voor nu talloze mogelijkheden, qua functies,
iedereen een bredere horizon en nieuwe
werkinhoud, studiemogelijkheden en
perspectieven opgeleverd. Ik denk dus
andere faciliteiten. We hebben voor
dat de medewerkers er door de
beroeps en voor vrijwilligers allerlei
regionalisering behoorlijk op vooruit
instrumenten ontwikkeld om mobiliteit
gegaan zijn. Al zul je altijd mensen vinden
en persoonlijke ontwikkeling te
die zeggen dat vroeger alles beter was.’
24 Focus
‘Minder mensen moeten meer gaan doen’ gedachte heeft echt een tijd nodig gehad. Mensen bleven het over hun eigen toko hebben. Maar nu er ook geen districten meer zijn, ligt dat zo goed als achter ons. De prachtige nieuwe kazerne aan de Middenweg in Sittard-Geleen blijkt voor heel wat mensen een “eye opener”. Ze zien er nieuwe
perspectieven en uitdagingen en staan bijna in de rij om daar geplaatst te worden. Zonder regionalisering waren allerlei dingen niet mogelijk geweest. Een gemeentelijk korps biedt simpelweg veel minder mogelijkheden.’ Baangarantie tot 2019
Vijf jaar na de start van de regionalisering heeft de organisatie haar definitieve vorm nog steeds niet bereikt, legt Weijts uit. ‘We hebben nog een aantal jaren nodig om de organisatie vorm te geven die er in 2018 moet staan. Er komt nog genoeg op ons af. Zo verdwijnt er in die jaren een aantal banen. Zonder gedwongen ontslagen natuurlijk, want er geldt een baangarantie tot 2019. Via natuurlijk verloop en stimuleringsregelingen hopen we naar die kleinere bezetting te groeien. Dan zullen we dus
‘Het binden van vrijwilligers vinden we enorm belangrijk’ allemaal een tandje bij moeten zetten, want minder mensen moeten dan meer doen. Deels kan dat door efficiënter te werken, maar het levert hoe dan ook nieuwe uitdagingen op. Met mensen wier functie vervalt en die nog geen zicht hebben op een nieuwe functie, gaan we in gesprek: “hoe zie je je eigen toekomst en hoe kunnen we die samen realiseren?”. We laten dus niemand aan zijn lot over, want deze organisatie vindt elke medewerker waardevol.’ Oude structuren loslaten
Hoewel in de nieuwe, veel grotere regionale organisatie heel wat zaken gestandaardiseerd zijn, blijft er volgens Manon Weijts ruimte voor dingen die op een specifieke post leven. ‘Het motto is niet voor niets “Eenheid in Verscheidenheid”. We hebben nog steeds oog voor de posten. Die hebben soms materieel moeten inleveren, wat altijd heel gevoelig ligt. Dat levert weerstanden op waar we de ogen niet voor sluiten. Bij sommige mensen zal de weerstand blijven. Je kunt het niet iedereen naar de zin maken. Maar het volgende staat voor mij na vijf jaar Brandweer Zuid-Limburg wel vast: wie bereid is om oude structuren los te laten, vindt hier veel bredere horizonten en talloze kansen en perspectieven die er zonder regionalisering nooit waren geweest.’
Focus 25
Abvakabo-bestuurder Bert van Velthuijsen richt zich nu op vrijwilligers
‘Ook onze achterban wilde van dit conflict af’ ‘Qua organisatie is de Brandweer
Niettemin zie je wel nog steeds
Zuid-Limburg het verst gevorderd van
bloedgroepen voortbestaan. Tussen
alle korpsen waar ik kom. Hier is
de oren zit wel dat het nu één
intensief gebouwd aan de integratie
organisatie is, maar de praktijk is soms
en het korps zit goed in elkaar.
nog een iets andere.’
Bert van Velthuijsen is bestuurder van de Abvakabo FNV regio zuid-oost. ‘Maar ik doe momenteel alles onder de grote rivieren.’ Van Velthuijsen was de onderhandelaar die samen met werkgeversvertegenwoordiger Paul Depla afgelopen zomer een akkoord wist te bereiken dat een einde maakte aan het langdurige conflict tussen directie en bestuur enerzijds en de vakbonden en het georganiseerd overleg anderzijds. Maar Van Velthuijsen toont zich bescheiden over zijn rol in de uiteindelijke doorbraak. ‘Na het vertrek van onze vorige onderhandelaar die elders een functie had aanvaard, heeft mijn collega Mieke van Vliet met de directie van de brandweer de basis gelegd voor een akkoord. Toen het op bestuurlijk niveau terechtkwam, ben ik er pas bijgekomen. Ik had het dossier wel al goed bestudeerd.
‘Dit korps zit goed in elkaar’ Aan de andere kant van de tafel was Paul Depla ook nieuw in de rol van onderhandelaar, na het vertrek van burgemeester Barske van Stein.’ Draai maken
‘Het is echter teveel eer om het succes aan ons toe te dichten,’ zegt Van Velthuijsen. ‘Wel is het zo dat als je vier jaar met zo’n zaak bezig bent er wederzijds de behoefte ontstaat om weer gewoon aan het werk te gaan. Ook onze achterban wilde van dit conflict af. Nieuwe spelers kunnen dan gemakkelijker de draai maken die tot een versnelling van het proces kan leiden. Dat heeft in dit geval goed gewerkt. We werden het vrij snel eens over een akkoord dat wij met een positief
‘Nu weer sprake van goed overleg’ advies aan onze leden konden voorleggen. En de leden, ook de parate mensen van de repressie, stemden gelukkig in een behoorlijke meerderheid met dit voorstel in. Niet dat sommige dingen niet nog mooier hadden gekund. We hebben echt wel water bij de wijn moeten doen. Maar dit was het maximaal haalbare.’ Hele opluchting
Bert van Velthuijsen, Abvakabo FNV: ‘We hebben echt wel water bij de wijn moeten doen’
26 Focus
Grote druk van korpsen elders in het land die over de schouders van de onderhandelaars meekeken, heeft Van Velthuijsen niet gevoeld. Maar de roosterproblematiek en de uitbreiding van het aantal productieve uren genoot wel landelijke belangstelling. ‘Dit speelt heus niet alleen in Zuid-Limburg. Een dag na het akkoord, belde Amsterdam al om te vragen hoe we het uiteindelijk hadden opgelost. Want ZuidLimburg was wel de eerste regio waar dit vraagstuk getackeld werd. Dat de leden in meerderheid akkoord
gingen, was voor iedereen een hele opluchting. “Nu weer aan de slag, met volle kracht vooruit,” hoor je mensen zeggen. Als Abvakabo FNV heeft dit gebeuren ons nieuwe leden opgeleverd en voor zover ik kan nagaan geen leden gekost. Ook de nieuw aangemelde leden, veelal van ondersteunende afdelingen binnen het korps, zijn gebleven. Een mooie bijkomstigheid.’ Nu naar vrijwilligheid kijken
Toch is Van Velthuijsen voorlopig nog niet klaar in ZuidLimburg. ‘Nu gaan we het over de vrijwilligers hebben. Die willen ook hom of kuit. Je moet als korps blijven zorgen voor voldoende aanwas van vrijwilligers. Zij worden nu primair betaald volgens de CAO, maar is dat voldoende passend en aantrekkelijk, ook in verhouding tot de beroeps? En krijgt de organisatie een mogelijke andere aanpak financieel en qua bemensing wel rond? Het is echt noodzakelijk om nu naar de vrijwilligheid te kijken, omdat het lang nauwelijks aandacht heeft gekregen. Nee, een langdurig conflict is hier volgens mij niet te verwachten. Alleen de invulling van de medezeggenschap zou nog een heikel punt kunnen worden. Maar er is nu weer sprake van goed overleg en een werkbare relatie tussen werkgever en vakbonden. Dus dat ziet er goed uit.’
Hartelijk dank! In deze Special van Focus n.a.v. ons vijfjarig bestaan wil ik iedereen – zowel binnen de Brandweer Zuid-Limburg als daarbuiten – bedanken die heeft bijgedragen aan de totstandkoming van onze organisatie zoals die er nu staat. Wij hopen ook de komende jaren op uw steun, in welke vorm dan ook, te mogen rekenen. Graag maak ik tevens van de gelegenheid gebruik om u allen een gelukkig en gezond 2014 toe te wensen. Gerard van Klaveren Algemeen commandant Brandweer Zuid-Limburg
Beste wensen Focus 27
We hebben snel de juiste inschatting gemaakt en onze aanpak is heel effectief gebleken
Brandweer Zuid-Limburg www.brandweer.nl/zuid-limburg
Magazine van de Brandweer Zuid-Limburg. Tekst en realisatie: Vanhaalenpartners.nl, Bunde. Foto’s: Johannes Timmermans, Hans Peters, Foto- en Videoteam BRWZL en anderen
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
